Phát triển ngành thương mại thành phố cần thơ đến năm 2015

BO GIAO DUC VA DAO TAO
TRUONG DAI HQC KINH

TE THANH PH6 HO CI-If MINI-I

NGUYEN NGQC MINH

/

'

,.:?

PHA T TRIEN NGANH THlfONG MAl
.
~
"''
~
~
'
THANH PHO CAN THO DEN NAM 2015
.

Chuyen nganh:
Kinh t6 qulm

ly va k6 ho~

h6a kinh t6 qu6c elfin

Ma so: 5.02.05

LU~N

AN TIEN SI KINH TE

NGVCH HVONGDAN KHOA HQC:
1. PGS.TS LE THANH HA
2. TS. TRAN vAN THANH

THANH PHO HO CHI MINH - NAM 2006
....

TRUONG DH KINH

THUVltN

~I

.-

TE TP.HCM

.1\\.-i q~'


LOICAMDOAN
Toi xin cam doan ban lu~n

an "Ph at tri~n

nganh thll'ang m~i

thanh pho

Can Thaden nam 2015" nay la cong trlnh nghien cuu cua rieng toi. Cac s6li¢u
dU'Q'C Slr dl;lng trung th\]'C Va ket qua neu trong lu~n
an chU'a tung dU'Q'C ai cong b6
. trong bat

ky cong trlnh nao khac.

Tac gia lu~n

NCS Nguy~n

an

NgQc Minh


Ml)C Ll)C
Trang
Trang Pht.I bla
LO'i cam MI.Jc II.Jc
Danh nwc cac J{y hi¢u, chfr viet HH
Danh illlJC cac bang
Danh illlJC cac bi~u

do

MODAU
1. Tfnh cap thiet cua d~

tai

1

2. T6ng quan tlnh hlnh nghien cliu c6lien quan

2

2. 1 Tinh hlnh nghien

2

c(ru

tren the gioi

2.2 Tinh hlnh nghien CU'U trong nuoc

4

3. D6i tuqng va plwm vi nghien cuu

6

4. M~c

6

tieu nghien cliu cua lu~n

5. Plmang phap

lu~n

va phuang phap nghien cliu

6. y ngh!a khoa h9c
7. Ket cau lu~n

an

Va thJ!c tit!n CUa lu~n

an

an

7

9
9

CHUONGl
CO SO L Y LU!N VA THljC TI:~N

PHAT TRIEN TRUONG MA.I DOTH~

· 1.1. Cac h9c thuyet thuang m<;1i qu6c te

10

1.1.1. Thuyet Tn;mg thuang (mercantilism)

10

1.1.2. Ly thuyet Lqi the tuy¢t d6i cua Adam Smith

12

1.1.3. Ly thuyet Lqi the so sanh cua David Ricardo

14

1.1.4.

Ly thuyet Thuang m~ti

qu6c te cua Eli Hecksher va Berti! Ohlin

1.2. Cac yeu to fmh huang den thuang m<;1i do thi t?i Vi¢t Nam
1.2.1. Oic

d~c

trung ca bim cua thuang m<;1i

1.2.2. Vai tro thtrang m<;1i trong n~

kinh te qu6c dan

16

19
19
21

1.2.3. Ok yeu to anh htrang den thtrang m<;1i doth! t?i Vi¢t Nam

23

1.2.3.1. Yeu to v~

23

kinh te

1.2.3 .2. y eu to h¢i nh~p

kinh te, thuang m(;li qu6c te

25


1.2.3.3. Ye'u t6 v~

chfnh tri, xa h¢i

27

1.2.3.4. Ye'u t6 ngu6n nhftn 1\}'c

28

1.2.3.5. Ye'u t6 tie'n b¢ khoa h9c- c6ng ngh¢

29

1.3. Kinh nghi¢m v~

30

phat tri~n

thuong m~i

cua m¢t s6 qu6c gia

1.3 .I. Kinh nghi¢m phat tri~n

thuong m~i

cua Trung Qu6c

30

1.3.2. Kinh nghi¢m phat tri~n

thtrong m~i

ella Nh~t

Blm

31

1.3.3. Kinh nghi¢m phat tri~n

thuong m(;li cua Thai Lan

32

1.3.4. M¢t s6 bai h9c kinh nghi¢m rut ra tu phat tri~n

thuong m~i

cua m¢t s6 qu6c gia

34

Ket lm)n chll'
39
CHl10NG2

THl}C TR~NG

PHAT TRIEN NGANH THlfONG MA.I

THANH PHO CAN THO TU NAM 2000 DEN NAM 2005
2.1. T6ng quan ve thuong m~i
m~i

2.1.1. Thuong
2.1.2. Thuong m~i

Vi¢t Nam ttr nam 1986 den nay

n¢i dia
xua't nh~p

41

khfiu

2.1.3. D£1nh gia tlnh hlnh phat tri~n
2.2. D~c

di~m
Di~u

41

44

thuong m~i

Vi¢t Nam thai gian qua

ve dieu ki¢n tt,r nhien, kinh te'- xa h<)i ella TP 0\n Tho

49

52

ki¢n t\}' nhien

52

2.2.1.1.Vi trf TP C1n Tho

52

2.2.1.2. Tai nguyen thien nhien

53

2.2.1.

2.2.2.

Di~u

55

ki¢n kinh te'- xa h¢i

2.2.2.1.

Di~u

55

ki¢n kinh te'

61

2.2.2.2. Dieu ki¢n xa h2.2.3. Danh gia chung thu~n

lqi va kh6 khan v~

cac di~u

ki¢n t\}' nhien,

kinh te-xa h2.3. Th\}'c tr(;lng phat tri~n

nganh thuong m(;li TP Ctin Tho ttr nam 2000
65

de'n nam 2005
2.3.1. Th\}'c tr~ng

phat tri~n

64

thuong m(;li n
2.3.1.1. T6ng muc hang h6a ban ra tren dia ban TP Cfin Tho

65
65


2.3.1.2. T6ng mile ban Ie h~mg
th~m

2.3.1.3. Cac

ph~n

2.3.1.4. Ca sa h~

2.3.2.2.

67

kinh te' tham gia ho~t

t~ng

m~i

nganh thuang

2.3.2. Thvc tr~ng
2.3.2.1. v~

h6a

phat tri~n

ho~t

d¢ng thuang
TP C~n

d¢ng xua't nh~p

m~i

69

Tha

77

kha'u

80

xua't kha'u

ve nh~p

2.3.3. 111vc

80

khrlu
tr~ng

ho~t

2.3.4. Thvc tr~ng

R3
d¢ng xuc tie'n thuang

v~

m~i

tren dia ban TP C~n

cong tac qulmly nha nu6'c v~

2.3.5. M¢t s6 danh gia v~

thvc tr~ng

ph at tri~n

thuang m~i

thuang m~i

Tha

cua TP Cfin Tha
TP C~n

2.4.1. Nguyen

nh~

2.5. Ph~n

phat tri~n
h~n

cua nhfi'ng

tfch cac di~m
thuang

91
nganh thuang m~i

TP CAn Tha thai gian qua 92

cua nhfi'ng thanh tvu

2.4.2. Nguyen nh~

m~i

m~nh,

TP C~n

92

che'

di~m

87

Tha

tu nam 2000 de'n nam 2005
2.4. Danh gia nguyen nh~

86

93

ye'u, ca h¢i va nguy ca d6i v6'i phat tri~n

Tha

nganh
95

2.5.1. Cac di~m

m~nh

2.5.2. Cac di~m

ye'u (Weakneses- W)

(Strengths - S)

97
97

2.5.3. Ca h¢i (Opportunities- 0)

98

2.5.4. Nguy cO' (Threats- T)

99

Ket

Iu~n

chu'O'ng 2

102
CHUONG3

,..

A"?

,

N

,

'

MQT SO GIAI PHAP PHAT TRIEN NGANH TRUONG MA,I
TP CAN THO DEN NAM 2015
3.1. Quan di~m
3.2. M~c

phat tri~n

3.2.1.

M~c

tieu phat tri~n

3.2.2. M~c

nganh thuang m~i
nganh thuang m~i

TP CAn 1110 de'n nam 2015
TP CAn Tha de'n nam 2015

104
108

tieu chung

108

tieu c~

109

th~

3.3. M¢t s6 giai phap phat tri~n

nganh thuong m~i

3.3.1. Nh6m gh1i phap phat huy cac th~m
thuong m~i

TP Can ThO'

TP CAn Thaden nam 2015

110

phftn kinh te' tham gia phat trien

1 I0


3.3.1.1. Nfrng cao nang Ivc

c~nh

tranh cua cac doanh

nghi~p

tren

d~a

b~m

TP Ct1n Tha
3.3.1.2. DAy m~nh

111
va khuye'n khfch cac thanh pht1n kinh te' tham gia phatri~n

thuang m~i

tren dia ban TP Oin Tha

11 5

3.3.1.3. Gicii phap h6 trq v6n d6i voi cac doanh nghi~p

thuang m~i

d¢ng

tren dia ban TP Can Tha

3.3.1.4. Cung c6 va phat tri~n
xu~t

tham gia ho~t

cac hi~p

121

h¢i slm xu~t,

che' bie'n va

khftu nong slm

123

3.3.2. Nh6m giai phap dau tu xfry dvng ke't

c~u

h~

m~i

tang nganh thuang

TP Oin Tha

125

3.3.2.1. Dau tu xfry dJ.!ng ke't c~u
3.3.2.2. Giai phap t~o

h~

tang thuang m~i

v6n dfiu tu phat tri~n

3.3.3. Nh6m gicii phap phat tri~n

tren dia ban TP Cfin Tha

nganh thuang m~i

thi truemg xu~t

125

kha'u va m~t

TP Cfin Tha
hang xu~t

128

khftu cua

TP Cfin Tha
3.3.3.1. Phat tri~n
3.3.3.2. Phat tri~n

130

thi truemg xu~t

khftu

130

hang xu~t

khftu

134

m~t

3.3.4. Nh6m ghli phap dAy m~nh

ho~t

d¢ng xuc tie'n thuang m~i

tren dia ban

TP Cfin Tha

141

thi~n

3.3.4.1. Hoan
3.3.4.2. Ho~m

thi~n

3.3.4.3. Hoan thi~n

cac n¢i dung xuc tie'n thuang
h~

m~i

142

th6ng thong tin ve thi trucmg
b¢ may t6 chuc xuc tie'n thuang m~i-

144
dt1u tu va du Jich

cua TP Can Tha

145

3.3.5. Nh6m gilti phap tang cuemg cong tac quan 1y nha nuoc v~

thuang m~i

cua TP Can ThO'

147

3.3.5.1. Nang cao vai tro va hi~u
3.3.5.2. Ho~m

thi~n

m~i

qua quan Iy nha nuoc nganh thuang

chuc nang, nhi~m

3.3.5.3. Tang cucmg quan ly nha nu6c

147

Vl)

quan Iy nha nuoc cua Sb Thuang m~i

v~

moi trucmg d6i v6i

ho~t

150

d¢ng thuang

m~i

3.3.5.4. Tang cuang cong tac quan Iy thi truang
3.3.5.5. Tang cuang dao

t~o

ngu6n lao d¢ng thuang

doanh nht\n c6 trlnh d¢ t6 chuc kinh doanh b ph~m

151

m~i

152
c6 ky nang,

d~c

bi~t

la cac

vi qu6c te'

153

3.3.6. Nh6m giai phap b6 trq cho phat trien thuang nwi TP Can Tha

157


3.3.6.1. K€t hqp phat tri~n

san xulft v6i phat tri~n

3.3.6.2. Dftu tu xay d\]'ng h<;1 tftng giao th6ng ph~c

thuong IDC;li
v~

phat tri~n

157
thuong rnC;li

TP C5n Tho

160

3.4. Cac ki€n nghi v6i Trung uong va dia phuong

163

3 .4.1. D6i v6i Trung uong

163

3.4.2. D6i v6i UBND TP Cftn Tho

164

Ket lu~n

166

chuang 3

KETLU~N

168

DANH Ml)C CONG TRINH NGHIEN CU'u CUA TAC GIA

170

TAl LI¢U THAM KHAO
PHl) Ll)C

DANH Ml)C cAc KY HI¢U, cAc CHU VIET TAT
Chli' vi~t
AFTA

tM

Chu thfch ti~ng
Anh
Asian Free Trade Area

A SEAN

Association of South East
Asian Nation

ASEM
CEPT

Asian European Meeting
Common Effective Perferential Tariff

CN-TTCN
CP
DNNN
DN
DNTN
DBSCL
EU
WTO

European Union
World Trade Organization

WB
GDP

World Bank
Gross Domestic Products

NAFTA

North American Free Trade Agreement

HACCP

Harard Analyses Critical Control Point

QL
KV
KCN
l-ITX
SWOT
TP
TNHH
XNK
XTTM
XTXK
UBND

Chu thfch ti~ng
viet
m~u
d!ch tv do
Khu v~rc
A SEAN
Hi¢p h¢i d.c quoc gia
Dong NamA

A-Au
Di6n d~m
ChU'ang trlnh uu dai
thu~
quan c6 hi¢u lvc
chung
thu
Cong nghi¢p - ti~u
cong nghiep
C6 ph~n
Doanh nghi¢p Nha nm5'c
Doanh nghi¢p
tll' nhan
Doanh nghi~p
D6ng b~ng
song Cuu
Long
Lien minh Chau Au
T6 chu·c thU'ang m9-i the'
gi6'i
Ngan hang the' gi6'i

T6ng sc.\n pham quoc
n¢i
Hi~p
dinh t':l· do thuang
mai Bic My.
H¢ thong phan tfch moi
nguy va di~m
ki~m
soat
t6'i han.
Quoc 19
Kim V':l'c
Khu cong nghi¢p
Hqp tac xa

Strengths Weakneses Opportunities
Threats
Thanh pho
Tnkh nhi¢m hu·u h9-n
Xua't nh~p
khfiu
Xuc tie'n thuang 1119-i
Xuc tie'n xuat khau
Uy ban nhfln dftn


Ml)C Ll)C BANG
Trang
Bang 1.1: M¢t s6 chi tieu kinh te' thuong m<;ti cua Thai Lan

33

Bang 2.1: T6ng s6 doanh nghi~p

41

Bang 2.2: T6ng muc ban

c6 de'n ngay 31/12 hang nam

le h~mg

h6a va doanh tlm dich Vl;J tieu dung

theo gia tht,rc te' phfin theo thanh phfin kinh te'

43

Bang 2.3: T6ng muc ban le hang h6a va doanh thu dich Vl;J tieu dung

44

theo gia tht,rc te' phfin theo dia phuang
Bang 2.4: T6ng tri gia xuat khftu va nh~p
BL\ng 2.5: Kim ng<;lch xuat khftu m~t

khftu hang h6a
hang chu ye'u cua Vi~t

45

Nam

giai do<;tn nam 2001 - 2005

47

Bang 2.6: Tri gia xu at khftu hang h6a theo danh ffil;JC tieu chuftn ngo<;ti thuang

48

Bang 2.7: Hi~n

54

tr<;tng su dl;Jng dat nam 2005

Bang 2.8: T6ng san phftm cua thanh ph6 Can Tho (GDP) tu nam 2000- 2005

56

Bang 2.9: Ca cau gia tr~

58

tang them tu nam 2000-2005

Bang 2.10: Ca cau thanh phftn kinh te' nam 1995, 2000, 2005

58

Bang 2.11: GDP/ nguoi nam 2000 de'n nam 2005

59

Bang 2.12: T6ng muc v6n dftu tu phat tri~n

60

cua TP Cfin Tha tu nam 2000-2005

Bang 2.13: Thu ngfin sach tren dia ban TP Cfin Tho

61

Bang 2.14: Hi~n

62

Bang 2.15:

tr<;tng dAn s6 nam 2000-2005
Hi~n

Bang 2.16: Tim nh~p

tr<;tng lao d¢ng va CO' cau lao d¢ng tu nam 2000-200562
binh quan d~u

Bang 2.17: T6ng mtl'c h~mg

63

ngm)'i

h6a ban ra tren dia b~m

TP Can Tha

giai do<;ln 2000-2005

66

Bang 2.18: T6ng muc ban Ie h~mg

h6a tren dia ban TP Cfin Tho tu 2000- 2005

Bang 2.19: S6 dan v! kinh doanh thuang m<;ti tren dia b~m
Bang 2.20: Tht,rc tr<;tng doanh
TP Cfin Tha thai di~m

nghi~p

TP Cin Tho

68
69

thuang m<;ti tren dia ban

31/12/2005

Bang 2.21: Ke't qua kinh doanh cua 4 DNNN thuong m<;ti dich Vl;J

70
72


Bang 2.22: Ket qua kinh doanh cua cac doanh nghi~p
Bang 2.23: 01c doanh nghi~p
t~i

co von d~u

Hi~n

tr~ng

ngoai ho~t

d¢ng xu«t nh~p

73

khftu

Oin Tha

cac khu c6ng nghi~p

Bang 2.24:

ttr nu6'c

nha mr6'c c6 phffn h6a

. 76

sieu thi tren dia ban TP Ciln Tha

77

Bang 2.25: S6 chq tren dia ban TP Can Tha

78

Bang 2.26: Kim ng~ch

80

xuftt kh~u

cua TP Can Tha thoi ky 2000-2005

Bang 2.27: Ca cftu m:,tt hang xuat kh~u

chu yeu cua TP Can Tha thoi ky 2000-200581

Bang 2.28: Ca c«u gia tri xu«t khAu TP. Can Tha phfln thea thi truO'ng
thai ky 2ooo-2oo5

Bang 2.29: Kim ng~ch

nh~p

Bang 2.30: Ca cau cac m:,tt h~mg

83
kh~u

hang h6a cua TP. Can Tha giai do~n
nh~p

kh~u

2000-2005 83

giai do<;ln 2000-2005

Bang 2.31: Phftn tfch SWOT
Bang 3.1: T6ng nhu cau von dilu tu h~

85
101

thong chq, sieu thi, trung tam thuang m<;1i

129


DANH Ml)C

cAc BlftU DO
Trang

Bi~u

do 2.1: T6ng mile ban le h~mg

h6a va doanh thu d!ch V\J cua Vi¢t Nam

tu 1990 - 2005

42

do 2.2: Trt gia kim ng~ch
Bi~u

xufft kh~u

va kh~u nh~p

cua Vi¢t Nam

Bi~u

tu 1990 - 2oos

do 2.3: Kim ng~ch

46

xufft nh~p

khAu cua TP C~n

Tha tu nam 2000-2005

85


1

MODAU
1. Tinh cap thiet cua

de tai:

Thanh pho Cttn Tha mlm 6 vi trf trung tam cua D6ng bftng song Cuu Long,
khu vvc c6 ngu6n cung ca'p luang thvc, thvc ph~m
an qua va thuy san d~

16n cua ca nu6c, c6 nhi~u

lo<;li cay

cung ca'p nguyen li¢u cho san xua't, ch€ bi€n xua't kh~u;

cilng la

thi truang tieu th\} san philm dang k~

cho cac doanh nghi¢p san xu~t

h~mg

tieu th1;1

trong nu6c t(;li d!a phuang.
T~i

Nghi quy€t s6 21-NQ!fW ngay 20/1/2003 ve phuang hu6ng, nhi¢m V\1

giai phap phat tri~n

kinh t€ -xa h¢i va bao dam an ninh, quoc phong vung DBSCL

thai ky 2001-2010, B¢ Chfnh tri da xac dfnh:" Phat tri~n
TP lo<;1-i I
th~m

Tha

khoa h9c ky

thu~H

tr~;c

do thi, xay dvng TP Cttn

thu¢c Trung uang, d6ng vai tro trung tam kinh t€, van h6a,

cua vung. Xay d1;1'ng Trung tam thuang

m~i

c~p

vung 6

C~n

Tha va

cac trung tam ca'p tinh 6 cac th! xa. Hinh thanh cac h¢ thong chq nong san, thuy san
to~m

lrcn

vung". [3, tr 4]
D~

thvc hi¢n vai tro thuc d~y

Sl! phat tri~n

cac nganh kinh t€-xa h¢i cua th~m

ph6 va toan vilng, nganh thuang m<;li TP Cttn ThO' c~n
nhung di~u

ki¢n thu~n

lqi cho phat tri~n

san xu~t

duqc tang cu·ang phat tri~n,

t<;l.O

nong nghi¢p va cong nghi¢p, cung

U'ng hang tieu dung cho dai song, d6ng thai hoa nh~p

vao thi truong ella vung, ca

nu6c va quoc t€.
Thanh pho Cttn Tha c~n
nhanh ca c~u

tlm ra khau d¢t pha d~

kinh t€ theo huang cong nghi¢p h6a - hi¢n d~i

cong nghi¢p va dfch V1;1, hi¢n d~i

thai phat tri~n
d~y

m~nh

phat trien nhanh: chuyen d!ch

d¢ng xu~t,

nh~p

phat tri~n

h6a cong ngh¢ ch€ bi€n nong thuy hai san, d6ng

nong nghi¢p va nong thon b~n
ho~t

h6a, day m~nh

vfrng, phat tri~n

thi truong trong nu6c,

kh~u.

T<;1-i Nghi quye't so 45-NQ(fW ngay 17 thang 2 nam 2005 ve xay dl!J1g va phat
tri~n

TP Cttn ThO' trong thai ky cong nghi¢p h6a, hi¢n d1;1i h6a da't nu6c, B¢ Chfnh tri

da xac d!nh: "Xay dl!ng va phat tri~n

TP C~n

Tha tr6 thanh th~m

pho d6ng b~ng

ca'p

qu6c gia, van minh, hi¢n d<;1-i, xanh, S<;l.Ch, dyp, XU'ng dang la thanh ph6 Clra ng5 CUa
vung

h~

luu song Me kong Ia trung tam cong nghi¢p, trung tam thuang

m~i-dch

V1;1,

... cua YLmg DBSCL vacua ca nu6c"; " ... phat trien m<;lnh cac nganh d!ch Yl;l nhtr: giao


2

th6ng v~n
d~ch

tai, buu chfnh vien th6ng, thuong m1;1i, ... d~

v~:I&n

tung bu6'c tra thanh trung tam

cua vung DBSCL va ca nu6'c" [4, tr 3-4]
Tren duang h(>i nh~p

nen kinh te' cua khu vvc va the' gi6'i, la thanh vien chfnh

thuc cua Hi¢p h¢i d.c nu6'c D6ng NamA (ASEAN), Dien dan Hqp

tac Kinh te' Chau

A- Thai Blnh Duong (APEC), Vi¢t Nam dang dam phan gia nh~p

T6 chuc Thuong

m1;1i the' gi6'i (WTO). Hi¢n nay, Vi¢t Nam dang thlfc hi¢n Chuong trlnh uu dai thue'
M~u

quan c6 hi¢u Ivc chung (CEPT) trong Khu vvc

dich tlf do ASEAN-AFTA.

Ngoai ra, Vi¢t Nam da ky nhieu hi¢p dinh song phuong va da phuong, d~c
Hi¢p d!nh Thuong m1;1i Vi¢t Nam - Hoa Ky. Trong boi dmh nhu
dieu ki¢n
kh~u

d~

rna r(>ng thi

thuc d~y

truang, phat tri~n

san xuflt - luu thong, d~y

v~y,

bi¢t la

Vi¢t Nam c6
ffil;lnh xuflt, nh~p

tang truang kinh te'.

Thanh pho C~n

Tho trong nhung nam g~n

day cling c6

sv chuy~n

bie'n tfch c~:·

trong ho1;1t d(>ng thuong m1;1i. Hang nam GDP trong nganh thuong m1;1i chie'm khoang
34% t6ng GDP cua thanh pho. Nam 2005, t6ng mu·c hang h6a ban Ie u6'c d1;1t 7.051
d6ng; gia tr! t6ng kim ng1;1ch xuat kh~u
xua't kh~u

h~mg

d1;1t 372,47 tri¢u USD, trong d6 kim ng1;1ch

h6a d1;1t 348,47 tri¢u USD, d!ch v~:

nhien nganh thuong m1;1i TP C~n

ty

Tho con m(>t so m~t

tim ngo1;1i t¢ 24.000 USD. Tuy
h1;1n che', nhu: chua kh~ng

d!nh

vai tro cua tiung tam thuong ffil;li cap vl1ng; con lung tung trong tlm kie'm th! truong
tieu th~:;
phat tri~n
h(>i nh~p

chl10'11g trlnh xuc tie'n thuong ffil;li chua phat huy tac dl;lng tfch eve cua n6;
Cl;lffi thuong ffil;li

an6ng thon con ch~m,

kinh te' quoc te', dinh hu6'ng phat tri~n

t~:·

phat ... Hon nu·a, trong dieu ki¢n

nganh thu0'11g m1;1i cung v6'i giai phap

la m(>t doi hoi tat ye'u.
V 6'i long mong muon khai thac toi da lqi the' cua TP Cffn Tho trong phat tri~n
illl;lnh nganh thuong ffil;li d~

TP C~n

Tho thvc Sl! tra thanh trung tam thuong ffil;li cua

vung DBSCL theo Nghi quye't cua B¢ Chfnh tr! da xac d!nh, la ngnai da c6ng tac
trong nganh thuong m1;1i TP C~n

Tho, tac gia ch9n de tai "Phat tri~n

ITII;li Cffn Tho de'n nam 2015" d~

Htm lu~n

an nghien cuu.

2. T6ng quan tlnh hinh nghien cuu
2.1 Tinh hinh nghien

co lien quan

cuu tren the gi6'i:

nganh thtr0'11g


3

Tac gia da tfch qrc tim hi~u
Tuy nhi~

tlnh h!nh nghi~

cuu v€ llnh Vl!C nay tr~n

the' gioi.

do h<;m che' ngu6n tu li¢u, tac gia chi tlm duqc m¢t so c6ng trlnh ti~u

bi~u

sau dAy:
a) Tai li¢u "Doanh nghi¢p vua va nho v6i thi truemg toan cAu" cua trung tAm
thuong mc;ti quoc te nghien CUu v€ moi trUang XUat kh~U,
marketing xuat khau co quan h6 trq xuflt khau. T~li
dung tren m¢t each can ban. Tren
lu~n

C(J

phat tri~n

san ph~m,

Ii¢u nay chl gi6i thi¢u nhung n¢i
v~n

so d6, tac gia da tham khao va

dl;lng trong

an.
b) "Nghien CUu xuc tien cua Chfnh phu doi v6i cac c6ng ty thuong mc;ti- xem

xet kinh nghi¢m va each tie'p c~n

o Bcic My va m¢t so quoc gia ChAu A" cua

Jean-Emile Denis (University of Ottawa, Canada), Pakpacchong Vadhanasindhu
(Chulalongkorn

University,

Thailand

),

Sirisopa

Kettanurak

(Sukhothai

Thammathirat Open University ). Cho thay, Chfnh phu cac nuoc muon
xuf1t kh~u

c6 th~

hll'6ng de'n thuc d~y

si'r dvng nhi~u

bi¢n phap khac nhau, d~c

cac c6ng ty thuang mc;ti phat tri~n.

d~y

mc;tnh

bi¢t nhung bi¢n phap

Nghien

CUll

nay da duqc tlwc

hi¢n tren co so xem xet nhfrng bi¢n phap da duqc thvc hi¢n o Bcic My (Hoa Ky,
Canada) va o ChAu A (Nh~t.

Han Quoc, Thai Lan)

c) "Nghien cuu vai tro cua phAn phoi trong phat tri~n

kinh te: nhfi'ng khuynh

lmong va chie'n luqc o tfim vi m6" cua Madhav Kacker (USA), Olav Sorensen
(Denmark), Mar Speece (Hong Kong) va Lauren Swanson (Hong Kong). Da xem xet
tlnh hlnh phAn phoi hi¢n tc;ti va chu·c nang cua n6 o cac nu6c dang phat tri~n
ChAu Ava ChAu Phi cling v6i nhfrng gqi

cua

y chie'n luqc phAn phoi.

d) "Marketing d!a phuang ChAu A" cua cac tac gia Philip Kotler, Michael,
Irving Rein, Donald H. Haider. Trong nghien CUu nay cac tac gia d~
n(>i dung chfnh: liim the nao d~
kinh doanh, cac chien luqc d~
va mo r¢ng xuat kh~u.

..

de'n nhfi'ng

cac dja phuang ChAu A thu hut du khach, phat tri~n
tang cuang d!a phuang, thiet ke hlnh anh d!a phuang

thuc day dAu tu nu6c ngoai vao dia phuang. D~c

nghien cu·u cho thf\y vai tro cua xuf{t kh~u
ph6), nhG'ng sfm pham nao c6 ti~m

c~p

bi¢t, ket qua

doi v6i n€n kinh te d!a phuang (tinh, thanh

nang xufit khau va nhfing ho~t

d¢ng hO trq nao rna


4

dta phuong cfin c6 d~
phap g) d~

chuy~n

thuc da:y phat tri~n

xuilt kha:u va nhfrng dta phuong cfin c6 bi¢n

h)nh lmh va danh ti€ng cua d!a phtrO'ng vao slm phftm xuat khfiu.

d) S6 tay v~

phat tri~n,

thtrong m<;1i va WTO "Development, Trade, and The

WTO". Chu bien: Bernard Hoekman, Aaditya Mattoo va Philipenglish. Day la cu6n
sach d~

c~p

nhi~u

viln d~

lien quan de'n thtrong m(;li va phat tri~n.

ye'u rna cac ntrOC dang phat tri~n

dang phfii d6i m~it,

hqp tac qu6c t€ nhu la c6ng Cl;J d~
c~n

d.i thi¢n di~u

M<)t thach thuc chu

la vi¢c Slr dl;lng cac dam phan va
ki¢n thuong m<;1i va kha nang tie'p

th! trtrang xuilt khfiu cua cac ntr6'c nay. Sach cung cilp th6ng tin v~
d~c

cac hi¢p d!nh thtrong m<;1i qu6c te',

cac ham

y cua

bi¢t la WTO va cac ll!a ch9n do cac hi¢p dtnh

nay dtra ra cho cac ntr6'c dang phat tri~n

rna dang t)m kie'm vi¢c su· dl;lng thtrong nwi

nhtr la m<)t d<)ng ll!c cho phat tri~n;

t6ng ke't m<)t s6 quy tile v~n

cho chfnh sach thtrong ill<;li hang h6a va di~m

dl;Jng kinh nghi¢m

l<;li cac each tie'p c~n

d6i v6'i vi¢c su·

dl;Jng WTO (va ca.c hi¢p dtnh khu Vl!c) nhu la nhfrng c6ng Cl;J dt thuc da:y phat tritn.
N6i chung, qua nhung c6ng trlnh rna tac gia tlm hi~u,

tuy chua nhi~u

nllll'ng da

cho thily m8i c6ng trlnh di sau vao m¢t s6 llnh Vl!C. Chua c6 c6ng trlnh nao nghien
cu·u m¢t each toan di¢n v~

phat tri~n

thtrong m(;li trong nu6'c va xuilt kha:u cua m(>t d!a

phuong cv th~.

2.2 Tlnh hlnh nghien cuu trong nu·oc:
a/ Thai gian tru6'c day da c6 m¢t s6 c6ng trlnh nghien cu'LI c~p d

de'n phat

tritn nganh thuong m?i tinh Cffn Tho cu nhu:
- Quy ho<;1ch t6ng th~
2010, do

Sa Thuong

phat tri~n

thuong m?i tinh Can Tho thai ky de'n nam

m?i Can Tho chu trl xay dvng, duqc UBND tinh Can Tho phe

duy¢t t?i Quyet dtnh s6 110/2002/QD-UB ngay 9/12/2002, mvc tieu danh gia thl!c
tr(;lng phat tri~n

thUOng ill(;li thai ky 1991-2000 Va quy hOC;lCh phat tri~n

nganh thUOng

m?i tinh Can Tho d€n nam 2010.
- Chie'n Iuqc phat tritn xuilt kh~u

cua tinh Can Tho de'n nam 2010, do

Sa

Tlnrang m(;li Can Tho chu trl xay dt!ng (thang 1 nam 2003), nghien cuu chuyen sau
d~

thl;I'C hi¢n Quy bO(;lCh phat tri~n

thtrong n1(;li.


.J

- Chuang trlnh ph at tri~n
2005, do Sa Thuang m~i

thuang m~i

- dich V\J tinh C~n

Tho giai do~n

Cfin Tha xfiy dlfng.

Nhung cac c6ng trlnh tren chi moi nghien cuu ve ttrng
ho~c

cua tinh

C~n

Tho cu (g6m tinh

nghien CUU m('>t each toan di¢n CO'
thuang

m~i.

D~c

bi¢t khi TP C~n

c6 de tai nghien cuu ve phat tri~n
b/ Tham lu~n
b~ng

2001-

H~u

Va thlJC ti~n

Tho duqc thanh

l~p

nganh thuang m~i

chie'n luqc va quy

C~n

Giang va TP

sa ly lu~n

m~t

Tho hi¢n nay), chua
CUa

S\f

phat tri~n

nganh

trvc tlm¢c Trung uang thl chua
TP. C~n

Tha.

ve De tai "M¢t s6 gi
thuang m~i

dich V\} D6ng

s6ng Cuu Long" (nam 2004) trong H¢i thao khoa h<;>c vl S\J' phat tri~n

DBSCL t6 chuc t~i

TP. C~n

Tho. Tuy nhien, tham lu~n

va nhfrng giai phap phat tri~n
m~t

nganh thuang m~i

hang chu llJc cua DBSCL va phat tri~n

vling

cling chua neu len th\fc tr~ng

TP. C~n

thuang m~i

Tho, chi moi di sau m¢t s6
DBSCL trong dieu ki¢n s6ng

chung voi IU.
c/ De tai Nghien cu·u khoa h<;>c ca'p b¢: "M(>t s6 giai phap chu ye'u phat tri~n
thuang

m~i

khu vvc Tfiy Nam B¢ de'n nam 2010" cua B¢ Thuang

10/2003) nh~m

(thang

nwc dfch: danh gia cac lQ'i the so sanh cua klm VIJ'C Tay Nam B¢; xac

dinh vai tro, d~c

di~m,

t~m

quan tr<;>ng Va thlJC tr~ng

Tay Nam B¢ tlr nay de'n nam 2010 tren CO'
Tho nhung chua de c~p

ho~t

sa nhung Iu~n

cu·u. Tuy nhien, de tai nghien cuu thuang m~i
tinh C~n

m~i

thuang m~i

d(>ng thuang m~i

khu VlJC

cu· rur ra ttl' ke't qua nghien

khu vvc Tay Nam B¢, c6 de c~p
TP C~n

de'n

Tho.

d/ Ngh! quyet s6 21-NQ{IW ngay 20/01/2003 cua B¢ Chfnh tr! da xac dinh ro
vai tro cua TP. C~n

Tho Ia trung tam kinh te', van h6a, khoa h<;>c, ky thu~

DBSCL. M~c

du c6 nhieu de tai, dv an, chuang trlnh phat tri~n

tri~n

Tho theo tinh th~n

TP C~n

kinh te'- xa h(>i phat

Nghi quye't 21-NQ{IW ngay 20/01/2003 cua B¢

Chfnh tri, nhung chua c6 de tai, dl! an nao nghien cuu trung voi de tai lu~n
d/ Ben c~nh

an nay.

d6, con nhieu c6ng trlnh nghien CUu duqc dang tren cac bao va t~p

chf phat hanh 0 trong nU'OC ve linh V\}'C phat tri~n
m~i

cua vung

thuang m~i,

n(>i d!a; cac san phfim, thi truong va giai phap phat tri~n

nhu: phat tri~n

thUO'ng

xua't khAu; nang cao

nang l\fC qnh tranh cho cac doanh nghi¢p xua't khAu; thuang ID<;li trong dieu ki¢n h¢i


6

nh~p

va gia

g6p nhi~u

nh~p

vfln d~

v~

phat tri~n

3. Doi tm;rng va

ph~m

vi nghien cu:u:
an la nghien CU'U phat tri~n

cua TP Oin Tha den nam 2015, danh gia thvc tr~ng

trong thai gian qua (bao g6m phat tri~n
m~li

nganh thuang m~i

xuflt nh6m gilli phap phat tri~n

nganh

TP Oin Thaden nam 2015.

- Ph~m

vi nghien cU'U: phat trien nganh thuO':ng m~i

n(>i dja (n(>i thuang) va ngo~i

thtrO':ng (xuflt nh~p

Tha, khong bao g6m h~mg
V~

phat tri~n

nganh thtrang m~i

thi truang n¢i dja va phat trien xua't nh~r

xac djnh quan diem, mvc tieu va d~
thuang

chf da d6ng

aVi¢t Nam.

thtrO':ng m~i

- Doi tuqng nghien cU'U cua lu~n

kh~u),

t~p

WTO.;. Cac c6ng trlnh nghien cu'U tren cac bao,

g6m phat tri~n

thuang m~i

khfiu hang h6a) tren dja ban TP Cffn

h6a vo hlnh, khong nghien cuu linh vv·c djch yV.

thai gian: phan tich thlJc tr~ng

phat trien nganh tl1U'ang m~li

TP Can Tha ti:r

nam 2000 den nam 2005; va mvc tieu, cac giai phap phat trien nganh thuang m~i

TP

Can Thaden nam 2015.
Xac djnh doi tuqng va

ph~m

vi nghien cuu

lu~n

chung Wi khong c6 tham vqng trlnh bay tflt dt cac vft'n d~
thuang m~i

ma chi phan tich m(>t so ly lu~n

cac hqc thuy~
nghi~m

thuang m~i

va tiwc tien phat tritn thuang m~i

cua m(>t so qu6c gia gan v6i Vi~t

phat tri~n

thuang m~i

nganh thtrO':ng m~i

kinh te tren dta b~m
m~i-

th~m

d6 thL kinh

Nam lam CO' sod~

xuflt m¢t s6 giai phap ca ban nhiim

TP Ciln Thaden nam 2015, phvc vv mvc tieu phat tri~n
pho, de TP Can Tha tung bu6c tra thanh trung tam thuang

djch vv Ion elta vung DBSCL va ca nu6c.

4.

MI,IC

tieu nghien c(JU cua

Xua't phat tu doi tuqng va ph~m
cua lu~n

m~i

nlm

cua TP Can Tha ti:r nam 2000 den nam

2005; xac djnh m¢t so quan diem, mvc tieu va d~
phat tri~n

lien quan den phat trien

qu6c te, cac yeu t6 anh huang den thuang

phat trien thuang m~i

phan tfch thlJc tr~ng

an nhu da neu tren, song

lu~n

an:
vi nghien cU'U cua d~

tai, mvc tieu nghien cu·u

an bao g6m:
- Lam ro cac vfln d~

tro cua thtrong

m~i,

cac

d~c

ly lu~n

va tlwc titn v~

hQC thuyet thuang m~i

qu6c te, vai

trung ella thtto'ng mc:ti. cac ycu t6 anh huang den tlmang


ca sa cho vi~c

m<,ti do thi, lam
m<,ti TP C~n

ph~n

tfch danh gia thvc tr<,tng phat trien nganh thuang

Tha thai gian qua.

- Pht!n tfch, danh gia thvc tr<,tng phat trien nganh thuang m<,ti TP C~n

Tha giai

do<,tn 2000-2005, rut ra nhfrng k€t qua da d<,tt dUQ'C, nhfi'ng t6n t<;ti, h<,tn ch€ Va nguyen
nhan, phan tfch diem m<;tnh, diem y~u,
thuang m<,ti TP C~n

Tha d~n

ca· h(>i va nguy ca doi vai phat trien nganh

nam 2015.

- Nghien CUu cac chu truang, duang loi cua Dang va chfnh sach cua Nha nu6'c
v~

phat trien thuang m<;ti trong thai gian tai va Quy ho<;tch t6ng the phat tri
xa h(>i TP C~n

Tha d~n

thuang m<,ti TP C~n

nam 2020, de xac dinh quan di~m,

ml.Jc tieu phat tri~n

Tha d€n nam 2015, cling v6'i nghien cu·u kinh nghi¢m phat tri
thtrang m<,ti cua m(>t so quoc gia, nhu: Trung Quoc, Thai Lan, Nh~t
thanh pho, tinh trong nu6'c, tren
nganh thuang m<;ti TP C~n

Tha tu· nay

d~n

nganh

ca

sa d6 d~

Ban va m(>t so

ra nhung giai phap nham phat tri&n

Tha phl.Jc VlJ cac ml_Jc tieu phat tri~n

kinh t~-xa

h(>i TP C~n

nam 2015.

Tu cac illl.JC tieu nghien CUu neu tren, cac cau hoi nghien cuu dUQ'C
I

d~t

ra bao

g6m:
• Nganh thuang m<,ti TP C~n
2000-2005? Nhung k~t

Thada phat tri~n

qua d<,tt duqc va h<,tn ch~

ch~

m<,tnh va m~t

y~u

thuang m<,ti n(>i d!a,

ho<,tt d(>ng thuang m<;ti tren dja ban

gl.? Nguyen nht!n nhung th~m

tl;J'Ll va nhung h<,tn

cua nganh thuang m<,ti TP C1n Tha thai gian qua la gl? Nhung di~m

yeu, ca h(>i va nguy ca doi v6'i phat tri~n

nganh thuang m<,ti TP C~n

• Nhung nh6m giai phap ca ban nao c~n
nganh thuang m<;ti TP C~n

d~

xuat d~

Tha tra thanh trung tt!m thuang m<,ti-djch Vl;Jl6'n

5. Phmmg pluip
- Phmmg phap

lu~n:

lu~n

m<,tnh, di~m
Tha Ut gl?

d<,tt illl;JC tieu phat tri~n

Thaden nam 2015? Ben c<,tnh d6, ki~n

cac B¢ nganh, UBND vaSa, nganh d!a phuang nhu'ng van d~
C~n

nao trong giai do<,tn

trong phat tri~n

trong llnh Vl.J'c xuat khAu? Quan ly Nha mr6'c v~
hi¢n nay c6 m~t

nhu th~

ngh! Chfnh phu,

gl d
etta vung DBSCL?

va phu·ong phap nghien cuu:


8

Lu~n

an v~n

dl;lng each ti~p

c~n

theo duy v~t

bi¢n chung, v~n

dl;lng quan di~m

duO'ng loi cua Dang va chfnh sach cua Nha mr6'c v~

phat tri~n

thuang m~i

va theo

each ti~p

phat tri~n

thuang m~i

TP Cffn

c~n

h¢ thong d~

pha.n tfch lam r5 thvc tr~ng

Tha thai gian qua . Tu d6 c6 nhung nh~

cac' quan di~m,

cung V~n

giai phap phat tri~n

dl;lng chung trong xa.y dlfng cac ffii,IC tieu, d~

nganh thuong m~i

Phuang phap

cac y tuang cua

d!nh va d6ng thai phat tri~n

lu~n

TP Cffn Tha d~n
y~u

nghien cuu chu

ke nghien cuu nguyen nhan, danh gia

XUfrt nhfi't1g

nam 2015.

str dl;lng thiet ke m6 ta, so sanh va thiet

amuc d(> nganh.

- Phuong phap nghien c(m:
Lu~n

an duqc str dl;lng t6ng hqp cac phuoog phap nghien cuu khac nhau:
- Phuang phap thong ke, phuang phap t6ng hqp va phan tfch, phuang phap so

sanh, phuoog phap nghien ct1u ung d1,1ng
- Phuang phap khao sat thu

th~p

thi~

l~p

rna

t~,

SWOT.

so li¢u (qua cac so li¢u thong ke, bao cao,
m~i

khllO sat cac doanh nghi¢p kinh doanh thtrO'ng
kinh

tr~n

b~m

tren dta

thu(>c cac

th~m

pl~an

qua cac h(>i nghi, h(>i thao khoa hQC ... ) va phUO'ng phap chuyen gia.
- Ngoai ra, tac gia coi tr9ng phuoog phap due ket thl;l·c

nghi¢m v~

phat tri~n

thU'O'ng m~i

(nghien cu·u phat tri~n

ti~n

thU'O'ng m~i

bai h9c kinh
trong nu6c cua

TP H6 Chf Minh, m(>t so tinh, thanh pho trong ca nU'6c va nU'6c ngoai nhU' Thai Lan,
Trung Quoc, Nh~t
t~i

Ban) d~

rut ra cac bai h9c kinh nghi¢m v~

phat tri~n

thuang m~i

TP Can Tha.

- Nguon tai li~u,

so Ii~u:

+ Tai li¢u dU'qc str dl;lng nghien cuu bao g6m: Nghi
Vi¢t Nam, van ban phap quy cua Nha nU'6'c v~
vung DBSCL; quy ho~c

phat tri~n

phuang; cac van ban, Nghi

quy~t

t6ng th~

chi~n

cua Dang C¢ng

lU'qc phat tri~n

nganh thU'ang m~i

m~i

KT-XH ca nU'6c,

til' Trung U'O'ng den dia

cac h(>i nghi chuyen d~

d~

phan tfch bao g6m: Nien
cua B¢ Thtrang m~i

B¢, Ban, Nganh Trung uang va cac dia phU'ang; Bao cao Quy ho~c
thuang

s~m

cua Thanh uy, HDND va UBND TP Cffn Tha ...

+ Cac ngu6n so li¢u thu ca:p duqc tac gia su· d1,1ng
giam thong ke; Bao cao t6ng k~t,

quy~t

vacua TP Cffn Tha; cac bao cao cua UBND TP,

t6ng th~

Sa Thuang m~i,

va cac
nganh
cac So,


9

Ban nganh TP Can Tho... ; tai li~u
thuang m~i,

cac bi
6.

di~u

tham khao trong va ngoai mr6c ve ph at tritra ...

y nghla khoa hqc va thlfc ti~n

a. v~

cua lm)n an:

ly lm)n:

- Xac dinh r6 vi trf, vai tro cua thuong m~i

d6i v6i Slf phat tri
m~i

trong toan b¢ nen kinh te' qu6c dan,

Can Tha va vting DBSCL; vai tro cua thuang

cac ye'u t6 anh huang de'n phat tri
ma r¢ng quan h~
vi~c

kinh te' d6i

ngo(;li cua m¢t qu6c gia.
- Phan tfch di
ella TP Can ThO'
kinh nghi~m

hi~n

nay; v~n

cua Vi~t

nganh thuong

b. v~

m~i

did~ng

cac hQC thuye't thuang tn<;li qu6c te', cac bai hQC

Nam thoi ky d6i m6i vacua cac qu6c gia vao vi~c

phat tri
TP Can Tha.

thlfc ti~n:

- Phan tfch va danh gia thlf'c tr~ng

phat tri
gian qua (tu nam 2000 de'n nam 2005), nhung ke't qua

d~t

duqc va nhung t6n

t~i,

Iwn

che, nguyen nh:ln.
- Tac gia da nghien cuu thlf'c te' tlnh hlnh phat trikinh te tham gia ho~t
nghi~m

V~

d¢ng thuang m~i

phat tri
tren dia ban TP Can Tha, cac bai Iwc kinh

CUa cac qu6c gia, tren CO'

sa do phan tfch cac di
lTI<;lnh, digiai phap phat tri
cac thanh phan

tieu Va de XUAt nhG'ng

TP Can Tha de'n nam 20 15.

7. Ket ca'u lm)n an:
Ngoai phgn md dgu va ke't lu~n,
Chuang 1: Ca

sa ly lu~n

Chuang 2: Thlf'c tr~ng

va th\}'c ti~n

lu~n

an c6 ke't ca'u 3 chu'o'ng nhu sau:
phat tri
phat tri
do thi.

TP Can Tho tu nam 2000

de'n nam 2005.
Chuang 3: M¢t s6 giai phap phat tri
2015.

TP Cfin Thaden Mun


J.V

CHVONGI
CO SO L Y LU!N VA THl)'C TitN PHAT TRiftN THVONG MAl
1.1. Cac hQc thuyet thuong

m~i

DO TH~

quoc te:

1.1.1. Thuyet TrQng thu·ong (mercantilism):
Ly thuyet cua chu nghia Tn;mg thuang la tnrang phai kinh te hlnh thanh va
phat tri€n

a Cha.u

Au tu gifra the ky XV. Nhfrng d<;1i di¢n tieu bi€u cho ly thuyet

Tn;mg thmmg la cac h9c gia Anh Thomas Mun, J. Stewart va cac h9c gia Phap J.
Bordin va B. Colbert ...

a. Nhu·ng tu tu(mg chinh cua thuyet TrQng thuong:
Theo thuyet TrQng thuong, ffi\}C tieu cua ca.c qu6c gia la tich luy

th~

nhieu

vang va cha.u bau d€ t6i da vi the va quyen 1\l'C cua m¢t qu6c gia. Nam 1630, Thomas
Mun, h9c thuyet gia tr9ng thuong nguai Anh viet: "Ngo<;1i thuang la phuang ti¢n chti
yeu d€ lam tang cua d.i va nga.n kh6 cua qu6c gia". Vi v~y,

trong ngo<;1i thuong, c~n

thi hanh chfnh sach "hang nam nen ban cho nuoc ngoai nhieu bon cai rna chung ta
tieu dung cua hQ". Quan ni¢m tien (vang, kim loi;li quy kh:k) la tai sim danh gia muc
d¢ giau ngheo cua cac qu6c gia va cac ca nha.n.
Ho<;1t d¢ng ngo<;1i thuong la trao d6i khong ngang gia: d6i hang cua nuoc nay
Hty vang cua nuoc khac theo gia cao hon gia Clh h~mg
cho nuoc nh~p

.h6a, do d6 luon gay thi¢t Iwi

khfiu va c6 lqi cho nuoc xua't khfiu. M¢t qu6c gia neu gia tang xua't

khfiu, thu h~p

nh~p

khfiu (bao dam xua't sieu) thl se thu duqc v~mg

qu6c gia, d~c

di€m, t~m

ve Uun gi~m

cho

quan trQng va thlfc tr(;lng ho<;1t d¢ng thuong m(;li. Lqi nhu~

thu duqc ttr ngo<;1i thuang (chu yeu la til' xua't khfiu) la do trao d6i khong ngang gia
voi nuoc ngoai. Ho<;1t d¢ng giao luu kinh te qu6c te duqc hi€u theo lu~t

khong (Zero-Sumgame), lqi ich kinh te rna m¢t qu6c gia tim

dt~qc

tro choi bfing

Ia ttr ngu6n lqi cua

m¢t qu6c gia khac.

th~ng

Cac hQC thuyet TrQng thuong ung h¢ Slf can thi¢p cua Chfnh phu nhfim dem l<;li
du trong can can thuang m<;1i. Cac chfnh sach cua Chfnh phu cffn hu6ng t6i
xua't khfiu t6i da va nh~p

khfiu t6i thi€u [21' tr 95].

D€ d(;lt duqc ffi\}C ticu nay' vi¢c


11

nh~p

kha:u nen duqc h~n

che' bang thue' va h~n

ng~ch,

con ho~t

d¢ng xuftt kha:u cAn

duqc tai trq (trq cap).
Oic nuoc theo "thuye't Tn;mg thuong moi" kh6ng con quan

tieu chua:n danh gia ngo~i
ITI\IC tieu d~

d~t

CaC

ni~m

thuong rna chu ye'u lfty "can ca.n thuang m~i

lay vang lam
th~ng

du" lam

y d6 chfnh tr! Va Xa h(>i.

ve ly thuy€t TrQng thuang:

b. Nh*n xet
·~

- V u d tern:

D~

thuang

cao vai tro cua thuong m~i,
m~i

d~c

bi~t

la thuang m~i

quoc te'. Tu tuang d~

cao

tie'n b¢ han cac tra<;> luu tu tuang phong kie'n duang thai von coi thuang

thuong m~i

va chi coi tr9ng san xuat tJ! cung tV cftp. C6 th~

thuang la tuyen ng6n tu tu6ng cua chu nghia

tU'

ban giai

do~n

coi tu tuang Tr9ng
tfch lliy ban drtu.

La h9c thuye't kinh te' dAu tien kha hoan chinh va duqc lu~n
thong, khac h~n

voi each ly giai theo ki~u

chung ch~t

t6n giao, than bf tmoc day v~

che, h~
cac hi~n

tuqng kinh te.
D~

cao vai tro cua Nha nuoc trong di~u

tie't ngo~i

thuang n6i rieng va ho~t

d¢ng kinh te' n6i chung. Cac nguyen tic va c6ng C\1 di~u
d~

xuat nhu can bang can can thuang m~i,

doanh ngo~i
- H~n

thuang ... va:n duqc nhi~u

tiet rna thuyet TrQng thuang

thue quan, Iwn ng~ch,

d¢c quy~n

kinh

quoc gia su dl:lng cho den ngay nay.

che':

Nhi~u

lu~n

di~m

kh6ng chfnh xac va to ra phie'n di~n:

giau c6 cua cac quoc gia; v~
d¢ng cua can ca.n thuang
Chi giai thich cac

tich cac quan

Tom l~i,

h~

hi~n

tai san quye't d!nh sv

lqi ich va tfnh ngang gia trong trao d6i quoc te'; v~

tac

m~i.

tuqng

b~

ngoai trong thuang

m~i

quoc te' rna chua phan

ben trong cua qua trlnh tai san xuat xa h¢i.
thuyet Tr9ng thuang Htlwc thuyet m~c

tro JTIO dtrong cho

Vi~c

du phien di~n

nhung no c6 vai

nghien CUu m(>t each khoa hQC cac hi¢n tUqng thUo'ng ffil;li

quoc te'. H9c thuyet da tra thanh c6ng c\1 nh~
va each th(rc

v~

thuc duang thai va chi ra sv cAn thiet

tac d¢ng cua Nha nu6'c den ngo1;1i tlmang.


Ngay nay, dqc quy~n

ngo~i

thuang va nhfrng gi6'i h~n

nghi~m

ng~t

v6'i nh~p

khau se lam giam kha nang Cqnh tranh cua cac san pMhn xua't khilu ella m<;>t s6 qu6c
gia trong ho<_tt d¢ng
hQC ky thu~

m~u

d!ch qu6c te'. Han nfra, ttr dffu the' ky XVIII, trlnh d¢ khoa

sitn XUa't Va h¢ th6ng th! tnrang da phat tri~n

nhanh chong rna thuy€t

Tr9ng thuang kh6ng gi:ii thfch duqc. De'n cu6i the' ky XVIII, dau the' ky XIX da xuat
hi¢n cac quan di~m

m6'i v~

thuO'ng m~i

cua Adam Smith(duqc d~

c~p

trong tac phftm

"Sv giau c6 cua cac quoc gia"-Wealth of Nation-xuat ban nam 1760) va cua David
Ricardo (duqc d~

c~p

trong tac phfim "Nhung nguy~

ly v~

kinh t€ chfnh tr! va thue"'-

Principle of Political Economic and Taxation- xuat ban nam 1817) rna cac n¢i dung
chfnh cua hai h9c thuy€t se duqc trlnh bay sau dAy.

1.1.2. Ly thuyet Lqi the tuy~

d6i cua Adam Smith:

a. Nhii'ng tu tmmg chinh cua Adam Smith:
Adam Smith can cu vao thvc ti~n
cong nghi¢p b~t

phat tri~n

dftu bung n6 va Ian r¢ng d~

thai 6ng dtra ra nhfrng lu~n

di~m

ph~

kinh t€ qu6c t€ thai ky each m<_lng
phan ly thuy€t Tr9ng thUO'ng, d6ng

m6'i cua mlnh. Ong cho r~ng

sv giau c6 ella m(H

quoc gia khong phai chi dtrqc do luang bttng s6luqng vang tfch trli' dtrqc, rna chtl y€u
la do luqng gia tr! hang h6a va djch

v~

dtrqc san xuat ra.

Khi giai thfch hi¢n tuqng thuO'ng m~i
ngo~i

thtrang muon b~n

ca hai b~n.
Tr~n

h6a tr~n

qu6c t€, Adam Smith cho r~ng

vfrng phai mang tfnh chA't blnh d~ng

ne'u trao d6i gifra cac nu6'c can cu tr~n
CO'

sa ung h¢ tv do thuang m~i.

va mang l~i

lqi fch cho

chi phf san xuA't cua cac hang h6a.

tv do san xuA't kinh doanh, chuy~n

guy mo qu6c gia va qu6c te', Adam Smith l~p

chuy~n

buon ban

lu~n

r~ng

mon

ne'u t~p

trung

mon h6a san xuA't nhfrng san phftm ma mlnh c6 lqi the tuy¢t d6i (bao g6m lqi

the tv nhi~

va lqi the' do tay ngh~).

tuc Ia nhfrng san phftm c6 chi phf san xuat tfnh

theo gia c6ng quy chuftn tha'p han r6i ban ra mr6'c ngoai, trao d6i lay nhfrng sim
pham khac ma cac qu6c gia ntr6'c ngoai d6 c6 lqi the' tuy¢t d6i. San xu5t va trao d6i
san phftm dva tr~n

CO'

sa lqi the' tuy¢t d6i se mang l~i

gia xuat khau H\n qu6c gia nh~p

khfiu va c6 lqi cho to~m

Cling theo quan diem cua Adam Simth thl:

hi¢u qua kinh te cho

ca quoc

b¢ th€ gi6'i n6i chung.


13

+ Thuong

m~i

qu6c t~

t6n t~i

duqc giUa cac qu6c gia c6 lqi

th~

kh~u

nhfrng hang hoa c6 lqi th~

kha'u nhfrng hang hoa kh6ng c6 lqi th~
tro chai b~ng

tuy¢t d6i, Thuong m~i

ly

Nam 1776, v6i

qu6c gia. Tl! do thuang m~i

th~

kh6ng phai la

tuy¢t d6i, Adam Smith Ii:ln di:lu tien

kh6ng bi h~n

ch~

l~i

nhfrng g! rna c6ng dan ntr6c hQ c6 th~

nhfrng g! rna h9 c6 th~

gi~t

mang lqi ich cho tilt ca cac

la tlnh hu6ng trong d6 cac Chfnh phu kh6ng c6 g~n

thi¢p hay gay anh huang d~n
Iu~n

qu6c t~

qu6c te'.

thuyet ve Lqi

sao m¢t nen thuang m~i

ngoai ho~c

tuy¢t d6i, nh~p

kh6ng rna Ia tro chai tich CI!C (positive Sumgame), cac qu6c

gia cteu c6 lqi han th6ng qua thuang m~i

thfch t~i

tuy¢t d6i, chi c6 thl thl!c hi¢n

tuy¢t d6i.

+ M8i qu6c gia se chi xuilt
quy lu~t

so lqi th~

tren ca

can

mua ttr nu6c

san xuat va ban sang nu6c khac. Adam Smith l~p

ding: "ban tay v6 h!nh" cua th! trucmg hem Ia "ban tay hfru hlnh" ci'm Chfnh phi't,

se xac d!nh m¢t qu6c gia nen xuilt hay kh~u nh~p
cho l~p

truong "M¢t nen thuong m~i

cai gl? L~p

lu~n

nay la nen tang

kh6ng b! can thi¢p se dem l~i

lqi ich cho tat d

Viln de cang cap bach khi Vi¢t Nam tru6c sau gl cling gia nh~lp

t6 chtl"c thuang

m~i,

di:lu tu. Cau hoi

cac qu6c gia".

m~i

th~

gi6i (WTO) va phai g5' bo hi:lu het m9i rao can thuong

nay eta ctuqc Adam Smith neu ra tu lau va kinh nghi¢m thl!c
nhfrng ly

thuy~

lam nen tang cho thuang

m~i

qu6c

t~;

ti~n

da hlnh thanh nen

nho chuyen bi¢t h6a, m8i

lllfOC Se hlnh thanh kinh nghi¢m, tay nghe Se ngay cang tinh xao

tranh d~
lqi

th~

nho these C<~nh

dang v6i nu6c khac. Lqi the tuy¢t d6i cua m8i nu6c se dnqc cung c6 b[mg
ll! nhien nhu giau tai nguyen thien nhien, nhan c6ng d6i dao, gia

nhu nhfrng lqi

bu d~p

d~

Va

th~

c6 duqc nho

nhfrng thi~u

b. Nh~n

xet v~

h~t

ve t~i

ti~n

b¢ trong khoa h9c ky

thu~,

re ... cling

kinh nghi¢m quan ly

nguyen, nhan c6ng ...

ly thuyet Lqi the tuy~

doi cua Adam Smith:

- Vu cti~m:

thuy~

Thuyet Lqi the tuy¢t d6i cua Adam Smith Ut bmS'c tien b¢ vuqt b~t
Tr9ng thtrang, giai thfch ban chilt kinh

t~

va ich lqi cua thnang

m~i

so v6'i

qu6c

t~.


14

Dtrqc U'ng dt;mg mc;mh trong chfnh sach kinh te' cua cac qu6c gia de phat tri6n
quan

h~

m~i

thtrang

qu6c te.

Khuyen khfch tV do thtrang m~i
m~nh

h6a quan

- H~m

h~

thtrang

m~i

va tV do dinh gia trao d6i c6 tac dl;lng Ianh

tren the gi6'i

ch~:

Chi gi:H thfch thuang m~i
cac nuoc cong

nghi~p)

gifra cac nu6'c d~u

rna khong giai thfch duqc quan

cong

nghi~p

tri~n

(hau nhu khong c6 Iqi the tuy~

(c6 lqi the

tai, van li6a,

c6 lqi the tuy~

tuy~

d6i

v~

hau het cac

m~it

h~

d6i (chu yeu Ia

thuang

m~i

gifra cac nu6'c

hang) v6'i cac nu6'c dang phat

d6i nao). Chua tfnh toan het cac yeu t6 v~

v?n

sa thfch ...

1.1.3. Ly thuyet Lqi the so sanh cua David Ricardo:
David Ricardo (1772-1823) khi nghien cu·u v~
thfiy nhung h~n

thuang m~1i

che' trong ly thuyet cua Adam Smith va phat tri~n

qu6c te da nh~
ly thuye't Lqi the' so

sanh (comparative advantage).
a. Nhu:ng n(>i dung tu tuo·ng chinh cua David Ricm·do:

Ne'u theo thuye't Lqi the' tuy¢t d6i cua Adam Smith thl thtrang
khong th~

dien ra gill'a hai nuoc rna lqi the tuy~

theo D. Ricardo: Thuang m~i
tuy~

d6i d6n het

v~

qu6c te v~n

d6i d6n het v~

c6 th~

hi~u

san pham thl nuoc d6 v~n

trlnh phAn c6ng lao d()ng qu6c te va trao d6i ngo~i

qu6c te

m¢t ben. The nhung

dien ra gill'a hai qu6c gia rna lqi the

m¢t phfa. Do d6, m¢t nuoc c6

phf cao han) trong hau het cac lo~i

m~i

qua

s~m

c6 th~

xufit thfip han (chi
tham gia vao qua

thuang, th6ng qua khai Lhac cac

san pham c6 lqi the so sanh.
David Ricardo cho dmg ngay

a m()t qu6c gia c6 lqi the tuy~

xufit hai san pham, thl se t6t han neu hq chuyen mon hoa vao vi~c
pham c6 lqi the tuy~

d6i vf,

vi~c

san

san xufit m¢t san

d6i Ion hO'n. San pham nay se duqc xuat khAu, d6ng thai nh?p

khfru san pham c6 lqi the tuy¢t d6i nho han san phfrm kia. Ricardo gqi hi~n

tuqng

nay Ia lqi the so sanh.

Ly thuyet v~

Lqi the so sanh cho rang m¢t qu6c gia du khong c6 lqi the tuy¢t

d6i nhung c6 Iqi the so sanh v~

m¢t s6 Io~i

s~m

phfrm nhat d!nh neu biet each khai