Vai trò của nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa : Luận văn ThS. Luật: 60 38 01

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
-----***-----

NGÔ THỊ LAN

VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC CỘNG HOÀ XHCN VIỆT NAM
TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HOÁ

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2007


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
-----***-----

NGÔ THỊ LAN

VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC CỘNG HOÀ XHCN VIỆT NAM
TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HOÁ

Chuyên ngành: Lý luận và Lịch sử Nhà nước và Pháp luật
Mã số:
60 38 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. TRẦN THÁI DƯƠNG

HÀ NỘI - 2007


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU

1

Chương1: Những vấn đề lí luận về vai trò của nhà nước CHXHCNVN và quá
trình toàn cầu hoá

6

1.1. Vai trò của Nhà nước CHXHCNVN

6

1.1.1. Khái niệm về vai trò của Nhà nước

6

1.1.2. Mối quan hệ giữa vai trò với chức năng của Nhà nước

15

1.1.3. Mối quan hệ giữa vai trò và nhiệm vụ của Nhà nước

17

1.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến vai trò của Nhà nước
CHXHCNVN trong giai đoạn hiện nay

18

1.2.1. Bản chất của Nhà nước CHXHCNVN quyết định vai trò của
nhà nước

19

1.2.2. Mục tiêu và nhiệm vụ xây dựng Nhà nước pháp quyền
XHCNVN

20

1.2.3. Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN quy định vai trò của
Nhà nước CHXHCNVN trong giai đoạn hiện nay

22

1.2.4. Nhu cầu hội nhập quốc tế và xu thế TCH

23

1.3. Toàn cầu hoá, bản chất và nguyên nhân của quá trình toàn cầu
hoá

26

1.3.1. Khái niệm về toàn cầu hoá

26

1.3.2. Bản chất và nguyên nhân của toàn cầu hoá

30

1.3.3. Mối quan hệ giữa TCH với vai trò của Nhà nước

32

Kết luận chương 1

34

Chương 2: THực trạng tác động của tch đến đời sống, kinh tế, văn hoá, xã
hội của Việt Nam và vai trò của nhà nước trong bối cảnh tch

35


2.1. Thực trạng tác động của toàn cầu hoá đến đời sống, văn hoá, xã
hội của Việt Nam

35

2.1.1. Những tác động tích cực

35

2.1.2. Những tác động tiêu cực

40

2.2. Thực trạng vai trò của Nhà nước CHXHCNVN trong bối cảnh
toàn cầu hoá

44

2.2.1. Trong lĩnh vực kinh tế

45

2.2.2. Trong lĩnh vực văn hoá - xã hội

51

2.2.3. Trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo

58

2.2.4. Trong lĩnh vực khoa học và công nghệ

63

2.2.5. Trong lĩnh vực môi trường

66

2.2.6. Trong lĩnh vực an ninh - quốc phòng

71

2.3. Một số bất cập và tồn tại về vai trò của Nhà nước trước yêu cầu
hội nhập và toàn cầu hoá

73

2.3.1 Một số bất cập và tồn tại

73

2.3.2. Nguyên nhân của những bất cập và tồn tại

75

Kết luận chương 2

78

Chương 3: Nâng cao hiệu quả việc thực hiện vai trò của nhà nước
CHXHCNVN trong bối cảnh toàn cầu hoá

80

3.1. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả việc thực hiện vai trò của
Nhà nước

80

3.2. Phương hướng nâng cao hiệu quả việc thực hiện vai trò của
Nhà nước CHXHCNVN trong bối cảnh TCH

83

3.2.1. Nâng cao nhận thức về vai trò của nhà nước trong bối cảnh
toàn cầu hoá

83


3.2.2. Xây dựng và hoàn tiện hệ thống pháp luật Việt Nam trong tiến
trình hội nhập

87

3.2.2.1. Yêu cầu của việc hoàn thiện hệ thống pháp luật

87

3.2.2.2. Hoàn thiện hệ thống pháp luật điều chỉnh các quan hệ kinh tế xã hội

90

3.2.3. Hoàn thiện tổ chức, hoạt động của bộ máy nhà nước và nâng
cao trình độ năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước

95

3.2.4. Đẩy mạnh công tác xã hội hoá một số hoạt động của Nhà nước

trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội

102

3.2.5. Chủ động hơn nữa trong quan hệ hợp tác quốc tế

104

Kết luận chương 3

106

KẾT LUẬN

109

DANH MỤC TÀI LIỆU

112


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nhà nước là một thiết chế đặc biệt của xã hội, có vai trò to lớn trong
việc duy trì và phát triển xã hội loài người. Vì vậy, trong quá trình phát triển,
nhân loại đã và đang tiếp tục nghiên cứu, tìm hiểu nhằm phát huy hơn nữa
vai trò to lớn đó của Nhà nước, với mục đích nhằm hướng tới xây dựng một
nhà nước ngày càng phục vụ tốt hơn cho con người và toàn xã hội nói chung.
Ở Việt Nam, kể từ khi nước Việt Nam dân chủ cộng hoà được thành
lập sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến nay, vị trí, vai trò trung tâm của

Nhà nước trong đời sống chính trị - xã hội luôn được thể hiện rất rõ và được
ghi nhận, khẳng định ngay trong các bản Hiến pháp của nước ta: Hiến pháp
năm 1946, 1959, 1980 và Hiến pháp năm 1992. Tuy nhiên, là một hiện tượng
của xã hội nên vai trò của Nhà nước nói chung, của Nhà nước cộng hoà xã
hội chủ nghĩa Việt Nam nói riêng luôn chịu tác động của nhiều yếu tố khác
trong xã hội. Bởi vậy, vai trò của Nhà nước luôn có sự vận động, biến đổi
nhất định theo từng giai đoạn lịch sử cụ thể
Trong giai đoạn hiện nay, xu thế hội nhập quốc tế và toàn cầu hoá đang
diễn ra như một xu thế tất yếu của thời đại, nó lan toả mạnh mẽ và ảnh
hưởng, tác động đến hầu hết các nước trên thế giới thì việc nghiên cứu vai trò
Nhà nước càng trở nên có ý nghĩa to lớn. Đó là việc làm rõ các vấn đề như:
sự tác động của quá trình toàn cầu hoá đến đời sống xã hội nói chung và đến
vai trò của Nhà nước nói riêng; Nhà nước cần làm những gì, phải đổi mới và
hiện đại hoá vai trò của mình như thế nào cho phù hợp với thực tế của thời
đại?... Đây cũng chính là những vấn đề đang đòi hỏi phải được nghiên cứu
và làm sáng tỏ hơn nữa để từ đó góp phần nâng cao vai trò của Nhà nước
trong xã hội, trước ngưỡng cửa của thời đại mới.

1


Từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Vai trò của nhà nước Cộng hoà
xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hoá” làm luận văn tốt
nghiệp bậc Thạc sĩ, chuyên ngành lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Từ xưa đến nay, vai trò của nhà nước là vấn đề đã được chú ý nghiên
cứu dưới nhiều góc độ khác nhau như: chính trị, triết học, luật học… Thời cổ
đại, nhiều nhà khoa học đã đề cập về vấn đề vai trò của nhà nước như các
quan điểm của các nhà triết học Hy lạp, La mã, Trung Quốc, tiêu biểu như
Arixtot, Platon, Mạnh tử, Khổng tử…

Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin trong các tác phẩm kinh điển
như: Nguồn gốc của gia đình, của chế độ tư hữu và của nhà nước và pháp
luật” (Ph. Ăngghen); Nhà nước và cách mạng (V.I. Lênin) đã nghiên cứu một
cách sâu sắc vấn đề cơ sở kinh tế cho sự hình thành và tiêu vong của Nhà
nước, bản chất giai cấp và vai trò của Nhà nước. Đặc biệt những tư tưởng đó
còn có ý nghĩa to lớn đối với việc nhận thức và xác định vai trò của nhà nước
trong từng giai đoạn lịch sử cụ thể.
Trong những năm gần đây, kể từ khi Việt Nam thực hiện chính sách
mở cửa quan hệ hợp tác với các nước, trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Cũng từ
đó, công tác nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò của Nhà
nước trong quá trình hội nhập cũng được chú trọng hơn. Các tác giả tiếp cận
vấn đề ở nhiều góc độ khác nhau với các quan điểm khá phong phú. Trong đó
phải kể đến một số công trình chuyên khảo của các nhà khoa học có uy tín
như: PGS, TS Nguyễn Đăng Dung với cuốn “Nhà nước và trách nhiệm của
nhà nước”, Nhà xb Tư pháp, Năm 1997; Công trình chuyên khảo của TS
Trần Thái Dương về “Chức năng kinh tế của Nhà nước lý luận và thực tiễn ở
Việt Nam hiện nay”, Nxb CAND, năm 2003; đề tài nghiên cứu khoa học của
PGS, TS Kim Văn Chính về “Vai trò của nhà nước CHXHCNVN trong tiến

2


trình hội nhập”; đề tài Luận án Tiến sĩ của nghiên cứu sinh Lê Thu Hằng về
“Chức năng xã hội của nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong
giai đoạn hiện nay”…
Bên cạnh đó, một số nhà nghiên cứu khác đã tìm hiểu về vai trò của
Nhà nước dưới những tác động và ảnh hưởng của quá trình hội nhập và TCH
như: Toàn cầu hoá và sự hội nhập của Việt Nam, Nxb Thế giới, năm 2003;
Suy nghĩ về toàn cầu hoá, Nhà xuất bản Đà Nẵng, năm 2005; Vai trò của nhà
nước trong nền kinh tế thị trường, Trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn,

năm 1998, đặc biệt trong cuốn Nhà nước trong một thế giới thế giới đang
chuyển đổi của Ngân hàng thế giới của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia đã
nghiên cứu và phân tích khá kĩ vai trò của Nhà nước trong giai đoạn hiện nay
trong đó khẳng định sự tồn tại của Nhà nước cũng như đưa ra các phương
hướng cơ bản để nâng cao vai trò của Nhà nước trong bối cảnh hiện nay.
Trong xu thế hội nhập và toàn cầu hoá hiện nay, với các quốc gia, dân tộc
việc xác định đúng vị trí của mình trong mối tương quan với các chủ thể khác
là hết sức quan trọng, các quốc gia muốn phát triển đều phải tiến hành đổi
mới và hội nhập để khai thác hết những thuận lợi và khó khăn trong tiến trình
này… đó cũng chính là nội dung chủ yếu của Cuốn chuyên khảo “Thế giới
phẳng” của tác giả Thomas L. Friedman.
Nhìn chung, ở khía cạnh nhất định các tác giả đã có sự nghiên cứu về
vai trò của Nhà nước trong xã hội, thông qua các mặt hoạt động của Nhà
nước trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội và đặc biệt đã có những phân tích và
đánh giá một số biểu hiện cụ thể về vai trò của Nhà nước trong tiến trình toàn
cầu hoá trong những năm gần đây.
Tình hình nghiên cứu như trên cho thấy sự nỗ lực rất lớn và liên tục
của giới lý luận từ xưa đến nay, ở cả trong và ngoài nước về vấn đề vai trò
của Nhà nước. Tuy nhiên, những vấn đề về vai trò của Nhà nước Cộng hoà

3


xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hoá, những ảnh hưởng
của toàn cầu hoá đến vai trò của Nhà nước và sự tác động của Nhà nước đến
xu thế đó như thế nào, phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao vai trò của
Nhà nước trong bối cảnh toàn cầu hoá thì vẫn chưa được nghiên cứu một
cách toàn diện và sâu sắc. Vì vậy, cần phải tiếp tục nghiên cứu mối quan hệ
giữa Nhà nước và toàn cầu hoá trên bình diện khái quát thông qua phạm trù
vai trò của Nhà nước.

3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
- Mục đích của luận văn:
Góp phần làm phong phú, sâu sắc thêm về vai trò của Nhà nước trong
bối cảnh TCH; Đánh giá thực trạng vai trò của Nhà nước CHXHCN Việt
Nam trong giai đoạn hiện nay, trên cơ sở đó đưa ra một số phương hướng,
giải pháp nhằm nâng cao vai trò của Nhà nước CHXHCN Việt Nam trong bối
cảnh mới.
- Nhiệm vụ:
+ Nghiên cứu, làm sáng tỏ khái niệm và nội dung cơ bản về vai trò của
Nhà nước nói chung và của Nhà nước CHXHCNVN nói riêng. Xác định các
yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành vai trò của Nhà nước ta;
+ Tìm hiểu khái niệm toàn cầu hoá? Bản chất và nguyên nhân dẫn đến
toàn cầu hoá, mối quan hệ của toàn cầu hoá với vai trò của Nhà nước nói
chung;
+ Nghiên thực trạng vai trò của Nhà nước CHXHCNVN trong giai
đoạn hiện nay được thể hiện qua các mặt hoạt động của nhà nước trong các
lĩnh vực cơ bản của đời sống kinh tế - xã hội;
+ Đưa ra một số phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao vai trò của
Nhà nước trong quá trình toàn cầu hoá hiện nay.
4. Phạm vi nghiên cứu của luận văn

4


- Về nội dung: Luận văn giới hạn nghiên cứu tập trung vào vai trò của
Nhà nước Việt Nam dưới sự tác động của quá trình toàn cầu hoá.
- Về không gian: Luận văn chủ yếu nghiên cứu vai trò của Nhà nước
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
- Về thời gian: Tập trung chủ yếu từ 1986 đến nay
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu

- Cơ sở lý luận: Lấy quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê nin và tư tưởng
Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật làm nền tảng tư tưởng cho việc
nghiên cứu luận văn, các quan điểm của Đảng về xây dựng Nhà nước.
- Phạm vi nghiên cứu: Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương
pháp của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, kết hợp
với một số phương pháp cụ thể như: Tổng kết thực tiễn, logic lịch sử, phân
tích tổng hợp, so sánh và các phương pháp khác.
6. Đóng góp của luận văn
Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò của Nhà nước
CHXHCHVN, khẳng định vai trò của Nhà nước trong đời sống chính trị xã
hội trong xu thế hội nhập và toàn cầu hoá.
Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo phục vụ việc nghiên cứu, giảng
dạy các vấn đề như: Về vị trí và vai trò của Nhà nước CHXHCHVN, Về chức
năng của Nhà nước…
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo. Luận văn
gồm có 03 chương.
- Chƣơng 1: Cơ sở lí luận về vai trò của Nhà nƣớc Cộng hoà xã hội
chủ ghĩa Việt Nam trong quá trình toàn cầu hoá

5


- Chƣơng 2: Thực trạng tác động của toàn cầu hoá đến đời sống
kinh tế, văn hoá xã hội của Việt Nam và vai trò của Nhà nƣớc trong bối
cảnh toàn cầu hoá
- Chƣơng 3: Nâng cao hiệu quả việc thực hiện vai trò của Nhà
nƣớc ta trong bối cảnh toàn cầu hoá

6

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƢỚC CỘNG HOÀ XÃ
HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRONG QUÁ TRÌNH TOÀN CẦU HOÁ
Nhà nước là hiện tượng lịch sử, ngay từ khi nó ra đời đã có vai trò to
lớn trong xã hội có giai cấp và trong quá trình phát triển của lịch sử nhân loại.
Nhà nước, một mặt là tổ chức công quyền, thực hiện công quản, quản lý mọi
mặt đời sống xã hội. Mặt khác, chính thông qua quản lý xã hội có hiệu quả mà
Nhà nước thực hiện được sự thống trị của giai cấp cầm quyền với toàn xã hội.
Nhà nước CHXHCNVN ra đời là thành quả của cuộc đấu tranh cách
mạng lâu dài và gian khổ của cả dân tộc. Ngay từ khi mới giành được độc lập
cho đến nay, Nhà nước luôn luôn khẳng định được vai trò to lớn của mình
trong xã hội. Đặc biệt trong công cuộc đổi mới và hội nhập của nước ta hiện
nay, việc nhận thức và xác định đúng đắn vai trò của Nhà nước càng trở nền
cần thiết và có ý nghĩa quan trọng, góp phần to lớn vào việc thực hiện thắng
lợi công cuộc đổi mới và hội nhập của đất nước, đồng thời góp phần khẳng
định vị thế, vai trò của Nhà nước trong xã hội nói chung và trong quan hệ
quốc tế nói riêng.
1.1.

Vai trò của Nhà nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam

1.1.1. Khái niệm về vai trò của Nhà nước
Vai trò của Nhà nước là một trong những vấn đề lý luận cơ bản của lý
luận về nhà nước và pháp luật, là một khái niệm phức tạp luôn gắn với những
phạm trù khác như bản chất, nhiệm vụ, các hình thức và phương pháp hoạt
động của Nhà nước. Lịch sử đã chứng minh rằng bất kỳ Nhà nước nào cũng
đều giữ một vai trò nhất định trong xã hội. Với vị trí là chủ thể đặc biệt trong

7


đời sống chính trị xã hội, Nhà nước có vai trò to lớn đối với sự phát triển của
xã hội nói chung và của mỗi quốc gia dân tộc nói riêng.
Nghiên cứu về vai trò của Nhà nước nói chung, trong lịch sử nhân loại,
đã có nhiều nhà tư tưởng vĩ đại với những góc độ tiếp cận khác nhau đã đưa
ra những luận điểm khác nhau về nguồn gốc, bản chất cũng như vai trò của
Nhà nước đối với xã hội. Theo quan điểm của các nhà triết học Hy lạp và La
mã cổ đại, mà đại diện là Arixtốt (384- 322 trước CN), ông quan niệm về “sứ
mệnh” của Nhà nước rằng: “Sứ mệnh của Nhà nước không chỉ bảo đảm cho
mọi người sống bình thường, mà còn phải làm sao để con người sống hạnh
phúc. Tiêu chuẩn đánh giá Nhà nước đó là mức độ phúc lợi mà nó đem lại
cho các công dân trong xã hội. Tức là đạt được cuộc sống ưu việt nhất, mà
theo ông, không chỉ về phương diện vật chất mà còn bảo đảm công lý” [88,
207]. Như vậy, Arixtốt bước đầu đã xác định được vai trò của Nhà nước
trong xã hội, tuy nhiên điểm hạn chế lớn nhất của ông là ông coi nô lệ không
phải công dân mà chỉ là công cụ biết nói. Vì thế, Nhà nước và những phúc lợi
của Nhà nước vẫn chỉ dành cho một bộ phận thành viên nhất định trong xã
hội chứ chưa chú ý đến đại bộ phận quần chúng nhân dân.
Đối với Saclơ Đờ Môngtexkiơ (1689 - 1775), là một trong những nhà
sáng lập ra triết học Khai sáng Pháp thế kỷ XVIII đã lý giải về vai trò của Nhà
nước: “Nhà nước ra đời có nhiệm vụ điều chỉnh các mối quan hệ giữa các
quốc gia và giữa mọi người trong xã hội… Nhà nước phải có nghĩa vụ bảo
đảm cho mọi thành viên các phương tiện sinh tồn, thức ăn, quần áo - những
thứ có lợi cho sức khỏe” [88, 351]. Như vậy, xuất phát từ quan niệm về
“nhiệm vụ” của Nhà nước đối với quốc gia và con người, cũng như từ “nghĩa
vụ” thiêng liêng cao cả của Nhà nước, Môngtexkiơ đã gián tiếp khẳng định vị
trí đứng đầu của Nhà nước trong các mối quan hệ xã hội.

8


Cũng bàn về trách nhiệm của Nhà nước, Gian Giắc Rutxô (1712- 1778)
lại lập luận: “Mục đích của một tập thể chính trị là gì? Chính là sự bảo toàn và
phát triển xã hội. Một chính phủ mà để cho dân ngày càng hao mòn, ngày
càng giảm sút, đó là một chính phủ tồi tệ nhất” [88, 353]. Các đại biểu của
nền triết học cổ điển Đức mà tiêu biểu là Imanuen Cantơ (1724-1804), một
trong những nhà triết học vĩ đại nhất của lịch sử tư tưởng phương Tây trước
C.Mác, quan niệm “Nhà nước là sự liên kết của mọi người trong khuôn khổ
luật pháp nhằm giám sát và đảm bảo bình đẳng cho mọi công dân… Nhà
nước ra đời nhằm giải quyết những đối kháng xã hội, điều hòa sự phát triển
của xã hội theo hướng ngày càng hoàn thiện vì lợi ích con người. Vì vậy, sứ
mệnh của nhà nước, cũng như tất cả các luật pháp, quy luật đạo đức đều nhằm
mục đích phục vụ con người” [88, 407]. Rõ ràng, Cantơ cũng đã thừa nhận
“sứ mệnh” to lớn hay nói chính xác hơn là thừa nhận vai trò của Nhà nước đối
với xã hội nói chung và đối với lợi ích của con người nói riêng đó là: vai trò
thiết lập trật tự xã hội và vai trò phục vụ lợi ích của con người.
Có thể nói, mặc dù các nhà tư tưởng tư sản đều có điểm hạn chế nhất
định khi lý giải về nguồn gốc, bản chất cũng như vai trò của Nhà nước, bởi lẽ
các ông đều lý giải vấn đề này dựa trên cơ sở của phương pháp luận của chủ
nghĩa duy tâm. Song, ở khía cạnh nào đó, quan điểm của các nhà tư tưởng lúc
bấy giờ đã bộc lộ những tiến bộ đáng kể, đã xác định được “sứ mệnh” lịch sử
quan trọng của Nhà nước trong việc đảm bảo cuộc sống no ấm, đầy đủ và
công bằng cho mọi người. Những quan điểm của các ông dã tạo tiền đề lí luận
để các thế hệ sau nghiên cứu và phát triển hơn nữa vai trò của Nhà nước trong
xã hội.
Khác với các quan điểm trên, đứng trên lập trường tư tưởng duy vật
biện chứng và duy vật lịch sử, Chủ nghĩa Mác - Lênin đã lý giải về nguồn
gốc, bản chất và vai trò to lớn của Nhà nước một cách khoa học rằng: Sự ra

9


đời của Nhà nước là một tất yếu khách quan, do nhu cầu khách quan của xã
hội, nhằm quản lý các công việc chung của đời sống xã hội “Nhà nước không
phải là một quyền lực từ bên ngoài áp đặt vào xã hội”, mà là “một lực lượng
tựa hồ đứng trên xã hội”, có nhiệm vụ “làm dịu bớt sự xung đột và giữ cho sự
xung đột đó nằm trong vòng trật tự” [7, 245].
Kế thừa luận điểm trên của C. Mác và Ph. Ăngghen về vai trò của Nhà
nước V.I. Lênin đã khẳng định: “Theo Mác, Nhà nước là một cơ quan thống
trị giai cấp, là một cơ quan áp bức của một giai cấp này đối với một giai cấp
khác; đó là một sự kiến lập ra một “trật tự”, trật tự này hợp pháp hóa và củng
cố sự áp bức kia bằng cách làm dịu xung đột giai cấp” [10, 10]. Các ông cũng
đã chứng minh vai trò to lớn của Nhà nước thông qua các chức năng cơ bản
của Nhà nước như: Chức năng thống trị về chính trị của giai cấp cầm quyền,
chức năng đối nội, đối ngoại của Nhà nước.
Mặc dù cả C. Mác - Ph. Ăngghen và V.I. Lênin đều không đưa ra khái
niệm cụ thể về vai trò của Nhà nước, tuy nhiên, qua những lý giải của các ông
về nguồn gốc, bản chất và các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước theo lập
trường chủ nghĩa duy vật biện chứng đã đem lại cơ sở nhận thức luận cho việc
xác định vai trò của Nhà nước trong lịch sử.
Ở Việt Nam, cho đến nay, việc nghiên cứu cụ thể lí luận về vai trò của
Nhà nước vẫn còn là một vấn đề hết sức mới mẻ, phần lớn các nhà khoa học
tiếp cận, nghiên cứu vai trò của Nhà nước thông qua các khía cạnh khác nhau
như trên cơ sở nghiên cứu chức năng của Nhà nước trong các lĩnh vực kinh tế,
chính trị, xã hội mà chưa trực tiếp nghiên cứu và làm rõ lí luận về vai trò của
Nhà nước nói chung thông qua tất cả các mặt hoạt động cảu Nhà nước. Do đó,
việc đưa ra khái niệm, nhận thức vai trò của Nhà nước cũng chỉ mới thể hiện
được vai trò của Nhà nước trong từng lĩnh vực cụ thể mà chưa bao quát hết

10


vai trò to lớn của Nhà nước trong xã hội. Bởi vậy đến nay vẫn chưa có một
khái niệm cụ thể nào về vai trò của Nhà nước, phản ánh một cách toàn diện,
đầy đủ các mặt hoạt động của Nhà nước và ý nghĩa của nó đối với xã hội.
Theo ngôn ngữ Tiếng Việt, “vai trò” là một danh từ dùng để chỉ “chức
năng, tác dụng của cái gì hoặc của ai trong sự vận động, phát triển của nhóm,
tập thể nói chung” [22, 4567]. Như vậy có thể thấy rằng phạm trù “vai trò”
nói chung là một khái niệm rất rộng và có tính trừu tượng cao. Trong khi đó
Nhà nước được xác định là một trong những thiết chế quan trọng của đời sống
chính trị - xã hội, ngay từ khi mới ra đời đã được xem như là “công cụ để giữ
gìn trật tự kỉ cương và đảm bảo công bằng xã hội”. Do đó việc xác định vai
trò của Nhà nước cũng là một vấn đề hết sức phong phú và đa dạng, không
chỉ thể hiện ở những mặt những hoạt động trong từng lĩnh vực cụ thể của đời
sống xã hội giống như các thiết chế xã hội khác mà bao trùm hầu hết tất cả
các lĩnh vực. Chính vì vậy, khi nghiên cứu vai trò của Nhà nước phải có sự
xem xét, đánh giá một cách chính xác, khách quan thông qua các mặt, các
hoạt động cụ thể của Nhà nước hay nói cụ thể hơn thông qua các chức năng,
nhiệm vụ của Nhà nước trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, có như
vậy chúng ta mới nhận thức được vai trò của Nhà nước một cách chính xác,
toàn diện và đầy đủ.
Từ cách hiểu như trên, có thể khái quát rằng: Vai trò của Nhà nước là
tác dụng, ý nghĩa của Nhà nước trong xã hội, thể hiện tập trung, khái quát
các chức năng, nhiệm vụ cụ thể của Nhà nước trong mỗi giai đoạn lịch sử
nhất định.
Hiện nay, trong khoa học pháp lý, theo cách hiểu truyền thống, phổ
biến nhất về vai trò của Nhà nước CHXHCNVN đó là “Nhà nước Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một bộ phận quan trọng nhất trong kiến trúc

11


thượng tầng xã hội có giai cấp. Nhà nước giữ vị trí trung tâm, vai trò đặc biệt
quan trọng trong đời sống chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước” [40, 87].
Cách hiểu này được lý giải trên cơ sở Nhà nước là một thiết chế đặc biệt của
xã hội, khẳng định vai trò “trung tâm” của Nhà nước, là một bộ phận quan
trọng không thể thiếu trong đời sống xã hội. Theo chúng tôi cách hiểu như
trên đã nêu được một cách khái quát nhất vị trí, vai trò của Nhà nước tuy
nhiên cần phải nhận thức vai trò của Nhà nước một cách cụ thể hơn qua các
mặt hoạt động của Nhà nước trong từng giai đoạn lịch sử cụ thể.
Cách tiếp cận khác khi nghiên cứu vai trò của Nhà nước CHXHCNVN
nữa đó là: khi nghiên cứu vai trò của Nhà nước với tư cách là một bộ phận
trong hệ thống chính trị của đất nước. Quan điểm đã này khẳng định “Nhà
nước là một bộ phận hợp thành của hệ thống chính trị, nhưng nó luôn đứng ở
vị trí trung tâm của hệ thống đó và giữ vai trò quan trọng, là công cụ để thực
hiện quyền lực nhân dân, giữ gìn trật tự kỷ cương và đảm bảo công bằng xã
hội” [75, 146]. Cách hiểu này đã khái quát được khá rõ nét vai trò của Nhà
nước đồng thời đã nêu lên được những mặt hoạt động nhất định của Nhà nước
trong việc thực hiện vai trò của mình đối với xã hội. Tuy nhiên, theo cách
hiểu như trên thì vai trò của Nhà nước chủ yếu mới được thể hiện trong lĩnh
vực chính trị mà chưa bao quát được vai trò của Nhà nước trong các lĩnh vực
khác của đời sống xã hội.
Như vậy, có thể thấy rằng: dù được nghiên cứu ở nhiều góc độ khác
nhau song ở góc độ nào Nhà nước CHXHCNVN vẫn luôn luôn được xem là
một chủ thể giữ vai trò “trụ cột” trong đời sống chính trị - xã hội, thực sự là
“công cụ để giữ gìn trật tự kỷ cương và đảm bảo công bằng xã hội” trong bất
kì hoàn cảnh lịch sử nào.

12


Tuy nhiên, để nhận thức một cách đầy đủ, toàn diện và khách quan nhất
thể hiện được bản chất, vai trò của Nhà nước trong giai đoạn hiện nay, theo
chúng tôi khái niệm về vai trò của Nhà nước CHXHCNVN cần được hiểu
như sau: Vai trò của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam chính là
tác dụng, ý nghĩa của Nhà nước trong xã hội, thể hiện tập trung, khái quát
các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong mỗi giai đoạn lịch sử nhất định.
Từ định nghĩa trên có thể nói, cũng như bất kì hiện tượng nào trong xã
hội, vai trò của Nhà nước CHXHCNVN là một yếu tố vừa mang tính tất yếu,
khách quan vừa mang tính lịch sử, điều đó đã được chứng minh một cách rất
rõ nét qua các thời kỳ xây dựng và bảo vệ tổ quốc cho đến trong công cuộc
đổi mới và hội nhập của nước ta trong giai đoạn hiện nay. Tính khách quan
trong vai trò của Nhà nước thể hiện ở chỗ nó tồn tại và phát triển trong xã hội
như một hiện tượng tự nhiên, do nhu cầu của xã hội, và do đặc điểm, bản chất
của các quan hệ xã hội trong mỗi giai đoạn lịch sử cụ thể quy định. Tuy nhiên
bên cạnh đặc tính khách quan đó, vai trò của Nhà nước còn chịu ảnh hưởng và
chi phối bởi nhận thức chủ quan của con người trong từng hoàn cảnh nhất
định. Giữa đặc tính khách quan và đặc tính chủ quan, có thể nói đặc tính chủ
quan có ảnh hưởng rất lớn đến việc nhận thức và xác định đúng đắn vai trò
của Nhà nước trong xã hội. Vai trò của Nhà nước có được khẳng định và phát
huy hay không phần lớn phụ thuộc vào nhận thức chủ quan của con người. Vì
vậy, trong quá trình tồn tại vai trò của Nhà nước cũng có những biến đổi nhất
định phù hợp sự vận động của các yếu tố chủ quan và khách quan trong từng
giai đoạn lịch sử cụ thể.
Thực tiễn ở Việt Nam cho thấy, trước năm 1945, dưới chế độ phong
kiến và thuộc địa, Nhà nước lúc bấy giờ được tổ chức theo hình thức quân chủ
chuyên chế dưới sự chuyên quyền và độc đoán của các ông vua. Tuy nhiên,
các triều đại phong kiến lúc bấy giờ cũng đã thực hiện những hoạt động nhất

13


định thể hiện vai trò của Nhà nước đối với xã hội, đó là việc thi hành các
chính sách nhằm chăm lo đến đời sống của nhân dân như: Chính sách trọng
nông chăm lo phát triển nền nông nghiệp, khắc phục những điểm bất lợi của
thiên nhiên, đẩy mạnh khai hoang, mở rộng đất canh tác… Đây là những mặt
tích cực trong các chính sách kinh tế - xã hội của các triều đại phong kiến
Việt Nam, thể hiện các hoạt động mang tính xã hội vì lợi ích của cộng đồng.
Tất nhiên, do bản chất giai cấp và những đặc trưng riêng của kiểu nhà nước
quân chủ chuyên chế, nên vai trò của Nhà nước phong kiến ở Việt Nam lúc
bấy giờ chủ yếu nhằm bảo vệ cho giai cấp địa chủ phong kiến.
Vì vậy, có thể nói, vai trò của Nhà nước CHXHCNVN được thể hiện
một cách rõ nét nhất kể từ khi nước CHXHCHVN giành được độc lập - sau
Cách mạng tháng Tám năm 1945 cho đến nay - khi Đảng và Nhà nước đang
ra sức thực hiện thắng lợi đường lối đổi mới và hội nhập quốc tế.
Nhìn lại quá trình lịch sử hơn nữa thế kỉ qua, có thể thấy, ngay từ khi
mới ra đời, trong thời kỳ còn trứng nước, khó khăn chồng chất khó khăn, giặc
trong thù ngoài, đời sống kinh tế - xã hội thấp kém, nhưng Nhà nước Việt
Nam dân chủ Cộng hoà lúc đó vẫn thể hiện được vai trò “trụ cột” của mình
trong xã hội. Với việc vừa đảm bảo tập trung sức người, sức của cho tiền
tuyến, vừa phải lo củng cố và xây dựng đời sống vật chất cho nhân dân, vai
trò to lớn đó của Nhà nước đã góp phần quyết định mọi thắng lợi của dân tộc
ta trước các kẻ thù to lớn của dân tộc. Đến khi nước nhà hoàn toàn độc lập,
hai miền Nam - Bắc thống nhất, Nhà nước lại đảm đương thêm sứ mệnh lịch
sử mới: khôi phục đất nước sau chiến tranh và cùng cả nước tiến lên xây dựng
chủ nghĩa xã hội. Trong giai đoạn này, do quá máy móc, rập khuôn và đề cao
vấn đề xây dựng Nhà nước chuyên chính vô sản, một mô hình đã được áp
dụng rộng rãi ở các nước xã hội chủ nghĩa lúc bấy giờ, nên Nhà nước đã bộc

lộ một số thiếu sót, sai lầm dẫn đến việc nhận thức và xác định vai trò của

14


Nhà nước chưa đúng đắn và phù hợp với thực tiễn. Từ đó dẫn đến vai trò của
Nhà nước trong giai đoạn này kém hiệu quả, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá
trình phát triển kinh tế, xã hội của nước ta. Tuy nhiên, những hạn chế đó đã
sớm được Đảng và Nhà nước ta nhận thấy qua thực tiễn lãnh đạo và thực hiện
vai trò của mình.
Năm 1986, với Đại hội VI của Đảng được coi là mốc cực kỳ quan
trọng trong công cuộc xây dựng và đổi mới đất nước. Đặc biệt trong đó phải
kể đến sự đổi mới có tính bước ngoặt trong việc nhận thức về vai trò của Nhà
nước trong đời sống xã hội. Đây là bước tiến quan trọng nhất tạo cơ sở chính
trị, kinh tế vững chắc cho việc củng cố, hoàn thiện và nâng cao vai trò của
Nhà nước CHXHCNVN trong giai đoạn hiện nay.
Trong cơ chế kế hoạch tập trung bao cấp, Nhà nước với vai trò là
“người bảo trợ” đã ôm đồm, thực hiện mọi công việc trong tất cả các lĩnh vực
kinh tế, xã hội. Nhà nước vừa đóng vai trò là người quản lí, sản xuất, tiêu thụ
và phân phối sản phẩm; thực hiện các chính sách bao cấp về nhà ở, việc làm,
thu nhập và các phúc lợi xã hội khác; trong hoạt động quản lí Nhà nước điều
tiết mọi quan hệ bằng chỉ tiêu, kế hoạch, bằng mệnh lệnh hành chính theo
nguyên tắc phân phối bình quân, nên đã có lúc không tôn trọng các quy luật
khách quan, dẫn đến triệt tiêu các lợi ích, các nhu cầu tự nhiên trong xã hội động lực phát triển của xã hội, tạo tâm lí ỷ lại trong chờ vào Nhà nước của
người dân.
Ngày nay, trong điều kiện của cơ chế kinh tế mới - nền kinh tế thị
trường nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vai trò của Nhà
nước đã có những thay đổi căn bản, Nhà nước đã chuyển dần từ vai trò là
“người bảo trợ” chung cho xã hội, “duy trì những chức năng to phình” thành
người khởi xướng, định hướng, tạo lập môi trường cho các hoạt động kinh tế,

15


xã hội, ngăn chặn, hạn chế những mặt tiêu cực và khuyết tật của thị trường,
bảo đảm công bằng xã hội, bảo vệ lợi ích của nhân dân, của xã hội 50, 28.
Đặc biệt trong những năm gần đây, thực hiện đường lối mở cửa, hội
nhập và hợp tác với các nước trên thế giới, Nhà nước đã và đang đóng vai trò
hết sức quan trọng, là chủ thể duy nhất thực hiện hoạt động kiến lập và tạo
dựng môi trường quốc tế rộng mở để nước ta hội nhập vững chắc vào sân
chơi của thế giới, Nhà nước không ngừng tăng cường thiết lập quan hệ ngoại
giao với các nước trong khu vực và trên thế giới, tham gia vào nhiều tổ chức
kinh tế, thương mại toàn cầu để nắm bắt những thuận lợi và thời cơ của quá
trình hội nhập và TCH mang lại, tạo động lực thúc đẩy kinh tế, xã hội của đất
nước phát triển.
Những thành tựu đạt được trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội ở nước ta
trong những năm gần đây, đã và đang góp phần khẳng định vai trò “trụ cột”
của Nhà nước, vai trò đó được thể hiện không chỉ trong hoạt động quản lí và
điều tiết các hoạt động kinh tế, xã hội trong nước mà ngay cả trong đường lối
hội nhập và TCH.
Từ nhận thức chung về khái niệm vai trò của Nhà nước, có thể nhận
thấy rằng vai trò của Nhà nước là một phạm trù rất rộng và có mối quan hệ
biện chứng với các phạm trù khác như chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Vì
vậy, để nhận thức vai trò của Nhà nước được đầy đủ và toàn diện theo chúng
tôi cần phải nghiên cứu nó trong mối quan hệ biện chứng và khách quan với
các khái niệm đó để thấy được mối tương quan giữa chúng.
1.1.2. Mối quan hệ giữa vai trò với chức năng của Nhà nước
Có thể nói, vai trò của Nhà nước là cở sở nền tảng để xác định, cụ thể
hóa các chức năng nhiệm vụ của Nhà nước trong từng thời kỳ nhất định. Bởi

16


đây chính là những hoạt động bề ngoài, những biểu hiện rõ nét nhất để Nhà
nước thực hiện vai trò của mình trong đời sống chính trị xã hội.
Như bất kỳ hiện tượng nào trong xã hội, Nhà nước tồn tại và phát triển
thông qua những mối liên hệ biện chứng của nó, thể hiện trong các hoạt động
của Nhà nước tác động vào thế giới tự nhiên, thế giới vật chất, vào các quan
hệ xã hội và thế giới tinh thần của con người. Mỗi chức năng cụ thể của Nhà
nước trong lĩnh vực hoạt động nhất định gắn liền với việc thực hiện vai trò
của Nhà nước. Nhưng chức năng của Nhà nước không chỉ tồn tại trong mối
liên hệ với vai trò của Nhà nước mà còn phản ánh rõ nét bản chất vai trò, vị trí
của Nhà nước đối với xã hội. Các chức năng của Nhà nước được thực hiện
thông qua những phương diện, những mặt hoạt động của bộ máy Nhà nước.
Trong đó, các hoạt động này lại rất đa dạng, phụ thuộc vào bản chất, nhiệm
vụ và mục tiêu, cũng như khả năng, điều kiện xã hội, hoàn cảnh trong nước và
quốc tế trong mỗi giai đoạn nhất định.
Theo từ điển Bách khoa Việt Nam, chức năng của Nhà nước nói chung
là hoạt động của Nhà nước thể hiện vai trò của Nhà nước đối với xã hội [80,
545].
Hiện nay, có nhiều cách phân loại khác nhau về chức năng của Nhà
nước. Theo quan điểm truyền thống nhất trong khoa học pháp lý chức năng
của Nhà nước CHXHCNVN hiện nay được phân loại thành chức năng đối nội
và chức năng đối ngoại trong đó chức năng đối nội bao gồm: Chức năng tổ
chức và quản lý kinh tế; chức năng giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn
xã hội; chức năng tổ chức và quản lý văn hoá, giáo dục, khoa học và công
nghệ… Các chức năng đối ngoại bao gồm: chức năng bảo vệ tổ quốc xã hội
chủ nghĩa; chức năng mở rộng quan hệ hợp tác với các nước, các tổ chức

17

quốc tế và khu vực trên cơ sở tôn trọng độc lập chủ quyền, thống nhất và toàn
vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau.
Qua cách phân loại trên, có thể thấy chức năng của Nhà nước bao trùm
tất cả mọi lĩnh vực trong đời sống chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước. Các
chức năng đó chính là những mặt hoạt động cụ thể của Nhà nước nhằm thực
hiện vai trò của Nhà nước đối với xã hội. Trên cơ sở Nhà nước thực hiện các
chức năng của mình cũng đồng thời là lúc Nhà nước thực hiện vai trò quản lý
và điều hành các hoạt động trong xã hội. Từ các hoạt động cụ thể đó, Nhà
nước tác động đến các lĩnh vực của đời sống, làm cho các quan hệ xã hội có
những bước chuyển đổi hợp quy luật đồng thời phù hợp với bối cảnh trong
nước và quốc tế. Đặc biệt, với việc Nhà nước thực hiện chính sách ngoại giao
mới, theo phương châm Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các nước trên thế
giới, không phân biệt chế độ xã hội khác nhau bình đẳng hợp tác các bên cùng
có lợi đang ngày càng khẳng định vai trò của Nhà nước đối với công cuộc xây
dựng và phát triển đất nước.
Như vậy, qua nghiên cứu về chức năng của Nhà nước cho thấy giữa vai
trò của Nhà nước và các chức năng của nó có mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau,
dựa trên cơ sở vai trò của Nhà nước trong từng giai đoạn cụ thể để xác định
các chức năng của Nhà nước và ngược lại, chỉ thông qua các hoạt động cụ
thể, mà cụ thể là thông qua việc Nhà nước thực hiện các chức năng của mình
mới có thể nhận thức được vai trò to lớn của Nhà nước đối với xã hội. Vì vậy,
khi nghiên cứu vai trò của Nhà nước phải phân tích và đánh giá các chức năng
của Nhà nước trong từng giai đoạn lịch sử cụ thể.
1.1.3. Mối quan hệ giữa vai trò và nhiệm vụ của Nhà nước
Như đã phân tích trên, khái niệm vai trò của Nhà nước là một khái
niệm rộng có nội hàm bao gồm cả việc Nhà nước thực hiện các nhiệm vụ của

18

mình trong từng giai đoạn cụ thể. Phạm trù vai trò và nhiệm vụ của Nhà nước
là hai khái niệm gần nhau có mối quan quan hệ biện chứng với nhau, nhưng
không đồng nhất với nhau. Vì vậy, khi nghiên cứu vai trò của Nhà nước cần
có sự phân biệt và làm rõ nội hàm của chúng.
Nhiệm vụ của Nhà nước được hiểu là những vấn đề đặt ra mà Nhà
nước cần phải giải quyết. Nhiệm vụ của Nhà nước được phân chia thành hai
loại: nhiệm vụ cấp bách và nhiệm vụ chiến lược, lâu dài. Nhiệm vụ cấp bách
là những công việc, hoạt động mà Nhà nước phải giải quyết trong một khoảng
thời gian ngắn đã được xác định cụ thể, còn nhiệm vụ chiến lược, lâu dài là
nhiệm vụ được thực hiện trong khoảng thời gian dài hơn theo mục tiêu của
từng hoạt động hoặc của từng giai đoạn nhất định. Việc thực hiện nhiệm vụ
cấp bách có ý nghĩa trong việc tạo điều kiện để thực hiện các nhiệm vụ lâu dài
và ngược lại nhiệm vụ chiến lược lâu dài là nền tảng, cơ sở để cụ thể hoá
thành các nhiệm vụ cấp bách, cụ thể. Chẳng hạn, để chủ động tham gia hội
nhập quốc tế, Nhà nước phải đặt ra các nhiệm vụ cụ thể như: xây dựng các thể
chế, chính sách, pháp luật phù hợp với thông lệ quốc tế, đáp ứng được yêu
cầu của xu thế hội nhập.
Để thực hiện vai trò của Nhà nước có thể nhiều loại nhiệm vụ được đặt
ra tuỳ thuộc vào mỗi giai đoạn và hoàn cảnh cụ thể, ngược lại, để xác định các
nhiệm vụ của Nhà nước dù là nhiệm vụ cấp bách hay nhiệm vụ lâu dài cũng
đều phải dựa trên cơ sở xác định vai trò của Nhà nước, xuất phát từ vai trò
của Nhà nước trong từng giai đoạn. Vì vậy, việc Nhà nước thực hiện các
nhiệm vụ, chức năng của mình trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, chính
là Nhà nước đang thực hiện vai trò của mình đối với xã hội.
Qua phân tích mối quan hệ giữa các phạm trù vai trò, chức năng và
nhiệm vụ của Nhà nước cho thấy rõ ràng giữa chúng có mói quan hệ biện

19

chứng với nhau, không thể tách rời nhau, vai trò của Nhà nước là cơ sở nền
tảng để cụ thể hoá các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước trong mỗi giai
đoạn và ngược lại. Vì vậy, đòi hỏi khi nghiên cứu vai trò của Nhà nước phải
có sự phân tích, đánh giá từ các hoạt động cụ thể của Nhà nước như chức
năng, nhiệm vụ của Nhà nước và ngược lại khi nghiên cứu chức năng, nhiệm
vụ của Nhà nước, phải rút ra được ý nghĩa và vai trò của Nhà nước thông qua
việc thực hiện các chức năng và nhiệm vụ đó có như vậy mới nhận thức được
vai trò của Nhà nước cũng như các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước một
cách đúng đắn và toàn diện.
1.2. Những nhân tố ảnh hƣởng đến vai trò của Nhà nƣớc CHXHCN
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay
Vai trò to lớn của Nhà nước ở bất kỳ kiểu Nhà nước nào cũng vậy, nó
không phải là một sự áp đặt mang tính chủ quan mà xuất phát từ những cơ sở,
điều kiện mang tính khách quan và hoàn cảnh lịch sử cụ thể của mỗi nước.
Vai trò của Nhà nước luôn luôn phát triển cùng với Nhà nước và xã hội. Sự
biến đổi về vị trí và vai trò của Nhà nước tùy thuộc trước hết vào bản chất,
chức năng, nhiệm vụ và mục tiêu cơ bản của Nhà nước, cũng như khả năng,
điều kiện hoàn cảnh xã hội, hoàn cảnh trong nước và quốc tế. Đối với Nhà
nước CHXHCNVN theo chúng tôi vai trò của Nhà nước được hình thành và
phát triển bởi các yếu tố cơ bản sau:
1.2.1. Bản chất của Nhà nước CHXHCN Việt Nam quyết định vai trò
của Nhà nước
Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước xã hội chủ
nghĩa, cùng với những đặc điểm chung thể hiện bản chất của kiểu nhà nước
đó, Nhà nước CHXHCNVN còn có những đặc trưng riêng do trình độ phát
triển kinh tế, xã hội, chính trị văn hoá và lịch sử dân tộc quy định. Đại hội lần

20