Phân tích hình tượng nhân vật Đào trong truyện ngắn Mùa Lạc của Nguyễn Khải

Đề bài: Phân tích hình tượng nhân vật Đào trong truyện ngắn "Mùa Lạc" của 
Nguyễn Khải
Bài làm
Nhân vật trung tâm của "Mùa Lạc" là Đào. Đây là một thành công đáng kể của tác phẩm  
này nói riêng, của đời văn Nguyễn Khải nói chung. Nguyễn Khải đã chọn một phụ  nữ 
bình thường như vô vàn phụ  nữ  khác trong cuộc đời. Và đây cũng là một cách điển hình  
hóa rất riêng của ngòi bút Nguyễn Khải
Phải nói ngay rằng Đào có một ngoại hình không mấy hấp dẫn. Chỉ bằng vài nét, Nguyễn  
Khải đã dựng lên một người phụ  nữ  vất vả  trong cuộc đời, lận đận trong tình duyên: 
dáng người thấp, chân ngắn bàn tay có những ngón thô, khuôn mặt thô, gò má cao, nhiều 
đốm tàn nhang, đôi mắt nhỏ hẹp, đưa đi đưa lại rất nhanh Những đường nét ấy cho thấy  
Đào khỏng phải là người xinh xắn. Rất may trên khuôn mặt ấy ta thấy có một cái miệng 
tươi, một chiếc răng khểnh. Những nét đó nói rằng Đào là người thông minh, sắc sảo.
Quả thực, những đặc điểm bên ngoài đó đã hé mở cho chúng ta đôi điều về tính cách của  
chị. Đào là một người yêu chồng thương con, chịu thương chịu khó, đảm đang, tháo vát. 
Những nét nổi bật và độc đáo ở  người phụ nữ này là thông minh sắc sảo, cứng cỏi đến  
mức đáo để. Dào tuy ít học, nhưng bù lại, chị có một vốn hiểu biết văn hoá dân gian dồi  
dào, thuộc nhiều tục ngữ  ca dao. Chị lại vận dụng vốn kiến th ức c ủa dân gian  ấy một  
cách rất linh hoạt. Nhất là những lần đối đáp, trả đũa những người hoặc vô tình hoặc hữu  
ý chạm đến những rủi ro, mất mát, chua xót của đời mình. Khi nói về  nhan sắc tuổi trẻ 
thì:
"Trâu quá xa, mạ quá thì
Hồng nhan bỏ bị còn gì là xuân"
Khi nói đến sự luống tuổi của mình thì:
"Mỗi năm một tuổi, cái tuổi nó đuổi xuân đi”


Đặc biệt là cái lần trả đũa ai đó đã đem mình ­ một người goá chồng xấu xí gắn cho Huân  
­ một chàng thanh niên đẹp trai, lại là con cán bộ, thỉ  lời lẽ  của chị trở  nên gai góc, sắc 
nhọn. Vốn hiểu biết văn hóa dân gian ở chị đã thực sự trở thành "vũ khí" để phản công lại  
đối phương. Chị Đào đến trước mặt Huân:

''Huệ thơm bán một đồng mười
Huệ tàn nhụy rữa giá đôi lạng vàng.
Giá đôi lạng vàng chứ chửa vị tất đã bán đâu anh Huân ạ!"
Những câu nói như thế đã trở thành một thứ vũ khí lợi hại sắc bén của một người phụ nữ 
đau khổ. Song điều quyết định đến tư  tưởng của câu chuyện cũng như  giá trị  của tác 
phẩm là ở những diễn biến trong thân phận của Đào.
Cuộc đời của người đàn bà này diễn ra trên hai chặng lớn và hoàn toàn tương phản nhau. 
Nếu trước khi lên Điện Biên chị là người đàn bà gặp nhiều bất hạnh đã chán sống, thỉ sau 
khi lên Điện Biên, lòng yêu đời trở  lại và chị  tìm thấy niềm vui hạnh phúc của mình.  
Cuộc sống mới đã đền bù lại những gì mà chị đã bị số phận cướp đi
Như  muôn vàn người phụ  nữ nông thôn bình thường khác, chị  có  ước mơ  về  một hạnh  
phúc thật giản dị. Đó là một tổ   ấm gia đình. Và chị  đã từng có một hạnh phúc như  thế.  
Chị đạt được  ước mơ này cũng muộn và không phải hoàn toàn như  ý. Chị  đã có một gia  
đỉnh, có chồng, có con, đã từng được làm vợ, làm mẹ, từng được chăm sóc, vun vén cho 
cái tổ ấm ấy. Nhưng chẳng may chồng chị lại vướng vào cờ bạc, và vì cờ bạc nên đã bỏ 
chị  mà đi, đến lúc hối cải trở  về, thì chỉ  sống với chị  được vài năm rồi chết. Bao nhiêu  
tình cảm của người đàn bà chị  dồn hết cho đứa con. Những đứa con cũng chỉ  sống một 
thời gian ngắn rồi cũng cướp công chị. Chị  thành người đàn bà trắng tay. Những gì chị 
chắt chiu gìn giữ, vun xới đều bị số phận cướp đi hết. Chị sa vào tình trạng khủng hoảng.
Khi người đàn bà đã mất đi cái hạnh phúc của mình đang có trong tay, thì dường như họ 
cũng mất luôn nhiệt tình sống. Đào bắt đầu bước vào những ngày chán chường, cùng cực.  
Dường như, Dào cũng muốn vào hùa với số phận để tàn phá nốt phần đời còn lại của đời  


mình. Chị đã chọn công việc hoàn toàn trái ngược với bản tính người phụ nữ, đó là nghề 
buôn xa. Nay Cao Bằng, mai Lạng Sơn, mùa vải về thì Hưng Yên, mùa nhãn thì sang Nam  
Định, cứ  đòn gánh trên vai, ngày nắng cũng như  mưa, tối đâu là nhà, ngã đâu là giường,  
không gìn giữ... Rõ ràng chị  đã sống như  một người tiêu cực, lao vào công việc, tự  dấn  
thân vào vất vả để quên đi nỗi bất hạnh
Và Nguyễn Khải tỏ ra rất am hiểu tâm lý phụ  nữ trong việc miêu tả  nhân vật của mình. 

Nhà văn đã thể hiện được một quy luật trớ trêu, chua xót: khi người ta rơi vào bất hạnh 
thì sẽ  sa vào chán chường và khi nỗi chán chường đến cùng cực thì người ta cũng mất  
luôn cái tài sản của giời mình ấy là nữ tính. Chị Đào đã sống như là ném mình vào sự dầu  
dãi để cho nỗi cực nhọc tàn phá quăng đời còn lại của mình. Đồng thời chị cũng mất luôn  
nhu cầu chăm sóc đến hình thức, nhan sắc. Một thời gian sau. tóc chị đỏ quạch như chết,  
răng phai không buồn nhuộm
Như vậy. trước khi lên Điện Biên, Đào đã bị những mất mát đau khổ riêng đè nặng, khiến  
chị hoàn toàn thụ động trước số phận. phó mặc cho hoàn cảnh đưa đẩy. Có thể nói đó là  
một cơn khủng hoảng kéo dài. Chị đang trải qua những ngày đen tối nhất của đời mình.
Cuộc đời của Đào cứ như thế tiếp diễn không biết đến bao giờ. nếu như không có những 
ngày lên Điện Biên. Có thể nói, lên Điện Biên là bước ngoặt mở ra cuộc đời mới cho chị. 
Và ngòi bút của Nguyễn Khải cũng thực sự  sâu sắc. tinh tế  trong việc tập trung mô tả 
đoạn đời thứ hai này của Đào
Thực ra, Đào lên Điện Biên hoàn toàn không phải với một động cơ tích cực mà vẫn theo 
tâm lý của kẻ chán đời. Với tâm lý "con chim bay mãi cũng mỏi cánh, con ngựa chạy mãi 
cũng chồn chân”, Đào đã tỉm lên Điện Biên để mà quên đời. Lên một nơi xa lạ, không gặp 
bất kì người quen nào để khỏi phải nhớ lại quá khứ đau khổ và bất hạnh của mình. Trong 
đoàn người hồ hởi lên Điện Biên để xây dựng cuộc sống mới thì Đào mang một động cơ 
riêng, một nỗi niềm riêng có vẻ như lạc lõng.
Nhà văn Nguyễn Khải khi mô tả nhân vật Đào đã rất am hiểu và tôn trọng quy luật tâm lý  
của cuộc sống. Ngay cả những người có khả năng thích ứng với môi trường mới, thì cũng  


khó có thể thay đổi một sớm một chiều. Mà mọi sự thay đổi đểu phải có quá trình có thời  
gian của nó. Đào cũng vậy, những ngày đầu lên Điện Biên, chị là người mang nặng mặc 
cảm. Những ý nghĩ xưa cũ, những định kiến lạc hậu đã cầm tù chị, làm cho chị  luôn xa 
lánh mọi người, không dễ hòa nhập. Chị vẫn sống, vẫn làm việc nhưng không phải bằng  
sự gắn bó, bằng một niềm hứng khởi. Mà trái lại, chị  lao vào công việc cũng chỉ  để  mà 
tìm quên Đào sống thu mình thui thủi một mình một bóng, tự cô lập mình trước tập thể.
Cuộc sống ở nông trường Điện Biên được Nguyễn Khải mỏ tà có thể nói là cuộc sống lí  

tưởng đối với những người như Đào. Bởi đây là một cuộc sống sôi động, vô tư, nó cuốn  
con người đi với nhịp sống hăng say, không ai còn bị  gánh nặng của quá khứ  đeo đẳng. 
Họ  sống hết mình với hiện tại và tha thiết với tương lai. Đồng thời, đội sản xuất của 
Đào còn là một tổ   ấm, mỗi thành viên đều được quan tâm, được chăm lo, ai cũng biết 
giúp đỡ, nâng niu. san sẻ cho nhau. Chính vì thế mà tâm lí của Đào dần dần thay đổi. Từ 
một người mang nặng mặc cảm, Đào dần dần đã tự giải phóng khỏi những mặc cảm của  
mình. Hàng ngày được chứng kiến nhịp sống vô tư và sôi động, Đào thấy sự lạc lõng của 
mình thật sự vô lí. Càng ngày chị càng thấy những định kiến của mình không phù hợp một  
chút nào với nhịp sống mới. Mặt khác những người trong đội sản xuất đã chủ  động gần 
gũi với chị, động viên khuyên bảo, thuyết phục làm cho cách nghĩ cũ của chị  cứ  lung lay  
dán. Chị mới nhận ra một chân lý giản dị nhưng mới mẻ đối với chị: người ta không thể 
chỉ sống với quá khứ mà cần phải sống với hiện tại và tương lai. Người ta sinh ra  ở đời 
như đôi đũa có đôi, không ai sống một mình mãi mãi được. Cứ thế, quan niệm mới ngày 
một ngày hai đã hình thành trong đầu óc của chị.
Tuy nhiên, sự  tác động của môi trường chỉ là nhân tố  khách quan, nếu thiếu yếu tố chủ 
quan thì cũng không thể  có sự  thay đổi. May thay, khát vọng hạnh phúc  ở  người đàn bà  
quá lứa lỡ thì này, té ra chưa hoàn toàn tắt hẳn. Những ngày chán chường, chị không dám 
mơ đến hạnh phúc, nhưng khát khao ấy vẫn âm ỉ cháy trong lòng chị. Nhiều hôm ốm đau 
phải nằm nhờ nhà bạn, nâng bát cơm bốc khói do bạn đưa cho, nhìn thấy gia đình bạn ấm  
cúng, chị  lại nhớ tiếc cái gia đình đã mất của mình. Nếu không còn khao khát, hẳn lòng  
chị  sẽ  không gợn lên một chút tiếc nuối nào. Rồi những buổi đứng máy tuốt lạc với  


Huân, nhìn bộ ngực và đôi vai để trần đỏ  như đồng hun dưới ánh nắng cao nguyên, lòng 
chị lại dây lên một nỗi thèm khát về một gia đình có người chồng khỏe mạnh như thế. Rõ 
ràng, tác động của cuộc sống chung quanh chỉ là sự khơi dậy, là sự thổi bùng lên cái ngọn  
lửa âm ỉ trong lòng chị. Và cuối cùng, trong mùa thu hoạch lạc, con người này đã thực sự 
thay đổi
Qua việc mô tả nhân vật Đào trong quá trình đổi thay căn bản về tính cách và thân phận,  
Nguyễn Khải đã ca ngợi cuộc sống mới mà cách mạng và nhân dân đang nhen lên trên 

khắp đất nước. Cuộc sống  ấy thực sự là một quan hệ  xã hội tốt đẹp mà mỗi thành viên  
trong đó đều cảm nhận được hạnh phúc rất cụ thể. Đó là cuộc sống mà mỗi thành viên  
đều được chăm lo nâng đỡ, ai cũng tìm được hạnh phúc cho riêng mình. Bằng cách ấy nhà  
văn đã ca ngợi công  ơn đổi đời to lớn của cach mang. Cuộc sống mới đã đền bù được 
nhưng mất mát của số phận mà cuộc sống cũ không thể nào làm được
Nội dung câu chuyện còn chứa  đựng một triết lý sâu xa Không phải ngẫu nhiên mà  
Nguyễn Khải mô tả sự đổi thay của Đào diễn ra trên mảnh đất Điện Biên. Đây là mảnh 
đất chiến tranh từng ngự trị. trước kia chỉ có đạn bom và cái chết. Trước, mảnh đất ấy đã 
chết trong lòng chị Đào thì nay đang sống lại. Trước kia Đào tưởng mình đã đến cái bước  
tận cùng của đời mình. Nhưng không phải. cái chết khổng tiêu diệt được sự  sống. Trái 
lại, sự  sống đang nảy sinh từ  cái chết  ở  nông trường Điện Biên, người ta tặng nhau 
những dây dù để  làm võng, những vỏ  mìn cóc làm bình hoa, vỏ  pháo sáng làm ống đựng  
giấy khai sinh. Những phương tiện vốn dùng để  tiêu hủy sự  sống này đang trở  thành 
những đồ  vật chăm lo cho cuộc sống. Trong lòng Đào cũng có một đổi thay như thế, chị 
đã phá bỏ mối mặc cảm của mình để hòa nhập với cuộc đời, bước qua giới hạn của mình 
để  đến bến bờ  hạnh phúc mới. Đúng là "ớ  đời này không có con đường cùng, chỉ  có  
những ranh giới, điều cốt yếu là phải có sức mạnh để bước qua những ranh giới ấy". Đó  
thực sự là một triết lí nhân sinh được rút ra từ cuộc đời nhân vật Đào, nhưng ý nghĩa của  
nó thỉ không chỉ dừng lại ở riêng "Mùa lạc". Bởi vì đời người là gì, nếu không phải là một 
nỗ lực không ngừng để liên tục bước qua những ranh giới của riêng mình? Đó cũng chính  
là ý nghĩa nhân đạo sâu sắc của tác phẩm.