GỢI ý VIẾT văn NGHỊ LUẬN xã hội

GỢI Ý VIẾT VĂN NGHỊ LUẬN XÃ HỘI Dạng đề nghị luận xã hội dạng đề kiểm tra kỹ năng, vốn sống, mức độ hiểu biết học sinh xã hội để em nêu lên suy nghĩ sống, tâm tư tình cảm nói chung nhằm giáo dục, rèn luyện nhân cách cho học sinh Nhìn chung, dạng đề văn nghị luận xã hội thường tập trung vào số vấn đề mang giá trị đạo lý làm người, tượng thường xảy xã hội mà qua trở thành kinh nghiệm sống cho người I CÁC DẠNG ĐỀ NGHỊ LUẬN XÃ HỘI THƯỜNG GẶP Nghị luận tượng đời sống - Hiện tượng có tác động tích cực đến suy nghĩ (tiếp sức mùa thi, hiến máu nhân đạo…) - Hiện tượng có tác động tiêu cực (bạo lực học đường, tai nạn giao thông…) - Nghị luận mẩu tin tức báo chí (hình thức cho đoạn trích, mẩu tin báo… Rút vấn đề nghị luận) Nghị luận tư tưởng đạo lý - Tư tưởng mang tính nhân văn, đạo đức (lịng dũng cảm, khoan dung, ý chí nghị lực…) - Tư tưởng phản nhân văn (ích kỷ, vơ cảm, thù hận, dối trá…) - Nghị luận hai mặt tốt xấu vấn đề - Vấn đề có tính chất đối thoại, bàn luận, trao đổi - Vấn đề đặt mẩu truyện nhỏ đoạn thơ II NHỮNG VẤN ĐỀ LƯU Ý KHI LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN Đọc kỹ đề - Mục đích: Hiểu rõ yêu cầu đề, phân biệt tư tưởng đạo lý hay tượng đời sống - Phương pháp xác định: Đọc kỹ đề, gạch chân từ, cụm từ quan trọng để giải thích xác lập luận điểm cho tồn Từ có định hướng mà viết cho tốt Lập dàn ý - Giúp ta trình bày văn khoa học, có cấu trúc chặt chẽ, hợp logic - Kiểm soát hệ thống ý, lập luận chặt chẽ, mạch lạc - Chủ động dung lượng luận điểm phù hợp, tránh lan man, dài dòng Dẫn chứng phù hợp - Không lấy dẫn chứng chung chung (khơng có người, nội dung, việc cụ thể) không tốt cho làm - Dẫn chứng phải có tính thực tế thuyết phục (người thật, việc thật) - Đưa dẫn chứng phải thật khéo léo phù hợp (tuyệt đối khơng kể lể dài dịng) Lập luận chặt chẽ, lời văn cô động, giàu sức thuyết phục - Lời văn, câu văn, đoạn văn viết phải cô đúc, ngắn gọn - Lập luận phải chặt chẽ - Cảm xúc sáng, lành mạnh - Để văn thấu tình đạt lý phải thường xuyên tạo lối viết song song (đồng tình, khơng đồng tình; ngợi ca, phản bác…) Bài học nhận thức hành động - Sau phân tích, chứng minh, bàn luận… phải rút cho học - Thường học cho thân gắn liền với rèn luyện nhân cách cao đẹp, đấu tranh loại bỏ thói xấu khỏi thân, học tập lối sống… Độ dài cần phù hợp với yêu cầu đề - Khi đọc đề cần ý yêu cầu đề (hình thức làm đoạn văn hay văn, câu, chữ…) từ xếp ý tạo thành văn hồn chỉnh III CẤU TRÚC ĐỀ VÀ CÁC DẠNG ĐỀ CỤ THỂ Nghị luận tư tưởng đạo lý 1.1 Khái niệm: Nghị luận tư tưởng, đạo lý bàn vấn đề thuộc lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, quan điểm nhân sinh (như vấn đề nhận thức; tâm hồn nhân cách; quan hệ gia đình xã hội, cách ứng xử; lối sống người xã hội…) • Cấu trúc văn: a Mở - Giới thiệu khái quát tư tưởng, đạo lý cần nghị luận - Nêu ý câu nói tư tưởng, đạo lý mà đề đưa b Thân - Luận điểm 1: Giải thích yêu cầu đề + Cần giải thích rõ nội dung tư tưởng đạo lý + Giải thích từ ngữ, thuật ngữ, khái niệm, nghĩa đen, nghĩa bóng (nếu có) + Rút ý nghĩa chung tư tưởng, đạo lý; quan điểm tác giả qua câu nói (thường dành cho đề có tư tưởng, đạo lý thể gián tiếp qua câu danh ngôn, tục ngữ, ngạn ngữ…) - Luận điểm 2: Phân tích chứng minh + Các mặt tư tưởng, đạo lý (thường trả lời câu hỏi nói thế?) + Dùng dẫn chứng xảy sống xã hội để chứng minh + Từ tầm quan trọng, tác dụng tư tưởng, đạo lý đời sống xã hội - Luận điểm 3: bình luận mở rộng vấn đề + Bác bỏ biểu sai lệch có liên quan đến tư tưởng, đạo lý (vì có tư tưởng, đạo lý thời đại hạn chế thời đại khác, hoàn cảnh chưa thích hợp hồn cảnh khác) + Dẫn chứng minh họa (nên lấy gương có thật đời sống) - Rút học nhận thức hành động + Rút kết luận để thuyết phục người đọc + Áp dụng vào thực tiễn đời sống c Kết - Nêu khái quát đánh giá ý nghĩa tư tưởng đạo lý nghị luận - Mở hướng suy nghĩ Dàn ý dạng đề mang tính nhân văn 2.1 Khái niệm: - Các tính nhân văn tốt đẹp: lịng u nước, tinh thần đồn kết, ý chí nghị lực, tơn sư trọng đạo… - Hình thức: thường dạng ý kiến, câu nói, hay vài câu thơ tục ngữ, ngạn ngữ… 2.2 Cấu trúc làm a Mở bài: Trong trường hợp đề yêu cầu bàn câu nói, ý kiến nêu nội dung ý kiến dẫn ý kiến vào Ví dụ trường hợp đề văn nghị luận ngắn nêu suy nghĩ vấn đề như: Viết văn nghị luận ngắn trình bày suy nghĩ anh/chị câu nói liệt sĩ Đặng Thùy Trâm: “Đời phải trải qua giông tố không cúi đầu trước giông tố” Ta mở sau: Cuộc sống quanh ta có biết khó khăn thử thách Nếu hèn nhát yếu đuối chắn gặp thất bại với ý chí nghị lực vượt qua gian khó đường vươn đến thành công mở trước mắt Liệt sĩ Đặng Thùy Trâm ghi lại dòng nhật ký đầy máu, nước mắt niềm tin: “Đời phải trải qua giông tố không cúi đầu trước giông tố” Đó giá trị chân lý sống, đường vươn tới tương lai b Thân Trong trường hợp đề yêu cầu bàn đức tính người Ví dụ: Cho mẩu chuyện sau: “Có kiến tha lưng Chiếc lớn kiến gấp nhiều lần Đang bò, kiến gặp phải vết nứt lớn xi măng Nó dừng lại giây lát, đặt ngang qua vết nứt vượt qua cách bò lên Đến bờ bên kia, kiến lại tiếp tục tha tiếp tục hành trình” Bằng văn ngắn (khoảng trang giấy thi), trình bày suy nghĩ em ý nghĩa mẩu chuyện Trước hết, ta cần tìm hiểu thơng điệp câu chuyện gửi đến: Những khó khăn, trở ngại thường xảy sống, vượt khỏi toan tính dự định người Vì vậy, người cần phải có nghị lực, sáng tạo để vượt qua - Giải thích ý nghĩa truyện: + Chiếc vết nứt: Biểu tượng cho khó khăn, vất vả, trở ngại, biến cố xảy đến với người lúc + Con kiến dừng lại chốc lát để suy nghĩ định đặt ngang qua vết nứt, vượt qua cách bò lên Đó biểu tượng cho người biết chấp nhận thử thách, biết kiên trì, sáng tạo, dũng cảm vượt qua khả - Bàn luận + Thực tế: người biết chấp nhận thử thách, biết kiên trì, sáng tạo, dũng cảm vượt qua khả vươn đế thành cơng + Tại người cần có nghị lực sống? Cuộc sồng lúc êm ả, xi nguồn mà ln có biến động, gian truân thử thách Con người cần phải có ý chí, nghị lực, thơng minh, sáng tạo lĩnh mạnh dạn đối mặt với khó khăn gian khổ, học cách sống đối đầu dũng cảm; học cách vươn lên nghị lực niềm tin Dẫn chứng: Lê Lợi mười năm nếm mật nằm gai đưa khởi nghĩa Lam Sơn đến thắng lợi - Phê phán quan niệm, suy nghĩ sai trái: + Tuy nhiên bên cạnh cịn người bi quan, chán nản, than vãn, buông xuôi, ỷ lại, hèn nhát, chấp nhận, đầu hàng, đổ lỗi cho số phận… cho dù khó khăn chưa phải tất + Dẫn chứng (lấy từ thực tế sống) - Bài học nhận thức hành động: + Về nhận thức: Khi đứng trước thử thách đời cần bình tĩnh, linh hoạt, nhạy bén tìm hướng giải tốt (chớ thấy sóng mà ngã tay chèo) + Về hành động: Khó khăn, gian khổ điều kiện thử thách tơi luyện ý chí, hội để người khẳng định Vượt qua nó, người trưởng thành hơn, sống có ý nghĩa c Kết - Khẳng định lại vấn đề - Liên hệ Ví dụ: Tóm lại, sống khơng phải lúc thuận buồm xi gió Khó khăn, thử thách, sóng gió lên lúc Đó qui luật tất yếu mà người phải đối mặt Vì cần phải rèn luyện nghị lực có niềm tin vào sống “Đường trải đầy hoa hồng không dân đến vinh quang” Dạng đề nêu vấn đề tác động đến việc hình thành nhân cách người 3.1 Các vấn đề thường gặp: - Vấn đề tích cực: tình u q hương đất nước, lịng nhân ái, tình u thiên nhiên, ý chí nghị lực, hành động dũng cảm… - Vấn đề tiêu cực: Thói dối trá, lối sống ích kỷ, phản bội, ghen tị, vụ lợi cá nhân… 3.2 Dạng đề Đề thường dạng ý kiến, câu nói, tục ngữ, ngạn ngữ, mẩu chuyện nhỏ, đoạn tin báo đài… Ví dụ: Sài Gịn hơm đầy nắng Cái nắng gắt thiêu đốt khiến dòng người chạy bạt mạng Ai muốn chạy cho nhanh để thoát khỏi nóng Một người phụ nữ độ t̉i trung niên đeo vai ba lô thật lớn, tay cịn xách giỏ trái Phía sau bà thiếu niên Cứ đoạn, người phụ nữ phải dừng lại nghỉ mệt Bà lắc lắc cánh tay, xoay xoay bờ vai cho đỡ mỏi Chiếc ba lô nặng oằn lưng Chàng thiếu niên bà bước lững thững, nhìn trời ngó đất Cậu chẳng mảy may để ý đến giọt mồ hôi thấm ướt vai áo mẹ Chốc chốc thấy mẹ chậm mình, cậu cịn quay lại gắt gỏng: “Nhanh lên mẹ ơi! Mẹ làm mà chậm rùa” (Những câu chuyện xót xa vơ cảm trẻ http://vietnamnet.vn) Viết văn ngắn (khoảng trang giấy thi) nêu suy nghĩ em tượng nhắc đến câu chuyện a Mở Ta có gợi ý mở sau: “Trong sống, có quan tâm lẫn nhau, biết suy nghĩ đời đẹp Thế nhưng, thờ vô cảm giới trẻ xuất ngày nhiều Những câu chuyện xót xa vơ cảm trẻ đăng vietnamnet.vn gợi cho nhiều suy tư quan niệm sống xã hội.” b Thân - Giải thích + Thế thờ ơ, vô cảm? + Những tượng vô cảm, thờ gia đình biểu nào? (tóm tắt lại văn cách ngắn gọn, rút vấn đề) - Bàn luận + Thực trạng: Thờ ơ, vô tâm; quát mắng cha mẹ; đánh đập, chí làm người thân tổn thương hành vi bạo lực, + Hậu quả: Con người trở nên lãnh cảm với thứ, tình cảm thiếu thốn dễ nảy sinh tội ác, khó hình thành nhân cách tốt đẹp; gia đình thiếu ấm, nguội lạnh, thiếu hạnh phúc, dễ gây bất hòa; vô cảm, ác thống trị nhân lên xã hội, + Nguyên nhân: * Bản thân (thiếu ý thức chia sẻ gian khó với người xung quanh, chỉ biết vụ lợi…) * Gia đình (cha mẹ q nng chìu cái, thiếu giáo dục ý thức cộng đồng cho cái…) * Nhà trường (chỉ chăm lo dạy chữ mà coi nhẹ việc giáo dục đạo đức, bồi dưỡng tình cảm cho học sinh ) * Xã hội (sự phát triển không ngừng khoa học, người trở nên xơ cứng, chỉ nghĩ đến cá nhân, thiếu ý thức cộng đồng ) - Phê phán + Những biểu lạnh lùng vô cảm + Đề cao thái độ đồng cảm, tình người + Nêu dẫn chứng - Bài học nhận thức hành động + Về nhận thức: vấn đề xấu nhiều tác hại mà cần đấu tranh loại bỏ khỏi thân xã hội + Về hành động, cần học tập rèn luyện nhân cách, sống cao đẹp, chan hòa, chia sẻ, có ý thức cộng đồng c Kết Quan tâm, chia sẻ với người chung quanh để đầy ý nghĩa Cách thiết lập dàn ý nghị luận tượng đời sống 4.1 Khái niệm - Nghị luận tượng đời sống bàn bạc tượng diễn thực tế đời sống xã hội mang tính chất thời sự, thu hút quan tâm nhiều người (như ô nhiễm môi trường, nếp sống văn minh đô thị, tai nạn giao thơng, bạo hành gia đình, lối sống thờ vơ cảm, đồng cảm chia sẻ…) - Đó tượng tốt xấu, đáng khen đáng chê - Phương pháp: Để làm tốt kiểu này, học sinh cần phải hiểu tượng đời sống đưa nghị luận có ý nghĩa tích cực tiêu cực, có tượng vừa tích cực vừa tiêu cực… Do vậy, cần vào yêu cầu cụ thể đề để gia giảm liều lượng cho hợp lý, tránh làm chung chung, khơng phân biệt mặt tích cực hay tiêu cực 4.2 Thiết lập dàn ý a Mở bài: Giới thiệu tượng đời sống phải nghị luận b Thân - Luận điểm 1: giải thích sơ lược tượng đời sống; làm rõ hình ảnh, từ ngữ, khái niệm đề - Luận điểm 2: nêu rõ thực trạng biểu ảnh hưởng tượng đời sống + Thực tế vấn đề diễn nào, có ảnh hưởng đời sống, thái độ xã hội vấn đề + Chú ý liên hệ với thực tế địa phương để đưa dẫn chứng sắc bén, thuyết phục từ làm bật tính cấp thiết phải giải vấn đề - Luận điểm 3: lý giải nguyên nhân dẫn đến tượng đời sống, đưa nguyên nhân nảy sinh vấn đề, nguyên nhân từ chủ quan, khách quan, tự nhiên, người Nguyên nhân nảy sinh vấn đề để đề xuất phương hướng giải trước mắt, lâu dài - Luận điểm đề xuất giải pháp để giải tượng đời sống Chú ý rõ việc cần làm, cách thức thực hiện, đòi hỏi phối hợp với lực lượng nào) c Kết - Khái quát lại vấn đề nghị luận - Thái độ thân tượng đời sống nghị luận Cụ thể hóa cấu trúc tượng đời sống có tác động đến người a Mở bài: Ví dụ 1: “Việt Nam vốn quốc gia u chuộng hịa bình có nhiều truyền thống nhân văn cao đẹp lòng yêu thương người, lịng u nước, tinh thần đồn kết, đồng cảm sẻ chia… Một biểu cao đẹp truyền thống tuổi trẻ ngày phát huy Đó (…) Đây tượng tốt có nhiều ý nghĩa nhân văn cao đẹp.” - Ví dụ 2: “Mơi trường học đường đứng trước thử thách vấn nạn: bạo lực học đường, gian lận thi cử, nói tục chửi thề, bệnh thành tích giáo dục… Một vấn đề thách thức hàng đầu (…) Đây tượng tiêu cực có nhiều tác hại mà ta cần lên án loại bỏ” - Ví dụ 3: Xã hội đứng trước nhiều thách thức như: tai nạn giao thông, ô nhiễm môi trường, nạn tham nhũng, bệnh vô cảm… Một vấn đề thách thức hàng đầu (…) Đây tượng xấu có nhiều tác hại mà ta cần lên án loại bỏ b Thân Ví dụ: Đề bàn tai nạn giao thông Trước hết ta cần hiểu “Tai nạn giao thơng” gì? Tai nạn giao thơng tai nạn phương tiện tham gia giao thông gây nên Bao gồm: tai nạn giao thông đường bộ, đường thủy, đường sắt, đường hàng khơng Trong nhiều tai nạn giao thông đường Bàn luận: - Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tai nạn giao thơng: (trình bày ngun nhân): + Chủ quan: ý thức người tham gia giao thông Đây ngyên nhân bản, quan trọng dẫn đến tai nạn giao thông: khơng chấp hành luật giao thơng, thiếu quan sát, phóng nhanh, giành đường, vượt ẩu, sử dụng rượu bia chất kích thích tham gia giao thơng… + Khách quan: sở hạ tầng giao thơng cịn hạn chế, chưa đáp ứng nhu cầu xã hội, mật độ dân số ngày đơng… - Phân tích ngun nhân, tìm biện pháp khắc phục: (trình bày biện pháp) + Xây dựng ý thức tôn trọng pháp luật + An tồn giao thơng – hạnh phúc người, nhà + Hãy chấp hành nghiêm luật giao thông đường + Hãy đội mũ bảo hiểm để bảo vệ sống bạn + Lái xe bất cẩn - Ân hận đời + Hãy nói khơng với rượu, bia tham gia giao thơng + Có văn hóa giao thơng sống cộng đồng - Bài học thân: “An toàn bạn, tai nạn thù” để không trở thành nạn nhân tai nạn giao thông Như rèn luyện nhân cách, lĩnh; tham gia vào sinh hoạt văn hóa lành mạnh… c Kết - Tai nạn giao thông vấn nạn ảnh hưởng lớn đến đời sống xã hội cần sữ chung sức cộng đồng - Hãy thể người có văn hóa tham gia giao thông Nghị luận xã hội vấn đề vơ phong phú, đa dạng, đa diện địi hỏi kiến thức xã hội, kỹ sống, khả tiếp cận vấn đề người học sinh Vì thế, em cần rèn luyện cách nghĩ, cách nhìn vấn đề thật tinh tường để đạt hiệu đánh giá nhận định vấn đề xã hội Trên số gợi ý nhỏ giúp bạn làm hành trang viết văn nghị luận xã hội Chúc bạn học tốt  ... đọc đề cần ý yêu cầu đề (hình thức làm đoạn văn hay văn, câu, chữ…) từ xếp ý tạo thành văn hồn chỉnh III CẤU TRÚC ĐỀ VÀ CÁC DẠNG ĐỀ CỤ THỂ Nghị luận tư tưởng đạo lý 1.1 Khái niệm: Nghị luận tư tưởng,... trường hợp đề yêu cầu bàn câu nói, ý kiến nêu nội dung ý kiến dẫn ý kiến vào Ví dụ trường hợp đề văn nghị luận ngắn nêu suy nghĩ vấn đề như: Viết văn nghị luận ngắn trình bày suy nghĩ anh/chị... vấn đề thật tinh tường để đạt hiệu đánh giá nhận định vấn đề xã hội Trên số gợi ý nhỏ giúp bạn làm hành trang viết văn nghị luận xã hội Chúc bạn học tốt