Phương hướng hoàn thiện thuế thu nhập cá nhân ở việt nam

A

,

'-

'-

TRUONG D~I

BO GIAO DVC VA DAO T~O
HQC KINH TE THANH PHO HO CHi MINH

---oOo---

"

,.~

LUONG TAN LUAN
.

PHUONG Hu'dNG HOAN THIEN
•
THuE THU NHAP
cA NHAN
•
dviETNAM
•
Chuyen nganh TAl CHINH Lu'U THONG TIEN Te v A TIN Dl)NG
Mas~:

5.02.09

,.;

LU~N

"

Nguoi hu'dng d~n

....,

VAN TH~

,.,

~

C SI KINH TE

khoa h9c: TS. PH~M

VAN NANG
_,,

Nam2002

f T\HD'\ilG 81-\1 !iQC 1\HlH ~i-f.
\ 1}:i
..r fl

:~J.-16_!,L

rnmvtt)! sMJ i)~.\
~-·".:

!~.1-

:

I

HQCj


Ml)CLl)C
NQIDlJNG

TRANG

Phftn md dftu
1.
2.
3.
4.
5.

Tinh ca"p thie't va ffi\lC dich nghien e-cru d~ tai.
BO'i tu'qng va phl;lm vi nghien cttu d~ tai.
Phuong phap nghien cttu.

Nhung dong gop chu ye'u cua Lu~n
van.
Ke't ca"u cua Lu~n
van.

01.
02.
02.
02.
03.

cHu'ONGI: MQTs6vANirE coBANVE THUETNCN.
1.1. S\f t6n tl;li khach quan cua Thue' TNCN.
1.1.1. Do yeu c~u
di~u
tie't thu nh~p
va thlj'c hi<$n cong b~ng
1.1.2. Do yeu c~u
d
04.
xa h9i. 04.
04.

1.2. Khai quat v~ Thue' TNCN.
va thu nh~p
ca nhan.
1.2.1. Khai ni<$m v~ thu nh~p
1.2.2. Khai ni<$m va d~c
di~m

cua Thue' TNCN.

05.
05.
06.

1.3. Vai tro cua Thue' TNCN trong co che' thi tru'ong.
cong b~ng
xa h1.3.1. v~
1.3.2. v~
ngu6n thu ngan sach.
1.3.3. v€ gop ph~n
di€u tie't vi mo n~
kinh te'.

08.
08.
09.
09.

1.4. Kinh nghi<$m mthu9c di<$n tinh Thue'TNCN.
1.4.1. Xac dinh thu nh~p
1.4.2. Xac dinh each tinh Thue'TNCN.
tinh thue'.
1.4.3. Xac dinh thu nh~p
1.4.4. Xac dinh do'i tu'cjng n9p thue'.
1.4.5. Xac dinh don vi tinh thue'.
1.4.6. Xac dinh v~ mttc mi6n tru.

thue' sua"t.
1.4. 7. Thue' bi~u,
1.4.8. Thoi gian n9p thue', thanh quye't toan thut.
1.4.9. v~
thii we ke khai thue'.
1.4.1 0. M9t so' bai hQc kinh nghi<$m chu ye'u.

10.
10.

11.
12.
13.
14.
15.
17.
18.
18.
18.


CJRfONG II : THUC
. TRANG
. VE TRUE TNCN TAl
. VIETNAM.
.
.

2.1. Thue'TNCN qua cac thoi ky tntoc 1990.
2.1.1. Thoi ky phong kie'n thtfc dan tntdc Cach m~ng

thang 8/1945.
2.1.2. Thue' TNCN d mi~n
Nam Vi~t
Nam
tntoc thang 4/1975.
2.1.3. Thue'TNCN d mi~
Bile sau Cach m~ng
thang 811945
de'n tntoc nam 1990.

22.

2.2. Thue'TNCN sau nam 1990.
2.2.1. Thue' ldO'i voi ngu'oi c6 thu nh~p
2.2.2. Thue' thu nh~p

23.
23.
24.

cao.

2.3. Danh gia thl;(c tr~ng
v~
cac lo~i
thue' lien quan de'n TNCN.
2.3.l.Thue' thu nh~p
doanh nghi~p.
2.3.2. Thue' thu nh~p

do'i voi ngu'oi c6 thu nh~p
cao.

20.
20.
21.

27.
27.
28.

CHUONG III: PHUONG HU'dNG HOAN THlltN
TRUE THU NH!P CA NHAN fJ VI~T
NAM.
3.1 Sv c~n
thie't va mvc dich yeu c~u
hoan thi~n
Thue' TNCN d Vi~t
Nam.
3.1.1. Bao dam mo'i tu'dng quan, d6ng b9 voi yeu c~u
cai each h~ tho'ng chinh sach thue' bu'oc II ciia Nha nu'oc.
3.1.2. Bao dam tang thu cho Ngan sach nha nu'oc.
3.1.3. Baodam cong b~ng
xa hQi.
3.1.4. Ddn gian, d€ hiSu, d~ lam, phu h
34.
34.
35.
35.

35.

3.2. MQt sO' dinh huang ho~n
thi~n
Thue' TNCN d Vi~t
Nam.
3.2.1. Di~u
chinh ten g<;>i va ban hanh thanh Lu~t
Thue'TNCN.
3.2.2. Md rQng cac lo~i
thu nh~p
phai chiu thue'.
khong thuQc di~n
chiu thue'.
3.2.3. B6 sung thu nh~p
3 .2.4. Xac dinh do'i tu'tinh thue', khdi diSm tinh thue'.
3.2.5.Xac dinh thu nh~p
3.2.6. Thue' sua't, thue'biSu.
3.2.7. Thi't tvc ke khai, n()p thue', quye't toan thue'.
3.2.8. Mi~n
giam thue'.

36.
36.
37.
38.
39.
39.
41.

44.
44.

3.3 Di~u
ki~n
cht1 ye'u dam bao triSn khai
thue' TNCN du'l
44.


3.3.1. C6 stt di~u
chinh v~ Thue' thu nh~p
doanh nghi~p.
3.3.2. Gild quye't d6ng bQ cac chinh sach xa h()i.
3.3.3. Tang cuong tht;(c hi~n
che' d9 hoa don, ke' toan,
r()ng di~n
thanh toan qua ngan hang.
3.3.4. GiiH phap v~ tranh danh thue' trung giua cac nuoc.
toan b() may, d()i ngu can b()'
3.3.5. Ki~n
tang cuong phuong ti~n
va bi~n
phap qmln ly.
giiH thich chinh sach,
3.3.6. Tang cuong tuyen truy~n,
che' dQ thue' gifn VOi Xlt ly nghiem minh cac V\1 vi phl;tffi.

45.
45.

rna

46.
46.
47.
48.
50.

Danh mvc tai li~u
Bi~u

sfS 1 : Bi~u

tham khao.
t6ng h<;fp thue' sua't thue' TNCN a m()t s6 nuoc tren the' gioi.

sfS 2: Xu huong thue' sua't giam acac nuoc cong nghi~p
Bi~u

Bi~u

s6 3 : So d6 thue' thu nh~p
Bi~u

s6 4 :
Bi~u

sfS 5 : Bi~u
Bi~u

Bi~u

phat tri~n.

ca nhan cda My.

thue' thu nh~p

cao vOi nguoi Vi~t

thue' thu nh~p

cao voi nguoi nuoc ngoai qua cac thoi ky.

s6 6: Bang so sanh muc chenh l~ch

v~

thu nh~p

nam qua cac thoi ky.

chiu thue' giua b~c

tha'p nha't va b~c

cao nhfft.

Phvlvc 1 : Thue' dinh duoi thoi Phap thu()c d Vi~t
Phv lvc 2 : Tinh hlnh thu nh~p
nuoc.

Nam.

blnh quan giua m()t s6 nganh thu()c khu vt;(c kinh te' nha


~

?

~.

PHANMODAU
1.

TiNH c.AP THrnT vA Ml)c DfcH NGHrnN cuu DE TAl=
Trong ho(;lt d9ng xa h9i, m6i ca nhan, h9 gia dlnh, t~p

c6 m()t s6 thu nh~p

nh~m

dap ung nhu c~u

th€ hay t6 chuc d€u phcH

sinh ho(;lt, san xua't. Cac lo(;li thu nh~p

xa

h<)i d6 cling la ngu6n quan trQng rna m6i qu6c gia d€u c6 th€ khai thac, d()ng vien d€
t(;lo ngu6n thu nga y cang tang cho ngan sach Nha nttoc.
Datu lau, trong h~
nh~p

th6ng chinh sach thue' cua nhi€u nttoc tren the' gioi, thue' thu

ca nhan da chie'm m()t vi tri quan trQng voi vai tro di€u tie't thu nh~p

bao dam yeu c~u

d
Rieng (J Vi~t

giua cac t~ng

xa h()i va

lOp dan cu.

Nam, tu sau ngay Cach Ml;lng Thang 8 nam 1945 thanh cong, da't

nttoc ta lien tie'p hi chie'n tranh tan pha ac li~t,

thu nh~p

dan cu ra't tha'p , doi s6ng g~p

nhi€u kh6 khan nen Qu6c h()i va Nha nuoc chua ban hanh thue' thu nh~p
chu trttong d6i moi ttt duy kinh te' theo tinh th~n

Dl;li H<)i Dang toan Qu6c l~n

(12/1986), doi s6ng nhan dan ta tung bttoc dttdan ctt c6 thu nh~p
cac xi nghi~p

hi~u

thttong xuyen ho~c
c6 v6n d~u

d~c

bi~t

thu VI

da c6 m9t bQ ph~n

khong thttong xuyen ra't cao, do lam vi<$c trong

ttt nttoc ngoai ho~c

trong m()t s6 doanh nghi~p

qua cao. Do d6, tu nam 1990, Qu6c h9i da ban hanh Phap l~nh

NH~P

ca nhan. Tu

DOl VOl NGUOI CO THU NH~P

ho(;lt d()ng c6

THUE THU

CAO ( gQi uh 1a Thue' thu nh~p

cao),dl,i
,

~

kie"n sau m<)t thoi gian tht,tc hi~n

va ban hanh Lu~t

THUE

CA NHAN ( Sau day vie't ta:t 1a TNCN ).

THU NH~P

Sau hon 10 nam tht,tc hi~n,

quan khong th€ phil nh~
nghi~m

se due ke't kinh nghi~m

thue' thu nh~p

v€ bao dam s6 thu cho NSNN ngay cang tang va tht,tc

d€ COD:g chung lam quen d~n

nhien, thue' thu nh~p
chuc th\tC hi~n,
the" gioi cua Vi~t

cao da dl;lt dtiqc m<)t s6 ke't qua kha

voi lo(;li the' danh vao thu nh~p

cao cling da b()c 19 nhung nhttqc di€m ca v€ m~t

ca nhan. Tuy
chinh sach va t6

khong con phu hNam. Vl v~y,

trong chttong trlnh cai each h~

1

th6ng chinh sach thue'


budc II, Dang va Nha nude da~

ra yeu c~u

phai nghien cuu, ban hanh thue' TNCN

nhu la mQt doi hoi cffp thie't.

Vi~c

chQn d~

tai " PHUONG HUONG HOAN THitN THUE THU NH!P

CA NHAN 0 VItT NAM"

lam lu~n

van nh~m

m1:1c dich :

-T6ng hTNCN mQt each c6 h~

ly lu~n

chung v~

th6ng, xem xet c6 chQn lQc kinh nghi~m

thu nh~p

va thue'

va thl;ic ti~n

cua mQt

s6 mtdc da va dang ap d1:1ng thue'TNCN.
-Danh gia

liU

kha nang, di~u
dinh va d~
qu6c te', d~

nhuki~n

hi~n

nay cua thue' thu nh~p

cao cua Vi~t

Nam va phan tich

ap d1:1ng thue' TNCN thay the' thue' thu nh~p

xufft mo hinh thue' TNCNphu hra giai phap va budc di~

di~m

cao. Qua d6 khilng

cua nude ta, vdi thong 1~

ap d1:1ng thanh cong lo~i

thue' moi nay d Vi~t

Nam.
~

2. DOl TU<)NG, PH~M
D6i tu
.

A

vi nghien cuu cua d~

TNCN phil h
ki~n

ldn va tuong d6i mdi me.Vl v~y,
buoc di C\1 th~,

~

?

,

'

VINGHIEN CUU CUA DE TAl:
tai la phan tich kha nang ap d1:1ng thue'

kinh te' xa hlu~n

Nam hi~n

an chi mdi d~

bao datn tlnh kha thi CUa lo~i

c~p

nay. Day la m

de'n nhung vffn d~

co ban voi

chung va Duy v~t

lich stY dS

thue' nay.

3.PHUdNG .PHAP NGHIEN CUU:
Dl;ia tren co sd phuong phap lu~i

cua Duy v~t

nghien cuu, trlnh bay cac n
bi~n

va thl;ic ti~n.

Lu~n

an se stY d1:1ng m
phuong pha p khac nhau, t(l""cai chung de'n cai rieng, ke't hhkha nang va di~u

ki~n

SlY d\lng cac bang bi~U,

s61i~U

thO'ng ke ... d~

bao dam thue' TNCN du
khai thu~n

t~i,

t6ng

rut ra ke't lu~n,

l
qua cao

nhfft.

4. NHUNG DONG GOP CHU YEU
- D~

tai g6p ph~n

tich, danh gia

nghien cuu c6 h~
liU

nhu
d6 neu len nguyen nhan va d~

cuA LUAN vAN :

th6ng cac ly lu~n

co ban v~

cua thue' TNCN so voi thue' thu nh~p
ra bi~n

phap kh~c

2

ph\lC.

thue' TNCN, phan
cao hi~n

nay. Tu


- Gioi thi~u
c~n

khcli quat kinh nghi~r

thie't, c6 th6 v~n

rn9t sff nu'oc c6 thue' TNCN, rut ra nhung b~ti

hQc

dl,mg trong qua trlnh xay dl,fng va ban hanh thue' TNCN d Vi~t

Nam.
- Pharr tich tfnh ca'p thie't v~
trong hoan canh hi~n

yeu c~u

va kha nang ap dl,mg thue' TNCN d Vi~t

nay cung voi nhung m~c

thuS TNCN va nhung di~u

ki~n

c~n

tieu, n9i dung tieu chu~n

cho mo hlnh

thie"t d6 bao dam tfnh kha thi cua lu~n

- Xac dinh chinh sach, che' d9, bu'oc di thich hqp va nhung vln d~
trong qua trinh tri6n khai thl,fc hi~n
,.,t

,..!

?

Narn,

an.

c6 th6 phat sinh

d6 c6 giai phap xa ly t6i u'u.

·s. KETCAUCUALUA.NVAN:
Ngoai ph~n

A

rnd d~u,

""

ke't lu~n

va m()t s6 ph~

l~c,

n9i dung cua Lu~n

van g6m

c6 3 chu'dng :
"

x'

K

~

.

~

?

,..,

A

~

"

-

Chu'dng I : MQT SO VAN DE Cd BAN VB THUE THU NHAP CA NHAN.

-

Chu'dng II: THl}C TRANG VB THUE THU NHAP CA NHAN d VIeTNAM.

-

chudng In : PHU'dNG Hu'dNG HoAN THieN THUE THu NH!P cA NHAN

~

,.!

A

.1'

A?

A

dV:$TNAM.
Do con nhi~u

hl;ln che' v~

thoi gian, v~

nhung thie'u sot nhlt djnh. Rfft mong nh~
t~n

tinh cua Qui Th~y

tai li~u,

ban lu~n

du'qc nhung nh~

Co d6 ban Lu~n

van kh6 tranh khoi

xet quibau va s\f giup do

van them hoan chinh d6i voi m9t d~

tai con

kha moi d nu'oc ta.
Xin chan thanh cam dn Qui Th~y
do Toi hoan thanh ban Lu~n

Co da t~n

van nay.

3

tinh hu'ong ddn va quan tam giup


CHu'dNGI
~

A

~

~

.

~

?

MQT SO VAN DE Cd BAN VE
THuE THU NHAP cA NHAN
1.1. Sv t6n t~i

khach quan ctia thu€ thu nh~p

Thue"TNCN 1a m()t lo~i
tu nam 1842, Nh~n

ca nhan (TNCN) :

thuS' tr\fc thu danh vao ca nMin, ra doi tu ra"t.Hiu (a Anh

Ban nam 1887, My nam 1913, Phap nam 1994, Lien Xo nam 1992,

Trung Qu6c nam 1936.... ) va du'QC ap d\lng ph6 bie'n a cac nu'oc tren the' gioi nh~m
d9ng vien S\1' d6ng g6p vao ngan sach nha nu'oc cua cac t~ng
thue" nay con du'QC gQi 1a "thu€ thu nh~p
Cac nha kinh t€ cho r~ng,
nh~p

dan cu'".

xet v~

danh vao cac Cong Ty vi thu nh~p

mijt ljch

sa, thue" TNCN ra doi tru'oc thue" thu

cua ca nhan phat sinh tntoc l<;Si

t6 chuc kinh t€ va tra thanh d6i ttt<;Sng rna Nha nu'oc co th~
vi sao thuS' TNCN l~i
nhau v~

du'<;fc tri~n

lOp dan cu'. Do d6, lo~i

khai r9ng rai a nhi~u

nhu~

cua cac

d()ng vi en. V a"n d~
nttoc. Co .nhi~u

dij t ra la

y kie"n khac

s\f t6n bJ.i khach quan cua thue" TNCN nhu'ng ly do cd ban t\fu trung la :

1.1.1. Do yeu cftu di~t

tie't thu nh~p

va tht,tc hi~n

cong b~ng

xa h(>i:

Thu€ TNCN ra doi tru'oc tien tu nhung nu'oc co n~
lao d()ng co cha"t lu'<;Sng cao , co di~u
v6n ta"t ye"u se gianh du'<;Sc thu nh~p

ki~n

kinh t€ thj tru'ong. Ngttm

trang thie't bj hi~n

nhi~u

d~i,

co nhi~u

tai san, ti~n

hdn ngu'oi co it vo'n, lam an kern hi~u

Trong xa h9i c6 s\f phan boa giau ngheo cao va chenh l~ch

v~

qua.

thu nh~p

giua cac t~ng

phap c~n

thie"t d~

..i

lop dan cu' ngay cang nhi~u.
hoa thu nh~p

xa h()i, h~n

Ngttoi co thu nh~p
thu nh~p

Thu€ TNCN ra doi la m()t bi~n
che" khoang chenh l~ch

cao phai n()p thuS' TNCN nhi~u,

qua IOn giua cac t~ng
co thu nh~p

di~u

lop dan cu.

vua phiii n()p thu€ it,

qua tha"p khong phai n()p thue". Chinh sach thu€ bao dam S\1' cong b~ng

v~

d9ng vien dong gop cho ngan sach Nha nu'oc.

1.1.2. Do yeu cftu d(>ng vien cho NSNN:
Voi chuc nang va vai tro ngay cang tang theo S\1' phat tri~n

cua n~

kinh t€- xa

h()i, Nha nu'oc phai co ngu6n tai chinh ngay cang d6i dao. Chinh phtl a tung Qu6c gia

4


deu phai tim each khai thac m<;>i ngu6n thu, trong d6 thu nh~p
xa h9i Ia ngu6n c6 th~
d~p

nhu c~u

t~o

ra kha nang huy d9ng ngay cang lon cho Nha nuoc d~

thO'ng chlnh sach thue' n6i chung va thue' TNCN n6i rieng la m9t

trong nhung cong C\l quan tr<;>ng d~
vimo cac m~t

ho~t

Nha nuoc thl!c hi~n

v~

thu nh{lp va thu nh{lp ca nhan :

mijt ly thuye't, theo cac sach kinh di~n,

tricjng, dticjc quan ni~m

san va ly thuye't v~

thu nh{lp Ia m()t ph~m

tru truu

khac nhau dti8i giac dq kinh te' va thu~.

kinh te': Khai ni~m

thu nh~p

tie't

Thue'TNCN:

1.2.1. Khai ni~m
1.2.1.1. V~

chuc nang quan ly va di~u

d9ng kinh te', xa h9i cong c9ng.

1.2. Khai quat v~

thu nh~p

thuong du<;1c hi~u

Sl! tang trudng tai san thu~n

tren co sd ly thuye't v~
tuy .Theo ly thuye't v~

ngu6n tai

ngu6n tai san,

la t6ng s6 cua ciH b6 sung hang nam cho tung nguoi tu nhung ngu6n kinh

doanh hay lao d9ng dt! dinh mang l~i.
thu nh~p
d~ng

bu

chi tieu ngan sach.

Ngoai ra h~

- V~

cua tung ca nhan trong

la t6ng d~i

s6 cac gia

Conly thuye't v~

tang trudng tai san thu~n

tuy,

tri tren thi truong cua cac ngu6n l<;ji du<;jc hudng duOi

tieu dung va nhung thay d6i gia tri v~

quy~n

sd huu tai san trong m()t thoi gian

nha't dinh.

- v~

thue': Trong cac lu{it thue' hi~n

thu b~ng

tien va hi~n

V~t

do ho~t

ra cho ban than va xa hQi ho~c
1~

la chinh, thUQC ph~m

thu nh,~p
phi c~n

tu ho~t

nay d cac nlioc, thu nh~p

dliQC hi~u

Ia cac khoan

dQng san xu(t kinh doanh; do lao dQng dich Vl;llam
tu m9t quan h~

xa h()i nao d6 rna c6. N6 mang tinh uoc

vi qui dinh trong phap lu{it thue' cua tung nuoc. Thong thuong'

dQng san xu{t,kinh doanh dtiQC qui UOC la CO Sl! lo~i

tru cac khoan chi

thie't mang tinh bu da: p chi phi da bo ra va chi tra lao d9ng lam thue d~

dinh thu nh~p

tinh thue' (thu nh{ip rong). I>6i voi cac lo~i

thu nh~p

xac

khac, thuong la

khong du<;1c tru khoan chi phi nao ho~c

chi du<;1c tru m()t s6 khoan theo qui dinh, vi d\1 :

chi phi b6i duong, dao t~o
,.(
b Offiy ...

; chi phi mang tinh xa h9i nuoi duong con cai ,

ngh~

nghi~p

5

1.2.1.2. Dqa vao cac tieu thuc khac nhau, thu nh~p

co th~

phdn lo~i

theo cac mi_it

chii ye'u sau ddy :
- Can crt vao thC1i gian phat sinh : chia ra thu

nh~p

nh~p

thuC1ng xuyen va thu

khong thuong xu yen.
-Can crt vao ngudn phat sinh: c6 thu nh~p
thudng ... ) ; thu nh~p

tu lao d<}ng ( ti€n ludng, ti€n cong, ti€n

tu kinh doanh (san xua't, kinh doanh, dich V\1); thu nh~p

san ( cho vay, trai phie'u, chrtng khoan .... ); thu nh~p

tu tai

tu ngudn khac (qua bie'u, thua

ke'... ).
-Can crt vao chu th~
th~,

du
cua ca nhan, cua Cong Ty, cua t~p

cua Nha nuoc.

Theo each phan lo~i
nh~p

thu nh~p

dlfa vao cac chu th~

nhu trlnh bay tren day, thu nh~p

m{)t ca nh§n nh~
1.2.2. Khai ni~m

qua khai ni~m

ca nhdn Ia t6ng cac gia tri thu nh~p

va di_ic di~m

( bdng ti~n

cua Thue'TNCN:

hoi_ic bdng hi~n

v~t).

s6 thu nh~p

lu~t

cao dong thue' nhi€u va ngu
thue' tn.tc thu, nguC1i n<}p thue' cam nh~

Thue' TNCN thuC1ng g~p

phai phan rtng v€ tr6n l~u

tung ngu6n thu nh~p

nghiem chinh, vi~c

trong hoan canh
xac dinh thu nh~p

thu nh~p.

danh vao tung ngu6n hinh thanh thu nh~p:

ttng voi

cho phep tang, giam mrtc dong gop phu hNguC1i ta cho r~ng

thue' TNCN danh theo khmln thu nh~p

cho dO'i tu
lo~i

bi~t

co nhung nguyen ta:c danh thue' TNCN khac nhau.Tu do, thue'

TNCN theo khoan thu nh~p

nh~p".

thue', d~c

thue' rna hQ phai chiu.

kho khan.

1.2.2.2. Thue' TNCN co th~

cua m6i lo~i

hdn thue' gian thu,

Tuy nhien cling vl tinh cha't cua

ra't r6 v€ ganh n~g

chrtng tu, s6 sach ke' toan ,chua duchiu thue' c6 nhi~u

rna m6i ca

Vlla thue' tn.tc thu, phu h
nang cua nguoi n()p thue' nen thue' TNCN bao dam tinh cong b~ng
nguC1i co thu nh~p

rna

dlit!c trong m{)t thoi gian nha't djnh ( thuC1ng la 1 nam).

1.2.2.1. Thue' TNCN Ia m()t lo\li thue' trqc thu danh tren

nh§n da nh~

chung v€ thu

tu ho~t
6

lam

thue' hdn vl n6 "thu sat tung ngu6n thu

Trong each danh thue' nay, dO'i tuchu ye'u tu ngudn phat sinh thu nh~p:

di~m

dQng san xua't, v~n

theo 4

tai, xay d\(ng,


thuong nghi~p,

kinh doanh an uo'ng djch V\l; tu lao d{)ng tri 6c hay chan tay ( ti~n

ludng, ti~n

cong, ti~n

thudng va cac khoan phl,l ca'p mang tinh cha't ti~n

cong); tu tai san ho~c
phi~u,

ti~n

vo'n ( lai cho vay, Hii gui ti~n

tie't ki~m,

luong, ti~n

Hii trai phie'u, c6

Hii c6 phgn, cho thue tai san .... ) ; tu cac ngu6n khac ( thua ke', qua bie'u, qua
t ~ng,

i-...,.<;

uung XO so ....

v

)!

,.:'

)

1.2.2.3. Thue' TNCN con c6 th~

duqc danh tr~n

m6i ca nhftn thu duc;lc, khong phan bi~t
TNCN danh tren t6ng thu nh~p
doanh cac lo~i

hi~m

ngu6n phat sinh thu nh~p.

bao g6m : ti~n

luong, thu nh~p

rna

Vi d\l d My, thue'
tu ho:;tt d{)ng kinh

luong hu'U, cac khoan tr<;1 ca'p du
xa h{)i, thu nh~p

tu chrtng khoan, tu ban tai san.

thue' du<;1c gQp tu : ti~n

ludng, ti~n

dai, tu ho:;tt d{)ng nong nghi~p,
kinh doanh, thu nh~p.tu

thudng, ti~n

ngu6n va tren thu nh~p

d Phap, t6ng thu nh~p

luong hu'U, thu nh~p

cong nghi~p,

thuong m:;ti, thu nh~p

danh

tu tai san, tu da't
khong c6 tinh cha't

chrtng khoan ...

Thue' TNCN con c6 th~
thu nh~p,

toan b() cac khoan thu nh~p

v~n

dl,lng ke't h<;1p ca hai each danh thue' : tren tung

t6ng h
sau d6 t6ng hqp ta't ca thu nh~p

tu cac ngu6n va danh thue' len t6ng thu nh~p

m()t muc thue' nua. Cach danh thue' nay bao dam duqc s\( chinh xac nhung l:;ti phrtc t:;tp
v~

each tinh, nen chi c6 y nghia v~

ly thuye't.

1.2.2.4. C6 hai each xac (Qnh thu nh~p
nh~p

tinh thue' ( d~

lo:;ti bdt m{)t so' do'i tuqng c6 thu nh~p

tinh thue', khong phai n{)p thue') ho~c
d~

xac dinh thu nh~p

chiu thue': Qui dinh khdi di~m

v~

mrtc thu

tha'p dudi mrtc khdi di~m

qui djnh cac khoan chi phi duqc tru vao thu nh~p

tinh thue'.

Ne'u ap dt;mg mrtc khdi di~m

thi bi~u

thue' duqc xay dl;ing trong b~c

thue' sua"t la 0%. Ne'u giai quye't theo each tru chi phi c~n
duqc tinh theo thue' sua't tha"p nha't trong bi~u
sau khi tru cac khoan chi c~n

d~u

thie't vao thu nh~p

thue' tu dang thu nh~p

d~u

tien c6
thl thue'

tien con l:;ti ,

·thie't theo dung qui djnh.

1.2.2.5. Thue' TNCN duc;lc tinh phG bie'n theo bi~u

thue' luy tie'n tung phdn. Bay

la bang t6ng hqp cac mrtc thue' sua't khac nhau tuong rtng vdi cac b~c
7

thu nh~p

tinh


thue' tang dftn voi thue' sua't C1 b~c
nude cfing da xay dlfng bi~u
Vi dv C1 My, bi~u

sau ph6 bie"n la cao hdn b~c

thue' c6 thue' sua't C1 b~c

thue" TNCN g<1m 4 b~c

Vi~c

seS 3).

ap dvng bi~u

thue' luy tie"n tung phftn tuy phuc t~p

nhau, vl nguoi c6 thu nh~p

tie"n toan phftn la kh~c

phl,lc duqc tlnh tr~ng
khong nhi~u

cao thcl"p khac

nang cao hi~u

u'u di~m

hdn bi~u

thuc luy

thuS' tang d<)t bie"n do'i voi nhung nguoi c6

giua ban 1~

tie"n tung phftn cling c6 nhuqc di~m
n<)p thue" theo ty 1~

hdn giua cac muc thu nh~p

thue' luy tie"n tung phftn cling c6

chenh l~ch

trong each tfnh nhung

cao khong chi phai n<)p thue" cao hdn rna con phai chiu ty 1~

d<)ng vien cao hdn. Bi~u

xam d~

tn.toc.

d<)ng vien ph6 bie"n khmlng 28% thu nh~p

bao dam duqc yeu cfiu d<)ng vien cong b~ng

thu nh~p

sau tha'p hdn muc C1 b~c

c6

tudng ung voi cac thue" sua"t : 15%, 28%,

33% va 28% vdi mvc tieu chu ye"u nh~m
tinh thue" ( xem bi~u

tntoc . Tuy v~y,

la h~n

cua 2 b~c

thue". Tuy v~y,

che" phftn nao vi~c

bi~u

thue" luy

dftu tu vo'n, dftu tu cha't

qua san xua't, nang sua't lao d<)ng vl khi c6 thu nh~p

cao phai

d<)ng vien cao hdn.

1.3. Vai tro ctia thue' TNCN trong cd che' thi tnl'ong :
1.3.1. v~

cong bdng xa h(li:
Ccs che" thi ttuong c6 khuye"t t~

se keo theo khoang each v~
thuong c6 nhi~u

di~u

hdn ttong m~t

b~ng

ki~n

thu nh~p
ho~t

thu nh~p

h6a thanh 2 clfc each bi~t

n6i b~t

la slf phat tri~n

v~

kinh te" nhanh chong

qua xa giua cac tftng lop dan cu. Nguoi giau

d<)ng d~

lam giau them va nguoi ngheo cang ngheo

chung cua xa h9i. Tu d6 sinh ho~t
r5 r~t.

Di~u

tie"t thu nh~p

d~

xa h()i cfing bi phan

bao dam cong bhng xa h9i Ia

m9t trong nhung vai tro quan tn;mg nha't cua thue' TNCN.
Vai tro di~u

tie"t thu nh~p

tren ca 2 phudng di~n:

va bao dam cong bhng xa h9i cua thue' TNCN duqc th~
thu va chi cua ngan sach Nha nude. M(_)t m~t,

TNCN, Nha nude dong vai tro trung tam phan pho'i, chuy~n
nguoi c6 thu nh~p

cao vao quy t~p

ttung cua Nha nude. M~t

du<;Jc ngay cang tang qua thue" TNCN, Nha nuoc c6 them di~u
cftu phl,lC Vl,l cac lQi ich cong c(_)ng ( nhu xay dlfng Cd Sd h~

8

hi~n

thong qua thue"

bot m()t phftn thu nh~p

cua

khac, nho ngu<1n thu c6
ki~n

bao dam cac nhu

tftng, chi mang tinh Xa h(_)i


xoa d6i giam ngheo, t6 chuc cac tr~i

nuoi duong nguoi gia co don, tre em m6 coi. .. ),

g6p ph~n

nang d~n

lop dan eli co thu nh~p

1.3.2. v~

ngu6nthu ngan sach:

doi sO'ng cua t~ng

Cling voi sv phat tri€n cua n~

kinh te", thu nh~p

tha"p.

cua cac t~ng

lop dan eli ngay

cang tang len khong ngung. Ne"u c6 chinh sach d9ng vien dung ditn, hqp ly, voi slf
dong gop cua tuy~
c6 th€ t~o

d~i

b9 ph~n

cac t~ng

lop dan cu, chi m6i nguoi m9t it, thue" TNCN

duqc ngu6n thu lon cho Ngan sach nha nude.

d cac nude phat tri~n,

thue"

TNCN chie"m ty tn;mg ldn trong t6ng sO' thu tu thue" ( d My : 48%, Anh: 35%, Nh~t:
· 56% .... ). Ben c~nh

d6, t~i

m9t sO' nude dang phat tri€n ty trQng thue" TNCN cung ngay

cang tang( Indonexia tu 45 % nam 1972 len 54% nam 1990 ; Malaysia tu 25% nam
1972 len 30% nam 1990 ).

Thue" TNCN con gop ph~n
Mijc d~u

co sv phan bi~t

h~n

che" tha't thu v~

thue" thu nh~p

giua thue" TNCN va thue' thu nh~p

th\}'c te', trong m<;>t doanh nghi~p,

hai lo~i

doanh nghi~p

thue' nay co m6i quan h~

d€ tang chi phi duqc tru di khi xac djnh thu nh~p

se gop h~n ph~n

che' tha"t thu dO'i voi thue" nh~p

TNCN ne'u ti~n

1.3.3. v~

cong , ti~n

Ne"u ky hi~u

cong, ti~n

phai
ludng m
tinh thus'. Thue" TNCN

doanh nghi~p

thong qua vi~c

tinh thus'

luong cua cong nhan vien chU'c tang len.

gop phdn di~u
Thu nh~p

ki~m.

doanh nghi~p

each thong d6ng voi cong nhan vien chU'c ghi tang ti~n

each gia t~o

nhung tren

hliu co giln bo voi

nhau. Khong it truong hqp cong ty mu6n giam mU'c thue' thu nh~p
n9p b~ng

doanh nghi~p.

tilt vi ml) n~

kinh t€:

xa h9i dti<;SC stY dt.mg chu ye'u vao 3 bQ ph~n
Y la thu nh~p,

C 1a tieu dung, P 1a d~u

tieu dung, d~u
tu, S la tie"t ki~m,

tu va tie"t
ta co cong

thU'c : Y = C + P + S.
Sau khi co thu nh~p,

m6i ca nhan thuong co suy nghi v~

vi~c

stY dt;mg thu nh~p

vao 3 n<;>i dung tren day the' nao cho hqp ly nha't.
Theo J .Keynes, m<)t nha kinh te' nguoi Anh cho r~ng
huang tang tieu dung cling voi tang thu
tO'c dQ tang thu nh~p"

. Di~u

cung tang theo nhung

tY

nh~p

nhung tang tieu dung khong tang theo

nay co nghia la, cling voi vi~c
1~

tang tieu dung tha'p hdn ty 1~
9

: " Con nguoi co thien

tang thu nh~p,
tang thu nh~p,

tieu dung
c6 ph~n

do


nhu cffu tieu dung cho sinh ho~t
gia tang thu nh~p
nh~p

sef thu
C\1 th~

voi gia tang tieu dung cho ph~n

vao d~U
(J

dffu tu' va tie't ki~rn.

Ty 1~

sll' d1Jng

thu'ong ph\1 thUQC VaO chinh sach thue' tr\l'C thu,

va cho tru phffn thu nh~p
d~

xac djnh thu nh~p

thuc diy phat tri~n
nguy cd l~rn
· d~

til hay tie't ki~rn

ra khoang each giua

day la thue' TNCN. Vi d\1 :co Nha nude chu trudng tinh thue' TNCN vao ti€n

Hii tie't ki~rn
thu nh~p

ngay cang bao hoa. Tu d6, t~o

tai dffu tu v€ ho~t

d9ng san xua't kinh doanh vao

tinh thue'. Qua d6, thue' TNCN khuye'n khich dffu tu

kinh te' hdn Ia khuye'n khich gll'i ti€n tie't ki~rn.

phat cao, Nha nude c6 th~

khong danh thue' TNCN vao ti€n Hii tie't ki~rn

khuye'n khich tang cuong tie't ki~rn

trong cac tffng lop dan cu ... Nhu' v~y,

TNCN c6 tac d1Jng gop phffn di€u tie't tr\l'c tie'p thu nh~p
dffu til hay tie't ki~rn

dS th\l'c hi~n

Khi n€n kinh te' co

di€u chinh n~

thue'

cua ca nhan vao tieu dung,

kinh te'.

Nhln chung thue' TNCN co rnnhien, vai tro do c6 th~

phat huy duqc bic d1Jng hay khong, nhi€u hay it, ph\1 thu9c ra't

Ion vao chinh sach, n9i dung va t6 chdc th\l'c hi~n

c6 phu hqp voi n€n kinh te'- xa h9i

cua tung qu6c gia trong tung thoi kY nha't djnh hay khong.

1.4. Kinh nghi~m

m()t sfi nude v~

1.4.1. Xac djnh tho nh{lp thuqc di~n

thue' TNCN :
tlnh thut TNCN :

Trong doi sefng xa h9i, rn6i ca nhan c6 ra't nhi€u lo~i
phai thu nh~p

nao cling d€u thu9c di~n

danh thue' TNCN. Lu~t

thuong khong dua ra djnh nghia v€ thu nh~p
khoan thu nh~p

ca nhan khong thUQC di~n

b~ng

Thong thu'ong ' thu nh~p
ti€n ho~c
xuyen ho~c

b~ng

hi~n

v~t

til (con duqc gQi la thu nh~p
- Thu nh~p

thue' TNCN (J cac nude
nhung

danh thue'.

tinh thue' cua rn9t ca nhan du'qc hiSu la sef thu nh~p
trong rn
ky

cac khoan thu nh~p

xac djnh ( thu'ong la 1 narn ) thuong
duqc sll' d1Jng theo

y rnuefn.

theo ngu6n: tu lao d9ng, tu dffu

tai san) va cac khoan thu nh~p

tu lao d9ng : thu'ong la khoan thu nh~p

kinh doanh, d}ch V\l ho~C

nhu'ng khong

tinh thue' rna chi qui d}nh C\1 th~

khong thu'ong xuyen rna nguoi c6 thu nh~p

Cac nude c6 xu huang phan lo~i

thu nh~p

khac.

thuong xuyen duoi d~ng

san xua't,

ti€n lu'dng, ti€n cong va cac khoan thu lao khac rna ca nhan

c6 duqc trong qua trlnh lao d9ng. Thu nh~p
10

tu lao d9ng c6 th~

g6rn ca nhung khoan

khac rna co quan ho~c
thue, g~n

t6 chuc, ca nhan tni cho cong nhan, vien chuc ho~c

voi m()t s6 che' d9 ho~c

h{)i, ti~n

thu6c men, vi~n

qui u'oc. Vi d\1 : ti~n

phi, ti~n

nha, di~n,

nu'oc, di~n

phv ca'p khac g~n

voi che' d9 ti~n

duqc xe'p vao lo~i

thu nh~p

- Thu nh~p

tu': thuong phat sinh qua ti~n

tu d~u

lu'ong, ti~n

ngu'oi lam

bao hi€m y te', bao hi€m xa
tho~i,

bao chiva nhi~u

cong tni cho ngu'oi lao d{)ng ( thu'ong

ngoai luong).
v6n, tai san da bora d€ cho vay, mua

trcii phie'u, c6 phie'u, chung khoan, gt'Yi tie't ki~m,

lai c6 ph~n.v

... Lai tnl ti~n

cua nguoi khac thuong duqc tinh vao chi phi du'qc tru khi xac dinh thu
·Do d6, d nhieu nuoc coi ti~n

Hii duqc nh~

tu ti~n

nh~p

tru khoan ti~n

ngoai di~n

d

danh thue', d~c

bi~t

la Hii ti~n

gai tie't ki~m.

Malaysia, Luc-xam-bua .... cho mic3n danh thue' d6i voi ti~n
nay, thu()c quan di€m khuye'n khich hay h~n

cong ngh~,

tien ban quy~n,

sang kie'n, c:ii tie'n ky thu~,
danh thue' vao lo~i

di~m

tinh thue'.

thu nh~p
nh~p

Due , Hy L~p.

nay
Nh~t,

lai tu trai phie'u. Va'n d~

che' cua tung nu'oc, trong tung thoi ky.

tu cac ngu6n khac : thuong mang tinh chfft khong thu'ong xuyen tu thua ke'

tai san, qua bie'u, qua t~ng,

Vi~c

di vay

cho vay la m()t khoan ti~n

phai tinh thue' TNCN. Tuy nhien m()t s6 nuoc cho phep lo~i

- Thu nh~p

khoan

thu nh~p

cua m6i Nha nu'oc v~

danh thue' ho~c

di~u

ti~n

nhu~

but, thu nh~p

tu chuy€n giao

tu trung thu'dng x6 s6 ...
nao, danh thue' n~g
tie't thu nh~p.

hay nh(( tuy thu()c vao quan

C6 nhung lo~i

chi phiii danh thue' trong tung giai do~n

g~n

thu nh~p
voi yeu c~u

khong phai

phat tri~n

kinh te'- xa h{)i.
1.4.2. Xac dinh phudng phap tinh thue'TNCN:
Vi~c

danh thue' TNCN du
tung khoan thu nh~p

theo 2 each ph6 bie'n. Thue' danh tren

hay danh tren toan b() thu nh~p

( thu nh~p

tflng hqp ).

1.4.2.1 Thue' danh tren tung khoan thu nh(lp: la che' d() thue' danh tren tung khoan
thu nh~p

d()c l~p

tung lo~i

thu nh~p.

theo mQt thue' sufft rieng va theo phu'ong thuc tinh thue' phu hqp voi
Vi d\1 danh thue' thu nh~p

thue' sufft rieng, tinh thue' tren thu nh~p
thu nh~p

tu ti~n

lu'ong, ti~n

da nh~

tu ho~t

d()ng san xufft, kinh doanh theo

du
thie't; con

cong theo thue' sufit luy tie'n tung phgn va bi€u thue' c6 xay

11


d-gng khC1i di~m

tinh thue' d~

lo~i

bot dO'i tucjng nQp thue' co thu nh~p

qua tha'p. Che' dQ

thue' nay ducjc ap dl;lng phd bie'n d cac nuoc Chau Phi nhu: Angieni, ManSe, Tuynisi ...
1.4.2.2. Thut danh tr~n
sef thu nh~p

toan b() cac khoan tho nh{lp : la che' dQ thue' danh tren t6ng

tu cac ngu6n khac nhau gQp l~i,

sinh thu nh~p.

khong k~

tinh cha't va ngu6n gefc phat

Ml;lc tieu ctia che' dQ danh thue' nay Ia d9ng vien tu m<;>i khmin thu nh~p

co ducjc d~

dam bao cong b~ng

qmln ly ch~t

xa hQi cao hdn. Cach danh thue' nay doi hoi trlnh dQ

che va ducJc ap dl;lng d h~u

he't cac nuoc phat triSn.

1.4.3. Xac djnh thu nh(ip tinh thut:
Hi~n

nay , tren the' gioi co quan diSm khac nhau v~

thue': do la thu nh~p
c~n

thie't d~

t~o

da nh~

ducjc hay thu nh~p

ra thu nh~p

vi~c

xac djnh thu nh~p

sau khi ducjc tru mQt sef khoan chi phi

tinh thue' theo qui djnh trong lu~t

thue'.

I>efi voi cac nuoc co quan diSm danh thue' tren sef thu nh~p
tinh thue' ducjc xac dinh la toan bQ sef ti~n

bi«$t da phai bora nhi~u

I>efi voi nhi~u
chi phi c~n

ra thu nh~p

khong phan

tinh thue'. Thl;ly diSn la m9t

tinh thue' ducjc xac djnh sau khi da tru cac

thie't co lien quan de'n thu nh~p

gQi la thu nh~p

thl thu nh~p

p tinh thue' theo quan diSm nay.

nuoc khac, thu nh~p

tinh cha't nhan d~o,

da nh~

rna nguC1i nQp thue' da nh~,

hay it chi phi dS t~o

trong nhung nuoc xac djnh thu nh~

tinh

tu thi«$n ... Thu nh~p

tinh thue' va mQt s6 khoan chi phi mang
tinh thue' theo phudng phap tru chi phi ducjc

rong. Nguyen Hie danh thue' nay phat sinh tu s-g quan tam de'n kha

nang dong gop th-gc te' ctia nguC1i chju thue'. Nhfi'ng khoan chi ducjc kha'u tru phd bie'n
la lo~i

c~n

thie't dS ph\lC V\l ho~t

nguyen nhien v~t
d~

li~u,

ti~n

cong thue ngoai. .. );chi phi co tinh cha't b6i duang, dao t~o

nang cao trlnh dQ cong tac ( chi phi v~

tinh cha't xa hQi ( nhubao hi~m
.cai, ti~n
ho~t

d9ng san xua't, kinh doanh ( kha'u hao tai san c6 djnh,

ling h9 tu thi«$n, nhan d~o,

h<;>c t~p,

y te', bao hi~m

nang cao tay ngh~

... ); chi phi co

xa hQi, nuoi duang ong ba, cha my, con

phong chua b~nh,

chi phi bao dam di~u

ki~n

sinh

theo muc trung blnh xa hQi vv .... ).
I>~

don gian v~

each tinh cac khoan ducJc kha'u tru tren day, co thS tinh g9p

thtmh ffiQt muc khoan chung cho ta't ca cac lo~i

12

thu nh~p

ho~c

rieng cho tung lo~i

thu


nh~p

( du'qc g<;>i la muc mi~n
nh~p

da

thu) ho~c

qui dinh ty 1~

kha'u tru tren tung khoan thu

nh~.

1.4.4. Xac d!nh dol tliqng n()p thue' :
D~

thl;ic hi~n

che' d() thue' TNCN, ph
each tinh nhu' the' nao trong hoan canh c6 thu nh~p
C6 hai nguyen t~c

chti ye'u v~

ca 0 trong nu'oc va 0 ngoai nu'oc.

xac dinh do'i tu'qng n()p thue': theo "ngu'oi cu' tni" hay

theo " ngu6n phat sinh thu nh~p".

Va'n d~

nay du'qc qui dinh ro rang trong lu~t

thue'

TNCN.

· 1.4V~

nguy~

tac theo ndi eli tru : Day 1a che' d() danh thue' TNCN duqc ap

dt.mg kha phd bie'n o cac nu'oc. Sl;i phan bi~t
nghia vv cv th~

" ngu'oi cu' tru" nh~m

xac dinh ro rang

do'i voi ngu'oi n()p thue'. N6i each khac, ngu'oi cu' tru thu'ong xuyen

phili ke khai n()p thue'.
DO'i voi ngttoi cu' tru phai c6 nghia vv n()p thue' TNCN dO'i voi m<;>i thu nh~p
phat sinh 0 trong nu'oc cu' tru va 0 ca ngoai nu'oc d6; con ngu'oi khong cu' tru chi c6
nghia vv n()p thue' dO'i voi thu nh~p
hoi cac nu'oc c~n

phat sinh t~i

nu'oc tra thu nh~p.

Yeu c~u

c6 qui dinh ro rang ca dO'i voi ngu'oi 0 trong nu'oc va ngu'oi nu'oc

ngoai de'n nu'oc d6 va c6 thu nh~p
TNCN phil hqp chung voi thong 1~
Khai ni~m

phat sinh t~i

day. Tren eel so d6 , vi~c

tinh thue'

quO'c te'.

the' nao 1a " ngu'oi cu' tru" cling du'qc hi~u

va qui dinh khac nhau

giua cac nu'oc. Phd bie'n cac nu'oc qui dinh nguoi cu' tru la ngu'oi dinh cu' t~i
ho~c

nay doi

nu'oc d6

nhung ngu'oi de'n nu'oc d6 khong thu'ong xuyen nhu'ng tdng sO' ngay c6 m~t

t~i

nu'oc d6 qua 182 ngay( qua nua nam). Tuy nhien cling c6 nhung nu'oc du'a ra nhung
dinh nghia V~

"ngu'oi Cu' tru" C\l th~

Vi dv :

d Nh~t

hcln va trai VOi khai ni~m

ban c6 3 khai ni~m

phd bie'n tren day.

khac nhau : ngu'oi cu' trU thu'ong xuyen ,

ngu'oi cu' tru khong thu'ong xuyen va ngu'oi khong cu' tru. cv th~

:

Ngu'oi cu' tni thu'ong xuyen: la nguoi dinh cu' thttong xuyen t~i

-

thu'ong·xuyen cutru t~i
-

Nh~t

Ban ho~c

Ban lien tvc trong 5 nam;

Ngu'oi cu' tru khong thu'ong xuyen : la ngu'oi khong c6
Nh~t

Nh~t

Ban nhu'ng da thu'ong tru

t~i

Nh~t

13

y dinh cu' tru lau dai t~i

Ban til' 1 nam tro len;


- Nguoi khong cu tn1: Ia nguoi khong c6 ndi djnh cud Nh~t
Nh~

Ban va da s6ng t~i

t Ban duoi 1 nam.

1.42V~

nguyen tile theongu6n thu nh~p:
Thu nh~p

ki~n,

thu()c di<$n danh thu~

du
ngu6n hlnh thanh, qui mo va bi~n

dl;tng voi muc d() h~n
m6i l~n

che'. Ch~ng

h~n

khong qua 1.000 n1p va ti~n

d()ng v~

thu nh~p.

d Lien Xo cii ti~n
lai v~

tinh cha't, di~u

ID.nh thuc nay thuong ap
thttdng v~

phat minh sang che'

cong trai, tn1ng sO', lai sua't tie't ki<$m, ti~n

thu do ban tai san thu()c sd huu ca nhan khong phai dong thus' TNCN.
· chi thu thue' d6i vdi cac ngu6n thu nh~p

phat sinh t~i

d Hong Kong,

H6ng Kong.

1.4.5. Xac dinh ddn vi tlnh thue' :
Trong va'n d~
nhan hay danh thu~

xac djnh ddn vi tinh thue', c6 st;t phan bi<$t v~
theo h() gia dlnh. Quan di~m

danh thu~

theo ca

cua cac nude ciing ra't khac nhau va

trong m()t nuoc ciing c6 st1 thay d6i phu hQuye't ctia Hi<$p H()i qu6c te' ting h() quan di~m
nam 1972 ciing chinh t& chuc d6 l~i

danh thue' theo hQ gia dinh nhu'ng de'n

ling h() quan di~m

danh thu~

rieng cho tung ca

nhan. N6i chung m6i nuoc tt;t chqn ddn vi danh thue' phu hv~

thu nh~p

va di~u

ki<$n v~

quan ly, thu thu~.

Cac nttoc danh thus' thu nh~p
Nh~t

Ban, Thuy, Di~n,

Ha Lan ... .l~i

ca nhan tren thu nh~p

ctia tung ca nhan la Anh,

Hungari, Ti<$p Khi{c, cac nuoc Chau Phi ... Trong khi d6, Phap ,

xac dinh h() gia dinh lam ddn vi danh thus'. Cach danh thue' theo h() gia

dlnh kha phuc t~p,

doi hoi"trlnh d() quan ly, thu thu~

chinh xac t6ng thu nh~p

kha cao d~

t6ng h
thu()c di<$n danh thue' trong tung h() gia dlnh. Vi v~y,

xu huang chung ctia cac nuoc Ia chuy~n

ddn vj danh thu~

theo tung ca nhan rieng bi<$t nhu Ao, Dan M~ch,

Italia, Ph~n

Ia gia dlnh sang danh thu~

Lan.... ( chuy~n

nam 1980); Bi, Ailen, Anh ... sau nam 1980. Chi rieng B6 Dao Nha l~i
ngtt(jc l~i
dinh d~
v~ n~g

vao nam 1989la chuy~n

dam bao yeu c~u

danh thue' theo ca nhan sang danh thu~
d()ng vien cong b~ng

tinh cha't gia dlnh theo h().

14

hi<$n nay

tntoc

di theo huang
theo h() gia

hdn trong tlnh hlnh sinh ho~t

chung


1.4.6. Xac djnh v~
Vi~c

muc mi~n

tru :

xac dinh muc mi€n tru co th~

duqc giai quye't thong qua cac qui dinh cho

phep kha'u tru chi phi d6i voi tung lo~i

thu nh~p

ho~c

qui dinh khoan m9t muc khdi

diSm tinh thue' ap d"Qng cho mQi d6i tuM9t s6 nude qui dinh cho phep tru m9t s6 chi phi nha't dinh khong nhung d6i
voi ca nhan kinh doanh ( nhu voi cong ty kinh doanh) rna con duqc tru m9t s6 khoan
chi phi lien quan de'n vi~c

t~o

ra thu nh~p

ho~c

mang tinh xa h9i, nhu c~u

sinh ho~t.

Vi

d\1:

--' d Indonexia

nh~p

: thu nh~p

du
, t6i da khong qua 540.000 Rp/nam); cho ph~n

sinh ho~t

ca nhan nguoi n9p

thue-'(1.440.000 Rp/nam); cho nguoi phai nuoi duong tr\fc tie'p (720.000Rp/nam/nguoi,
khong qua 3 nguoi); ph~n

dong gop cho quy Bao hi~m

xa h9i, quy lucJng htu theo qui

dinh cua Chinh Phil.

- d Singapore

: mi€n tru cho ca nhan cu tni ( 2000 do la Singapore/nam cho nguoi

chdng) cho v
( 1000 SGD I nguoi ), con thu 4 , thu

nam ( 300 SGD/nam). Ne'u con con hQc nuoc ngoai, muc mi€n tru duqc tinh ga'p doi ,

con hi t~m

t~

3.5000 SGD/nguoi; cha my, ong ba phai tr\fc tie'p nuoi duong : 3.500

SGD/nguoi. v. v ... Ph"Q nu sinh con thu 2 sau nga y 1/1/1991 : ne'u tu 30 tu6i trd len duqc
tru 5.000 SGD/nguoi; 29 tu6i : 10.000 SGD; 28 tu6i : 15.000 SGD; duoi 28 tu6i :
20.000 SGD nh~m
nh~p

cua VQ ho~c

khuye'n" khich phat tri~n

dan s6.Ph~n

thu nh~p

cua chdng. Ne'u s6 duqc tnr lon hcln t6ng thu nh~p

sang nam sau ( gioi h~n

duqc tru vao thu
' duqc chuy~n

7 nam).

- d My : Thue' danh theo h9 gia dlnh nen 2 VQ chdng duqc tru voi muc 5.000 dola; con
thu nha't du'

Trong gia dlnh ca hai bo' my cimg phai di lam, phai thue nguoi trong coi con thi dutru muc chi thl;t'c te' phai tra cho nguoi trong coi con m~c

d~u

muc d9 cao hcJn muc qui

dinh chung. Ngoai ra , gia dlnh n9p thue' con duqc tru chi phi lien quan de'n vi~c
chi phi di l~i.

nhung khmin dong gop v~

bao hi~m

15

, chi v~

lam,

y te', ma't mat th\fc te', lai


thue' cha'p, cac lo~i

the' ca'p bang, ca'p dia phudng, khoan dong gop tu thi~n,

nuoi

duang ong ba, cha my ...

Nhln chung, vi~c

qui dinh cac muc mi~n

tru nhu tren da co tac dt,mg gop ph~n

dong gop vao chinh sach xa h9i ngay m9t t6t hdil, bao dam tinh cong b~ng,
voi kha nang dong gop cua nguoi n()p thue' phai co nhung nhu c~u
ki~n

sinh ho~t

khac nhau. Tuy v~y,

nhung mth~

nhung muc mi~n

phu h
chi tieu do di~u

tru theo muc c6 dinh ci1ng co

h
y t€ co

du<;1c tru cao bon muc qui dinh chung ne'u co chung tu xac minh s6 chi tht;(c te' theo

· ddn thu6c, co muc kh6ng che' t6i da d~
tieu cho vi~c

pht)C tlnh tr~ng

d6i tu
ba
theo phong dti~n

kh~c

co may di~u

boa nhi~t

d(), chi dung cac lo~i

b~nh

vi~n

thu6c d
... ) . Sau khi tru cac khoan chi phi theo qui dinh, thue' TNCN dud6ng thu nh~

p d~

u tien con l~i.

Rieng Canada l~i
phai nuoi b~ng

chie'u c6 de'n ca nhan n9p thue' co thu nh~p

che' d9 hoan thue' TNCN. O.;t th€ 1a hang nam, m9i nguoi d~u

thue'TNCN theo qui dinh chung khong co khoan kha'u tru v~
l~i

thue' cho gia dlnh co thu nh~p

phai n9p

nuoi con. Sau d6 se hoan

tha'p phai nuoi con. Vi dt;t m9t gia dlnh co thu nh~p

tha'p khoang 26.000 do la/nam. Nguoi n9p thue' phai chiu tht;t'c hi~n
TNCN theo qui d}nh chung trong lu~t
l~i

tha'p co dong con

nghia vv n9p thue'

thue' khong 4.000 dola. Saudo Nha nuoc se ca'p

m9t cai sec hoan thue' cho m6i dua con phai nuoi la 1.000 do la/nam. Ne'u gia dinh

nay co 4 con thi s6 thue' du<;Jc hoan la 4.000 do la, tuc la h9 khong phai n9p thuS. Di~u
quan tr9ng c~n

nha'n m~nh

ca nhan c6 thu nh~p
vien blnh d~ng
g~n

d~u

trong chinh sach thue' TNCN cua Canada 1a truoc he't m9i

, vi~c

co nghia vt;t v~

chinh sach d9ng

hoan thue' mang tinh cha't xa h9i du
voi chinh sach d<)ng vien v~
M9t s6 nuoc l~i

doi s6ng t6i thi&u cho nhu c~u

khong

thue'.

qui dinh khdi di€m trong bi€u thue' ( voi thue' sua't d b~c

%) d€ cac d6i tu
nguC1i co thu nh~p

thuS nhu nhau d€ th€ hi~n

bie't dusinh ho~t

t6i thi~u

h9 du
bao dam

ct\a ca nhan va gia dlnh. Chi nhung

hang nam tren muc khdi di€m moi phai n9p TNCN. Vi~c
16

1 la 0

tinh thuS

mang tinh cha"t kho::in chung cho mQi ca nhan , duqc don gian, khong phai ma"t nhi~u
cong sue di sau xac dinh tung khmin chi phi nhung lC;ti khong dam bao cong b~ng

giua

nhung khoan chi phi cfin thie't ra"t khac nhau. Phap quy djnh muc khoi di€m Ia 18.690
frane Phap/nam. Philipin : 2.5000 peso/ nam) Australia : 5.400 do la Uc /nam .

1.4.7. Thue' sua't, thue' bi~u:
Hfiu he't cac nuoc d~u
thuong xuyen ( ti~n

ap d\mg bi~u

htong, ti~n

thue' luy tie'n tung phftn d6i voi thu nh~p

cong ... ). Tuy v~y,

khong phai bi€u thue' luy tie'n o ta"t

ca cac nuoc gi6ng nhau rna c6 s\( khac nhau ca v~

sO' luqng, thue' su(t va muc thue'

· sua"t.
Phftn lon ap dL;mg tu 3 de'n 6 thue' sua"t (nhu Anh, C()ng hoa Ailen, Due: 3 thue'
sua"t; Nh~t

ban: 5 thue' sua"t; Han QuO'c 6 thue' su{t). M{)t sO' nuoc ap dt;mg nhi~u

sua"t voi muc chenh l~ch

tha"p nhAm bao dam tinh cong b~ng

qua phuc tC;tp trong tinh thue': Ai c~p

cua s~c

thue'

thue' nhung lC;ti

( 23 thue' su{t), Singapore ( 13 thue' su(t) ... Hi~n

nay, xu huong chung o cac nuoc Ia giam s6luqng thue' sua"t trong bi€u thue' TNCN. Vi
dt;t Thuy, Bi€n nam 1985 c6 15 thue' sua"t, de'n nam 1992 chi con 1 thue' sua"t v~

phftn

n{)p thue' cho ngan sach trung uong ( 20% ); My nam 1986 c6 5 thue' sua"t nay chi con 3
thue' sua"t ( 15%,28%, 33%) ....
V~

ffiUC

thue' su{t Ct;l th€, da sO' cac nltoc ap d\lng bi€u thue' luy tie'n tung phftn

voi thue' sua"t cao nh(t khmlng 40% -50%. Chi c6 m{)t sO' it nuoc c6 thue' su{t t6i da
de'n 60% ho~c

cao hon nhu Ban MC;lch, Iran. Xu the' chung hi~n

nghien cuu giam muc thu~
khfch hQ lam vi~c

sua"t nhAm t~o

tam

nay 1a cac nuoc dang

ly t6t dO'i voi nguoi n()p thue', khuye'n

tO't hon va don gian hoa cong tac quan ly thu thue' vl thue' sua"t cang

cao, tam ly tr6n l~u

thue' cang nhi~u.

C6 nuoc qui djnh thue' su{t ap dgng rieng voi m9t sO' khoan thu nh~p
voi thu nh~p

tu nhu9ng ban tai san, Thuy, Bi~n

35%, Canada : 36,6% .... V~

Hii c6 phfin , Hii ti~n

. Vi dg ,

ap dt;tng thue' sua"t 30% , Indonexia
vay, ti~n

ban quy~n

, thuong cac

nuoc ap dgng thue' su{t tha"p. Tai san thua ke', qua bie'u cling c6 thue' su{t rieng .

r~-RJ'D\·lG

o.r:-_1 H_yc_ ·;~-)N,:
\ '! :·it'.Nil 1'1'10 l)•..i l.'b! .i11!N ;I

!··t~nr
!.-·,~

17

~-sAJ1i)c

I

l


1.4.8.Th

Theo nguyen t~c
dudng lich ' d~c

bi~t

chung , thue' TNCN danh tren thu nh~p

do'i vdi thu nh~p

xua't,kinh doanh, tu ti~n
t~m

thuong xuyen nhu ti~n

ludng, ti~n

thu duc;sc trong nam
thu nh~p

tu ho~t

d{)ng san

cong ... Thong thuong cac nuoc qui dinh che' d{)

n<)p thue' hang quy, cu6i nam thanh quye't toan thue'. Rieng vdi cac khoan thu
nh~p

khong thuong xuyen ( tai san thua ke', qua bie'u, trudng thuong x5 so', nhu~

ti~n

ban quy~n

tac gia, sang me, phat minh .... ) cac nuoc quy dinh che' d{) thu dut di~m

sau m(H l~n
· 1.49V~

phat sinh thu nh~p.
tho tQc ke khai thue':

Cac nude qui dinh th~m
t\f

but,

nghia V\1 cho cac d6i tu<;Jng n()p thue' phai t\( tlnh thue',

ke khai, t\( n()p thue' vao Kho b~c

hay Ngan hang theo st;( hudng diin va dung miiu

qui djnh cua cd quan thue'. Qua d6, nang cao tinh th~n
va c6 co sd xiY ly khi ke khai thu nh~p
trach nhi~m

trach nhi~m

cua nguoi llQp thue'

khong dung th\(c te'. Nhi~u

nude ciing qui dinh

cho Cd quan nha nu'dc ho~C

thue nguoi lao d()ng" Kha"u trlt' t~i
tra cho Nha nude theo lu~t

t5 chuc, ca nhan CO cong iihan Vien chuc ho~c
ngu6n" so' thue' rna nguoi duc;sc nh~

thue' TNCN . Nguoi kha"u tru ti~n

thu nh~p

phai

thue' c6 tnich nhi~m

phai

n{)p vao Ngan sach Nha nude theo hu'dng diin cua cd quan thue' va dtt<;Sc nh~
khoan ti~n
t~i

thu lao v~

ho~t

m()t

d(}ng kha'u tru thue' h() Nha nuoc. Phuong phap "Kha"u tru

ngu6n" thuong duc;sc th\fc hi~n

vdi ti~n

ludng, ti~n

cong, voi Hii c6 ph~n,

ti~n

thu'dng x5 s6 va duc;sc coi la c6 tac dt,mg cho'ng tha"t thu thue' TNCN c6 hi~u
1.4.10. M{)t s6 bai hQc kin!J. nghi~m

tn1ng

qua nha"t.

chu ye'u :

De'n nay, tren the' gidi da c6 tren 100 nude c6 ap dvng thue' TNCN. Qua nhung
va'n d~
- V~

trlnh bay khai quat tren day, c6 th~
thu nh~p

danh thue': D~i

cac ngu6n khac d~u

b() ph~n

thu()c di~n

rut ra m()t so' bai h<;>c kinh nghi~m
cac lo~i

each danh thue': Vi~c

cao hdn thue' danh thu nh~p

tu lao d()ng, tu ti~n

danh thue' TNCN va dtt<;Sc phan bi~t

thuong xuyen hay khong thuong xuyen d~
- V~

thu nh~p

vo'n vatu

theo thu nh~p

ap dvng che' d() thue' thich h<;Sp.

danh thue' theo tung khoan thu nh~p
t5ng h
18

chu ye'u.

thttong d~t

ke't qua


- Ve din eli tinh thue': Vi~c
thie't) tuy phuc t~p

danh thue' tren thu nh~p

rong ( c6 tru m<)t s6 chi phi cfin

nhung bao dam du
la danh thue' tren t6ng s6 thu nh~p

du
chi khac nhau.
- Ve d6i tu
dl;lng theo hai che' dQ : vdi nguoi cu tn1 ( tren 182

ngay) va khong eli tru danh tren thu nh~p
khmln thu
- V~

nh~p

thuong xuyen; theo ngudn thu nh~p

vai cac

khong thttong xuyen.

don vi tinh thue': Xu huang ph6 bie'n ta danh vao ca nhan, vua don gian, vua

dung tinh cha't cua lo~i

thue' nay hon la danh vao hQ gia dlnh, phai t6ng h
gia dlnh r!t phuc t~p.

v~

muc mi~n

tru : Quy dinh mi~n

la tinh theo ty 1~

hol}c muc khoan cho tung khoan thu nh~p,

nhttng don gian trong th\l'c hi~n.
khdi di~m

v~

sinh ho~t

thue' su!t, thue' bi~u

tn;mg, cong phu qua di~U

cho ca nhan, gia dlnh d~

xu huang chung

khong th~

Ne'u khong cho tru theo khoan, c6 th~

tinh thuS, phai dliQC nghien CUU th~n

nhu cfiu t6i thi~u
- V~

tru tung khoan chi li ra't phuc t~p,

cong b~ng
xay dt!ng muc
tra, phan tich

xay dt!ng muc thue' h
: Xu huang chung la xay dt!ng bi~u

thue' don gian , it thue'

sua't va muc thue' sua't th!p, gia tang khoang each giua muc thue' cao nh!t va th!p
nha't. B6i vai thu nh~p

thuong xuyen, ap dl;lng bi~u

thue' luy tie'n tung phfin ; vOi thu

nh~p

khong thttong xuyen, c6thue' sua't rieng cho tung lo~i

- V~

ke khai, n<)p thue': Che' d9 kh!u tru t~i

m<)t s6 khoan thu nh~

p. T4,\l'c hi~n

ngudn c6 kha nang ch6ng tha't thu to't vai

che' dQ t\1' ke khai, t~m

toan thue' theo nam duong lich.

19

thu nh~p.

n<)p thue' theo quy, quye't


Chu'dng II

THUC
. TRANG
.

VE THUE THU NHAP
. CA NHAN
.

.

T~I

VI~T

NAM.

2.1. Thue' TNCN qua cac thoi ky trlioc nam 1990 :
2.1.1. Th

thang 8/1945 :

Nam U\ thue' than ra dcsi tu nha Tr~n

Hlnh thac sd khai cua thuS TNCN (J Vi~t

(

tu nam 1378). ThuS dli<;:lc ap d1,mg d6i voi mqi cong dan la nam gioi tu 18 tu6i trd len,
con dti
nguC1i). Mac thu cua thue' la 3 quan tien/sua"t

dinh/nam ( tudng dudng 54 kg thoc ).
Be'n nam 1400, sau
. khi na:m chinh quyen , nha H6 da ga:n thue' dinh voi s6
.

fUQng da"t cua tung nong dan : co 5 sao nQp 5 tien gia"yl nam; 6 sao dSn 1 m~u

nQp 1

quan; 1 m~u

1 sao dSn 1 m~u

5 sao n9p :i quan 5 tien; 1 m~u

nQp 2

quan; 2 m~u

1 sao de'n 2 m~u

1 sao dSn 2 m~u

6 sao de'n 2 m~u

5 sao nQp 2 quan 5 tien; tren 2 m~u

6

sao n9p 3 quan. Nhung nguC1i khong co ru()ng da"t, m6 coi, goa bt;ta, gia tren 60 tu6i
dli
thue' dinh.
Duoi thC1i Tien Le (

tu nam 1470) m6i dinh ( tu

18 de'n 60 tu6i) phai dong 8

tien/nam (htdng dudng 49 kg thoc). BSn nam 1501, ngoai thue' dinh , m6i ngucsi con
phai dong them pht;t dich 4 9~n1

nam.

Thcsi Chua Trinh (Bang Ngoai) nam 1664 , m6i sua"t dinh phai n9p 1 quan 8
tien ( tudng dudng 64 kg th6c). BSn nam 1722, thue' dinh duquan 2 tienl sua"t ( khoang 40 kg th6cl sua't). B6i voi ngucsi gia chi phai n9p m9t mYa

mac thue' tren.
ThC1i Chua Nguy~n

( Bang Trong ) : trang dinh ( thanh nien) phai n()p 2 quan I

sua"t; ngucsi gia n()p 1 quan I sua"t thue'( gQi la "sai du").
Duoi che' d9 thl,l'c dan Phap cai tri nuoc ta, luc d~u

thuS dinh chi danh vao "n9i dinh"

' tac la nhung ngucsi c6 it nhieu tai san, thu()c di~n

" ghi

20

s6" c6 kha nang dong thue' va


du<;1c hudng m{)t sff quy~n
chile Vl;l chfnh quy~n

lqi trong Umg, duqc chia ru{)ng da't cong, duqc tham gia cac
trong xa. M8i sua't dinh n{)p 1 quan ti~n

( tudng dudng 14 xu ti~n

Bong Dudng). Nguoi "ngoc;ti dinh" khong c6 tai san, khong phai n{)p thue'than nhung
cung khong duqc huesng quy~n

l<;1i gl d xa. Cang ngay thue' than cang n~g

n~

thanh m6i lo SQ ghe gam hang nam cua nhan dan ta. Be'n Vl;l thue', nhi~u
c6 ti~n

n{)p thue' da phai hi cum kyp, roi VQt, tu dffy ho~c

va trd

nguoi khong

phiH ban vq , dq con, bo lang

di tr6n (J cac vung xa.
(Xem ph1;1l1,1c s61 v~

tinh hinh thue' dinh cua Vi~t

·2.1.2. Thue' TNCN lJ mi~n

Nam Vi~t

Nam duoi thoi thtjc dan Phap ).

Nam trlf{fc thang 04 nam 1975.

Trude thang 4 nam 1975 Chfnh quy~n

Saigon c6 thue' lqi tuc ddi voi th~

nhan,

m9t dc;tng thue' TNCN voi n{)i dung cd ban sau day.
- Thu nh~p
v~

danh thue' bao g6m thu nh~p

ban quy~n

ttl lao d{)ng ( ti~n

sang che', phat minh .... ) va thu nh~p

dong, lai ti~n

cho vay, Hii tnH khoan, quat~ng,

ludng, ti~n

khac ( ti~n

cong, thu nh~p

lai cong ty chia cho c6

tai san thtla ke' .... ).

- Phudng phap danh thue' : danh theo h{) gia dlnh, nghia la thue' duqc tfnh tren toan b9
lqi tuc cua ta't ca thanh vien gia dinh c{)ng lc;ti.
- Lqi tuc danh thue' la thu nh~p

thuffn tuy ( c6 trtl cac chi phi tc;to ra thu nh~p)

va dttqc

tru tie'p mQt sff khoan tuy hoan canh gia dinh CUa hQ n{)p thue'.
- Thue' sua't, bi~u
70% do'i voi thu nh~p
c6 tw sd (J Vi~t

thue': ap d1,1ng bi~u
cua ca nhan c6

thue' luy tie'n ttlng phffn g6m 7 b~c

ttv sd tc;ti Vi~t

: ttl 10% de'n

Nam; rieng dffi voi ca nhan khong

Nam, ap d1,1ng m{)t thue' sua't 40% .HQ n{)p thue' phai n{)p to khai theo

mfiu va xac dinh sff thue' phai n{)p trong nam hay de'n thoi h(J.n ke khai.

b~ng

_ Thu t1;1c hanh thu: Kha'u trtl tc;ti ngu6n, tCJ.m n{)p thue', v~
l~nh

thanh quye't toan thue', thu

thu .

. v~

kha'u tru tc;ti ngu6n: cd quan' doanh nghi~p,

ca nhan, t6 chuc c6 tra ludng

phai kha'u trtl thue' t(J.i ngu6n va n{)p du sO' thue' da kha'u trtl cho cd quan thue'.
Nguoi tra H'ii vay nq, Hii trai khoan kha'u tru va n{)p cho cd quan thue' 25 % lai tra
tCJ.i Vi~t

Nam; 40% lai tra lc;ti nude ngoai. Khong kha'u tru thue' dffi voi Hii vay tra

21