Mô hình đánh giá mức độ căng thẳng tài chính hệ thống ngân hàng việt nam (stress test) áp dụng phương pháp VAR

TR

NG

NGUY NH

UPHC

MÔ HÌNH ÁNH GIÁ M
C
C NG TH NG TÀI CHÍNH H TH NG NGÂN
HÀNG VI T NAM (STRESS TEST)
ÁP D NG PHƠ NG PHÁP VAR

LU NV

NTH

CS KINHT


TP. H Chí Minh, N m 2011


TR

NG

B
GIÁOD CVÀ ÀOT O
I H C KINH T TP. H CHÍ MINH

NGUY NH

UPH

C

MÔ HÌNH ÁNH GIÁ M C
C NG TH NG TÀI CHÍNH H TH NG
NGÂN HÀNG VI T NAM (STRESS TEST)
ÁP D NG PHƠ NG PHÁP VAR
Chuyên ngành: Kinh t tài chính – ngân hàng
Mã s : 60.31.12

LU NV

NTH

NG

CS KINHT

IH

NGD NKHOAH

C

TS. NGUY N T N HOÀNG

TP. H Chí Minh, N m 2011


L I CAM

OAN

Tôi tên Nguy n H u Phư c, xin cam oan lu n v n th c s kinh t này là do chính
tôi nghiên c u và th c hi n. Các thông tin, s li u ư c s d ng trong lu n v n là trung th c và
h p lý.
H c viên

Nguy n H u Phư c


L ICÁMƠN
Li
Thành Ph

H

sau i h

c.

Tôi xin ư
Hoàng - th y
th c hi n lu n v n này.
Trong quá trình h c t p, tri n khai nghiên c u
nay, tôi không th

trư ng

i h c Kinh t Thành Ph H Chí Minh.
Và xin ư c c m ơn, chia s ni m vui này v i gia ình, b n bè cùng các anh ch ng

nghi p c a tôi t i Ngân hàng TMCP Xu t Nh p Kh u Vi t Nam - nh ng ngư i ã luôn bên
tôi, giúp và t o i u ki n thu n l i cho tôi ư c h c t p, nghiên c u, hoàn thành lu n v n.

Dù ã có r t nhi u c g ng, song lu n v n ch c ch n không th tránh kh i nh ng thi u
sót và h n ch . Kính mong nh n ư c s chia s và nh ng ý ki n óng góp quý báu c a các th y
cô giáo và các b n ng nghi p.

Tp. H Chí Minh, tháng 11 n m 2011

Nguy n H u Phư c


M CL

C

DANH M
DANH M
DANH M C CÁC HÌNH
L

IM

1.V n

nghiên c

2.M c tiêu
3.
4.Ph m vi nghiên c
5.Phương pháp nghiên c u ...................................................................................
6.K t c u c a lu n v n ..........................................................................................

CHƠ NG 1: LÝ THUY T VÀ NGHIÊN C
TEST C A H TH NG NGÂN HÀNG...........................................................
1.1 H th ng ngân hàng và m i quan h
1.1.1 R

i ro tín d ng .............................................................................................

1.1.2 R

i ro th trư ng

1.1.3 R

i ro thanh kho n ......................................................................................

1.1.4 R

i ro ho t

1.2
........................................................... ..................................................................

1.2.1 Khái ni m v
1.2.2 Phương pháp th
1.2.2.1 Lý thuy t v
1.2.2.2

u

1.3 Nh

ng nghiên c u th

K TLU NCHƠ
CHƠ NG 2: TÌNH HÌNH KINH T
NG C A H TH NG NGÂN HÀNG .........................................................

i m và nh


2.1

Th c tr ng ho t

2.1.1

Quy mô ho t

2.1.2

Th

2.2

c tr ng r

Phân tích nh hư ng c a các y u t

2.2.1

Ch

s giá tiêu dùng (CPI)

2.2.2

l ch s n lư ng (Output Gap) ..................................................................

2.2.3

Lãi su t ngân hàng trung ương ....................................................................

2.2.4

T

2.2.5

giá th c hi u l

Kim ng ch xu t nh p kh u ..........................................................................

K TLU

N CHƠ

CHƠ NG 3: MÔ HÌNH KI M TRA
H

TH NG NGÂN HÀNG VI T NAM ÁP D NG PHƠ NG PHÁP VAR.

3.1

Ki m

3.2

Mô hình Stress test áp d ng phương pháp VAR cho h

nh các bi n c a mô hình ...............

Vi t Nam ..............................................................................................................

3.3

Phân tích tác

3.4

Phân tích m c

3.5

Mts

khuy n ngh

K TLU

N CHƠ

K T LU N.........................................................................................................

PH
TÀI LI U THAM KH

L C


i

DANHM
ADB:
ALCO:
B H:
CAR:
FED:
GDP:
H QT:
IM:
IMF:
NHNN:

NHTM:
NHTMCP:
NHTW:
NPL:
REER :
SBV:
TCTD:
TGKH:
TSN – TSC:
VAR :
WTO:

CCÁCKÝHI U,CH

VI TT

T


ii

DANH M C CÁC B NG
B ng 2.1 Quy mô t ng tài s n, v n
B ng 2.2 Ch s

i u l c a các NHTM Vi t Nam............................. 18

giá tiêu dùng (CPI) bình quân qua các n m.............................................. 24

B ng 3.1 Ki m

nh nghi m ơ n v ADF

i v i chu i d

li u NPL............................. 38

B ng 3.2 Ki m

nh nghi m ơ n v ADF

i v i chu i d

li u GAP.............................39

B ng 3.3 Ki m

nh nghi m ơ n v ADF

i v i chu i d

li u LNI.............................. 41

B ng 3.4 Ki m

nh nghi m ơ n v ADF

i v i chu i d

li u CPI............................... 42

B ng 3.5 Ki m

nh nghi m ơ n v ADF

i v i chu i d

li u IM................................. 44

B ng 3.6 Ma tr n tham s

và th ng kê t c a mô hình VAR.................................................. 45

B ng 3.7 K t qu phân tích phương sai các bi n c a mô hình........................................... 47


iii

DANH M C CÁC HÌNH
Hình 2.1 T ng trư ng huy

ng và tín d ng h th ng ngân hàng................................ 20

Hình 2.2 T l n x u toàn ngành ngân hàng....................................................................... 22
Hình 2.3 M i quan h gi a t

l n x u và ch s

Hình 2.4 M i quan h gi a t

l n x u và

Hình 2.5 M i quan h gi a t

l n x u và lãi su t ngân hàng trung ương..............29

Hình 2.6 M i quan h gi a t

l n x u và t giá th c REER....................................... 31

Hình 2.7 Giá tr xu t nh p kh u Vi t Nam giai
Hình 2.8 M i quan h gi a t
Hình 3.1 Bi u

giá c.................................................. 24

l ch s n lư ng........................................ 27

o n t 2001 – 2011........................ 33

l n x u và nh p kh u....................................................... 34

tương quan và tương quan riêng ph n c a NPL và sai phân b c 1

c a NPL................................................................................................................................................. 37
Hình 3.2 Bi u

tương quan và tương quan riêng ph n c a NPL và sai phân b c 1

c a GAP................................................................................................................................................. 38

Hình 3.3 Bi u

tương quan và tương quan riêng ph n c a NPL và sai phân b c 1

c a LNI................................................................................................................................................... 40
Hình 3.4 Bi u

tương quan và tương quan riêng ph n c a NPL và sai phân b c 1

c a CPI................................................................................................................................................... 42
Hình 3.5 Bi u

tương quan và tương quan riêng ph n c a NPL và sai phân b c 1

c a IM..................................................................................................................................................... 43
Hình 3.6 Ph n ng xung l c c a các bi n trong mô hình................................................... 47


1

L IM
1. V n
nghiên c u
Trong các nghiên c u g n

U

ây c a Ông Settor Amediku “Ki m tra

c ng

th ng c a h th ng ngân hàng Gana, s d ng phư ng pháp VAR”(2006). Setttor
Amediku ã cho r ng có m i liên h khách quan gi a t l n x u c a h th ng ngân
hàng v i ch s l m phát và ch s chênh l ch s n lư ng. Ông c ng cho r ng n n kinh t nh hư
ng m nh m n ho t ng c a ngân hàng mà c th hơn là tình hình n x u c a h th ng ngân hàng.
i u này tương ng v i các r i ro mà các ngân hàng
s ph i i m t khi tình hình n x u t ng cao, c ng th ng v tín d ng, r i ro v thanh kho n,…
Áp d ng cho Vi t Nam, hi n nay Vi t Nam c ng không n m ngoài qu
cơn bão tài chính toàn c u, n n kinh t
ch s v mô không ư
ngân hàng

Vi t Nam c ng ch u

c kh quan nhi u, vì v y câu h i

Vi t Nam có th

tr v ng ư

oca

nh hư ng không nh , các
t ra hi n nay là li u các

c trong hoàn c nh và b i c nh hi n nay hay

không.
Trong bài nghiên c u này, s
hàng Vi t Nam, tìm hi u rõ hơn v

i nghiên c u v
tình hình kinh t

s c ch u ng c a h th ng ngân hi
n nay s nh hư ng n tình

hình n x u c a h th ng ngân hàng.
Tính c p thi t c a
N m 2009 là n m con s
nói riêng và th
làm sao có th kìm hãm ư
tiêu k ho ch ư
c a cu c kh ng ho ng tài chính như cu c kh ng ho ng tài chính châu Á vào nh
n m 1997. Bài nghiên c u s
vói cơn bão tài chính này mà i kèm theo nó là nh ng r
c p thi t c a


2

2. M c tiêu

tài

tài s

i sâu phân tích v tình hình kinh t

v mô c a Vi t Nam

như là l m

phát, t giá th c, s n lư ng nh p kh u, chênh l ch s n lư ng, lãi su t danh ngh a tác
ng như th nào

ivit

l n x u c a ngân hàng, t

hàng s g p ph i nh ng r i ro nào khi tình hình n
3.

ó phân tích v vi c các ngân

x u t ng lên như v y.

i tư ng nghiên c u

Tình hình kinh t v mô

nh hư ng n ho t ng ngân hàng th

Tình hình n x u c a h

ng ngân hàng Vi t Nam.
l n x u t ng lên.

Các r i ro g p ph i khi t

4. Ph m vi nghiên c u:

H th ng ngân hàng Vi t Nam t

n m 2002 - 2011

5. Phương pháp nghiên c u:
S d ng nhi u phương pháp

nh tính và

nh lư ng:

Phương pháp nh tính b ng b ng: tình hình n x u ngân hàng, các ch s
kinh t v mô.
Phương pháp nh tính b ng
th y ư

c cơn kh ng ho ng tài chính

th : v

th v t ng bi n c a mô hình

Vi t Nam

Phương pháp nh lư ng b ng ph n m m Eviews: (Ch y h i quy và ki m
nh VAR)
Ngu n d

li u: T

các ngu n d

li u: Ngân hàng nhà nư c, T ng c c

th ng kê (GSO), Ngân hàng Ngo i Thương Vi t Nam (VCB), B
t qu c (IMF), ngân hàng th
ng M , C c d
t 2002

tài chính, Qu Ti n

gi i (WB), Ngân hàng phát tri n châu Á (ADB), B

lao

tr liên bang M (FED), … công b trong kho ng th i gian 10 n m

n 2011.


3

6.

K t c u c a lu n v n

Lu n v n g m có 5 ph n:
CHƠ NG 1: LÝ THUY T VÀ NGHIÊN C

U TH C NGHI M V

STRESS TEST

C A H TH NG NGÂN HÀNG.
CHƠ NG 2: TÌNH HÌNH KINH T

V MÔ

NH H

NG

N HO T

NG

C A H TH NG NGÂN HÀNG
CHƠ NG 3: MÔ HÌNH KI M TRA

C NG TH NG TÀI CHÍNH C

TH NG NGÂN HÀNG VI T NAM ÁP D NG PHƠ NG PHÁP VAR K
TLU N.

AH


4

CHƠ NG 1: LÝ THUY T VÀ NGHIÊN C

U TH C NGHI M

V
Trư c khi
test c

ah
ng ngân hàng và mô hình th

1.1 H

th ng ngân hàng và m i quan h
T ng trư ng kinh t

v

ng c

ah

nhìn th y vai trò c
quy k t nguyên nhân cho s
ư

c xem là huy t m ch c a n n k

hàng l i là l nh v
d

b

t

n thương c

thông tin và trình
Các tài li u khác nhau có th
tên r
1.1.1

i ro khác nhau. Nhưng v
R

i ro tín d

R

i ro tín d

R

i ro tín d

ra t n th t trong ho t
hi n ho c không có kh
hàng, ngh a là kh
ngân hàng không th ư
Có th

nó

hàng. Do truy n th ng ho t
ro tín d

ng s

d


5

h i bi n

ng theo chi u hư ng

và các

i tác ngân hàng khác g p khó kh

ngân hàng t o ph n
c a ngân hàng
phá s n ngân hàng và gây ra cu c kh ng ho ng cho c n n kinh t
1.1.2 R

i ro th

R

i ro th

gi m do s

thay

trong ho t

ng c

r i ro thanh kho n
R

i ro lãi su t: r i ro d n n ngu n thu nh p hay v n c a ngân hàng s t gi m do bi n

ng c a lãi su t trên th trư ng.
R

i ro t

c
th

a ngân h
i gian t

ch

trư ng giao ngay, th trư ng k
R
thay

i ro giá
ibtliv

khoán khác;
R i ro th
thanh toán khi
trong toàn h

th

ho t

ng c
ng thái nh m c i thi n tình hình ho t
u gây s

quan h

c ép lên th trư ng,
t

ng th


6

1.1.3

R

i ro thanh kho n

R i ro thanh kho n là r i ro khi ngân hàng không
h n do thi u ti n. Ví d
Nguyên nhân ch
cân

iv

k

v n ng n h n
R

i ro thanh kho n có th

ngân hàng và r
ph i tr

cho m

trư ng nóng tín d
dài.

n m t lúc nào

thanh toán các ngh a v
th tránh kh

i.

1.1.4

R

i ro ho t

R i ro ho
cho ngân hàng trong ho t
hay không phù h
công ngh

thông tin n i b
ây c

ngh

nghi p c a cán b

kh
tính d
t.

b

t n thương c


7

1.2 Mô hình ki m tra
test)
1.2.1

Khái ni m v
Ki m tra

tính
ch u

ng c

ah

i m phá v ,
Ki m tra
nghi p nh t
h

tv

nguyên li u.
Trong l nh v

n ng ho t

ng c
ánh giá

s

c ng th ng
c

b t kh

h n như :
i u gì s
i u gì s
i u gì s
hi n b

i các cơ quan chính ph

WB, …)

ánh giá tình hình tài chín

chính cho qu c gia ó hay không trư c m t s
c

a nó. Ngoài ra, stress test còn có th

c

a các t

1.2.2

ch c, sau m t cú s c kinh t

Phương pháp th c hi n Stress test – Mô hìn
Trong lu n v n này, tác gi

pháp

ánh giá cho ngân hàng Ghana trong nghiên c


8

giá th c nghi m v m i quan h
mô t i Vi t Nam.
Mô hình VAR ư
h c kinh t ngư i M
Sargent. Mô hình này giúp nh n di n và gi i thích c
s , và giúp phân tích xem nh ng cú s
mô khác. Phương pháp c a ông có tác
t ng cho vi c ban hành chính sách kinh t . Phương pháp lu n c a Sims c ng g m ba bư
c.
autoregression (mô hình VAR).
li u chu

i th

chính xác nh t có th . Khác bi t gi
c

th

ư

có ý ngh a kinh t
Ví d
d
thay

i m t cách
Bư c th

c

u tác

l

nc

ng c

kinh t

có th

ti p bư c ông
b n” trong mô hình VAR.
M
trong phương pháp c a Sims là phân tích impulse-response [t m d ch: phân tích ph n

t khi


9

ng xung l c]. Phân tích này minh h a tác

ng c a các cú s c cơ b n

i v i các bi n

s v mô qua th i gian.
Phân tích “ph n

ng xung l c” giúp chúng ta hi u thêm v

kinh t v mô và ã

có nh ng nh hư ng to l n t i vi c thi hành chính sách ti n t . Nay m t NHTW có l m
phát m c tiêu i u ch nh lãi su t
chuy n bình thư ng. Chính sách ti n t
phát m i th p còn GDP gi m ngay l p t c. Các phân tích VAR tương t
tài khóa c ng cho th y t ng chi tiêu công có th
th i.
Ngày nay, mô hình VAR là công c không th thi u c a các NHTW và B
chính trong phân tích nh hư ng c a nhi u cú s
như nh hư ng c a nhi u chính sách khác nhau
1.2.2.1 Lý thuy t v mô hình VAR
Mô hình VAR: hay còn g i là mô hình t
phương pháp d báo kinh t d a vào chu i d



Mô hình h i quy ơ n phương trình

 Mô hình h i quy phương trình
 Mô hình trung bình trư t k t h p t

ng th i
h i quy ( ARIMA)

 Mô hình t h i quy vectơ (VAR)
Khái ni m v mô hình VAR
Mô hình VAR là mô hình vectơ các bi n s t h i quy. M i bi n s ph thu c tuy n tính
vào các giá tr tr c a bi n s này và giá tr tr c a các bi n s khác. Mô hình VAR d ng t ng
quát:

Y

Yt= A1Yt-1

t

Y2

t


10

+ A2Yt-2 + ...+ApYt-

+ St + ut

p

U 

U

t

ó At (i= 1,2,...,p):

Trong
St = (S1t,S2t ,..., Smt)
Y bao g m m bi n ng u hiên d
nh, có th

bao g

Phương pháp ư c lư ng mô hình VAR
Xét tính d
ưav

sai phân
L a ch n kho ng tr
Xem xét m
c a ph n dư. N u ph n dư c a mô hình d
th i gian và ngư c l i

So sánh các mô hình phù h p và l
1.2.2.2

u
u
Giá tr c a m t bi n s

a các bi n s . Do ó, vi c ư c lư ng các phương trì

kh c
tin nào khác ngoài các bi n s
bi n s
ư

nên ngư i ta có th
c lư ng t ng phương trình c a mô hình.
u i m n i tr i c a mô hình VAR là không c n xác nh bi n nào là bi n n i sinh và

bi n nào là bi n ngo i sinh .


11

Khi d
trư ng h p s

Mô hình VAR
Mô hình VAR(p) v i p không cho trư c nên không th
bao nhiêu?
Mô hình VAR không dùng

Khi ư c lư ng
1.3 Nh

ng nghiên c
Mts

d ng c a ngân hàng. Phương pháp ư
FSAPs là ki m tra v
ng

n b ng cân

ch ng h n như t
c ng không cho phép s
b n) ch ng h n như các tác
trên danh m c cho vay c a ngân hàng. Các k ch b n có th
m

ts

v

mô. Phương pháp này

phương pháp, trong

phương pháp khác là áp d ng phương pháp Boss (2002)
tín d ng c a Áo. Phân tích c
kh n ng v
c

n
am

bi n s
s
Áo.

t ch s
kinh t

d ng

ánh g


12

M
tín d ng

t phương pháp lu n khác

i v i ngành ngân hàng c a Á

Summer (2002). Trong bài vi t c
kinh t

v

các tác gi

có th

yut

kinh t
iv

c

a ngân hàng t

c

as

v

i ph n còn l i c a h
lây lan. S

mô hình hóa b ng cách gi
phân b xác su t chung c a các cú s
th

trư ng ch

m t mô hình VAR
c a các công ty. Trong mô hình c a Pesaran et al VAR có bao g m các y u t

n
GDP, ch

s

giá

su t danh ngh a cho mư i m t qu c gia/khu v
cuư

cs

dn

doanh nghi p, sau ó ư
doanh nghi p. M t l
d ng c a danh m c cho vay
ti t cho phép s
mô hình VAR
như là các bi n s
v

i s n lư ng công nghi p, 3 tháng thay
i

n

iv
d

i ch s

ki n (EDFs) c a m i ngành công nghi p c a EU ư


13

yut

kinh t

công nghi p khác
Tuy nhiên, không có mô hình VAR nào nói trên tích
bi n pháp

o lư ng ch t lư

VAR c ng ư
tr

c ti p m

c

mô. Khi xóa n
h

gia

ình có liên quan khác nhau

b ng cách s

d
Trong m

ph

thu

và các y u t

r

ví d

như giá tr

c ng th ng có th
trư ng kh c nghi t và
th ng.
M t vài nghiên c
th o
h

th
a cho vi c ki m tra

ngoan

thi t k
nh kh

s n có v

nghi m s

n ng ch u r i ro thanh kho n. Sau
n ng l

b n thi t k và nh lư ng tác ng c a chúng n dòng ti n m t d ki n là trung tâm qu n lý r i ro
thanh kho n, nhưng v n còn có nh ng th thách c bi t. D a trên s c ng th ng c a dòng ti n,
ngân hàng xác nh gi i h n c a c u trúc và kh n ng cân b ng v i kh n ng ch u r i ro thanh
kho n.


14

Chorofas (2002) ã ra các v n chung trong vi c xây d ng các mô hình bài ki m tra c
ng th ng, bao g m c mô hình phi tuy n tính và các mô hình tuy n tính, và
liên k t các gi
tr ng c

a cú s

thách th c

c bi t. H

kho n t i m

t ngân hà

ph n

ng hành vi c a các ngân hàng khác. Tuy nhiên hi

nghi m c ng th ng thanh kho n là g n như không t n t i trong các bài nghiên c

ây. Sau này, Pedersen và Brunnermeier (200

trư c
ãn l

c

nmbtn

M

ts

n ph m t

ki m tra c ng th ng. Zeransky (2006) trình bày m
s ki n c bi t, phương pháp Peaks-trên-ngư ng. Bervas (2006) xem xét r i ro thanh
kho n th trư ng và l p lu n r ng các VAR c a m t v trí th trư ng c a m t ngân hàng
nên ư c
ánh giá các k ch b n s

thuy t giá tr
lu n r ng các bi n pháp c
s

chi phí b

này, ông
các ư c tính v chi phí tài tr
tr ng c ng th ng. VLaR ư
thư ng và trong nh ng trư ng h
thu c v
cách ti p c n thanh kho n tài tr
c

a kho ng cách thanh kho n ròng tích l

ro thanh kho n c a ngân hàng, qu n lý c a ngân hàng quy t


15

mu n gi kh n ng cân thanh kho n. Tuy nhiên, Matz và Neu làm n i b t nh ng
yud

a trên phương pháp th ng kê tiên ti n trong thi t k k c

nh t h n ch c
b

c a các s

ch n mô hình th ng tr
c

a ngân hàng r ng các ngân hàng s tránh ư

kho n so v i d
Tuy nhiên, các k t qu
d
mình

li u ư a vào các Lar (
bao g m các s