Thực trạng kiểm toán khoản mục doanh thu trong kiểm toán Báo cáo tài chính tại công ty dịch vụ tư vấn tài chính kế toán và kiểm toán

Thực trạng kiểm toán khoản mục doanh thu trong kiểm toán Báo cáo tài
chính tại công ty dịch vụ tư vấn tài chính kế toán và kiểm toán.
2.1. Giới thiệu về khách hàng kiểm toán.
Để tìm hiểu toàn diện về quy trình kiểm toán khoản mục doanh thu tại Công
ty AASC, em đã lựa chọn 2 khách hàng có những đặc điểm kinh doanh khác
nhau để tìm hiểu và phân tích, đó là Công ty Cổ phần ABC và Công ty Xuất
nhập khẩu XYZ.
Công ty Cổ phần ABC là đơn vị được chuyển đổi từ một DNNN, được thành
lập theo Quyết định của UBND Thành phố Hà Nội ngày năm 1995.
Vốn điều lệ: 15.758.636đ. Trong đó, vốn NN: 10.550.632đ- Chiếm 73.3%
Vốn khác: 4.208.004đ- Chiếm 26.7%
Ngành nghề kinh doanh của đơn vị là:
- Sản xuất, phối chế, thử nghiệm, sử dụng VLNCN.
- Nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học kĩ thuật vào sản xuất, phối chế, thử
nghiệm, sử dụng VLNCN.
- Xuất khẩu VLNCN, nguyên vật liệu, hóa chất để SXKD VLNCN.
- Bảo quản, đóng gói, cung ứng, dự trữ quốc gia về VLNCN
- Sản xuất, cung ứng vật tư kĩ thuật, dây diện, bao bì đóng gói thuốc nổ, giấy
sinh hoạt, than sinh hoạt, vật liệu xây dựng.
- Dịch vụ khoan nổ mìn, nổ mìn dưới nước.
- Nhập khẩu vật tư thiết bị, nguyên liệu may mặc, cung ứng xăng dầu và vật
tư thiết bị, gỗ trụ mỏ
- Vận tải đường bộ, đường sông, đường biển, vận tải quá cảnh, quản lí và
khai thác cảng, sửa chữa các phương tiện vận tải, thi công cải tạo phương tiện cơ
giới đường bộ.
1
1
- Kinh doanh khách sạn, nhà nghỉ, dịch vụ ăn uống.
Công ty Xuất nhập khẩu XYZ là Công ty trách nhiệm hữu hạn 1 thành viên
được thành lập năm 1998 theo Quyết định của UBND tỉnh Quảng Ninh.
Vốn điều lệ: 30.909.870đ. Trong đó, vốn lưu động: 8.000.000đ.

vốn cố định: 22.909.870đ.
Theo đó, nghành nghề hoạt động kinh doanh của Công ty là:
- Hàng xuất khẩu: hải sản, chế biến các loại gạo, tiêu, điều và các loại nông
sản khác.
- Hàng nhập khẩu:
+Tư liệu sản xuất như: phân bón các loại, thuốc trừ sâu, trừ cỏ, xi măng
đèn, máy nổ và phụ tùng máy thủy, hóa chất, ngư lưới cụ, hạt nhựa, sợi dệt.
+Hàng tiêu dùng thiết yếu.
2.2. Thực trạng kiểm toán khoản mục doanh thu trong kiểm toán Báo cáo
tài chính của Công ty AASC.
2.2.1. Khái quát về quy trình kiểm toán khoản mục doanh thu tại Công ty
AASC
Quy trình kiểm toán khoản mục Doanh thu của Công ty AASC cũng được
tiến hành theo 3 bước:
- Lập kế hoạch kiểm toán.
- Thực hiện kiểm toán.
- Kết thúc kiểm toán.
Tuy nhiên tùy thuộc vào đặc điểm của từng khách hàng: là khách hàng mới
hay khách hàng truyền thống, tùy thuộc vào hệ thống kế toán có được tổ
chức chặt chẽ và khoa học không, hệ thống kiểm soát nội bộ có hoạt động
hữu hiệu không…mà các bước công việc phải thực hiện trong mỗi giai đoạn của
2
2
quy trình kiểm toán khoản mục doanh thu cũng khác nhau. Do hạn chế về thời
gian, em chỉ xin tìm hiểu về kiểm toán khoản mục Doanh thu bán hàng và cung
cấp dịch vụ trên Báo cáo tài chính tại AASC.
2.2.2. Lập kế hoạch kiểm toán
2.2.2.1. Kí kết hợp đồng kiểm toán.
Trước khi tiến hành kí kết hợp đồng, kiểm toán viên cũng như Công ty kiểm
toán phải tiến hành đánh giá một cách kĩ lưỡng đồng thời phải có được những

hiểu biết nhất định về khách hàng. Việc thận trọng trong lựa chọn khách hàng sẽ
đảm bảo khi hợp đồng được kí kết, Công ty sẽ cung cấp được những dịch vụ với
uy tín và chất lượng cao nhất.
Với những khách hàng mới, khi nhận được thư mời kiểm toán, Trưởng phòng
sẽ tìm hiểu lí do mời kiểm toán của khách hàng, tiến hành thu thập các thông tin
sơ bộ như giá phí của cuộc kiểm toán, thời gian kiểm toán, phạm vi kiểm toán,
nghành nghề kinh doanh, đặc điểm về hệ thống kế toán,… Một thông tin quan
trọng mà kiểm toán viên phải tìm hiểu trước khi tiến hành kiểm toán là tìm hiểu
xem đơn vị đã từng tiến hành kiểm toán cho năm tài chính nào hay chưa? Nếu
có, vì sao lại có sự thay đổi kiểm toán viên. Đây là những thông tin cần thiết đảm
bảo cho tính khả thi của hợp đồng kiểm toán.
Đối với khách hàng truyền thống, trước khi tiến hành kí kết hợp đồng kiểm
toán cho năm tài chính tiếp theo, Công ty cần dựa trên các Báo cáo kiểm toán đã
phát hành năm trước, đồng thời dựa vào những sự kiện phát sinh trong năm để
xây dựng những điều khoản mới trong hợp đồng cho phù hợp.
Sau khi khảo sát về quy mô hoạt động, khối lượng công việc và thời gian
thực hiện kiểm toán, 2 bên sẽ tiến hành kí kết hợp đồng chính thức. Theo hợp
đồng, mức phí kiểm toán BCTC 2009 của Công ty Xuất nhập khẩu XYZ là 200
triệu (đã bao gồm thuế GTGT), khách hàng thanh toán 70% ngay sau khi kí kết
3
3
hợp đồng, 30% còn lại sẽ được thanh toán sau khi Công ty AASC phát hành
Báo cáo. Thời gian tiến hành kiểm toán là 15 ngày. Báo cáo kiểm toán và thư
quản lí phát hành sẽ được lập thành 5 bộ tiếng Việt, Công ty AASC giữ 2 bộ,
khách hàng giữ 3 bộ có giá trị pháp lý như nhau.
Đối với Công ty Cổ phần ABC, phí kiểm toán BCTC 2009 là 90 triệu (đã bao
gồm thuế GTGT), khách hàng sẽ thanh toán 100% giá trị hợp đồng khi nhận
được Báo cáo kiểm toán. Thời gian tiến hành kiểm toán là 10 ngày, Báo cáo
kiểm toán và thư quản lí (nếu có) về BCTC phát hành sẽ được lập thành 5 bộ,
Công ty AASC giữ 2 bộ, khách hàng giữ 3 bộ, trong đó có một bộ bằng tiếg Anh.

Riêng đối với Công ty Xuất nhập khẩu XYZ, đây là năm đầu tiên AASC tiến
hành kiểm toán, do vậy việc phát hành thư quản lí là cần thiết, kiểm toán viên
sẽ nêu lên những thiếu sót cần khắc phục và những đề xuất nhằm cải thiện hệ
thống kế toán và HTKSNB của đơn vị.
2.2.2.2. Lập kế hoạch kiểm toán tổng thể
Sau khi đã thỏa thuận được sơ bộ với khách hàng, Trưởng phòng chuyên
trách sẽ lựa chọn kiểm toán viên cho cuộc kiểm toán theo nguyên tắc: “Kiểm
toán viên được thực hiện các dịch vụ kiểm toán cho các đươn vị khách hàng mà
kiểm toán viên không có quan hệ về kinh tế và không có quan hệ họ hàng thân
thuộc với người lãnh đạo đơn vị”. Danh sách nhân sự tham gia kiểm toán của
Công ty đều đảm bảo tuân thủ quy chế kiểm toán độc lập và được khách hàng
chấp nhận.
Thực hiện kiểm toán tại Công ty Cổ phần ABC gồm 2 kiểm toán viên và 3
trợ lí kiểm toán.
Thực hiện kiểm toán tại Công ty Xuất nhập khẩu XYZ gồm 2 kiểm toán viên
và 4 trợ lí kiểm toán.
4
4
Sau khi đã lựa chọn được đội ngũ nhân sự tham gia kiểm toán, Công ty sẽ
tiến hành thu thập các thông tin quan trọng như:
 Thu thập thông tin cơ bản về khách hàng.
 Thu thập thông tin về Ban lãnh đạo.
 Thu thập thông tin về quá trình phát triển.
 Thông tin về các đối tác thường xuyên.
 Thông tin về các khoản đầu tư ra bên ngoài.
2.2.2.3. Đánh giá tính trọng yếu và rủi ro trong kiểm toán khoản mục
doanh thu trên BCTC.
Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán thì đánh giá tính trọng yếu và rủi ro
kiểm toán được coi là một trong những công việc quan trọng nhất. Đặc biệt với
khoản mục doanh thu, đây là chỉ tiêu nhạy cảm nhất trên BCTC, là chỉ tiêu được

quan tâm hàng đầu của các nhà đầu tư, là cơ sở đánh giá hiệu quả SXKD của
DN, do vậy các DN luôn có xu hướng trình bày gian lận khoản mục này trên báo
cáo của mình.
Bảng 3: Mức trọng yếu với các khoản mục được quy định tai AASC
Chỉ tiêu
Mức trọng yếu
Tỉ lệ
Min Max
Tổng tài sản 0.8% 1.0%
TSLĐ&ĐTDH 1.5% 2.0%
Doanh thu 0.4% 0.8%
Lợi nhuận trước thuế 4.0% 8.0%
Bảng 4: Bảng ước lượng mức trọng yếu đối với khoản mục Doanh thu
bán hàng và cung cấp dịch vụ
5
5
Chỉ tiêu
Số liệu
năm 2009
Mức trọng yếu
Tỉ lệ % Số tiền
Min Max Min Max
Doanh thu
Công ty
Cổ phần
ABC
45.992.882.500 0.4% 0.8% 183.971.530 367..943.060
Doanh
thu
Công ty

xuất nhập
khẩu
XYZ
795.156.721.612 0.4% 0.8% 3.180.626.886 6.361.253.773
Sau khi định dạng được mức sai số có thể cấp nhận được với từng khách
hàng, kiểm toán viên sẽ tiến hành xem xét lại BCTC của khách hàng nếu phát
hiện có sự sai sót cao hơn mức trọng yếu Max được đặt ra.
2.2.2.4. Thu thập thông tin về hệ thống kế toán và đánh giá HTKSNB.
Các khoản doanh thu của Công ty Cổ phần ABC và Công ty Xuất nhập khẩu
XYZ được xác định theo quy định tại Chuẩn mực Kế toán số 14 “Doanh thu và
thu nhập khác” ban hành theo QĐ số149/2002/QĐ-BTC ngày 31/12/2001 của
Bộ trưởng Bộ Tài Chính về ban hành và công bố Chuẩn mực kế toán (đợt 1) và
các văn bản hướngdẫn thực hành chuẩn mực kế toán. Các BCTC như: BCĐKT,
6
6
BCKQKD, BCLCTT và Thuyết minh BCTC đều được lập và trình bày phù hợp
với Chuẩn mực và Chế độ kế toán Việt Nam.
Cả hai Công ty đều áp dụng hình thức Sổ Nhật kí chung. Riêng Công ty Cổ
phần ABC đã ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác kế toán, phần mềm kế
toán sử dụng là phần mềm EFECT . Còn Công ty Xuất nhập khẩu XYZ mới chỉ
ứng dùng phần mềm Fast từ năm 2007.
Sau khi đã thu thập thông tin về hệ thống kế toán của khách hàng, Công ty
tiến hành tìm hiểu và đánh giá HTKSNB.
Đối với khoản mục doanh thu, kiểm toán viên sẽ tiến hành đánh giá như sau
Biểu 3: Đánh giá HTKSNB tại Công ty Xuất nhập khẩu XYZ
7
7
Tên khách hàng: Công ty Xuất nhập khẩu XYZ
Niên độ kế toán: 2009 Tham chiếu: I 2/3
Khoản mục: 511 Người thực hiện: NMH

Bước công việc: Phỏng Vấn kế toán doanh thu Ngày thực hiện: 06/02/2010
Nội dung Có Không
Không
áp dụng
Ghi
chú
1. Việc ghi sổ doanh thu có căn cứ vào các hóa đơn
bán hàng (hoặc các chứng từ hợp lệ khác), các hợp đồng
mua hàng hay không?

2. Có chữ kí của khách hàng trên các hóa đơn giao
hàng không?

3. Việc sử dụng hóa đơn bán hàng có theo đúng quy
định hiện hành (có số thứ tự hoá đơn, ngày trên hóa đơn)
không?

4. Các chức năng giao hàng và viết hóa đơn có tách
biệt nhau không?

5. Các khoản chiết khấu bán hàng, giảm giá hàng bán
và hàng bán bị trả lại có sự phê chuẩn của người phụ trách
hay không?

6. Hàng gửi bán có được theo dõi không? 
7. Có sự phân loại khách hàng theo doanh thu không? 
8. Việc phản ánh doanh thu có theo đúng kỳ kế toán
không?

Kết luận: HTKSNB của Công ty Xuất nhập khẩu XYZ là:

 Khá
 Trung bình
 Yếu
8
8
9
9
Sau khi đã tìm hiểu về hệ thống kế toán, có được những đánh giá ban đầu về
mức trọng yếu và rủi ro, nhận định rằng HTKSNB được thiết lập đối với khoản
mục doanh thu là tương đối tốt. Kiểm toán viên sẽ lập kế hoạch kiểm toán tổng
thể, đối với mỗi khoản mục, kiểm toán viên căn cứ vào đặc điểm của của từng
khách hàng để thiết kế nên chương trình kiểm toán cho phù hợp.
Bảng 5: Bảng tổng hợp kế hoạch kiểm toán khoản mục doanh thu
Tên khách
hàng
Chi tiết theo
khoản mục
Rủi ro
tiềm
tàng
Rủi ro
kiểm
soát
Phương
pháp kiểm
toán
Thủ tục
kiểm toán
Tham
chiếu

Công ty
Cổ phần
ABC
--Doanh thu bán
hàng và cung cấp
dịch vụ
Thấp TB Chọn mẫu
--Phân tích
--Phỏng
vấn
--Đối chiếu
công nợ
--Kiểm tra
chi tiết
--Doanh thu hoạt
động tài chính.
Cao TB Chọn mẫu
-- Thu nhập khác TB TB Chọn mẫu
Công ty
Xuất nhập
khẩu XYZ
-- Doanh thu bán
hàng và cung cấp
dịch vụ
Thấp TB Chọn mẫu
--Phân tích
--Phỏng
vấn
--Đối chiếu
công nợ

--Kiểm tra
chi tiết
-- Doanh thu hoạt
động tài chính
TB TB Chọn mẫu
-- Thu nhập khác TB TB Chọn mẫu
Qua đó, chương trình kiểm toán đối với khoản mục Doanh thu bán hàng và
cung cấp dịch vụ được KTV xây dựng như sau
10
10
Biểu 4: Chương trình kiểm toán khoản mục doanh thu bán hàng và cung cấp dịch
vụ
Công ty Dịch vụ Tư vấn Tài chính Kế toán và Kiểm toán
Chương trình kiểm toán
Tên khách hàng: …………..
Niên độ kế toán: …Năm 2009… Tham chiếu: ……
Doanh thu
Mục tiêu
- Tất cả các thu nhập từ việc bán sản phẩm và dịch vụ được hạch toán một
cách chính xác.
- Nguyên tắc hạch toán thu nhập được áp dụng chính xác và phù hợp với các
chuẩn mực kế toán là cơ sở áp dụng để thực hiện kiểm toán.
- Chia cắt niên độ dược thực hiện một cách chính xác.
Thủ tục kiểm toán
Công ty Cổ phần
ABC
Công ty Xuất nhập khẩu
XYZ
Tham
chiếu

Người
thực
hiên
Tham chiếu
Người
thực hiện
1. Thủ tục phân tích .
So sánh kì này với kì trước, nếu
có biến động bất thường cần tìm hiểu rõ
nguyên nhân.
So sánh tỷ trọng lợi nhuận thuần
từ hoạt động SXKD với doanh thu thuần
giữa kì này với kì trước để đánh giá khả
R 1/2
R1/3
NMH
NMH
R1/2
R1/3
CTH
CTH
11
11
năng sinh lời từ doanh thu bán sản phẩm
qua các kì.
Lập bảng phân tích tổng quát
quan hệ đối ứng tài khoản và nhận dạng
các quan hệ bất thường.
Lập bảng phân tích doanh thu
theo thuế suất, theo từng tháng và theo

loại doanh thu.
Tính tỷ lệ lãi gộp theo từng tháng,
từng quý
So sánh doanh thu chưa thực hiện
cuối kì với kì trước.
So sánh tỉ suất vòng quay hàng
hóa( sản phẩm)/Doanh thu qua các năm.
Giải thích các biến động bất thường.
2. Kiểm tra chi tiết
2.1.Đối chiếu số liệu trên Báo cáo kết
quả kinh doanh với số liệu trên sổ tổng
hợp và sổ thực hiện, tờ khai VAT đầu ra
Thu thập thông tin và những thay đổi
trong chính sách kế toán về nguyên tắc
ghi nhận doanh thu.
2.2.Kiểm tra phát sinh doanh thu tăng
- Tìm hiểu hệ thống lưu trữ các tài
liệu liên quan đến việc quản lí doanh thu.
- Chọn mẫu để kiểm tra ch tiết chứng
từ.
- Kiểm tra lại trên các hóa đơn bán
hàng.
R1/4
R2
N/A
R3
N/A
R4/1
R4/2,R4/31
NMH

NMH
NMH
NMH
NMH
NMH
NMH
R1/4
R2
N/A
R3
N/A
R4/1
R4/2,R4/48
CTH
CTH
CTH
CTH
CTH
CTH
CTH
12
12
- Kiểm tra việc hạch toán doanh thu.
- Kiểm tra việc trình bày trên BCTC
và thuyết minh BCTC.
2.3.Kiểm tra số phát sinh giảm doanh
thu
( kiểm tra các khoản giảm giá hàng
bán)
2.4.Kiểm tra doanh thu nội bộ.

- Kiểm tra căn cứ phát sinh và việc
theo dõi, xử lí các khoản doanh thu nội
bộ của đơn vị.
- Kiểm tra việc loại trừ các khoản
doanh thu nội bộ khi hợp nhất BCTC
2.5.Kiểm tra doanh thu chưa thực
hiện.
- Kiểm tra chọn mẫu chứng tù xem
các khoản ghi nhận có phù hợp không
- Xem xét việc kết chuyển doanh thu
có phù hợp về thời gian và khoản tiền
nhận trước hay không.
- Phân tích số dư cuối kì để đảm bảo
không có khoản nào cần phải ghi nhận
doanh thu mà vẫn chưa được kết chuyển.
2.6.Kiểm tra việc trình bày doanh
thu.
3. Kết luận
3.1Đưa ra các bút toán điều chỉnh và
những vấn đề được đề cập trong thư quản
lí.
N/A
R6/1,R6/3
R7
R8
R1
RS1
RSo
NMH
NMH

NMH
NMH
NMH
NMH
NMH
R5/1, R5/10
R6/1, R6/15
N/A
R8
R1
RS1
RSo
CTH
CTH
CTH
CTH
CTH
CTH
CTH
13
13
3.2 Lập bảng trang kết luận
dựa vào kết quả công việc đã
thực hiện.
3.3Lập lại thuyết minh chi tiết nếu
có sự điều chỉnh của kiểm toán.
2.2.3.Thực hiện kiểm toán
Trong giai đoạn này, kiểm toán viên sẽ thực hiện các các thủ tục kiểm toán đã
được xây dựng trong kế hoạch kiểm toán từ trước.
Công ty Xuất nhập khẩu XYZ là đơn vị có lĩnh vực hoạt động khá rộng, vừa

sản xuất vừa kinh doanh nhiều loại mặt hàng khác nhau, do vậy doanh thu của
Công ty rất lớn và phong phú, cộng thêm đặc điểm là khách hàng mới trong năm
2009. Do vậy, khi tiến hành kiểm toán khoản mục doanh thu, kiểm toán viên sẽ
thực hiện nhiều thủ tục phân tích và kiểm tra chi tiết hơn so với Công ty Cổ phần
ABC.
2.2.3.1. Thực hiện thủ tục phân tích.
Đây là bước công việc đầu tiên trong giai đoạn thực hiện kiểm toán, thực
hiện thủ tục nàysẽ giúp kiểm toán viên đánh giá được sơ bộ hiệu quả hoạt động
của khách hàng qua từng năm phát hiện ra những biến động, quan hệ đối ứng bất
thường bất thường từ đó tìm hiểu nguyên nhân gây ra những biến động đó. Thủ
tục này được kiểm toán viên thực hiện với 2 khách hàng từ R1 đến R4.
Biểu 5: Thực hiện thủ tục phân tích tại Công ty Cổ phần ABC
14
14