Phương hướng và giải pháp hoàn thiện kế toán doanh thu tại công ty cổ phần tập đoàn VINA , luận văn thạc sĩ

B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O
TRƯ NG Đ I H C KINH T THÀNH PH H

Đ

CHÍ MINH

TH THU TH O

PHƯƠNG HƯ NG VÀ GI I PHÁP HOÀN THI N
K TOÁN DOANH THU T I
CÔNG TY C

PH N T P ĐOÀN VINA

Chuyên ngành
Mã s

: K toán – Ki m toán
: 60.34.30

LU N VĂN TH C S KINH T

NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C:
PGS – TS. BÙI VĂN DƯƠNG

Thành ph H Chí Minh, tháng 12/2010


L I CAM ĐOAN
Tôi xin cam ñoan lu n văn th c s kinh t này là do tôi t vi t ra, sau khi ñư c s

hư ng d n c a ngư i hư ng d n khoa h c cũng như tham kh o các tài li u có liên quan.
Các ý ki n ñư c trình bày trong n i dung ñ tài chưa ñư c công b trong nh ng công
trình nghiên c u nào khác.
Ngư i vi t cam ñoan

Đ

TH THU TH O


L I C M ƠN
Tôi xin chân thành c m ơn:
Phó Giáo Sư, Ti n S BÙI VĂN DƯƠNG ñã t n tình hư ng d n, góp ý và ñ ng
viên tôi hoàn thành lu n văn này.
Quý Th y, Cô giáo là gi ng viên Đ i h c kinh t Thành ph H Chí Minh ñã
gi ng d y t nh ng ki n th c cơ b n, ñ n nh ng ki n th c chuyên sâu ñ t ñó giúp tôi
hoàn thành ñ tài này.
Ban lãnh ñ o nhà trư ng cùng quý Th y, Cô, giáo v Khoa Đào t o sau Đ i h c,
trư ng Đ i h c Kinh t Thành ph H Chí Minh, ñ o t o ñi u ki n cho tôi có cơ h i hoàn
thành lu n văn này.
Ban giám ñ c, K toán trư ng công ty C ph n T p ñoàn Vina ñã giúp ñ tôi
trong công tác thu th p d li u th c t t i ñơn v!.
M t l n n a, tôi xin chân thành c m ơn t"t c quý v!, xin kính chúc quý v! ñư#c
nhi u s c kh$e.
Ngư i vi t l i c m ơn

Đ

TH THU TH O

M CL C
L IM

Đ U ..................................................................................... trang 1

Chương 1: Sơ lư c v thương m i ñi n t và m t s

nh hư ng c a

thương m i ñi n t ñ n công tác k toán ......................................... trang 5
1.1.

Sơ lư c v thương m i ñi n t ............................................. trang 5

1.1.1.

Khái ni m thương m i ñi n t ............................................. trang 5

1.1.2.

M t s ñ c trưng c a thương m i ñi n t ............................ trang 7

1.1.3.

Các hình th c ho t ñ ng c a thương m i ñi n t ................ trang 7

1.1.4.

Phân lo i các mô hình kinh doanh trong TMĐT ................. trang 9

1.1.5.

Ưu và như c ñi m c a TMĐT ............................................. trang 15

1.2.

M ts

nh hư ng c a TMĐT ñ n công tác k toán ........... trang 16

K t lu n chương 1 ................................................................................ trang 24
Chương 2: Th c tr ng v TMĐT t i Vi t Nam và th c ti n k toán
doanh thu t i công ty CP T p ñoàn Vina......................................... trang 25
2.1.

Th c tr ng v TMĐT t i Vi t Nam……………………….trang 25

2.2.

M t s quy ñ nh liên quan ñ n k toán doanh thu
trong môi trư ng thương m i ñi n t t i Vi t Nam………trang 30

2.3.

Khái quát chung v công ty C ph n T p ñoàn Vina
Vi t Nam (vi t t t là VNG)……………………………….trang 34

2.2.1.

Gi i thi u v VNG ............................................................... trang 34

2.2.2.

Các s n ph m chính c a VNG…………………………….trang 35

2.3.

Th c ti n k toán Doanh thu t i VNG ................................. trang 41

2.3.1.

Trò chơi tr c tuy n .............................................................. trang 41

2.3.2.

D ch v web ......................................................................... trang 44

2.3.3.

Ch tr c tuy n...................................................................... trang 47

2.4.

M t s nh n xét, ñánh giá v cách h ch toán t i VNG ....... trang 48


2.5.

Nh ng v n ñ khác có nh hư ng ñ n ho t ñ ng c a VNG trang 49

K t lu n chương 2 ................................................................................ trang 53
Chương 3: Phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n ........................ trang 54
3.1.

V phương th c kinh doanh................................................. trang 54

3.1.1.

Đ i v i game online............................................................. trang 54

3.1.2.

Đ i v i d ch v web ............................................................. trang 55

3.1.3.

Đ i v i ch ñi n t .............................................................. trang 56

3.2.

V ghi nh n doanh thu ......................................................... trang 56

3.2.1.

Đ i v i game online............................................................. trang 56

3.2.2.

Đ i v i d ch v web ............................................................. trang 65

3.2.3.

Tính kh thi và nh hư ng c a cách ghi nh n doanh thu m i ñ i v i

BCKQHĐKD ...................................................................................... trang 66
3.2.4.

Ghi nh n doanh thu khi m r ng hình th c kinh doanh ...... trang 69

3.3.

Các v n ñ khác ................................................................... trang 75

3.3.1.

Thanh toán tr c tuy n .......................................................... trang 75

3.3.2.

Quy ñ nh pháp lu t và dư lu n xã h i .................................. trang 75

K t lu n chương 3 ................................................................................ trang 77
K T LU N CHUNG ......................................................................... trang 78


NH NG CH

VI T T T

AOL

: America Online (công ty cung c p internet toàn c u có tr s t i M )

B2B

: Business to Business

B2C

: Business to Consumer

B2G

: Business to Government

C2C

: Consumer to Consumer

CNTT

: Công ngh thông tin

EITF

: Emerging Issues Task Force

EITO

: European Information Technology Observatory

EU

: European Union

EDIFACT

: Electronic Data Interchange For Administration, Commerce and Transport

FASB

: Financial Accounting Standards Board

GAAP

: Generally Accepted Accounting Principles

IAS

: International Accounting Standards

ISO

: International Organization for Standardization

SAB

: Staff Accounting Bulletin

SEC

: Securities & Exchange Commission

SWIFT

: Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication

TMĐT

: Thương m i ñi n t

UNCTAD

: United Nations Conference on Trade and Development

VAS

: Vietnamese Accounting Standards

VN

: Vi t Nam

VNG

: Công ty C ph n T p ñoàn Vina

WTO

: World Trade Organisation

XML

: eXtensible Markup Language


-1-

L IM

Đ U

• Tính c p thi t c a ñ tài:
Khi internet xu t hi n m ñư ng cho s bùng n c a lĩnh v c công ngh
cao và ñ c bi t là công ngh trong lĩnh v c truy n, nh n và x lý thông tin v i
t c ñ cao. Công ngh cao ñi vào h u h t các lĩnh v c c a ñ i s ng, t t nhiên
là c vi c kinh doanh, thương m i cũng không th thi u ñư c.
Ngày nay, thương m i ñi n t phát tri n m nh m , ñ c bi t là các nư c
phương Tây,

Vi t Nam mô hình này cũng ngày càng phát tri n v i nh ng

thu n l i như nhanh chóng, ti t ki m chi phí, m thêm kênh phân ph i m i.
Tuy nhiên, ñ i v i k toán, vi c ghi nh n các nghi p v kinh t cũng g p
không ít khó khăn do cách th c c a ho t ñ ng bán hàng và cung c p d ch v
ngày càng ña d ng hơn ñ c bi t là v i s h tr c a công ngh thông tin. Các
hình th c bán hàng qua m ng, thanh toán dùng th! ñi n t ra ñ i mang l i
nhi u ti n ích nhưng cũng làm n y sinh các v n ñ liên quan ñ n th i ñi m
ghi nh n doanh thu cũng như xác ñ nh giá tr doanh thu ñư c ghi nh n trong

các giao d ch thương m i ñi n t . Chu"n m c k toán Vi t Nam s 14 v
“Doanh thu và thu nh p khác” hi n t i cũng ñã hư ng d#n các v n ñ liên
quan ñ n doanh thu nhưng khi phát sinh y u t m i t t y u văn b n s chưa
th ñáp ng k p ngay nhu c u h ch toán c a các doanh nghi p có ho t ñ ng
thương m i ñi n t . V y nh ng khó khăn trong vi c ghi nh n doanh thu mà
h$ ñang g p ph i v#n chưa ñư c hư ng d#n rõ ràng và th ng nh t.
Công ty C ph n T p ñoàn Vina là m t trong nh ng doanh nghi p ho t
ñ ng thương m i ñi n t t i Vi t Nam. V i nhu c u thi t y u có s th ng
nh t, hư ng d#n cho các nghi p v ghi nh n doanh thu trong thương m i ñi n
t nên tôi ñ xu t nghiên ñ tài: “Phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n k
toán doanh thu t i công ty C ph n T p ñoàn Vina”.


-2-

• M c ñích nghiên c u:
V i ñ c ñi m là ñem l i nh ng ñi u ki n thu n l i cho vi c m r ng các
hình th c kinh doanh, lo i hình thương m i ñi n t ra ñ i và phát tri n

Vi t

Nam cùng v i nhu c u có ñư c nh ng hư ng d#n cho ñ c thù lo i hình doanh
nghi p này xét th y r%ng B Tài chính c n thi t ph i có thêm nh ng hư ng
d#n dành riêng cho thương m i ñi n t giúp cho vi c h ch toán doanh thu
trong các ñơn v không b lúng túng và th ng nh t gi a các ñơn v có ho t
ñ ng này.
Sau khi nghiên c u, ñ tài này s là m t trong nh ng tài li u ban ñ u dùng
ñ tham kh o cho quá trình nghiên c u ñưa ra nh ng hư ng d#n cách h ch
toán doanh thu trong nh ng tình hu ng khó xác ñ nh n u ch& d a vào chu"n
m c k toán Vi t Nam s 14 và thông tư 89/2002/TT-BTC ngày 09/10/2002

hư ng d#n chu"n m c này.
• Đ i tư ng nghiên c u:
Đ tài này s nghiên c u các ho t ñ ng phát sinh doanh thu theo lo i hình
thương m i ñi n t như bán hàng tr c tuy n, trao ñ i qu ng cáo, th! d ch v
cho nhi u l n s d ng, d ch v cho thuê qu ng cáo cùng v i phương pháp ghi
nh n chúng. Tuy nhiên v i th i gian và ñi u ki n h n ch ñ tài s ch& nghiên
c u và tìm gi i pháp hoàn thi n phương pháp ghi nh n doanh thu c a Công ty
C ph n T p ñoàn Vina.
• Phương pháp nghiên c u:
Đ tài ñư c ti n hành d a trên cơ s duy v t bi n ch ng, căn c vào ñi u
ki n th c t c a công ty c ph n T p ñoàn Vina, kh o sát nh%m phát hi n ra
tình hu ng khó x lý, lúng túng trong cách h ch toán, phân tích nh ng thu n
l i, khó khăn c a doanh nghi p trong h ch toán doanh thu trong t(ng tình
hu ng t( ñó t ng h p, phân tích và ñ xu t ý ki n, phương hư ng và gi i


-3-

pháp hoàn thi n k toán doanh thu trong thương m i ñi n t c th là t i Công
ty C ph n T p ñoàn Vina.
• Nh ng ñóng góp c a lu n văn:
Lu n văn ñ c p ñ n lo i hình ho t ñ ng m i và ngày càng ph bi n như
m t xu hư ng t t y u theo ñà phát tri n c a công ngh thông tin. Thông
thư ng các văn b n hư ng d#n ra ñ i sau và không theo k p tình hình th c t ,
chính vì l ñó th c t thư ng di)n bi n ph c t p và ñ t ra nh ng v n ñ m i
c n ñư c nghiên c u gi i quy t. Đ tài “Phương hư ng và gi i pháp hoàn
thi n k toán doanh thu t i công ty C ph n T p ñoàn Vina ” ñư c ti n
hành nghiên c u s :
- Là m t trong nh ng tài li u tham kh o cho B Tài chính ban hành
nh ng hư ng d#n ghi nh n doanh thu trong ñi u ki n ñ c thù là thương

m i ñi n t .
- Khi có ñư c nh ng hư ng d#n c th ñ tài còn là cơ s v n d ng trong
h ch toán doanh thu t i các ñơn v có thương m i ñi n t .
- Giúp các ñơn v có thương m i ñi n t tương t nhau th ng nh t trong
cách h ch toán doanh thu trong các trư ng h p khó xác ñ nh th i ñi m
hay giá tr ghi nh n doanh thu.
- Khi có s h ch toán th ng nh t gi a các ñơn v s giúp cho vi c so
sánh, ñ i chi u, ñánh giá gi a các ñơn v h p lý hơn.
- Giúp cho các báo cáo tài chính c a ñơn v h p lý hơn và t( ñó giúp
ngư i s d ng báo cáo tài chính có nh ng nhìn nh n chính xác hơn.


-4-

• B c c c a lu n văn:
Ngoài ph n m ñ u và k t lu n, ñ tài g*m ba chương:
- Chương 1: Sơ lư c v thương m i ñi n t và m t s

nh hư ng c a

thương m i ñi n t ñ n công tác k toán.
- Chương 2: Th c tr ng thương m i ñi n t t i Vi t Nam và th c ti)n k
toán doanh thu t i công ty C ph n T p ñoàn Vina.
- Chương 3: Phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n k toán doanh thu t i
công ty C ph n T p ñoàn Vina.


-5-

CHƯƠNG 1:

SƠ LƯ C V THƯƠNG M I ĐI N T
VÀ M T S! "NH HƯ NG C#A THƯƠNG M I ĐI N T
Đ$N CÔNG TÁC K$ TOÁN
1.1.

Sơ lư c v thương m i ñi n t%:

1.1.1. Khái ni m thương m i ñi n t%
- Kinh doanh ñi n t : kinh doanh ñi n t là m t thu t ng khái quát c a
vi c th c hi n công vi c kinh doanh v i s tr giúp c a vi)n thông và
các thi t b vi)n thông.
- Thương m i ñi n t : thương m i ñi n t ñư c ñ nh nghĩa như vi c th c
hi n mua bán hàng hóa, d ch v v i s tr giúp c a vi)n thông và các
thi t b vi)n thông
Có th dùng v i m t s tên g$i khác như giao d ch ñi n t (electronic
trading), s mua hàng ñi n t (electronic procurement, electronic purchasing)
cũng di)n t ý tương t .
Tuy nhiên, thương m i ñi n t nên ñư c hi u theo ý r ng hơn như ñăng
ký, quá trình xin c p phép, ñăng ký nh p h$c c a sinh viên, … v i s tr giúp
c a vi)n thông và các thi t b vi)n thông.
• Nghĩa r'ng:
- Thương m i ñi n t bao g*m vi c s n xu t, phân ph i, marketing, bán
hay giao hàng hóa và d ch v b%ng các phương ti n ñi n t (UNCTAD
1998).
- Thương m i ñi n t bao g*m các giao d ch thương m i thông qua các
m ng vi)n thông và s d ng các phương ti n ñi n t . Nó bao g*m
thương m i ñi n t gián ti p (trao ñ i hàng hóa h u hình) và thương
m i ñi n t tr c ti p (trao ñ i hàng hóa vô hình) (theo EU).

-6-

- Thương m i ñi n t g*m các giao d ch thương m i liên quan ñ n các t
ch c, cá nhân d a trên vi c x lý và truy n ñi các d li u. Các d li u
ñó ñư c s hóa thông qua các m ng m như internet ho c các m ng
ñóng có c ng thông tin v i m ng m như AOL.
- Thương m i ñi n t bao g*m vi c s n xu t, qu ng cáo, bán hàng và
phân ph i s n ph"m ñư c mua bán và thanh toán trên m ng internet
nhưng vi c giao nh n có th h u hình h c giao nh n qua internet dư i
d ng s hóa. (WTO)
Tóm l i theo nghĩa r ng thương m i ñi n t là toàn b chu trình và các
ho t ñ ng kinh doanh liên quan ñ n các t ch c hay cá nhân. Thương m i
ñi n t là vi c ti n hành ho t ñ ng thương m i s d ng các phương ti n ñi n
t và công ngh x lý thông tin s hóa.
• Nghĩa h(p:
- Thương m i ñi n t là các giao d ch thương m i v hàng hóa và d ch v
ñư c th c hi n thông qua các phương ti n ñi n t (di)n ñàn ñ i tho i
xuyên Đ i Tây Dương, 1997)
- Thương m i ñi n t là vi c th c hi n các giao d ch kinh doanh có d#n
t i vi c chuy n giao giá tr thông qua các m ng vi)n thông (EITO,
1997)
- Thương m i ñi n t là vi c hoàn thành b t kỳ m t giao d ch nào thông
qua m t m ng máy tính làm trung gian mà bao g*m vi c chuy n giao
quy n s h u hay quy n s d ng hàng hóa và d ch v (C c Th ng kê
Hoa kỳ, 2000)
Tóm l i theo nghĩa h,p thương m i ñi n t ñư c hi u là vi c mua bán hàng
hóa và d ch v thông qua các phương ti n ñi n t nh t là internet và các m ng
vi)n thông khác.

-7-

1.1.2. M't s ñ)c trưng c a thương m i ñi n t%
So v i ho t ñ ng thương m i truy n th ng, thương m i ñi n t có m t s
ñ c trưng cơ b n sau:
- Các bên giao d ch trong thương m i ñi n t không ti p xúc tr c ti p v i
nhau và không ñòi h-i ph i bi t nhau t( trư c.
- Các giao d ch thương m i truy n th ng ñư c th c hi n v i s t*n t i
c a khái ni m biên gi i qu c gia, còn thương m i ñi n t ñư c th c
hi n trong m t th trư ng không có biên gi i (th trư ng th ng nh t
toàn c u).
- Trong ho t ñ ng giao d ch thương m i ñi n t ñ u có s tham gia c a ít
nh t 3 ch th , trong ñó có m t bên không th thi u ñư c là ngư i cung
c p d ch v m ng, các cơ quan ch ng th c.
- Đ i v i thương m i truy n th ng thì m ng lư i thông tin ch& là phương
ti n ñ trao ñ i d li u, còn ñ i v i thương m i ñi n t thì m ng lư i
thông tin chính là th trư ng.

1.1.3. Các hình th c ho t ñ'ng c a thương m i ñi n t%:
Các ho t ñ ng ch y u c a thương m i ñi n t bao g*m:
a. Thư ñi n t%:
Là m t phương ti n thông tin r t nhanh, m t m#u thông tin có th ñư c
g i ñi dư i d ng mã hóa hay d ng thông thư ng và ñư c chuy n qua các
m ng máy tính ñ c bi t là m ng internet. Nó có th chuy n m#u thông tin t(
m t máy ngu*n ñ n nhi u máy nh n cùng m t lúc.
b. Thanh toán ñi n t%:
Là vi c thanh toán ti n thông qua b c thư ñi n t ví d như tr lương
b%ng cách chuy n ti n tr c ti p vào tài kho n, tr ti n mua hàng b%ng th! mua
hàng ho c th! tín d ng, …

-8-

c. Trao ñ i d li u ñi n t%:
Là vi c trao ñ i các d li u dư i d ng “có c u trúc” t( máy tính ñi n t
này sang máy tín ñi n t khác, gi a các công ty ho c ñơn v có th-a thu n
mua bán v i nhau.
d. Truy n dung li u:
Là n i dung c a hàng hóa s hóa, giá tr c a nó không ph i trong v t
mang tin và n%m trong b n thân n i dung c a nó. Hàng hóa s có th giao qua
m ng. Ví d v hàng hóa s như: tin t c, nh c, phim, chương trình phát thanh,
truy n hình, …
e. Bán l* hàng hóa h u hình:
T n d ng tính năng ña phương ti n c a môi trư ng web và java, ngư i
bán xây d ng các “c a hàng o” trong ñó quang c nh c a hàng và hàng hóa
th hi n trên t(ng trang màn hình m t. Danh sách hàng hóa bán l! qua m ng
ngày càng m r ng t( hoa ñ n qu n áo, t( kim khí ñi n máy ñ n ô tô, …
f. Các hình th c kinh doanh ñi n t%:
- B2C: Thay vì ñi ñ n c a hàng th c ngoài ph , ngư i mua ch& vi c log
vào m ng và tìm ñ n website mà cung c p thông tin liên quan ñ n m t s n
ph"m nh t ñ nh nào ñó. Kích vào b t kỳ m t website nào mà

ñó vi c

mua bán có th th c hi n. Sau ñó gõ tên, ñ a ch& và s th! tín d ng. Kích
m t l n n a ñ ki m tra l i. Th t c này ñư c g$i là giao d ch doanh
nghi p v i khách hàng hay B2C. Giao d ch này còn ñư c g$i là giao d ch
th trư ng, nh ng giao d ch lo i này ñưa doanh nghi p ñ n g n hơn v i
ngư i tiêu dùng.
- B2B: Giao d ch doanh nghi p v i doanh nghi p còn g$i là giao d ch liên

k t th trư ng. Nó bao g*m các giao d ch ho t ñ ng kinh doanh ñi n t
gi a các bên liên quan ñ n vi c làm ăn. Các giao d ch ñi n t gi a nhà s n
xu t và các nhà cung c p cũng n%m trong mô hình này.


-9-

- B2G: Khi có m t giao d ch kinh doanh g.n v i m t cơ quan nào ñó c a
chính ph như h i quan, thu thì m$i ngư i ph i trình các văn b n pháp
quy, ph i ñư c ki m tra r*i m i thông qua. Ngư c l i v i các th t c nhà
nư c làm t n r t nhi u th i gian, giao d ch B2G ti t ki m th i gian và
không gây nhi u phi n hà. Do ñó, hình th c này có th dùng ñ tăng
cư ng hi u qu qu n lý.
- C2C: M t hình th c giao d ch khác trên internet là khách hàng v i khách
hàng. Giao d ch này ch& là m t thông báo mua ho c bán m t món ñ* cũ,
mang tính ch t cá nhân.
1.1.4. Phân lo i các mô hình kinh doanh trong thương m i ñi n t%:
a. Các mô hình môi gi i:
- Buy/Sell Fulfillment – Mua / bán tr n gói
Nh ng ngư i tham gia ph i ñ t mua ho c bán và ngư i môi gi i thu l phí
c a ngư i bán ho c ngư i mua cho m i giao d ch.
- Marketing Exchange - Th trư ng trao ñ i
Đây là m t mô hình ngày càng ph bi n trong m i quan h B2B. Trong
mô hình này, ngư i môi gi i thư ng thu ti n c a ngư i bán m t kho n l phí
tính theo giá tr doanh thu. Cơ ch tính giá có th ch& ñơn gi n là chào
hàng/mua, chào hàng/mua sau khi thương lư ng ho c m t cu c ñ u giá chào
hàng/ñ t giá.
- Business Trading Community – C ng ñ ng thương m i c a các doanh
nghi p
M t ý tư ng do VerticalNet. Com (M/) kh i xư ng. Đây là m t trang web

ñóng vai trò c a m t ngu*n thông tin quan tr$ng và ñ y ñ cho các th trư ng
cao c p. Các c ng ñ*ng c a VerticalNet có các thông tin v s n ph"m trong
ph n hư ng d#n mua hàng, s ñ a ch& s n ph"m và các nhà cung c p, các tin
và bài vi t hàng ngày, rao mua bán và tuy n lao ñ ng … Thêm n a, các site
c a VerticalNet cho phép các doanh nghi p trao ñ i thông tin theo ki u B2B,


- 10 -

h tr các chương trình thương m i và các ho t ñ ng thương m i theo ki u
hi p h i.
- Buyer Aggregator – Nhi u ngư i mua k t h p
Hình th c này là m t quá trình k t h p cho nh ng ngư i mua riêng l!
thành t(ng nhóm ñ mua các lô hàng t( internet. Cho phép các cá nhân có l i
như các doanh nghi p khi mua s n ph"m theo lô l n. Ngư i bán ch& ph i tr
m t kho n phí nh- cho m i l n bán theo hình th c tr phí cho m i l n giao
d ch. Ví d : Mobshop (accompany.com), Volumebuy.com, Etrana.com.
- Distributor – Nhà phân ph i
Lo i ñi u hành theo ki u catalog, nơi mà website liên k t m t s lư ng l n
các nhà s n xu t v i nh ng ngư i mua buôn v i s lư ng l n. Nhà phân ph i
gi m ñư c chi phí bán hàng do gi m nhân công trong các quá trình ki m tra
ñơn hàng, báo giá và x lý ñơn hàng. Ngư i môi gi i thu phí t( các giao d ch
mua bán gi a các nhà phân ph i và các ñ i tác thương m i c a h$. Ngư i
mua s

thâm nh p th trư ng nhanh hơn và gi m chi phí. Ví d :

Queslink.com, Converge Trade (converge.com).
- Virtual Mall – Ch

o ñơn gi n

Là m t website h i t nhi u ngư i bán hàng. Doanh thu là phí hàng tháng
cho các giao d ch, tên c a hàng và cài ñ t. Thành công c a m t ch

os

nhi u hơn n a khi k t h p v i m t site thông tin ho c các d ch v x lý giao
d ch t ñ ng ho c cơ h i ti p th . Ví d : Yahoo!Stores (storesyahoo.com),
Stuff.com, ExciteStores.com.
- Metamediary – Ch
Gi ng như ch

o có x lý giao d ch
o, nhưng ngư i t ch c còn có thêm vi c x lý các giao

d ch và cung c p thêm các d ch v b o v khách hàng. Trong mô hình này,
ngư i ta thu phí thi t l p h th ng và phí trên m i giao d ch. Ví d :
HotDispatch.com, Amazon.com.
- Auction Broker – Môi gi i ñ u giá


- 11 -

M t website t ch c bán ñ u giá cho các cá nhân ho c nhà cung c p mu n
bán hàng. Ngư i môi gi i thu ti n l phí theo t& l c a giá tr giao d ch. Ngư i
bán s ch p nh n ñ t giá cao nh t c a nh ng ngư i mua trên m c t i thi u.
Các cu c ñ u giá có th thay ñ i tùy theo lu t chào hàng và ñ t giá. Ví d :
eBay.com, AuctionNet.com.
- Reverse Auction – Mua ñ u giá

Mô hình kinh doanh “t ñ t giá”, còn g$i là “thu nh p nhu c u”. M t
ngư i mua ñ xu t giá cho s n ph"m / d ch v và ngư i môi gi i tìm ki m
ngu*n hàng b%ng cách liên h v i các nhà cung c p. Ví d : Priceline.com,
Respond.com, eWanted.com.
- Classifieds – Rao mua bán
M t nơi ñ bày các hàng hóa c n bán ho c c n mua, gi ng như nhà cung
c p n i dung thông tin ñ a phương. Giá c hàng hóa có th ñư c ñăng ho c
không. L phí ph i tr khi niêm y t cho dù có mua / bán ñư c hay không. Ví
d : ColumbiaToday.com.
- Search Agent – d ch v tìm ki m
M t chương trình thông minh dùng ñ tìm ki m các ñơn giá th p nh t cho
m t s n ph"m / d ch v do ngư i mua ch& ñ nh ho c tìm ki m các thông tin
khó tìm. Ví d : MySimon.com, DealTime.com.
- Bounty Broker – môi gi i t ng quà
M t món quà như là m t ph n thư ng ñư c t ng ñ tìm nh ng th khó tìm
như ngư i, ý tư ng ho c ñ* v t. Phí môi gi i có th là ñ*ng h ng ho c theo t0
l c a ph n thư ng. Ví d : BountyQuest.com
b. Các mô hình qu ng cáo
- Generalized Portal – Site thông tin t ng h p
Các site có s ngư i truy c p nhi u thư ng có hư ng cung c p các d ch v
và thông tin chung ho c ña d ng. Nhi u ngư i ñ m.t ñ n chính là ñi m thu
hút qu ng cáo và cho phép các site t ng h p tính ti n qu ng cáo ñ.t hơn.


- 12 -

C nh tranh ñ có s lư ng ngư i truy c p nhi u hơn d#n ñ n các phương th c
cung c p mi)n phí n i dung thông tin và các d ch v như email, thông tin th
trư ng ch ng khoán, b n tin, tin t c hay các thông tin ñ a phương. Ví d :
yahoo.com

- Personalised Portal – site thông tin t ng h p cá nhân
M t site t ng h p cho phép tùy bi n giao di n và các n i dung nh%m
thu hút các thành viên trung thành. Thành công chính là lư ng truy c p nhi u
và giá tr thông tin thu ñư c t( các l a ch$n c a thành viên. Ví d :
MyYahoo.com.
- Specialised Portal – site thông tin t ng h p ñ c bi t
Đ i v i lo i site này s lư ng ngư i truy c p không quan tr$ng b%ng thành
ph n c a thành viên. Các d ch v và thông tin r t ñ c trưng chính là ñi m
khác bi t c a m t site lo i này. Ví d như m t site ch& thu hút nh ng ngư i
chơi golf, nh ng ông b bà m, tr!, .. có th là m t ngư i cho các nhà qu ng
cáo ñang s1n sàng tr ti n ñ ti p c n ñư c nh ng ñ i tư ng c th .
- Attention/Incentive Marketing – Marketing có thư ng
V i mô hình này, khách hàng ñư c tr ti n cho vi c xem thông tin, ñi n
các m#u, … Phương th c này thu hút các công ty có các thông ñi p v s n
ph"m ph c t p, khó có th gi a ñư c m i quan tâm c a khách hàng. Ví d :
Netcentives.com
- Free model – mô hình mi n phí
Trong mô hình này, thành viên s d ng mi)n phí m t s d ch v như
hosting (FreeMerchant.com) ho c d ch v web, thi p chúc m(ng. Vi c này s
thu hút nhi u ngư i vào truy c p ñ t n d ng nh ng cơ h i qu ng cáo
(BlueMountain.com)
- Bargain Discounter – mô hình bán gi m giá
Bán các s n ph"m b%ng ho c dư i giá v n nh%m thu hút khách hàng và sau
ñó mong mu n thu ñư c l i nhu n t( doanh thu qu ng cáo. Ví d : Buy.com


- 13 -

c. Các mô hình khai thác thông tin
- Recommender System – h th ng gi i thi u

Các site lo i này cho phép ngư i s d ng chia s! thông tin v i ngư i khác
v ch t lư ng s n ph"m, d ch v ho c kinh nghi m mua hàng. M t s ñ i lý
cũng có kh năng theo dõi thói quen c a ngư i s d ng và sau ñó ñưa ra thêm
nh ng l i gi i thi u thích h p. Ví d : ClickTehButton.com
- Registration Model – Mô hình ñăng ký
Đây là nh ng site cung c p thông tin cho phép ngư i s d ng khai thác
mi)n phí n u ñi n vào m#u ñăng ký. Sau ñó, site có th theo dõi vi c s d ng
và t ng h p d li u có ích cho các chi n d ch qu ng cáo ñ nh hư ng. Ví d :
NYTimes.com
d. Các mô hình bán hàng
- Virtual Merchant – Bán hàng o
Đây là mô hình ch& ñi u hành qua internet và cung c p ho c là các s n
ph"m truy n th ng ho c là các s n ph"m trên web. Cách th c bán có th là
niêm y t giá bán ho c ñ u giá. Ví d : Amazon.com, OnSale.com
- Catalog Merchant – Bán hàng theo catalog
Chính là mô hình c a m t doanh nghi p chuy n t( ñ t hàng qua thư thành
vi c kinh doanh trên web. Ví d : Levenger.com
- Click and Mortar – Bán hàng tr c ti p
Là mô hình brick-and-mortar truy n th ng v i c a hàng trên web. Ví d :
Gap.com, LandsEnd.com
- Bit Vendor – Nhà cung c p s n ph m s hóa
Là mô hình mà m t công ty có th ho t ñ ng ch& v i các s n ph"m và d ch
v s hóa qua bán hàng và phân ph i trên internet. Ví d : Evewire.com
e. Mô hình c a nhà s n xu t
Mô hình này ch& có m t d ng ph

bi n nh t là Brand Integrated

Content. Mô hình này ñư c thi t k ñ khai thác các l i th c a internet và

- 14 -

cho phép các nhà s n xu t ti p c n ñư c v i khách hàng tr c ti p b%ng cách
ép lên kênh phân ph i. K t qu là nh ng chi phí ti t ki m ñư c có th d#n t i
vi c gi m giá, c i thi n d ch v khách hàng ho c hi u t t hơn nh ng s thích
c a khách hàng. Ví d như FlowerBud.com
f. Mô hình liên k t
Khác v i mô hình site thông tin t ng h p chung v i m c ñích tăng s
lư ng ngư i truy c p cho m t site, mô hình t p ñoàn cung c p các cơ h i mua
hàng

b t c site nào h$ có th truy c p. Các site trích t0 l doanh thu cho

các site khác c a ñ i tác trong t p ñoàn. Các site ki u này tăng cơ h i bán
hàng cho ngư i mua khi h$ lư t trên internet. N u không có doanh thu s
không có chi phí cho ngư i bán hàng. Ví d : BeFree.com
g. Mô hình c'ng ñ+ng
- Voluntary Contributor Model – mô hình ñóng góp t nguy n
Mô hình này t*n t i trên cơ s t o ñư c m t c ng ñ*ng ngư i s d ng h
tr site b%ng các ñóng góp t nguy n. Các t ch c phi l i nhu n cũng có th
tìm ñ n các qu/ t( thi n ho c tài tr c a các hãng. Ví d : National Public
Radio
- Knowledge Networks – M ng tri th c
M t m ng chuyên gia cung c p các thông tin v chuyên môn c a m t lĩnh
v c nào ñó. Site này s như là m t di)n ñàn mà

ñó ngư i ta có th ñưa ra

câu h-i và nh n ñư c tr l i c a chuyên gia c a site. Các chuyên gia có th là

nhân viên ho c m t ngư i t nguy n, ho c là m t ngư i nào ñó vào site và
mu n tr l i câu h-i ñó. Ví d : ExpertCentral.com, Abuzz.com
h. Mô hình ñăng ký và tr l phí
Ngư i dùng tr ti n ñ có quy n truy c p vào m t website ñ xem các
thông tin có giá tr .


- 15 -

i. Mô hình d,ch v công c'ng
Là m t mô hình v i phương th c thanh toán ti n theo lư ng s d ng.
Nh ng website này g i hóa ñơn thanh toán ñ n ngư i dùng theo ch& s ñ*ng
h* ño ho c theo hư ng dùng bao nhiêu tr ti n b y nhiêu. Mô hình này s tr
nên hi u qu hơn khi công ngh tính ti n theo byte d li u tr nên hi u qu
hơn. Ví d : FatBrain.com, Authentica.com
1.1.5. Ưu và như c ñi-m c a thương m i ñi n t%
T t c các công ty ñ u r t quan tâm ñ n thương m i ñi n t ñơn gi n vì nó
có th giúp h$ tăng thêm l i nhu n qua vi c tăng lư ng bán và gi m chi phí.
- Qu ng cáo t t trên web có th có ñư c thông báo qu ng cáo c a các
công ty nh- t i ngư i tiêu dùng trên m$i qu c gia trên th gi i.
- Chi phí cho vi c x lý nh ng yêu c u bán hàng, cung c p các yêu c u
h-i v giá c và xác nh n các s n ph"m có s1n có th gi m nh thương
m i ñi n t trong h tr kinh doanh và quá trình ñ t hàng c a m t
doanh nghi p.
- Thương m i ñi n t tăng cơ h i bán cho ngư i bán ñ*ng th i cũng tăng
cơ h i mua cho ngư i kinh doanh cũng như ngư i mua. Các doanh
nghi p có th dùng thương m i ñi n t trong quá trình mua bán ñ xác
ñ nh các ñ i tác cung và c u m i. Trong thương m i ñi n t thì vi c
th-a thu n v giá c và chuy n giao các m t hàng d) dàng hơn b i vì
web có th cung c p thông tin c nh tranh v giá r t hi u qu . Thương

m i ñi n t ñ"y m nh t c ñ và tính chính xác các doanh nghi p có th
trao ñ i thông tin và gi m chi phí cho c hai bên trong các giao d ch.
- Thương m i ñi n t

cho ngư i kinh doanh nhi u s

l a ch$n hơn

thương m i truy n th ng b i h$ có th ñ*ng th i bi t nhi u lo i s n
ph"m và các d ch v t( nhi u ngư i bán khác nhau.


- 16 -

- Thương m i ñi n t cung c p cho ngư i kinh doanh cách d) dàng nh t
ñ tùy ch&nh các c p ñ thông tin trong mua bán. Thay vì ph i ñ i
nhi u ngày ñ g i thư t(, mang theo m t quy n m#u ho c các trang mô
ph-ng s n ph"m thì ngư i kinh doanh có th truy c p ngay vào nh ng
thông tin chi ti t trên web. V i m t s s n ph"m như ph n m m, các
audio clip, các hình nh có th ñư c chuy n qua internet s gi m ñư c
th i gian mà ngư i kinh doanh ph i ch ñ b.t ñ u vi c mua hàng.
- L i ích c a thương m i ñi n t cũng làm tăng phúc l i xã h i. Thanh
toán ñi n t c a vi c tr thu , lương hưu và phúc l i xã h i chi phí
th p, an toàn và nhanh chóng khi giao d ch qua internet. Hơn th n a
các thanh toán ñi n t có th ki m toán và ñi u hành d) dàng hơn, các
thanh toán b%ng séc có th ch ng th t thoát và gian l n.
Tuy nhiên cũng có m t s ho t ñ ng kinh doanh không thích h p v i
thương m i ñi n t như kinh doanh th c ph"m nhanh h-ng và các m t hàng
ñ.t ti n như ñ* trang s c ho c ñ* c không th ki m tra ñư c m t cách chính
xác t( xa.

1.2.

M't s

nh hư.ng c a thương m i ñi n t% ñ n công tác k toán.

TMĐT tác ñ ng ñ n t t c các doanh nghi p k c các doanh nghi p
không tr c ti p tham gia vào lo i hình này. TMĐT ñưa l i nh ng cơ h i m i,
ñ*ng th i cũng mang ñ n c nh ng r i ro m i. Cơ h i là s lư ng l n các nhà
cung c p, khách hàng và th trư ng, marketting ñi n t và các liên k t gi a
các nhà cung c p ho c s n xu t ho t ñ ng trong cùng m t lĩnh v c. Các r i ro
x y ra thư ng liên quan ñ n k/ thu t, ph n m m ng d ng, cơ s d li u, vi c
ghi chép các nghi p v kinh t (tính xác th c), ch ký ñi n t , v n ñ liên
quan ñ n lu t pháp và các thông tin có tính cá nhân…


- 17 -

TMĐT làm thay ñ i sâu s.c phương th c kinh doanh, ñòi h-i s thay
ñ i trong c u trúc c a t ch c, các m i quan h kinh doanh và các liên minh,
cơ ch và cách th c phân ph i, lu t pháp cũng như cá quy ñ nh mà theo ñó,
ho t ñ ng kinh doanh ñư c th c hi n. TMĐT ñ*ng th i cũng ti m "n nh ng
r i ro mà các doanh nghi p c n ph i h n ch b%ng cách thi t l p m t h thóng
cơ s h t ng thông tin và h th ng ki m soát hi u qu . Hơn n a, TMĐT còn
làm thay ñ i trách nhi m c a ngư i lao ñ ng cũng như vai trò c a các c p
qu n lý khác nhau. Nh ng thay ñ i căn b n này có nh hư ng ñáng k t i h
th ng k toán; thay ñ i trong quá trình kinh doanh d#n t i thay ñ i trong cách
th c ghi chép và các quá trình k toán. Do v y, nh ng ngư i làm k toán và
ki m toán s ph i ñ i m t v i nh ng thách th c m i và c n thi t ph i áp d ng
các k/ thu t phù h p, ví d như phát tri n m t h th ng k tóan trên cơ s

TMĐT, ñ m b o ch.c ch.n là các nghi p v ñư c ghi chép ñúng ñ.n tương
thích v i các quy ñ nh c a qu c gia và qu c t cũng như phù h p v i các
nguyên tăc và chu"n m c k toán ñư c th(a nh n.
Trách nhi m thông qua internet ñã mang l i nh ng cơ h i ñáng k
nh ng nh ng cơ h i này cũng s1n có ñ i v i các ñ i th c nh tranh khác nên
cũng hàm ch a nh ng r i ro. Internet cho phép m t doanh nghi p có th thâm
nh p có hi u qu các th trư ng m c tiêu có tính ñ a phương ho c có th ph c
v m t th trư ng r ng l n (qu c gia, toàn c u) v i chi phí hi u qu nh t.
Internet cho phép ti t ki m chi phí (b%ng cách tr thành m t nhà cung c p v i
s lư ng l n và chi phí th p) và h giá thành (thông qua vi c chuyên môn hóa
s n xu t). Th m chí doanh nghi p không quy t ñ nh tham gia vào TMĐT
cũng s b

nh hư ng vì ngư i mua có th ch& quan tâm ñ n internet và tìm

ki m ngu*n cung m i thông qua internet, ho c các nhà cung c p có th yêu
c u kh năng v TMĐT và ch& quan h v i các doanh nghi p có kh năng v
TMĐT.


- 18 -

TMĐT thúc ñ"y vi c áp d ng các mô hình kinh doanh m i, bao g*m
thi t l p các chu i bán hàng, các d ch v h tr và thành l p các liên minh v i
m c tiêu gi m chi phí. TMĐT còn cung c p kh năng tăng l i nhu n b%ng
vi c ti t ki m chi phí như d tr

o, liên k t d$c, giao hàng hóa và d ch v

theo phương th c ñi n t ; t ñ ng ñ t hàng: các khách hàng và các nhà cung

c p có th t th c hi n có hi u qu các giao d ch ñi n t d a trên cơ s c a
internet, bao g*m c các liên k t v i các nhà v n chuy n và các môi gi i
khách hàng…Các phương th c kinh doanh m i này ngày càng ñư c quan tâm
b i khách hàng và ngư i mua.
Vì trách nhi m không th không liên quan ñ n vi c s d ng công ngh
thông tin, m t trong nh ng r i ro c a h th ng tin h$c như: r i ro c a h t ng
thông tin; r i ro c a các chương trình ng d ng; r i ro c a quá trình x lý
thông tin kinh doanh n y sinh khi h th ng tin h$c ñang s d ng không bao
quát toàn b quá trình kinh doanh, mà ch& ph n ánh ñư c m t ph n c a quá
trình ñó. Nh ng r i ro có th là s không rõ ràng c a s li u, không rõ ràng
trong vi c chuy n s và nh n d ng s li u

t(ng khâu c a quá trình ghi chép

k toán.
Th nh t: Các nguyên t c b o ñ m thông tin k toán
M t ñi u ki n tiên quy t c a b o ñ m thông tin k toán là s h u hi u
c a s li u trên s k toán c a doanh nghi p, vì thông tin trình bày trên các
báo cáo tài chính là b.t ngu*n t( thông tin do k tón cung c p. Đ i v i doanh
nghi p ñi n t , vì các d li u ñư c x lý b i h thông máy tính, nên m c ñ
ng d ng tin h$c và ch t lư ng c a h t ng thông tin cũng là các khía c nh
quan tr$ng c a ñ m b o thông tin k toán.


- 19 -

Theo các chu"n m c v k toán và ki m toán, cá nhà qu n lý có trách
nhi m và nghĩa v ñáp ng các ñi u ki n tiên quy t v s h u hi u c a thông
tin k toán. Vì v t, ñi u c n thi t là ph i phát tri n, ng d ng và duy trì m t
m c b o m t c n thi t ñ b o ñ m các tiêu chu"n c a b o m t.

M t h th ng tin h$c s t o ra s h u hi u c a thông tin k toán khi nó
ñáp ng ñư c các yêu c u v sau:
Phân tích ñư c: yêu c u này ñư c th-a mãn khi các d li u là ñúng ñ.n và
chu"n xác, h th ng thông tin là ñ y ñ và tương thích v i t t c các yêu c u
v s không s a ñ i và m t tr m thông tin. Các bi n pháp có tính k/ thu t ñ
ñ t ñư c k t qu này g*m các b c tư ng l a (firewalls) và h th ng ch ng
virus. S h u hi u c a vi c x lý thông tin, các d li u, và vi c ng d ng tin
h$c ñư c s d ng trong nh ng ñi u ki n v c u hình c th , và ch& ñư c
ch&nh s a khi có s phê chu"n.
S/n có: theo yêu c u này, doanh nghi p ph i ñ m b o s luôn s1n sàng c a
ph n c ng, ph n m m, và d li u thông tin ñ ho t ñ ng kinh doanh di)n ra
m t cách bình thư g, ñ c bi t là các v n ñ ñ m b o h th ng trong trư ng
h p b gián ño n thông tin trong m t kho ng th i gian h p lý. Vì v y, ñòi h-i
ph i thi t l p ñư c m t quy trình ph n h*i thích h p cho các v n ñè kh"n c p
(m t d li u, l i ñư ng truy n…). Thêm vào ñó, kh năng chuy n ñ i t(
thông tin s hóa sang thông tin có th ñ$c ñư c trên các s k toán cũng h t
s c c n thi t.
B o m t: yêu c u này có nghĩa các d li u thu nh n ñư c t( bên th ba
không ñư c truy n ho c công b ra bên ngoài n u không có s

y quy n.