Khảo sát những đặc điểm trong cách cấu tạo cốt truyện cổ tích thần kì dân tộc Việt : Luận án PTS. Văn học dân gian: 5 04 07

BJ ŨLAJ LUC VA DA > TAJ
il.U jiw

mi

í ^ ìv.Ct

HOC TJKG HOP HA iO I

T:1T Ki:.ĩ iỉSÍK

iiulo &ẴT ÌĨHƯĨÍG đ Ịc ĐIÊL
C1'C3H c £ ổ

T£0

c M 1 T R U r ịiỉ

c T t íc h ỉ T'EÃ!v £Ỳ dã í; TỘC v i ị ì

(Dtíới ánh saỈQịg lý th u y ẽt cá s V .Ia .irrỗ p
V'ẽ i i l n h t i i é i học)
otxu^ên ngistrm ỉ

7j;K H^c D ii: G Iiiil

iiẽ h iệ n .';

5 .04.37

í

Luận án .-’hố t t i ế n s ĩ lciioa h.yc ISgtf vồn
v ã n knos học

?ãó g iá o stf# 1-í'ỉió t i ễ n s ĩ VÕ CiVâ.G i.rlár
Chả Dhiệu bo® <30n vễn học các niíơc
Đô D í 1ỈCỂ í - Khoa Bgữ v ế U , Trường
l j i .hiỹc Tồng hQ'p Ha :ĩội

i..~

- - •• -4'.. -À* ~-.J ■* -■

-

- .-w .r f v ,? 4Í . - ~ -

w .

.

. >.J\
J±J-


ỉíliC LUtC

i ứ l MÒ*pXt)
Tiaig
1-

íiý d

3

2 - L ịc h
cùa
5-

7
ỉ ỉ ệ u Víi c á c h xử

ùiguô

đt

tà i. n g h ie n cứu

4— i.hữn

n
2C

L.1
Í p
I m i í CỦA V.Ia.P& SÊ VÊ'HÌNH THẲI HỌC 2 E U ĩ|n c ỉ'ỉ:CH
TH1

c5|

: v ì b(E i ĩ í ỏ f e củả NÔ đỡ! v ò í c l c ê h I tfOLXLQEE Hg<
; HOC u£ki THỂ*GIÔ1 v ỉ 5 *VIẸT NAM
ỈA

1- vl I
th i I
22 - vvềl Iệ
tru,

<>4

i l i ậ t j j l l t i r o l n v l CQb t r u j S a củ a
fcề dán p l a n

y ể t hình t-liá ỉ hgxc t r u y ệ n cổ t í c h t h ề b k j

3 - lij
của

>la *r?ổp

4- Anh rông

CU3

3W
1,7 t h i ự ể t P ro p t r ê n ũhế g i ớ i

V8 (

5*.
CpủÒ H S

l ĩ

£ g if e Ẳ 'i cXỔ ® fe(? 0 31 a u y j i s

G ổ’ t í c h

I r i ? i k ỳ d ẩ h ĩ ộ c t4 ' í

,í r-ĨUXTí cô a V . I o . f f l t f v f ' lứ lỉR THẨI K £ . 7 0
trillion c ỗ t í c h
ữd) theo ệơ đồ 3 1

th an kỳ V i ệ t ( đ i được

chứ c DpĐg nhân v ậ t

75

ỗ nh,n x t Ị Tựà k ế t l u ệ n ban đầu dựa t r ê n cơ

*
■* . i
la nbúũg *e t qua p h ân t í c h , đ ỗ i c h i ễ u 5 1 t r u ỹ ê n
A

CÔ 'ch t.iòũ

V i ệ t vc’i

sơ đồ l ý

t h u y ế t cùa P r ố p .i 2 É


-

2 -

CHỦÒMS I I I

HỞ5 » t I i í T>I Đ $ ' uỷ GIẴI KHỎĨNG H l|iĩ TljJlKx ú

CỮ'4 CH

TiAJ KÌ hấii ĩ j c V lf j vủ >r HA m àìl sò đ5

crp ổ c

l í 2HUTỄÍ CỦA V , Ĩ 8 , P r V j

139

a . D ila k ệD địa l ý , l ị c h sứ V iệ t item t r o c g b ổ i cành
cùa Ạ i vt/°

®a o Á t h ờ i icỳ cổ và t r o n g đ ộ i

2 .CJ c h i l li n g at£ của ugười V iệ t và n lp tư duy
thi/c
n

£ÊĨ liUÍN

141

147

175

+
*

+

- DAHH il c NIĩíiĩiG ’. 'llnrrfti CÍTt ÍCH Tlđĩí KỶ VI$E DbNQ LĨil
2Ĩ I L i‘u BHIỔH 81
- bLhg ỊtóỈG Cirirvlfl® T ỈÍ

84

- nhôS g pổỉKí i h l m BGHlỂii cừổ CỎI TẮC GIẲ c ỗ
LIỂN Ị Ả h DŨ Ỉ)Ế*TẰ1

85

- TÀI J pb Ĩ U k iãHẲO

•37

A. pc tai ltuệu bồng t i ế o g V iệ t

*37

B. Ịpo tài lắiệu. bằng t i ế n g Dước n g o à i

39


-

3 -

rò* qP 1%

1.

ư

VO CKQ'f •

fjU

tíể a n h ữ t r ễ n t h i f r i r i t ư c u ố i t h ể kỷ XIX âển n c y , tru ;
c * t í c h đa l à đ ể i tu ^ n g n g h iề n otru C,Ai r 'íku ỡ ỏ r n h i l u t h ể 1
e ẩ c nho k h o e học nh&s hưỡag t 4 i n h n i r v ẩ n đề t h u ậ c v ề ỒŨỈ1

c h ẩ t,

n uBn T8 t i í n t r ì n h p h é t t r i ề n trong l ị c h 8*

oỗi

t h l ĩo § i aáng ts c dỗn g ian đjC đắo ttey vè đ? đ ạ t đirTe nTiữni
then^ỉ tự u r ự c r ỡ t r l n nMỒu b ìn h đ i ; n

" h ệ t *ể a ,

(ở 7 jìf n X S j ’IYung Ouốc

7 , PhBn Len vo một Bổ nưỡo Blo l u khéo • • • đõ có

nlirâí! oông t r i n h tầm cỡ) t h ì ờ rurớc t r , nliững oêặiỉr tr ì n h
nghiên o m obayêũ síìu thu^c l o ẹ i nòy oMrs có nhiều lểra/Thũn
tõc gio £ cnc th ể ký trưỡo thuồng quen têm đển v iệ c 0tru
còn k h i đánh giũ l ọ i thuwttg t h i c n

v ề khuynh hu^ttg

tầ n

liê n

v H l ị c h sử đ ĩ đồ C0O t i n h t h i n đ 'n t $ c . S a n g thòrt đ ẹ i ohổĩiỉ
t a , v i ệ c ttg h iố n cưu t r u y ệ n oâ t í c h âw jo quan têm

n h lồ u

triTỚOẹ ĩ)ã c ố ra§t f?ố c l n g t r i n h ©huy^n đề đồ o ệ p

hơt

v ề th í

l o ẹ i tru y ệ n cầ t íc h (A#43» A«9, A*11), về tu n g tru y ệ a 0 ^ tí<
đ ẽ x u ấ t h i^ n n g a y o a n g n h l ì u hơn những ch m m g s n c h t r o n r

cr<

b ; glóo t r ì n h v ía hgc sử £ b |o đgi học ềế 0 §p đẽn tru y ệ n

0'

t í c h ở £ổc

l ý l u ; n . Toy n M An v i§ c nrhil*n cũn

lý th u y ết

v ề tr u y $ n 0 * t í c h như m ột khoa họe o h ay ên b i f t

như

ữhw

đuTc q u sn tâ m . ĩ ề m g d n g t r ì n h n h ữ £ 2 L M J h J ấ Ằ m j t i m z j j l i
1

s ủ a triL Y sn ọậ.ẠỈck. q u a t r ir - ~ n J?oh £ g £ c u r Dinh Oip

CO t h ẵ n ố i l e

quc h i ế n , khôn

đủ đểr tr~n đầu niron toy*

K h eil

?ừ

-ĩểr chụữ ũnm qua, npòah nrrhưn eớu v^n học ở-ln ỹ ie n V i f t "’or:
t u y đẽ t rn** '"-4c k v /c nhụo eự sn>i
nfThiln cứu Tgn h^c tb rn h v

our c ẽ c nhutmẠ' phắp

khi pv 3n t í c h

đ - n g ifin “ m ột l o g i aetig tó c n rh ^

tỡ ỡ phrrĩ

7 “n ÍJ«5<

t T u ; t c ế '™ốí l i £ n hf;

đ l# r?

th u đ ố i v ơ i h iỆ n t h ự e , nhm

7

n h iề u

c^nr trin h

n g h i l n c ứ a , T tf o irrir-u t ó tr u y ề n cổ t í ỡ h

nÌLU’

đ ố i tư g ag ' o ủ r t h i nV-co l o g i Viình Í1QC f o l k l o r e

lo
đưực

ohut?

lư u tẫm t h ỗ s đ én .r,
T ro n g p ìề n lớ n c á o eô n g t r ì n h VẼ h& i n g h iê n

cứu

về

t r u y ệ n cỗ t í c h v ' i t í n h o so b m $t t v ậ l o ọ i , v i* c a i i o t ỏ t i
m i ahnnr* t è i l i ệ u CA t í c h đ* tir đế l ì a v í ô ^ i n^uBn

lịc h

atr c ' -' t ’ f lOQ" VP r ú t r a nhũn.? k t!* lu * n khoe họe ohưnp 00»
í t ỗ i* “ Qt v o i oôn g t r i n h 0U8 090 t a o g i l O inh

(lia

Khónh

ah tt &; Jk i

.tffift

aaa

j £.~ra:

te z lu JS iL -S flB

jfcEffiygn, A*

» a m u d lft .^ Ẩ ẵ iu ĩík ^ liL ^ M ìU L L ĩiia g ^ E a i

a â i-g lìm à & Ì1 Ì3 &

U . 4 2 , A .4 3 ) , v u a a . l í ầ o ^ l Ể u a L ^ i

& ia ia c i.tik ứ i

Jĩfla . ầ iM a . J ẳ ljaaa Jg B g la .

J ầ JfấL .ạfrâlL Z 21 J t e & LJfcHSl oản He ơhllu (A. 4,
i i L i i t a g ẩ U ả a ^ H i a d L im j à k ^ & L j ả J m & L - g ẳ . . t i s k J s S a J s
cù:

n nrri

Ị ị & t của 'i’rtn T)wo 3 Hln (

công trin h ao

b đổ,

ptĩưrm íT p h p p

7 3 , 7 5 ) thuQc nổ nhũnt

thểnp

kễ

9 30 tẽnh

h l n h đ ố i v ề ỉ tr u y ệ n

cẽ tíeh â>xựe vện âụng một eẩeh

qua* fro. e ô n r t r ì n h

t i ễ u lttệ n asu đ ụ i

về truyện cỗ tíc h thín ky

(m o

học

chtm" t S i

ŨQ

•

lo ẹ i
Cữ h i f u

CUOT r ín Dire lĩgôr

bnn kỹ

hơn

ờ

ohixmg ữou) t v l nhìn ohtmg, oểo nho foU rlora học thewn/p coi
t r u y 5n cẽ t í c h n h ơ m $t c r i ỊỊỈ cố o " i mề kh*n - mểy quen ttòn
đẩr. v i ệ c a i ? u tỏ n ể

n h ư n ; t đ ố i t i ’Tn

cur til l

nhoD l o ẹ i h i:

" c lk lo r e cfcn phẳi 6mjữ khff" nhc» nliih trẹn g đõ ểBn
k h i phẳn lỡ Q l tiru y ệ n

t í c h , đa s ế e é o nìm n p h l^ n etru o !ii

đyr V00 aQt nổ k h ír egtih nnô đố CỬG
•?ồ t o i , a ộ i đ u n r h i ; n t h ự c , C 'C ’
. . .

t ớ i eV

l o ọ i ’ìhtT hr t ^ n r

đựnr K'2 Vĩổnr nti":! V ,'

s è í t k h i dựa t r l n ữơ «ờ a t l i ỉ t n n ổ a § t

tễ

I ehi

T)o v ậ y . phaơtKĩ 9hõữ â ỉ* n đ ị c ầ ■■’i n nĩi’ e h ỉtta ưu t l i ể

,

tro i;'*


-

5 -

n g h iê n cứu# ỡ ố t Í 7 i 1 C"' t í c ’ v 4 l t í n h c ể n h ra^t yểv

cun t h i phóp thể l o ẹ t hBtỉ nhơ chum đniyc 000 nhr

tố

cứu

rĩ'-'ổ 7 k h a i th e o *
'Tron

ú' ữ-v.

'v

trrln íỉ . i - ’- i 'n c ú -', chũ

ĩặ v In OGC írié c

t r i n h v ề T,vn Ì1QC đíìn g i s n ở b ệo đ g i học ( /U 4 9 , 77* ^ 6 , 1 0 2 ,
13 0) 76 m ệt v è i cuốn choyfin l u . n rao mụe t l * u l o p h éc th o o
t i f n t r i n h l ị o h 3i* Vv I học đSn g i a n Vi|L- !?em (A . 31) • flíu
t r ũ c n ố t tr u y ệ n củ a tr u y ề n cỗ t í o h c h ỉ m v t đi*7 C m iều t ã ©ơ

lu ự c th e o cn o h quen n iệm ehtmr* cẳo l ý l u f t t Vỉtn ÍQC* Thường
ti t r o i n * CGC t õ c g iễ c h ỉ t r i n h b ey n ^ i đ u n " nhõn,? c ố t t r u y f n
0* t í c h

n ^t nổ

đurye n fh iin cứu , ho^c 0h i chố %
? pti^n t íc h

t é c phềĩT} đipyc o o i l o n t i ^ u b i* u " cu e t h ễ l o g i
(A«31» 4 9 , 7 7 1

nr

th ỗ i

‘VS, 1 0 2 , 130) I còn k ể t cẩ u c ố t tr u y ệ n

cỏ©

tr u y ề n oồ t í c h ih m m g đt^Tc n h ịn x ể t đựsỉ t r * n n h ữ n p q u sn s É t
cụ th ẽ v e nhìm g fluy l u ; n n r h i$ n £ v ề p litp I S p f c , m sn r t í n h
c h ẩ t đ ị n ’‘

( c ố n h iễ n t r c n p n h iề u t r t r m g hqrp # nhữnp quen

ơ õ t t r ự c t i ể p oó V ũ i t r o

P ẩ t quon t r q n r ) •

g i ỏ i o ^ i rt^uBn củo n h w ir

k ể t ?£u đó n h iề u

Bo v ỹ y , v i * e l ý
k h i k h3ng

l-:hci 31~ p h iế n Ổ Ỉ ^ I , g iảo , đ-m , o h m nhẻn nnh đtpyc

m ột

trn n h
oẻoh

t h ệ t s â u s ẩ o o 6 l nguồn đ íc h th ự c ctVi b ần th ẫ n th ễ l o f l ( A t
7 * 1 3 0 ) . V ệy *18 V* nguy#n l ý , c h ú n r t o sổ ịh Ạ
mề,/ kh ổ k h ố n 1 quc

đ i ề u sa u đôy

ihvm

n h ịn

tH § t khăm* th *

c^t

n g h ĩ e , l ý g i l i nguồn 7ốc CUP r . ; + h i ệ n ttq n f y k h f tn g th ^ n ^ h i t ĩ i
ciru

qué trV rứ ì ĩiẳ y s in h %r M ể n

khi

no

tr u v o

đ ồ i c u r h i r n tir g tir ẩy

m3 t c m ^t cro>' o ặn k ẽ .
vffn đT nc:.*, .7 k iế n ữru dry euf ,r*Ie* 'rốn, t r c

©ủn oSttíĩ t r ĩ n h HÌnh th f ll

hoc cản t r u v ề a

g ir

đonr

đ$

Chung t e su y n r * n . T^8T tu ' aììữ ĩir t r o n í <*?ư t r o n g oSng t r i n h
c ỗ ' ra ln h , 'Prổp đ r

v ẩ n đề I wPo rn - - t r ư T ĩ k h i t r r

lơ i

onu h ô i tr u y ệ n c ' t í c h t ư đ U rù X ỉiẩ t h iệ n t h l cBn o h p i t r c

l ơ i cfiu h ỏ i tru.yfn of) t í c h lo c r i Ịr\ ? w T h í mè t r o n g ph^n
l-m cóo o S ar t r i n h a :h i3 n 3ir<3 củo cìiũ n e t * n h ư vĩm t r i n h bay*

v i ệ c míôu t c đ ổ i tirgn
đun

cbur-t điryr tf.Si f o l k l o r e

q re n

tfìm

mức*
Twsv* t i n h h ìn h M § n n o jf, k h i p h ư ơ n r phép ngfei*ữ cứu

l i ễ n npRHh đõ đ ọ t âirqc n h ỉm r thonh tựiì t o lơ n

đụn

ĩ IcM v i f o

im f

a h ũ n r p íu rm -” ih ễ p a g h ỉ ê n CIMJ CŨO kầúEi hgc C h ĩn h Xvc vào

l i n h vựrĩ n g h iề n cáu oéo kheo >1^0 n b l a v ẫ n cũn

đụn-’ CDC nhirm.? nhpn 00 ennh - l ị c ^

8U v è l ị c h

n h ư v i r 0 ổng

BỬ-loẹi Ì iì a h

đễ ntghiềĩi cưu cẽo kbon học rẵ h$i* đõ tro' thanh xu thể ũhmg

c m t h b i đQỈ ( 1 . 9 7 , 9 8 , 9 9 , 1 0 0 , 1 0 1 )

I k h i ở V i ệ t 'Tsm, phBn

lớ n nhũn'- v ẵ a bon t r u y f n kễ đẽ đ>r70 **«1 t ệ p vè odng bố (A*ểể)
t h ì chún-' t e l ạ l cBn n h iề u hon sự quan s é t c h í n h x é o ,

Bự g h fn

t í c h k h o ch q u a n , t í raỉ v? đ iĩt tiTTOg đẽ -tùr đ ể r ú t r a ah S n g k ể t
lu Ệ a khoe hQO co oưc t h u y ế t phục 000 , nhlra t i ể u t £ i m ^t ữềũg
t r ì a h oơ b ẻn I đ g n r I g i to o n Crnti t i ẩ a t r i n h l ị c h s ử 0ự 0 Tăn
hQ0 đỗn ? i e n V i ệ t ' rara t h Ệ t sự 0 0 o h ẩ t lmpig kh o a h g e .

The

arrhiên cứu ĩ)ẽ Binh •’T ị cho r ln r , đề 00 đơíg-c bươc đi quan tr
ty "cần th i f t phỗỉ cố nhím!? eũrựr trin h lflffi cơ sổ*, le a tỉ^ n đl
nhu? những oỗng trinh nghíễn etTu có tính ohểt mô tỗ-lịO A sử

boặo 50 sn n h -lịo b . sử , t r o nr đc n > isr. c3 n £ t r ìạ h , &§t ỊySU Cm . £E
B lf ia J lf lf ij e L a ftSL jfel l o a i . . n h ả i đtĩơG. tra n e ,n .j lầ u t ư n £u oh& ir t a

teliồĩi£ muểa đn n r

cểu I S g io t r o n r v i£ c mê t ồ qurf t r i n h củo

eự p h c t t r i I n l ị c h sử t r e n r
Ke ch e h ã n 3g đo chun

Vực n n y " (1 * 1 1 9 , t r

t ỗ i n h *ĩi n q n ĩ' )«

1 1 . (Thft


-

7 -

Như vậy, vẩn dề cấu trúc cốt truyện của truyên cổ t íc h
-một .yếu tố của th i phấp thể l o ạ i - cần t h iế t phải đư<ỉ'c
mô tá một cách kỳ lưỡng và l ỉ g iâ i thốa ’ đáng, nhằm góp
vào v iệ c phác tháo diện mạo của kho tàng truyện cỗ dân gian
Việt Nam nối chung và truyện cỗ tíc h Việt 1'ỉam. nói riên g.
Gông v iệc này cũng không nầHi ngoài myc đích gop một viên
gạch .

nhô bé vào công trin h lơn sẽ tiế n hanh trong tương

la i*
Đe t à i luận án này đưg>G lựa chọn trong bổi cánh một
bức tranh chang cùa tình hình nghiên cứu truyện cổ t íc h
Việt Nam như vừa trinh bày và nhữũg điều nêu trên dây tự
chúng đã xác đinh tầm quan trong và sự cần t h iế t cúa đề
t à i đưực nghiên cứu.
2 . LỊCH SỔ* vM DỂ%
NGHIẾN cửử VẰ MỤC ĐỈCH ỷ nghĩa của ĐỂ%TÀĩ
Đối v ớ i l o ạ i hình tự Bự dân g ia n nói chung và truyện

cỗ t íc h nối riêDg, cốt truyện là một bộ phận mang tín h dặc
trưng thể l o ạ i vò là yếu tố quan trọng của th ỉ pháp thề
lo ạ i ( t h i phấp ăược hiểu là một hê thống cẩc phương tiê n
và thù pháp nghệ thuệt đế tổ chức,sấũg tạo tác phẩm). Wghien
cứu cấu trúc của cốt truyện cổ t íc h là nghiên cứu các bộ
phận tạo thành cúa chúng theo một trinh tự có tín h hệ thống
chặt chẽ.
Trong sổ các Dhằ khoa học quan tâm nghiên cứu vấn đề
nằy t h l t i ê u b i ể u n h ất l à

V . I a . P r ố p - một nhà ũgữ v ă n học

78 f o l k l o r e học l ỗ i l ạ c đã đ i s â u n gh iên cứu c ế u t r ú c


- a của truựệũ cổ t ỉ c h thầD kj Nga và công t r in h n ỗi tiế n g
'Hình t h á i học cua truyện cồ t íc h

của ông chính là k ế t quà

của quá t r in h 30 sánh, đổi ch iế u t i mi các c ố t truyện cùng
l o ạ i h ình để tìm ra quự lu ậ t k iến tạo kỳ lạ cùa chúog.
Tư teết quà cúa
t i ể u l o ẹ i tru y ện cổ

SI/ khám phá những dặc điểm cấu tr ú c
t í c h thần k} trong công t r ì n h

học của t r iự ệ n cồ t í c h

( A .94) ,

Iìinh

của
th ái

nhà khoa học đ i t i ế p đến v i ệ c

l í g i ả i c ộ i nguồn l ị c h sứ cúa -thể l o ạ i th e o phương phấp bốc
t á c h các lớ p vần hóa (iiay còn g ọ i l à ptwo’ng pháp t ị c h sứ -

l o ạ i h ln h ) trong công tr in h thứ h ai
cùa tru ^ ệũ cồ t í c h thần ỊC.Ỳ1 cũng

Những căn re l ị c h sứ
rất

nỗỉ

tiế n g

(A .9 6 ). Khi đánh g iắ về Prop, nhà nghiên cứa
f o l k l o r e xô V iế t M êlêtin xk i ahận x é t rằng "ông không c h ỉ
m iêu t ả những phương thức t h i pháp th u ầ n tá,y mà còn g i ả i

t h íc h bản ch ấ t th ể l o ạ i của truyện cổ t í c h và để sau đố tìm
cách l í

g ỉ â i cổ t í n h l ị c h

(xem : A . 1 0 1 ) . Theo
t r u ^ ệ p cồ t í c h

sứ v ề sự đọc đáo cúa t h ể l o ẹ i này

l ờ i cúa iJrổp t h i

Hình th á i hpc cùa

v à • Những cắD r i l ị c h sứ cùa t r u y ệ n cổ t í c h

thằn k} cứa ông là h a i phần cùa một công tr in h lớ n , trong
dó c ắ ỉ nọ là t i ề n đề của c á i k ia và công tr in h sau ch ín h là
k ế t quả c ù a v i ệ c

n gh iên cứu c ẩ u t r ú c

t r o n g công

t r in h trước nó.
Đe thống DhẨt cách g ọ i , chúng t ô i x ỉn dừng l ạ i một chút
để n ó i r õ hơn về nhan đề một số công t r ĩ n h nghiêũ cứu cúa
V .Ia o P rổ p .

Theo tá c g iá trong bài

'ítehiền cứa cấu trú c và nghiêũ


- 9

-

c ứu l ịc h sứ về

tr u jện cồ t í c h thần kỳ'

g i a n năm 1989»

số 3 ,

tr

4 5 ) t h i cuốn

truyện cồ t í c h ' VOD có tê n
t í c h thằn kj

là

(Tạp c h í Văn hóa dân
HÌnh t h á i

ninh th á i

J nhưng "bao biên

hgc cúa

học của truyện cổ

tập nhà xu ất bán t iế n g Nga

v ì để cuốn sách có được sự quan tâm rộog

r ã i đã bó đ i h ai

chữ " t h ầ n k v "

lấm r ằ n g dường như

,

do đó k h i ế n độc g i á h ỉ ễ u

cuốn sách nghiên cứu những quỹ lu ậ t cùa tr u jệ n cổ t í c h v ớ i
t ỉn h cách là một th ệ l o ạ i nói chung. Nhưng tá c g iá đã khÔDg
hề đặt ra cho minh mực đ íc h nghiên cứa toàn bộ các l o ạ i h ln h

phức tạp và đa dạng cùa báo thân thể l o ạ i tr u jệ n cỗ t í c h .
Trong th ể l o ạ i truyện cổ t í c h , tá c g iâ c h i nghiên cứu có
một l o ạ i hĩũh cố sự khác b iệ t rõ r ệ t
h ln h khắc cùa nó, đố l à

v ớ i t ấ t cá các l o ạ i

l o ạ i h ìn h truyên cổ t í c h t h ầ n k ỳ ,

a&n nữa c h ỉ nghiên cứu truyện cổ t ỉ c h thần kỳ dâD g ia n mà
th ô i" .
Dựa vào ý k iế n tr ê n

cùa Prop, từ đây trô’ đ i , chúng

t ô i 86 g ọ i tê n cuốn aách đúng như nó vốn cố l à
hpc cúa trn yệũ

cồ t í c h thầũ k ỳ '

hpc cúa truyện

cổ t í c h

Hình t h á i

mà không g ọ i l à

'lĩlph t h á i

như cách g ọ i thông dụng

xưa nay.

Một công tr in h khác cũng sẽ đưqpc nhlc đến oh iều trong
bán l u ậ n án củ a chúng t ô i

cuốn s á c h có nhan đề t i ế n g Nga

là "l(tni4Ịu
>}

(1 9 4 6 ).

'ẤàỊtsLHí1t r o o g t i ế n g Nga c ố n g h ĩa l à " r i , " c ộ i r ề " . Người d ị c h
ra t i ế n g V i ệ t đ i chuyển từ này thầDh "căn r ề " và d ịc h tên
cuốn s á c h l à 1 Những cằn r e l ị c h sừ cúa t r u y ệ p cồ t í c h thầD

kỳ' . Thông thường xưa nay, C8C nhà n g h iê n cứu k h i dẫn


-

10 -

tác phao này đều âto 17An each Dhư vậy é Tbiỉc tềf theo ông
£1*11 !i*hu iloọch t h l " c ã n " tr o o g £ n

'án V iệ t c o Dghlũ l a " r l ’

và nia? vậy t h e o chung t ô i , v i ệ c đ ẩ t E?ột tu’ lắn 11 * 0 v ơ i aộ 1
ttf thuồn V iệ t COELJ n giìla làchu ’. th ệtĩ ỗn« 1 0 v * y , cS l ê nên
d ị c h t ỉ "kcpeKC” tr o n g t i ể n n i-ga l o " c ộ i Jp’ễ ” Vũ t"D Cttổn

each sẽ l à

__ p , . r~

fì»i cụ.

criỊv.,n cọ t ứ v . tjb&n ;:.7,

•2roag bễo luận \ n cÚq alohy chúng t ô ì cũng sẽ g ộ i C3ỉ*ĩ t r i i
thứ h a i nẫỹ cúa Pxr*p bẵng t í ‘D g j i nỉux vộjr#
iiột CÔDIS t a t a h th ứ ba cang khí) 08 ’£53 quan trọ n g cầũ
Prop i c e a ể a ỆtíCh tu ,?'ti ciiộn EUbữag b ú i

n g h iệ n cứu cửa

tá c g iả ŨtÊig3 3TUUV bẵa sau k hi ôag qua ổơ l (1 9 7 6 ). Công t r lt
Day dtffce dịch. 8-3r,^ t i “Qg Y i ệ t Vui niaan ộĩi c o lic ln r c vu tiiưc
t a i (nhí2 0 |h iê i2 c ứ a :jS v in h XXi d ị c h l ò i >l?ciorg VQ thìQ l l
ĩ h e o c h u n g /,3 e u d ịc ii l ả i o l ỉ c l o r e và àl^r> t.j«c t h i c á l e
tĩhaện ton*
• V u ệ t Nan t a o nìíĩrtq n ằn 8 0 , V »Ia*P*ổp đ i b i t đ au

dưvc g i (/i t ỉ i ỉ ậ u 3Ộfc cầớ h c h í ũ h tĩlaức t r a n báo o h ỉ . Trong
khoảng oầực tiễữ g ềữ đ ô y , một; sổ công t r i r h n g h iê n cứ u c u a

ồữ* đ;:Hýc d ị c h r a tlÓDg V i ệ t ( l iíu ớ thu* v i ệ n taột 0O trứ ư a g
d a i h(jc V3 v i;-n n g h iề n c ứ u , chưa đưực công bỗ rộ n g r ã i ) nhi

ãoc chu t i Ị.IV«n go t i c k tihac kỳ « f o l k l o r e Vũ &ÌQD

ilo h
vu

một sể chtíơag fcronr? caổD yjhtftr CÕI r ? l i c i i gừ

cú e tr q y g p co

Sii*n Ịg ,« c ó fch* o ố i r ẳ a g , ỌỊUâa đ i i a lo § i

h ln li học l ị c ỉ i EỬ v ị phương pháp ũ g h iề n c ư a s o eắn h l ị c h sử
l o § l b ìn h mb rTop l à a ộ t tr o o g nbữne ngiíôi đ-ịtĩ d Id mống đã
c ổ ủnh hỉfỡag ngằ^ cằiũg 8ỂU r v ng t r o n g g i ư i E rh iê n cứ a vãD
học d án g i a n ò T i ệ t iNam. Tuy n h tề n , ptKTơor p h áp n g h iê n cữ u


- 11 c ẩ u t r ú c tr u ^ ộ n cố t í c h tim D

oà ông c ó n h l l u đổng g a p cá

v l h a t piiương d iệ n lý Xaện v à th ự c

h an h , n g o a i công t r l ứ h cũ a

Trềũ ĐÍc i%Ôn th l chufa a i ttroog g iớ i Đghiền cứa vãn ỈIQC ăẳù
g ia n V i ệ t Kata th ể a g h lệ a *

Chúng t ô i x i n df?og l í l s y t c h u t đ 1 g i / i t i i ệ u ec1 ii/qfc
những Dc.t c h í oil cả a công t r i n h na?*

ĩ ’ì ề u l a ậ o h g h iê c OU’U k ế t c á u I s a x ẫ s °* ầ Ỉ£ Jì

fry Y lê t

frheo 1.V thuytft hloh t:p'x hoc £03, Y lađ ioia Iac #pi5vic-1 -rró? của
t ắ c g i ã T rầ n M c íỉgda l ằ

lu ậ n v ăn đau đ ộ i h ọ c tottỊQ

bảo vệ

tr o n g ũ&m 19 &(M 9 â Ì t i f i trườrig ẽ(ýi ỈI^C sư phặtn I lie

:;'i* cõng

XÌD o ó i thềm

ng,

t s l n h nay lĩhc^ng ăưqc liíQ ớ Shư v i ệ n

Quổc g ia và VửếQ tác £ iỗ cho birti tỉd c iiỉ 20 ở thư v iệ o cúfl
trương Bgt hye tàii PÍIQO íỉa lỉột X ca th d lc i)0 ph^bi v i Xt#u hành
&Qf) i»#p của frrữ c ẫ i l i ệ u néo mãi d fii go rì đ â y , c b ’t r v t ô i ttv l CO đ i l a ỉc iệ e

t i ễ ọ xúc v ơ i chcjT^a luận*

Cồng tr in h đài b ' trranp: đáuà

(bôn li#tt ớ íhư v iệ n Việa

Yềũ hóa dùn g iũ tỉ đ'i tá c g iô Trln sẵc %Ôn fcặn?f thẩasp 9 ni*®
1992 , không cỗ phồn ohg l ạ c l i ệ t lcề đanh s ẩ c h s ầ n 30 tirnựện
điĩợe ch^tì dễ a g h i$ o c m ), (ĩồữ bồn pbằB c o l n h I .’hằn Qữ đau
nêu iy do chọn đ l t a i , g i ớ i t h i ệ u 0

|Q lý t h u y ể t h ln li t h a i

học t r t ự ỗ n cồ tích của i*s.Ẽp (vn 1 - 1 ) ) Ị phBn I I I n g h iê n Cì?u
c lo cà5c năog
iĩỉ V iệ t th e o l.ý

về cắc JT7U t i Iciỉéc của t r u y íc cỗ t í c h thao
Prop (t?r 1 1 -4 0 ) ; phồn I I I : Bự phân

bó -ựà oự ttểts bợp cùa các chức nẫng (fcr 41-55) ỉ pl)£ 3 IV I k^t
luậo (tx 55-64)*
ĩ h e o chúng t ồ i , đây l à a ệ t CÔDST t r ĩ n h cS g l ổ t r ị v ì r ẩ t


-

12 -

dắng t r â n tr ? q g * ĩ ‘ny n h iề n , tr o n g .chuôn tcìiỏ cúo s ộ t b ấc lu ậ n

vô n c a o học đ>ỉ^fc v i ế t c á c h ă ê y t r ề n 1 0 oSo - g i s i đoọn CM sự
h i ế u b i ^ t v ề ?Tép c ù a g i ỡ i ữ g h i£ n c í u f o l k l o r e V iệ t íỉa a n o i

chtiog chiía được đôy fiu

như

bẫy

giơ((lo khỗog (:hí hpc tỉhiiật

tlitf i ế ỹ ) nên co ohữ ns v ấn

3iứ $ á c g l â Chưa a * t r a hoặc

đ ặ t r o nhưng chưa g i ả i

t r i ệ t đ |»

cS

Theo Y .Ia * T ^ p , " a ộ t quy X ttật b®3 g iơ c ã a g ỠÌÍỢC ltíiữ sán g
t ô d ần d ần va na kh^ng ề ẩ t buộc c h ỉ phảiI g i ó i tih ỉc ti bềng
l i ệ u ũay ciní *bôũg p ũ ả i w l i ệ u Kiiắc M * | vò
đó đúng đắn t h i nó

s ẽ dung v ớ i a ọ i nguồn t ’f

p h ả i c h ỉ v ớ i ngiiồn

tư l i ệ u

nểtt ũtứỉ quy

trư
lu ậ t

l i ệ a chứ khỏ ne

t á chóng quy l u ậ t dbíực r á t Vũ”

(á«^4*bốĐ đ ị c h ) .
ứ

ũtí pqft QỞ tr o n g ý k i ế n t r ê n đốy CI1G ftp á p , t r i l p th e o

t i ể u Ittậ n củ a t á c g l ả T rầ n oữc -*é?ÔD I ă\ja v à o những t h ằ a h utfii
00 £*ổp k b l i q u ắ t tư còQg t r l o h .iln n trhái, h'jc cua G raven cố
tlo h thân > v « chúcg trôi ván

sý

c.úa ÔDg đ® nghiên

Ci.ru cấu trú c c ố t truyỘD của truyện Gỗ t í c h thằn fc,ỳ dâo tộ c
aguõn S3»íĩ tq o

ViệtMBỘt c'jn g đồng

otfd ẽn où

DghS t ^ a ệ t folfcloiN

đã đỉíực 6U?U s ậ p %?

cơ bảc vn 3ự a g ỉd ê n c ứ u tr o n g

đ ịtỉ h g t nằ^

từ l â u dã đ ộ t đưựo nhtiíng t £ t quả ìihỏ q u an (xeoi c ó c tĩà i X iệtt I

A*5# 6, 9, 10, 11, 15» «2, 45, 71, 77, 1 E , 130, . . * ) .
ỗẵg đyng l í th iE ợ lt h ĩ a h t h á i L qc c ủ a fì»ổp đ ’ t ĩ a h i ể u
cẩu tru e n § i

nghĩa l à
cà

cù a te c tự ĩn cỗ t í c h th ầ n Sỹ 4Ểữ fc£c V iệ t cổ

chnog feôx ũiuổn D*hiễD Ciíu c ể i álnh

nhơ n ổ ,

níữrv-’’ n ộ i

đung X ịch Sỉf -

t- J ữ

nghi thu$t

!iộ i - v £ n

củ a Qgiíời V i ệ t đưực

p h ản ắ n h c ó h i ệ u qu ả í;r iíig t i ể u

trn y ệ D cổ tí.c li th ầ n

ỉcỳ CQP ă à n l ^ c n à:/, Hiỉỹ D hién ,

hos
io ọ i

g iỏ 'ì i ề ù ĩứ c %ÔD q u a a o l ệ e , oểtt c h i a h ằ a ohứaíí a i n h

như tấ c


15

đ‘W

>iay s a i iỉro og nhồng k ế t l a i n khua học c lit ỗDft

t h i dS

l à ũ ộ t cồDịĩ v i ệ c t h ậ t n&ng n* v ề buồn t ẻ .
S i l t t c ầ n lam ã ê i v ớ i chung t e xà dựa v ù o l y t h t y ê t của

ống như a ộ t t l ề o dề c o eHu dễ s o i r ọ t vù lầ u tílai tr a n g kíio

to n g tr u y ệ n k ể củo chúng t a xem. ớ dó , ahững g ì l ẳ th u ộ c
chồn i o ụ i va

những g l l ằ o ó t đ ặc s ắ c cộng đồũg tr o n g b ổ i c ả n h

EỘt dáo tộ c Việt; 3 a a c ó ntLicu Bắc tộ c
B&ti

clroog

eắc hơn vô/S đổi

tư ợ n g

Ị tó tt l ẹ i l à CẬ h iễ ữ

nghiên cứu cáa chính caúoíí ta» Việc

nghiên cứu ?ua ohấng 80 có dóng góp hay fchôĐg chính lù ơ cho

nằy*

5. X.;T. lủ Lifu ?* CÌOÙ xi'LÍ SẼ Ú Ẵ !■*&& củđ
dâg

i í tiie yết hicfe. th o i học cna V ệta.Prểp đẩ rj|ghlận

cứu cẩu tr u e tx u ỹ ậ o cỗ t £ c h ítaẳB

đồn vộc v i ệ t , lu ậ n Sn c h ỉ

g i'* i nạũ víũ đề n g h iê n cứu Srong pha a v i tr u y ệ n cổ t í c h th ẫ n

k$ cúe

v iệ t,

(tề e Kinh)- a ; - cộng âẳtỉg

lư<ì?ni* đô 00 aiirtt vìỉ ag u o n Bũng

đif(jc eưu tập I DRùiên cứu cố
t r ò " l ă a i o!ỉin
trn ỹềa thổog

m

cư dền chiếm ãé

nghệ t h u ỳ t f o l k l o r e

đẽ

hệ thổ 0# hon Cữ ỉ n$t Khúc, v a i

của vẫn học đên glf}0 vfiột Ma C1 -teont* nền t ỉ i n học
cảa dản tộc v i ệ t N’a© cũng thể hiộo fit*II nắc

trf<0 oỉiiều phương õiệo«
i

V* Eổ 1o h iê tì l ầ Vtíf3 đ h t h ì ở chỗ 133^ thUơBg hay g ây r a t r a n h Iv ậ n
vò 3 k i l o cũng không ấ ĩ th ố n g n h át* Theo iT Ổ p ,Hn h i n g h iê n
c l t t khôug t h ế c h ? n t o i l i ệ u th e o 8ự x ể t đ o án củ a r i ê n g n in h
cao t à i l l ệ t t p h ũ í do tư bên n g o à i quy đ ịn h " ( r ố p dã l ấ ỹ -100
t r t ự ệ n cỗ t í c h th ề n

từ sổ 51 đ ển 151 tr o n g TtựồD t ậ p


_

cảo Aphonaxlôp -À*94)#

.4 ^
VỚIchung t ô l , khó

Ichăn ÌG ớ chỗ I

lằE t h i nao d£ có được saột fchểi ltftfng t à i l i ệ u tru,yệữ

cé tắcii

thBo tey V iệt vừa đủ đung dể tehấo sát Bao cho saa khi phỗo

t í c h , cóc k ế t luậo r ú t r a đâ.a bá3 tín h th ia h 9 &@tj, khoa học?
Theo ai3ẶQ d ịah cua a ộ t v a i Dha QgMỖB cưu có đóng gop

trỡD g l ĩ n h V(|C D37 t&L b T i ệ t Nam, tr u ợ ệ n cẽ) t í c h th ỗ n ỉcj c h ỉ
c h i ễ a [zhoầũỉ$

1 CH

t ổ oe số t r i p l e cổ t l c h (xem iV ìO ,

1 1 )«

Vậy l ẳ ®

L’Lff v ớ i 80

s a o iLÌ c ó k h o án g 100 tr u y ệ n cồ s í c h tbằto k y

ltfqrng bid kẽ cl» í*ổjp đẽ sứ ủụog ỉthi tỉbiíc hiệu côog tr liĩh nồi
t ĩ i l e g các ông 7
CÒD£ e ằ ũ nói th ề m r ằ n * , đu c h i l ẫ

ĩìiiưng ú i l iô u dưqrc lìgỉiiền cứu

s ộ t Bỉf qữỹ đ ịn h ữơ bộ

ahLfag Prẩp 00

hư ũ chúiig t e ở 0h3 t t í ể a l o ậ i t* i\y $ n cổ t í c h
cớ Bỗ lư ợ n g '£hù l ê ũ vờ smng t ỉ n h tươnỊĩ đòng

phằữ thúậũ l ợ i
tỉhền kỵ

quõc

ở %0

tẠ n h íề a

l¥?n Cũ BO v ổ í o ễc t i ẻ u l o « i t r i ự ệ n cổ t í c h k h ắ c (xom /i#99) I
o ặ t ỉchác, chcnpr eõ được cẵc ohò ei?u t ẳ o , n g h lf D có u srểp i o ệ i ,

g p i tiễn.

CÒc f’ t a , t ln à hình i ẹ l khôr& đơn giỡD

ttbu*

Egoèi 35 tru y ệ n cổ t í c h tuồn kỉ đẽ CìỉỢt h a i EOQŨ Ịiẻ. Cha
2 tìân Diễu v l hề Chỉ Quế tỉiyển chọn va iần đều t i l n rểp v lo
một aực r iê n g $ g i lìi fcgi.yrfQ cỏ Ú.Qix teh£a .%,ỳ tro n g sác h 'iusèữ
twP t r a ? â n cỗ n í c h ViSb -.tea (p h ầ n dân Hộc V i ệ t ) Czeffl

chúag tô i ci'iu 3 g|p Bột

Qiìỗa ù ế c h

CRitẳ tằia OĐO x Ậ p triựận cẫ

tích t h t ũ ky tliaoii ?sệt till* lo ®t rl?ti£ trong ỉcM biên 90§n.
5 *afat?ag CÔD(Ĩ t e l o h n g h iề n c ư a , 7 ? tEyt l } thu,7^t tr u y ệ n
cỗ t í c h th ầ n lcỳ đirợc qunn u iệ r . v ế t I*gch r ồ i , sấDỊĩ v ỏ ỉ cầưog
troi36 th ự c tỉể , sự l ẵ a lộ n g iữ a CSC t i ế u l o ụ i l e phỗ b iln *

-

,<£T~

D iều do c ẩ t n g h ĩa ìiiệ n tu’gog ờ n h iề ỉi công t r l o h , các t ẩ c g i ả
tr o n g b h i phẫn t í c h , d ln g i ể l c h ỉ t r ở đ i t r ỉ l ẹ ỉ v ỡ í 3 ộ t sổ
tr> ự ỗa 00 t í c h t ’ũ ầũ k j í t ô i m

hý cho l ẳ " t i ê u biếu** n to

cắc tr u y ệ n -í?ằu ca ạ , Tfiach .GQDÍ2, Zo Dtfq« ị :ổ a Gầ:i

( x e a A«4 ,

5 » J 1 | 43 | 1ỔÌ2 , 130)« 5 *«ột sổ s ắ c h sưu tầm t h i thiíờnc co 35f
Bấp xếp l i o lộ n g lỉĩs cểc t i ề l o g i t h i n t h o ạ i , t r a y l n t ỉ i í j j ể t
Vt#,l t r ự y ệ c cỗ t í c h ĩ hoặc nhíìng p h ậ t tlio g i , t i é o t h o ạ i xầ
những t r u y ệ n kầ d ền g l t n Khác ổ? được c e c nhò nho g ỉ a eôog

V th ằ n h afcing tr u ,v ệ t kể ttfing t í n h c h ế t t a u ỹ l u k jé * < ( x o a A«1 >
t ệ p !▼)♦ Bỗ lưựog g ! n 80 trruyệ* cồ t i c ti tỉĩồ c ky caà tiẵc g l ẫ

Xrcn £wc %Ôn BJ âụ®ĩ dị loffl t à i l i ệ u aghiên c *0 tro n g côũg
tr in h t i ế u luận cua aln.b (á « 7 $ )| tihifc ỆỈDầ chù ủểũ ũ&Si eaung
t ô i cũng chưa đtfựe b i'?t (2anh laụic ẩy*

TÌch hlnh *3?ễn

ởày đ ẫ a ứấẳũg

t ô i đln

BOJ o g h ĩ

t iilflia nlitf

ữí xóc ãịữh lĩăỡl a l ệ c iixayên cỗ tích. taâ o kỳ t»QĐ$ eắc aha
nghiên cứu va atltt tầ a truyện cồ t íc ii QWí chúrỉg ti% vin COD nhxtQ ngã Ofị ũ •
ôển lứựt ulnh Ifipong XuệQ án DẰy, chìins? t?ÔỈ taột

tĩQÔo

thú ogtiyẽo tắ c lựa chọn t ằ i liộ t t Bgt cách khách q m n mã pV&9
(ứ r a , Bhrfag &i't x h í c cũĩig e ầ u cứ v ào n in h h lũ h th iỊc t i pkẫũ

l o ạ i cú Dili*a

pbác

bẹp ở

BUVC ta Qhư vừa trin h bay, đổ

ĩìiạ ũ h

dệc EỮ đụng nhanc t a i lìậ t t đttog dế nghiên cứu từ h o i c»uồo
s a u ăẳy t

^ Ề ã l a ầ £elẫ& ĩ 3 ^ a 55 t r ! ự # n cỗ t í c h th ỗ n

( t ư sổ 1

đểo số 5 5 ) tr o n g ta y ễ o tậ p Đđ Chu XuỀD D iên và líê C h í Q al ếé

xể|» UbaDh sục s iê o g g ọ l lc tru y ệ a cỗ t íc h thỉ-n k ỉ ( i« l 7 ) «
ịỊguồp thứ h a i ĩ la 16 Vt r u y ịo cổ t lc t i t h l i ì k ỉ đư^c tắ c

g ỉá chtỹn thềm t ' bộ Cho tằng t r x / ĩ o cẽ t í c h Yi»£S lo a

của


16
. ijW ^ n Dong C h i ( v l t h e o chúng t ô i ,

bộ Bầch nùy đ i ôuực íchẩng

đ ịn h v l a&iètt phi'ơng đ lệ n )« I u j vậy, v iệ c lựa chọn ũầy cũng
lchông đơn g iỗ n c h ú t c à o v l nổ dộog chạ® đ ồ a mật vổD đề ỉaầoa
học r á t l o n n g o à i tăsa khả Đễng cúữ t á c g i ấ l u ệ o ẫn Vũ cũng

íỉhôog th u ộ c phạm v i Dỉiỉíng v ẫ ũ đề W t ẩ c g i ả c* n t h i ể t p h ỗ i đ i

sâu - dS lò t i ê u c h í phân l o ạ i c lc tiầ ìi l o § i tíUỹện cỗ t í c h .
p r í r ễ a n s G đ à , chúog t d i tigttt tibVi c ẫ n cứ v ầ o những đ£c
fcrtfag về Ịụ &* .bu i đ ^ ;c phan j a h , v a i t r ò cảo A u . tố %il'ù k ì

tr o n g v i ệ c c h i p h á i sự t l ể o t r i ễ o ctía c ỗ t Jjr u y § n ,v * v « # Dhií
c á c h đề x u ấ t cù a oha n g h iê n e J u Đỗ Binh T r ị (A *120 Dhư c á c h quạo n i ệ a c u e t á c g i á d ộ t 30 lốn g i á o

fee 4 4 ) ,

-r in h về vãn

học đốn g i a n ớ bậc đ g l học ( n h i đã c ó d ị p t r i n h b ay ) vo một
v a i công t r i n h

c ứ a l ý lu ậ n v ! v ặ n nọc dồn g ia n (A *4,29»

1 5 0 , ’S U V # .) đễ l ị a

c ơ Bf* c h o v i ệ c l ự a c h 9 D«

Kguẽn t a i l l ệ a oòy l ẫ nhSp*! t a i l i ệ t t c h ả

dung đễ

khảo s ắ t , phân t í c h , dun g i ả i *

Hgoai ra trong quá tr in h lo® v i ệ c , chung t ô i đõ 3tf đụng
nột Bổ lu^og \£hc lốũ những truyẫn cổ tíc h thẫo ky lẫy tư các
tệ p t r u y í ũ k h ế c củ a n g ư ờ i V iệt; như ĩr a y ê p cồ đ ẽo g ia o
ị ĩ g b , ÍV V IÌB cổ đ â a a i a a a v ia n i i í S d â

n to n n a g ttỉo

t a t l l ệ a nằy ch ủ y.*u lo duog dt*? đ ổ i c h l ^ u , lclểm t r a *

với aột EG
dể l à o cơ Bơ

lư g ũ g

t ằ l l i ệ u cố gi( 5l

h ẹ n h h ìí v ìỉỆ

t r l n t bẫy

ch o v i ệ c k h ả o ÊQt, pnâo fcỉch ( c a i g i ơ i h«n ton

l ỉ t h u y ế t Prop c h o p h ề p ) } ch ú o g t ô i ìjy vọng 0 0 đẫp ứng đtfỢO
ổ m e tương đ ổi ( t ô i v ì mọi g t ớ i ỈX9D về sổ lưựog bao g iờ cũng
ch i lữ tníơng đ ỗ i) yệu cầu về t à i l iệ ư aà phyu 'Vi d l t ầ i ctia
oột luệo ổn phó tiầ n s»ĩ cền th lílt phai s ỉ đụng* ỉẪặt khác,
Tt

L a . 11 0


-

T/ -

th eo chUDg t a i , s ộ t sổ ltrgag t à i l i ệ u nhi/ th ể cẩng khÔGR p h ả i

la quc mỏng nlu nim eự lặp l ệ i của cóc yẩu tễ trong cỗt truỹện

cỗ tíc h xuểt fc.i|D ớ oức độ cao«
Vận dụng ly thuỹ*ti của ¥*Iiu3fẩp V* hlũh th á i học của
txuyận cé t ỉc ii thẳD ứ

lẫ a chS dựa cho v iệ c nạhiên cứa cưa

alnh, chúng tô i tehông co ỉ địoh minh họa cho sự đúnp đẩn trong
tihtựễt

eúđ 6ữ% I

iaỡ c h i đựa vằo tliàoh tựa CUB l ý i h i ự ể t đầ

đế tilữ ra

nhữ*53 đ |c

di^*a riềrìg

1§

truyền cồ tíc h thầũ

vế phươúgđiệo cẩu tró c cúa

Ky dâDtộc V iệt ỉ để tư đổ thứ tìm cách

l í g iả i những net rlâng h

x é t tĩrễo phuftfog diện l ị c à f?ủ’ - l o ạ i

hlnii# Tfeilt nghĩ rằngt taột

61

/ ầặp 1§1 ohtí th ế l a cằo t h l ể t

t a cũng có d iều ỉslện*
QUS tr lo h ằcỉiảc s á t, phên tí c h cô& chúng t ò i được thực
hiện qua Qhilti lcMu, trong đo hM a dằu ti ê n la so sếũhị dối
c h llu t ỉ mí l ỉ thiiỏrểt v l 31 chức aãag ahỏc v ậ t eảâ Prổp vớ i

DhH’ug tax li f i i truựốn cồ t l c h then ỉĩj Yỉệt đã đđợc lựa chọn.
Việc phên tí c h từng truyện theo hệ thống các chức ũăũg thực
r«3 1h s í t ỉrhố khâo bới v l trong quá t r i n h pbãũ tic ố , chỉ cồn
oột s a i 801 nhô chiìỊ Bũ cho ta Dùững >clt qua ỉchôog phần anh
đtíng tixực trạng nfeưr£ g l s ộ t vẽũ bần tĩruyệti co «ích thẫn k ỉ
chứa đựng. '4ặc âu vậyt chúng t ô i cũng dà cổ gẩng tớ i mức cao
Dhắt tiroDg khá ngng cố thế cảo aĩ.nh đễ ti ể o hành phân tíc h ,
đỗì chiểu t ỉ a i thaò tr in h tự M l ỉ th u y ế t cảo Px&p cho phép*
T i f p đ ó , ciiúnn t ô i t h ố ne ỉ:? Bỗ chi?c n*ng X ỉỉểt h i ệ n t r o n g tư&g
c ẩ u t r u y ệ n , q u a n s á t t í n BO x u ể t h i ệ n c ả o c h ú n g ỉ d o i c h i ể u

hC thống nhổn v ậ t theo các nhốa chức nổng, nghiên cưu các yễu
tễ phi cfc*’c Dtĩng xiìổt hiện trong tru^ỗn co tíc n thẫn ky ? i ệ t


-

18 -

ró t ra tuột Gổ ahụn x ét về B\Ị phu hựp va những cho kìiôDg phu
bợp cầa t ò i lifcu truyện cổ t íc h V iệt 00 vớ i 80 đố l tv thuyết

của f*rổp« Vđậy, chẳng tô i hoằn tioằD ishône 5p đặt ly ttioyét
của Prop del v5i nỉững t à i l i f t t tr>2y$n cổ tíc h thồD 'ứ V iệt
đưực nghiễtỉ cúm, tact nỗi 3ộtí cẫch tftPB g iầ n , d i h iệu l a c h i dùng
1.V òhxyết cua ôỉìg - một thanh tựtt nghiên o5a đật đưực trên cơ
Bổ' khao S it aiúíOi5 t à i l i ệ a cỗ t íc h th in tí' châu Ẽu - uộiỉ chốtt

ll^c aa về o h ilu phíi&Bg diệe (đ ịa l ỉ t lịc h sù*, V&R hóo, phcrg
tực Wập quẩn#,#) cS nhi "U ứịễm lchác xa sf- ung ta ,d - s o i vào
taột l l n b vựG t ò i l i ệ u hoàn toan s r i dổ i v ớ i l ỉ th u y ế t

CÓ tĩìiể n o i, ciiúog tô i dùog t a i llậ tt truyện cố tí c h thun k ì
V iệt đễ xesa r ế t tà ta khói quát của l ỉ thuylt' hlbh th á i học của
T#la*£ráp#

cũng m GỈỉỉíng ỉcểt quo lứếẰo s í t đo, chúog ơôl đ i t i ắp tơ i
v iệ c i í g i ả i những h i, a tượng fchoog phù hợp v ớ i l ỉ tliuyếí cảa

Prểp trong trsuựệa cỗ t í c h thẫn ỉcĩ V i§t b?Dg cẵch đ ặ t đẩi tư^ng
nghiêD oứtt trong aô i trương địa l;* -lịc h etf-vSn hoa teỉm 7ifc
Dồng Kaa Ẫf trong hoần cánh Bự phét t r i ể ũ l ị c h sứ của dân
tộc Vlậti lia a v'i trong Dôi trường cua nắp Bổng* phong CGCÌI

tồn lý cúa dê ũ tộc Viộtạ BĨ’i v l , íh e ; quan iíếx. nghiền cứu
lịc ii sứ lo g t hloh cầe h iệ n ttfựQ|ỉ vẫn hóa xa hội t h i BC Iđiông
ìĩhồ nghi Ôn cưa đũng đln 3Ột đoi líẠyngnểa đặt nó ra ngoài aổi

qttao hệ với ữôí truồng &ã 3 ầD ainỉi ra dổi tưựag. 2rSp cho
rễrỉg, ” những lý do cùa sự c h o y tũ lìỗa till/o’ng n-!o bên ogoằi
t i r u ^ ỉ n cỗ

t í c h 7 6 chúng t a s ẽ £h€ng t h ề n a o h i ề u ủưqc Si/ w ilt f

tr iề n của chóng Đổu khôog đổi c h lla bà3 thÊo tn ự ệ o cé tíc h
v ó i aôi trưừlsg COLỈ tụrif$i~Qcfl eioh Ồồn eũa 00«(A*95)

Đổ câng Qãỉũh xà oét phết t r i l o đẫr.r kể iKCn cả trong


-

19

cõDg Việc oghỉền cứu của chúng bỏi,phâD b iệ t c jc h lôQ cúa
chung t 5 i

tiễ u luận Ciía tắc g iá Trần 'ùỗc iigôo b£ càúng t o i

đ i nỗi ứ tr ậ n . ỡ&Qg vện dụng 1^ thuỹet của Jpxổp vh hlnh th á i
hyc đ* Qgblền cưa truyện cố tí c h t ‘-.Ễn

của saột dÊD tộ c ,

nỉnr ữẫj lò 3iột stf -rung bgfp khó chap nàậni

G$t h i ail thức tưởng

nhưnn trềo -hựctể Ị cách tiếp cận eủfi tác giâ
tiể u lo ạ i truyện

luận ẵn đểivSi

cồ tí c h thầo k í V ìật c J oiiỉằu phẳíi

với cách l ẳ a cùa tầc g iấ chiựêũ luQa vi*ía Bêu

khátí vứi

(vồ diậo t ầ i

liệ u đùng đf khảo s ắ t, v l cách lý g iã i nhữoe h iện fcu?tf0£ W
V iệt vưựt ra ugoài cáu tĩruc l ỉ 1ỉhny4t;

truyện cổ tíc h thần

cúa tác g lể -ilaà th á i tac cui jam sia CC tíc h tlxlũ IỹV« v«v«#) .

Vdâ^, 2gay

từ bây gic’, dế tranhDhifng sự hi ru lẫía lchông

ớiog có, chang tô i 3tin du’q’c nhẩo &ệnh l ệ i ring ) quo trĩnh
ngỉiiềD cứu của chung t ô i ữ&ỉ l ằ vận d|*Dg lý t& uylt hĩnh th o i

fe$c QW V*Ia#Prểp dế BOi VũO -nột ltícúa truySn cỗ tí c h thỗn !cj V iệt (tứ c Kinh, không phứi V iệt
Ổ0« ) | phỗD t í c h , đỗi c h iế u , BO a lâ h u i mi để iivễũ cơ ÊỜ đỗ

cột mịt? x«a x«tĩ l í thuyết cúa Prổp v ế icbi nễDg lchắi quát của
00 khi ỗp dụng

VQO

D^hiễn cứa troyện cổ tíc h thầrr kj của BỘt

Dilức thuộc châu * - một; lchu vực oà nhííng t a i Xlệa cỗ tíc h

cho ă ễ a noy v ẫ n đang 'rtĩìôcg ngưng dồt ra trước CSC nhấ fold .ore
học VQ dồn tộ c học n h ilu đ i lu th ũ v ị I C it Ichác để từ những

đl*u phct hi«D ổư^c trê n t ằ i l l ệ a , bif^c đẫu ti® tarớap l ỉ g iỗ i

ohữog hiện tưạng

thù trong kểt cẩu cổt tiru,yệB cẫ tích

tnền k j V iệt (đặc thu ỏ đây le ch ỉ 8ự ìsh^c b iệ t cố* cbầog
kill 60 ecnh, đổi c h i'll với l ị th q t y lt cỉxa Prép chứ hooo toẳn
không phât là dặc thù V iệt hay V iệt £ỉaa xễb troog bổi cảch
ỉshu V\ỊC Đông N aa í ) #


-

20 -

? ! vẩn đ! tofffag đ5ng -»/ằ d ị biệt? troqg feho tcng follclor©

noi chung -ựầ t r iự ậ n cồ t í c h nói riê n g cátì cắc dÂD tộc t r ỗ s

đ ẩt ữiíức V iệt 3aa so vớ i cùng xĩnh vực nầy ở các q'iổc g ia
'thác 1*rên địa bảo khu vực Bòng N*ni'Ẩ, là mật vẩn ăề b ể t s'?c
lí

t h ú ăũDg ă ặ b r a

đói v ớ i o à ỉlti nhl nghiên cứa chúc? ta* iiteng

đó cẫng xằ m ộ t vẩn đ? pỉníc tg p

đôl iiổi Cỉ/ nH lự
của Bhièu

ngành, oJbllu tồ chưc, Dhiằtt nhi khoa học va chểc ch/ỉn s i đưqfc
g iả i quỹ*t dẫn t.TGDp* tương l a i . Hiện t?el do phe3 v i yêu cầu
eSa ũ ộ t luận ẩn phố t i ễ n s ĩ , tể c g iả k h ô ĩig ổ ặ t r a v ằ g ị ẫ l

qu^ếtĩ những vẩn đẽ tương tự , Hy vọna tlắ p theo luén án Dằỹ,
Châng t ô i s ẽ cỗ d ịp t i r p tục CÔ.Q£ ^ i ệ c icLẴo sltĩ của

chững ĩchu vực cỗ liê n qMD gằn

gũi v ê i truySn cồ

Jtfitt DÍHí truỹ^n cế t í c h cảa một

0ỗ

*'

m ỉo h

ở

tíc h

V iệ t

miSõ Dôog Has Ấ*

aôạg g!.. :éi củ.i jjUfe Ắa

o á i m ì . v y ' l ặ t Khoa học cíía bễa luệo án của chúng iĩồi

&ưCiíu - oột vẩn đR tó triíớc t ó i Day iá ăượo cầu. ỉ ê v iệ t ỉ>9ữ ị
vậo ảụng một thèoh tựu nghiên cứu cũe nước ngoầi dể nghiêo
cru oổu tx&o cổ t Uru^ệo ®ột thể lo ạ i fo lk lo re ttf Bự của một
dân tộc và btữớe đằtt đề xuết hướog lý g ia i Dỉi^ng đặc điểm
riên g cím truựồr cỗ tí c h ttbẳii ky Việt# Flu đạt ữiỉợc Pbữry: mựữ

tiếu đề ra, Luậa ắrj s i cố niiữog đ‘Sc®ỉ góp ehínii cấ vh l ỉ luậa
vò thực t i l o 68 a đầy i
1-

1*1

nil bỉự taột cắch tươay âẾL đ ầ y dủ và co hQ tiling J.ý

thu yết của P r ố p v ế h ì o h trhắi học fíùú t x u y ì n cồ t í c h tliẳn fcj?

2 - .SỨ đỊ^ng ở ttỉc đậ cao phiĩửũg phẩp tĩn h toán chính xác
ủ* nghiOũ eí?u tru,vin cỗ tí c h thẳD kỵ dân tộc v iệ t I


■

3-

I

Gop VŨO v iệ c nhện thức TO hơn những Rot

chang oang

tính quểc tể và những nét dSc thu của tru;/én cể tích thần ky
V iệt icỉii so elnii chúng vớ i những twuỹ§n co t l c h thần kj (ga
'Ợầ Châu l a (ơ goc độ CUU t r ó c ) . D> đố cS t h l gựi ỉ thỗa cho
các lihầ 0tfu tầ a vằ ughiên cứtì trtự tn «0 t íc h Việt; -lan trong

v iệc hoen th iệ n iiệ tỉ£ u ch í phân I 03Ỉ cóc tiể u lo ậ i truyền
cồ t íc h yiệtí It&Qỉ ỉ
•V sề xuất uột hiiớne lý g i ả i cắc đặc đlểta IoqI hlnh kha
vực của tTVgệũ cổ t?(ch than k j V iệt theo phương phâp l o ạ i
hình lịc h sứ vầũ hóa tộc nguưỉ, mằ cơ sớ của những đặc đ iế s
riên g dó được qtự định bới c h í ni* hiện thực cuộc sổng tữằ ngư&i

V iệt đã TWtti qua (trong đó nhữag Bẩng tá c fo lk lo re Dầy sin h ,
phét t r i ể n , fello đ ẻ i,* * ), luộo áỉi fin gop pJiẫc fchẩag ccịnh o ệ t
nguyềc lý có tín h bân ciiồt t 8tf ph# tỉhuộc vào đơi sổng ve
những • ễ i liỗ ũ laệ v ỗ l đời 8ỗflg cứa tắ c piiầa fo lk lo r e dưực
biếu hiện độc dáo trong cắc iaổi quan hệ và 9ỈÌ|> tầuộc lị c h sữ
Vỗ ũ hốa tĩộc người* và ùiấi Vậ9t cách thức nghiên cứu triự ậ o
cổ tíc h thằc \sì V iệt nói riê n g V3 truyện cỗ ỚUD g iao Y lật
iỉaa noi cầũúg k&Oog tech r ^ i v iệ c x«n x é t ciiúùíi dưứi góc độ
Xoộl hlnh CSC f d i quan hộ V5n h c a -lịe l\ eủ* tộc
Jh Gỗp phlc chứng cinh bằog Cií liệ u Iciioa hỆC cụ. thể vè
tín h chbt dóng ăln trong oột eổ ũhận d ị nil aa Dhừng nhc nghiên
cưu fcru^§n cô bích V iệt *'ỉais có nLic-u éóog góp đ i trước da Đêu
S3 (blũh ciiểt duy l í nồi t r ộ i , tía h tlùiD ỉc,ỳ ỉt,v*v«*)«
nểa thực hiệữ t ổ t , luận ữũ eê xằ một trong Dfeữ«3G
t r i n h đ£u t t ê o nghiên cứa cẩu trú c cố t tru y ệ n

cế

t í c h thốc

k j dồn tộc ĩ i ị t theo píxươDg phắp khảo r á t , phần tíc h các bộ
DhậD t §0 thanh cùa chúog Ciột cách cổ h§ thắng I giúp chúng


**

22

•*

ta oó một c ẵ l nhin khách quan, tồng tJhề * 1 diệD 0190 truyện
cồ tỉc h thẫn ỉc} V I;t M ậ a •»£ Gạ t h Ẫ 33 XuậQ ẳn eẽ Ễĩiải qjjylfc I

1 )-iổ c định rõ hcn các khái nìệai J::qy93 sỗ tí c h va tjm?£n
cỗ tíc h ỊỊỉàD _fe£, co t truffin «ù c.*t truy,jo ..qna t r uzjp M .ảảìi
Plan *

« Trlnh b:\y l | th u y ết hi ah tiiũi Ỉ2ỌC tru^S'O cố tí c h th in
it} cue V ^ Ia.p ^ ổ p v&t ãũh hưủ‘ng cua no d ái vói cóc ũtũ Coiiwlore
học, cổ tíc h họe tiĩôũ thế g ió i và ở* V iệt Kaưu
2)

VỆũ dựri-s ohifDg ngayềo tắ c lý lữậữ của

l í th u y ết nãy

dể iChỗo s á t niiiíng t a i l i ệ u truySn cồ tíc h tbêo ls$ đổD tộc v i ệ t ,
r ú t ra Dhí/og n&ệo xetỉ vã kltỉ luận t i k l t <§ttề teháo s ể t, ttỗi
chiểu*
3) 'Biứ i j g i ỏ i những 04c điểm r iê n g về phtfang d iệũ cẩu

tru e cố t truyện eúa truyện cồ tíc h th&B k,v (ỈỒĐ tộc v iệ t trê n
cơ Bơ của những đl*n kiệũ đ ịa lý , lị c h sử, văo hó- tộc nutfời*
Tương ổữ« vỡ t oiiiÍDg nhi ỉ 01 vụ tr ê n , c4u tQO của ltĩặn ầù
eẽ p*^m b8 chưJog (a g o li ph* ũ nr
Đồ thực hiệr Iti^D la

aềjf

đ ề n v à kểti

lu ận ).

tronp; lchoáaạ ohục dSq trở l^ i

ềềy, chúor t ô i dã lầ u liíự t công bễ ta ta bài v ìể t đỗng r n i 2ầc
trỗ n tẹ p c h í eh’JtytB ngènb Vỵo hoa d6o ai&ũ

v l càng

chuỹêc

â* truyện cỗ t í c h ỉ m t tĩhũK l '£ù hội iỵ*hi khoa học tehu V(jc
(xứ Lạng) và Àal chuvẽn XuânCdàl J1 trang và Q'j tra n e ữánh. raấy)
trong hai công tr ĩ o h khoa học cẳp Bộ (gồ05 một 150 t l c g ia ) tẩ t cá đ la Qgâiên eứu về t s a y ia cễ (ìẫo gia o và tru^ên 00 t íc h ,

;-goẳi ra, ciúog tôi có whata gia lằa 90 tr aỗ tệp tcợẴn chọn


truyfo cổ dân g if ts Qlla chung với cểc soao g iả Đặng agiiiềa vgn,
Vỗn Luog vu ahíĩoí?

to á c ), sộ t tậ p C'ia rlÍD g chúng

t ô i V Ỉ 3 t t ê t xuốt bôn thaag 7 Dlc 1992«

Toan bộ nhĩnc t à i ltệ tt Ví k ể t QU.Q nghiền Ctftt trề n EC xằ
cơ m ‘

đễ têữ giâ hoati thành b&n loện ãn Dtỹ0


-

04

-

CHỒỎNG I
LÝ TIIUYỂÍ CỦA V. Ia.PRỠí* V i v ' HÌiIlI TxlẤl H'*)C aTíUTỆt: c 3 '
TÍCH TIỈẦN KỲ VẰ Ằ i m ỉ ù ò m CÙA Nỗ Đổí vôi CẮC KHẰ
íOLKLORii: Hgc, c ỏ ’TÍCH HỌC TKÍí, ThS'GIỖÍ v \ ò ’ v i Ệ T 1*AI

T rướ c k h i đ i v à o p h ầ n t r ì n h bầy l ý t h u j e t h ì n h t h á i
h p c c ủ a V . I a . P r ố p c ó l ẽ c ằ n g i ớ i t h u y ế t „ r õ hơn một c h ú t
c ắ c k h á i n iệm
cốt tru y ện

t r u y ệ n cồ t í c h
và

và

t r u y ệ n cô t í c h t h ầ n kỳ ,

c ố t tr u ^ ỵ ệ p c ù a t r u y ệ n k ế d â n Ẹ i a n .

1. Ve khái niệm

truyện cố tl c h và

Khi bàn v l k h á i niệm

br^yện cồ tỉ c h thần k.Ỳ

t r u y ệ n cồ t í c h v ớ i t í n h c á c h

một t h ể l o ạ i c ú a t ự 8ự d â n g i a o , g i á o sư q u á cố N guyln
Đổng C h i c ó nhận x é t

:" K h i n ó i đến

t r n y ệ ũ cổ t í c h

hay

t r u y ệ n đ ờ i xưa , c h ú n g t a đ ề u s i n c ố q u a n n iệm c h o r ề o g
đó l à

một d a n h t ừ c h u n g bao gồm h ế t t h ả y mọi l o ạ i t r u y ệ n

d o q u ề o ch ú n g vô d a n h Bắng t á c v ằ l ư u t r u y ề n qua c á c t h ờ i
đ ại.

cũng v i t h ế , x á c đ ị n h n ộ i dung t ừ n g l o ạ i t r u y ệ n k h ấ c

n h a u để đ i đ ế ũ p h â n l o ạ i t r u y ệ n cổ v ẫ n l à công v i ệ c hứng
t h ú và lu ô n có ý n g h ĩ a . . .
v iệc

t l i ó a đầD gn ( A . 9 - t r

T rong t h ự c t ế ,

là

công

đó v ẫ ũ c h ư a h o à n t h à n h v à c h ư a c ó một k i ế n g i á i nào

khá d ĩ g ọ i l à

và

Tuy n h i ê n c h o đ ế n l á c n à y ,

t r u y ệ n cồ t í c h

11-12).

sự l a n l ộ n h a i k h á i n iệ m

t r u y ệ n cổ*

k h ô n g c h ỉ cố ở nước t a mà đó g ầ n như

một h i ệ n t ư ợ n g c h u n g c ù a n h i ề u d â n t ộ c t r ê n t h ế g i ớ i .