Nghiên Cứu Về Chi Phí Được Trừ Và Không Được Trừ Khi Xác Định Thu Nhập Chịu Thuế Trong Luật Thuế

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.06 MB, 94 trang )

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN THƯƠNG MẠI


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 33 (2007-2011)

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được
trừ khi xác định thu nhập chịu thuế trong Luật thuế
thu nhập doanh nghiệp

Giảng viên hướng dẫn:
TS. LÊ THỊ NGUYỆT CHÂU

Cần Thơ, Tháng 5/2011

Sinh viên thực hiện:
NGUYỄN ANH THƯ
MSSV: 5075070
Lớp: Luật thương mại 1- K33

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN THƯƠNG MẠI


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 33 (2007-2011)

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được
trừ khi xác định thu nhập chịu thuế trong Luật thuế
thu nhập doanh nghiệp

Giảng viên hướng dẫn:
TS. LÊ THỊ NGUYỆT CHÂU

Cần Thơ, Tháng 5/2011

Sinh viên thực hiện:
NGUYỄN ANH THƯ
MSSV: 5075070
Lớp: Luật thương mại 1- K33

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

PHẦN NHẬN XÉT CỦA THÀNH VIÊN HỘI ĐỒNG
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
..........................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-1-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

PHẦN NHẬN XÉT CỦA THÀNH VIÊN HỘI ĐỒNG
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
..........................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-2-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

PHẦN NHẬN XÉT CỦA THÀNH VIÊN HỘI ĐỒNG
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

1.2.1. Khái niệm chi phí sản xuất kinh doanh............................................................. 19
1.2.2. Phân loại chi phí sản xuất kinh doanh.............................................................. 20
1.2.3. Chi phí và vai trò của việc quản lý chi phí sản xuất kinh doanh của các
doanh nghiệp ............................................................................................................ 23
1.3 Mối liên hệ giữa Luật thuế thu nhập doanh nghiệp và chi phí trong hoạt động
sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ................................................................. 25
CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN VỀ CHI PHÍ ĐƯỢC TRỪ VÀ KHÔNG ĐƯỢC
TRỪ KHI XÁC ĐỊNH THU NHẬP CHỊU THUỂ TRONG THUẾ THU NHẬP
DOANH NGHIỆP VÀ MỘT SỐ ĐỀ XUẤT, Ý KIẾN........................................... 28
2.1 Khái niệm và các điều kiện của chi phí được trừ ............................................. 28
2.1.1 Khái niệm chi phí được trừ và không được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế
trong Luật thuế Thu nhập doanh nghiệp .................................................................... 28
2.1.2 Các điều kiện của chi phí được trừ nhìn từ góc độ lý luận............................... 29
2.2 Các khoản chi phí được trừ và không được trừ khi xác định thu nhập chịu
thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp ........................................................ 31
2.2.1 Các khoản chi phí được trừ............................................................................. 31
2.2.2 Các khoản chi phí không được trừ .................................................................. 34
2.3 Cách thức thực hiện việc trừ chi phí ............................................................... 74
2.3.1 Xác định các khoản chi phí được trừ................................................................ 74
2.3.2 Thực hiện việc trừ chi phí do bộ phận nào thực hiện? ...................................... 76
2.3.3 Phương pháp trừ chi phí .................................................................................. 78
2.4 Đề xuất – kiến nghị ........................................................................................... 79
2.4.1 Giải pháp về chính sách thuế............................................................................ 79
2.4.2 Giải pháp về quản lý thuế................................................................................. 80
Kết luận .............................................................................................................................. 85

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-4-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong điều kiện nền kinh tế thị trường ở nước ta, tất cả các thành phần kinh tế
đều có quyền tự do kinh doanh và bình đẳng trên cơ sở pháp luật. Doanh nghiệp nào
có lực lượng lao động với tay nghề cao, năng lực tài chính mạnh, tổ chức sản xuất hợp
lý thì doanh nghiệp đó sẽ có ưu thế và có cơ hội để nhận được lợi nhuận cao; ngược lại
các doanh nghiệp với năng lực tài chính, lực lượng lao động bị hạn chế, không biết tổ
chức, bố trí sản xuất hợp lý sẽ nhận được lợi nhuận thấp, thậm chí không có lời. Một
khi doanh nghiệp hoạt động sản xuất có lời thì nhà nước sẽ điều tiết một phần lợi
nhuận đó vào ngân sách nhà nước. Vì vậy, thu nhập thực nhận của doanh nghiệp là
khoản tiền còn lại sau thuế. Điều này dẫn đến một thực tế là doanh nghiệp luôn mong
muốn số thuế phải nộp ít đi để lợi nhuận sau thuế của họ tăng lên. Và để thực hiện
mong muốn đó, một số doanh nghiệp tìm cách để tăng chi phí được trừ. Trong một số
trường hợp, đã làm phát sinh tiêu cực.
Mặt khác, có thể do trình độ phát triển kinh tế - xã hội chưa cao, khả năng quản
lý của nhà nước còn yếu, sự chưa hoàn thiện của hệ thống pháp luật mà một số chi phí
thực tế phát sinh nhưng chưa được phép trừ làm cho nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp
trở nên nặng nề.
Luật thuế thu nhập doanh nghiệp (trước đây gọi là thuế lợi tức) được Quốc hội
ban hành lần đầu tiên vào năm 1990. Năm 1997, Quốc hội ban hành Luật thuế thu
nhập doanh nghiệp và luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/1999. Đến năm
2003, Quốc hội đã sửa đổi, bổ sung luật thuế thuế thu nhập doanh nghiệp năm 1997

nhưng những sửa đổi, bổ sung này vẫn chưa đáp ứng được tình hình kinh tế xã hội. Vì
lẽ đó, năm 2008 Quốc hội lại tiếp tục thực hiện sửa đổi, ban hành một Luật thuế mới
có hiệu lực thi hành vào ngày 01/01/2009. Sau đó, Chính phủ, Bộ tài chính cũng đã
ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành và chỉ đạo triển khai thực hiện. Tuy nhiên,
trong thực tiễn quá trình áp dụng, những quy định này vẫn còn tồn tại một số bất cập
hay chưa được cụ thể, chi tiết về nội dung khiến việc thực hiện của các doanh nghiệp
gặp phải không ít khó khăn, trở ngại.
Xuất phát từ thực tế cấp thiết trên, người viết chọn đề tài: “Nghiên cứu về chi
phí được trừ và không được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu
nhập doanh nghiệp” làm đề tài luận văn tốt nghiệp nhằm đáp ứng nhu cầu tìm hiểu sâu
hơn và phản ánh những vấn đề đang còn tồn tại cũng như đưa ra một số hướng giải
quyết để hoàn thiện hơn những quy định về vấn đề này trong bối cảnh nền kinh tế
nước ta hiện nay.

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-5-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

Hơn nữa, vấn đề về chi phí được trừ và không được trừ có sự ảnh hưởng nhất
định liên quan đến số thuế thu nhập doanh nghiệp (một loại chi phí không nhỏ cho
doanh nghiệp, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp cũng như
của các cổ đông) mà các doanh nghiệp phải nộp vào cuối kỳ tính thuế. Do đó, việc các

doanh nghiệp tìm hiểu và nghiên cứu kỹ các quy định của pháp luật về vấn đề này là
hết sức cần thiết nhằm tránh những vấn đề bất cập trong việc hiểu và áp dụng các quy
định về chi phí trong Luật thuế trên thực tế cũng như các doanh nghiệp có thể vận
dụng kiến thức của mình về vấn đề này để kiểm soát các chi phí hoạt động của mình
một cách có hiệu quả để giảm bớt số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp, góp phần
vào việc tái sản xuất doanh nghiệp. Vì vậy, đề tài này có thể là nguồn thông tin bổ ích
cho các doanh nghiệp có quan tâm.
2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Nội dung đề tài là nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ trong Luật
thuế thu nhập doanh nghiệp. Vì vậy, trong khuôn khổ một luận văn, người viết tập
trung đi sâu tìm hiểu về mặt lý luận của chi phí nói chung và chi phí tính thuế nói
riêng, quy định của từng loại chi phí cũng như những bất cập hiện tại, cách thức thực
hiện việc trừ chi phí.
Đề tài “Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định thu
nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp” dựa trên cơ sở các văn bản quy
phạm pháp luật điều chỉnh trong lĩnh vực thuế thu nhập doanh nghiệp như: Luật thuế
thu nhập doanh nghiệp số 14/2008/QH12, Nghị định số 124/2008/NĐ-CP, Thông tư số
130/2008/TT-BTC ngày 26/12/2008, Thông tư số 18 /2011/TT-BTC ngày 10/02/2011
và quá trình đi tham khảo trên thực tế tại Cục thuế tỉnh Sóc Trăng.
3. Mục tiêu nghiên cứu đề tài
Đây là đề tài nghiên cứu mang tính thời sự, xã hội và pháp lý cần được các nhà
chuyên môn, người có quan tâm, khoa học pháp lý quan tâm nghiên cứu một cách
nghiêm túc để có giải pháp điều chỉnh vấn đề xã hội đang nảy sinh. Qua việc nghiên
cứu, tìm hiểu sẽ làm nổi bật lên những điểm tiến bộ đồng thời cho thấy những hạn chế
cần phải khắc phục trong quy định pháp luật hiện hành. Từ đó, người viết mong muốn
có một hệ thống pháp luật hoàn thiện hơn, phù hợp với tình hình hiện tại, rõ ràng và dễ
hiểu khi áp dụng trên thực tế nhằm tạo điều kiện cho các doanh nghiệp hiểu rõ hơn,
tiếp cận chính xác, đầy đủ những quy định để vừa giúp họ quản lý các loại chi phí có
hiệu quả, thỏa mãn được điều kiện đặt ra nhằm giảm bớt số thuế phải nộp, giúp tái tích

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-6-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

lũy đầu tư về sau; vừa đảm bảo được những nhu cầu của Nhà nước, hạn chế được tình
trạng gian lận đáng tiếc có thể xảy ra.
4. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Trong quá trình nghiên cứu, người viết sử dụng tổng hợp các phương pháp
nghiên cứu lý luận trên tài liệu, sách vở; phương pháp phân tích, tổng hợp, bình luận
những quy định của pháp luật về thuế thu nhập doanh nghiệp; phương pháp sưu tầm
một số số liệu thực tế; phương pháp phỏng vấn và xử lý các ý kiến phỏng vấn… để
khái quát lên những vấn đề được đề cập đến.
5. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn còn được chia thành hai chương riêng
biệt:
- Chương 1:Những lý luận cơ bản về Luật thuế Thu nhập doanh nghiệp và chi phí
sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp
- Chương 2: Tổng quan về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định thu
nhập chịu thuế trong Luật thuế Thu nhập doanh nghiệp và một số đề xuất, kiến nghị.

CHƯƠNG 1:
KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP

VÀ CHI PHÍ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-7-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

1.1.

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

1.1.1.

Lược sử phát triển của thuế thu nhập doanh nghiệp

Từ khi xã hội loài người phát triển và hình thành nên nhà nước, thuế đã được
biết đến như một phạm trù kinh tế, đồng thời cũng là một phạm trù lịch sử. Cũng như
nhiều nước trên thế giới, thuế được xem là công cụ cơ bản và hữu hiệu được nhà nước
sử dụng để quản lý nền kinh tế bằng cách đóng góp nguồn thu từ thuế vào ngân sách
quốc gia nhằm thực hiện những mục tiêu tốt đẹp, góp phần thực hiện công bằng xã
hội, kích thích nền kinh tế phát triển…Trước đây, khi luật thuế còn khá đơn giản, việc
thu thuế chủ yếu dựa vào hiện vật, tức là đánh thuế vào thu nhập vật chất của người
dân. Loại thuế này thể hiện ở chỗ người dân tạo ra sản phẩm nào thì nộp bằng vật đó.

Nhưng, việc thu thuế như vậy khiến cho nhà nước gặp vấn đề về quản lý con người và
công việc, không linh hoạt trong bảo quản và sử dụng, chi tiêu khó khăn. Sự ra đời và
phát triển của nền kinh tế hàng hóa – tiền tệ, mà đỉnh cao là sự xuất hiện của tiền đã
giúp nhà nước giải quyết vấn đề trên thông qua việc thu thuế bằng tiền.Với hình thức
thu thuế này đã làm bước đệm cho các quan hệ về thuế và các thứ thuế khác hình
thành và phát triển, làm phong phú hơn lĩnh vực về thuế. Tuy nhiên, qua những giai
đoạn phát triển khác nhau của xã hội và nền kinh tế thì các loại thuế đó đã có những
thay đổi nhất định về tên gọi và cả bản chất, đặc biệt là thuế thu nhập doanh nghiệp.
Trong thời kỳ đổi mới trước năm 1990, nền kinh tế nước ta vận hành theo cơ
chế kế hoạch tập trung bao cấp dựa trên nền tảng của quan hệ sản xuát.Việc quản lý
nền kinh tế chủ yếu là bằng mệnh lệnh hành chính, việc phân phối, trao đổi, tiêu dùng
đều theo chỉ tiêu pháp lệnh của nhà nước, thậm chí giá cả hàng hóa, dịch vụ cũng đều
do Nhà nước quy định nên việc thu ngân sách nhà nước chỉ thực hiện chủ yếu từ thu
quốc doanh và trích nộp lợi nhuận, do nhà nước quy định trên nguyên tắc “thu đủ, chi
đủ”. Trong thời kỳ này, có một loại thuế đánh vào thu nhập, lợi tức của các tổ chức, cá
nhân thuộc các thành phần kinh tế khác nhau thuộc các lĩnh vực hoạt động sản xuất,
kinh doanh, xây dựng, vận tải, thương nghiệp, ăn uống, dịch vụ và các hoạt động kinh
doanh khác, gọi là thuế lợi tức.Tuy nhiên, loại thuế này chỉ áp dụng cho kinh tế ngoài
quốc doanh, còn các doanh nghiệp quốc doanh thì nhà nước thu một phần lợi nhuận
tạo ra từ hoạt động kinh doanh bằng cách áp dụng chế độ trích nộp lợi nhuận theo kế
hoạch. Như vậy, vai trò của thuế được sử dụng rất hạn chế về cả số lượng và chất
lượng.
Sau năm 1990, hệ thống chính sách thuế của Việt Nam đã được cải cách một
cách căn bản theo tinh thần thực hiện đường lối đổi mới, chuyển đổi nền kinh tế tập
trung bao cấp sang nền kinh tế sản xuất hàng hóa nhiều thành phần của Đại hội Đảng
lần thứ VI. Trong xu thế đó, thuế lợi tức cũng đã được ban hành mới để áp dụng chung

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-8-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

cho tất cả các tố chức, cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế có thu nhập từ kinh doanh
trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam. Luật thuế lợi tức đã được Quốc hội nước Cộng hòa
Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam khóa VIII, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 30/06/1990 và
được sửa đổi, bổ sung tại Quốc hội khóa IX, kỳ họp thứ 3 thông qua ngày 06/07/1993.
Đối tượng điều chỉnh của Luật thuế lợi tức là quan hệ thu, nộp thuế lợi tức phát sinh
giữa nhà nước với các tổ chức và cá nhân kinh doanh có lợi tức từ các hoạt động kinh
doanh trên lãnh thổ Việt Nam. Đồng thời, thuế lợi tức theo quy định của Luật thuế lợi
tức là thuế trực thu.
Qua một thời gian áp dụng, Luật thuế lợi tức đã thể hiện được mặt tích cực nhất
định của nó so với loại thuế cũ trước đó, điển hình là việc áp dụng chung một chính
sách thuế lợi tức đối với tất cả các thành phần kinh tế đã đảm bảo sự công bằng, bình
đẳng trong cạnh tranh, tạo điều kiện thúc đẩy các thành phần kinh tế phát triển. Đối
với kinh tế quốc doanh, được áp dụng chính sách thuế lợi tức thay cho chế độ thu quốc
doanh mang nặng tính bao cấp trước đây đã thật sự có tác động mạnh mẽ, thúc đẩy các
xí nghiệp tăng cường hạch toán kinh doanh, từng bước thích ứng với cơ chế thị trường
để tồn tại và phát triển, hạn chế tình trạng “lãi giả, lỗ thật”, giảm bớt những doanh
nghiệp kinh doanh bị thua lỗ. Đối với kinh tế ngoài quốc doanh cũng được áp dụng
một chính sách thuế như đối với kinh tế quốc doanh đã tạo ra sự phấn khởi, kích thích
các thành phần kinh tế bỏ vốn đầu tư, phát triển sản xuất kinh doanh, làm cho các
ngành nghề ngày càng đa dạng, phong phú hơn. Khu vực cá thể, tổ chức kinh tế của
các đoàn thể cũng tham gia kinh doanh thương mại, dịch vụ ngày càng phát triển; hoạt

động kinh doanh của các doanh nghiệp cũng ngày càng hiệu quả, thu hút được vốn đầu
tư nước ngoài, phát triển mạnh các hoạt động dịch vụ, góp phần chuyển dịch cơ cấu
nền kinh tế trong nước. Bên cạnh đó, chính sách thuế còn quy định thêm nhiều ưu đãi
đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đã góp phần quan trọng thu hút các
tổ chức, cá nhân nước ngoài đầu tư trực tiếp vào Việt Nam làm tăng số lượng các dự
án đầu tư trong năm. Ngoài ra, còn có các hình thức đầu tư gián tiếp trong các lĩnh vực
tài chính, ngân hàng, tư vấn pháp luật, giáo dục, y tế…
Song, với sự phát triển không ngừng của tình hình kinh tế xã hội, nền kinh tế thị
trường đã và đang hình thành ở nước ta khiến cho Luật thuế lợi tức ngày càng bộc lộ
rõ nhiều hạn chế gây ảnh hưởng không nhỏ đến tiến trình phát triển của nền kinh tế
nước ta, cụ thể là:
- Thứ nhất, tên gọi “thuế lợi tức” không phản ánh đầy đủ nội dung của thuế này.
Khái niệm “lợi tức” thường được hiểu là một phần giá trị thặng dư mà doanh nghiệp
có được trong kinh doanh. Nhưng trong nền kinh tế thị trường, các khoản thu rất đa
dạng, phong phú, có khoản thu từ kinh doanh, có khoản thu không phải là kinh doanh

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-9-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

như: các khoản thu từ chuyển nhượng vốn, chuyển giao cộng nghệ, bản quyền…Do
vậy, tên gọi “ thuế lợi tức” không bao quát được hết các khoản thu nhập phải đánh

thuế.
- Thứ hai, phạm vi điều chỉnh của Luật thuế lợi tức còn hạn hẹp, chưa bao quát hết
được các loại hình kinh doanh khác đã và đang phát sinh có thể tạo ra thu nhập trong
nền kinh tế thị trường. Mặc dù, trong luật thuế lợi tức cũng có quy định lợi tức chịu
thuế bao gồm: lợi tức kinh doanh và lợi tức khác, nhưng trong thực tế, việc giải thích
các khoản lợi tức khác chưa có tính thuyết phục cao, nhất là đối với doanh nghiệp có
vốn đầu tư nước ngoài.
- Thứ ba, mức động viên thu nhập của các cơ sở sản xuất kinh doanh vào ngân sách
nhà nước còn bất hợp lý, mức thuế suất áp dụng quá cao, quá chênh lệch giữa các
ngành nghề làm hạn chế việc tích lũy tái đầu tư của các doanh nghiệp, gây khó khăn
cho công tác quản lý, thu nộp thuế, tạo kẽ hở cho tham nhũng, tiêu cực phát sinh. Cụ
thể, thuế suất áp dụng cho doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư
nước ngoài có sự khác biệt rất lớn, tạo sự bất bình đẳng lớn trong kinh doanh, gây tâm
lý trốn thuế cho doanh nghiệp trong nước và sự hoài nghi về môi trường đầu tư ở Việt
Nam của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài khi họ vừa được hưởng mức thuế
thấp (chỉ 25%, trong khi doanh nghiệp trong nước là 25%, 35%, 45% tùy theo ngành
nghề kinh doanh) mà còn được dành quá nhiều ưu đãi về thuế (tùy từng ngành nghề
mà có thể được hưởng mức thuế thấp hơn 25%, hoặc được miễn thuế lợi tức đến 8
năm và được giảm 50% số thuế lợi tức trong 4 năm liên tiếp, hoặc được hoàn trả số
thuế lợi tức đã nộp trên phần lợi nhuận tái đầu tư).
- Thứ tư, một số quy định về chi phí hợp lý, miến giảm thuế và chế độ đa thuế suất
với ba nhóm thuế suất áp dụng cho ba ngành nghề (25% đối với công nghiệp nặng, xây
dựng và vận tải; 35% đối với công nghiệp nhẹ; công nghiệp thực phẩm và sản xuất
khác; 45% đối với Thương nghiệp; ăn uống và dịch vụ các loại) dường như không còn
phù hợp nữa. Lí do là vì những doanh nghiệp kinh doanh tổng hợp đa dạng, vừa sản
xuất, vừa đưa hàng đi tiêu thụ và bảo hành trên địa bàn cả nước nên khó phân định số
lợi tức đạt được trong từng khâu theo đúng quy định. Hơn nữa, những mặt hàng thiết
yếu cho sản xuất và đời sống thì thường được áp mức thuế thấp nhằm hạ giá thành,
mang lại sự ưu đãi cho người tiêu dùng, nhưng giá cả hàng hóa trong nền kinh tế thị
trường chủ yếu là do cung – cầu quyết định nên trong trường hợp cung nhỏ hơn cầu thì

giá bán vẫn sẽ tăng dù đang áp mức thuế thấp.
- Thứ năm, theo quy định của luật thuế lợi tức thì các doanh nghiệp trong nước và
doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài nhưng hoạt động không theo Luật đầu tư nước
ngoài tại Việt Nam phải chịu sự điều chỉnh của Luật thuế lợi tức. Trong khi đó, theo

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-10-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam thì các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài
dưới mọi hình thức phải nộp thuế lợi tức được quy định trong Luật đầu tư nước ngoài
tại Việt Nam. Từ những nội dung không nhất quán trên đã tạo nên sự chồng chéo,
thiếu rõ ràng, ảnh hưởng đến tác dụng điều tiết nền kinh tế của luật thuế.
Nhằm khắc phục những nhược điểm trên của Luật thuế lợi tức, nhằm đảm bảo
sự hài hòa của luật thuế mới với nền kinh tế của nước ta trong giai đoạn mới, đảm bảo
cho hệ thống thuế Việt Nam từng bước hòa nhập với hệ thống thuế trong khu vực và
trên thế giới, vào ngày 10/05/1997 Quốc hội khóa IX, kỳ họp thứ 11 đã thông qua Luật
thuế thu nhập doanh nghiệp có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/1999. Lần đầu tiên
trong lịch sử phát triển của hệ thống thuế, một luật thuế liên quan đến hoạt động kinh
doanh thu lợi của doanh nghiệp được ban hành với tên gọi hoàn toàn khác, khá phù
hợp với nội dung kinh tế của doanh nghiệp. Luật thuế thu nhập doanh nghiệp năm
1997 đã góp phần đáng kể vào việc cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, kích thích

các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước thành lập doanh nghiệp mới, xây dựng dây
chuyền sản xuất mới, mở rộng quy mô; tăng thêm số thu cho ngân sách nhà nước,
chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng số thu thuế và phí; thúc đẩy các cơ sở kinh doanh
tăng cường hạch toán kinh doanh, củng cố công tác kế toán, hóa đơn, chứng từ; áp
dụng một mức thuế chung cho tất cả các thành phần kinh doanh tạo điều kiện tốt cho
doanh nghiệp kê khai và nộp thuế, tiết kiệm được thời gian, nhân lực và chi phí vật
chất. Tuy nhiên, do vẫn còn khá mới nên Luật thuế thu nhập doanh nghiệp 1997 vẫn
còn tồn tại một số hạn chế về đối tượng chịu thuế, mức thuế suất, sự bình đẳng giữa
các doanh nghiệp trong và ngoài nước và việc miễn giảm, ưu đãi vẫn còn chưa rõ ràng,
gây khó khăn, phức tạp.
Đến ngày 17/06/2003, tại kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa IX nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam đã thông qua Luật thuế thu nhập doanh nghiệp sửa đổi (gọi tắt là
Luật thuế thu nhập doanh nghiệp 2003) để thay thế cho Luật thuế thu nhập doanh
nghiệp năm 1997 và có hiệu lực từ ngày 01/01/2004 nhằm khắc phục những vướng
mắc, khiếm khuyết của luật thuế cũ. Luật thuế thu nhập doanh nghiệp 2003 đã sửa đổi
một số điều với những nội dung cơ bản, cụ thể: Luật thuế thu nhập doanh nghiệp 2003
đã giảm bớt đi 03 điều luật trong Luật thuế năm 1997 như Điều 17 (cũ): Miễn thuế,
giảm thuế cho cơ sở kinh doanh mới thành lập, Điều 19 (cũ): Hoàn thuế cho số thu
nhập tái đầu tư đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tham gia hợp đồng hợp
tác kinh doanh và Điều 20 (cũ): Miễn thuế cho cơ sở kinh doanh di chuyển đến vùng
núi, hải đảo và những vùng khó khăn khác.
Qua các lần sửa đổi, Luật thuế thu nhập doanh nghiệp ngày càng trở nên có
hiệu quả và thu được nhiều thành tựu khả quan, tuy nhiên trong quá trình thực hiện

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-11-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

cũng thể hiện một số nhược điểm còn tồn tại. Để khắc phục những nhược điểm này,
ngày 03/06/2008, Quốc hội khóa XII, kỳ họp thứ 3 của nước ta một lần nữa thông qua
Luật thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2008, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2009.
Luật thuế thu nhập doanh nghiệp mới ban hành năm 2008 có nhiều thay đổi, trong đó
tiêu biểu là những thay đổi quan trọng về đối tượng nộp thuế, cụ thể là đảm bảo thống
nhất việc áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp đối với mọi thành phần kinh tế, không
phân biệt các thành phần kinh tế với nhau; đối với các đối tượng là cá nhân và hộ
gia đình sẽ chuyển sang nộp thuế thu nhập cá nhân từ ngày 01/01/2009 nên
đối tượng nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo Luật mới chỉ còn bao gồm
doanh nghiệp và các tổ chức thuộc các thành phần kinh tế có hoạt động sản
xuất, kinh doanh, có thu nhập. Ngoài ra, trong luật thuế mới còn có thêm một số đổi
mới khác như: quy định thêm về “thu nhập miễn thuế”, đưa ra một khái niệm hoàn
toàn mới về “thu nhập tính thuế”; không quy định cụ thể các khoản chi được trừ khi
xác định thu nhập chịu thuế mà chỉ quy định điều kiên để xác định khoản chi được trừ
và liệt kê cụ thể các khoản chi không được trừ; áp dụng mức thuế suất chung là 25% (
Luật thuế thu nhập doanh nghiệp cũ năm 2003 là 28%), riêng đối với hoạt động tìm
kiếm, thăm dò, khai thác dầu khí và tài nguyên quý hiếm khác thuế suất tối thiểu 32%
(từ 32% đến 50%) tùy từng dự án, từng cơ sở kinh doanh; quy định rõ ràng về ưu đãi,
miễn giảm thuế và việc chuyển lỗ của các cơ sở kinh doanh; ban hành thêm quy định
về trích lập Quỹ phát triển và khoa học của công nghiệp…. Đây là một chủ trương rất
quan trọng của Nhà nước, phát huy hơn nữa vai trò to lớn của thuế thu nhập doanh
nghiệp trong điều kiện nước ta hiện nay, đồng thời tạo ra bước tiến quan trọng trong lộ
trình hướng tới xây dựng một Luật thuế thu nhập doanh nghiệp thống nhất và hoàn
chỉnh.

1.1.2.

Khái niệm, đặc điểm và vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp

1.1.2.1 Khái niệm thuế thu nhập doanh nghiệp
Trong hệ thống thuế của Việt Nam có rất nhiều loại thuế với những tên gọi khác
nhau, nhưng về bản chất tất cả các loại thuế này đều nhắm vào thu nhập của dân cư.
Thuế thu nhập doanh nghiệp cũng vậy. Vì vậy, để hiểu rõ thuế thu nhập doanh nghiệp
trước hết cần phải tìm hiểu về thu nhập và thuế thu nhập.
Trong lĩnh vực kinh tế học vi mô, thu nhập được định nghĩa là phần chênh lệch
giữa khoản thu về và khoản chi phí đã bỏ ra. Loại thu nhập này lại gồm thu nhập từ lao
động (tiền công, tiền lương bao gồm cả lương hưu, các khoản trợ cấp bao gồm cả học
bổng) và thu nhập tài chính (lãi tiết kiệm, lãi mua bán chứng khoán, thu từ cho thuê

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-12-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

bất động sản) và các thu nhập khác (tiền thưởng,...)1. Còn trên góc độ phân phối thu
nhập, người ta lại đưa ra khái niệm như sau: Thu nhập là tổng các giá trị mà một chủ
thể nào đó nhận được trong nền kinh tế xã hội thông qua quá trình phân phối thu nhập
quốc dân trong một khoảng thời hạn nhất định, không phân biệt nguồn gốc hình thành

từ lao động, tài sản hay đầu tư…Thu nhập trong dân cư luôn luôn phải chịu sự chi phối
từ một số yếu tố nhất định trong xã hội như: mức độ xây dựng và phát triển của nền
kinh tế quốc gia; cơ chế phân phối lại thu nhập trong xã hội; các yếu tố xã hội và các
yếu tố khác…
Từ những khái niệm trên, ta có thể hiểu thuế thu nhập là một loại thuế đánh trực
tiếp vào thu nhập thực tế của các cá nhân và pháp nhân. Trong trường hợp đánh vào
thu nhập của cá nhân, nó được gọi là thuế thu nhập cá nhân. Còn trong trường hợp
đánh vào thu nhập của pháp nhân, nó được gọi là thuế thu nhập doanh nghiệp. Theo
Giáo trình luật thuế Việt Nam của Đại học luật Hà Nội năm 2007 thì thuế thu nhập
được định nghĩa “là một loại thuế trực thu đánh vào thu nhập của các tổ chức kinh
doanh, các cá nhân có thu nhập phát sinh từng lần hoặc trong một khoảng thời gian
nhất định từ một số nguồn nhất định”. Ở hầu hết các nước, thuế thu nhập là nguồn thu
chủ yếu của chính quyền trung ương. Nhưng không phải toàn bộ thu nhập của các cá
nhân và pháp nhân đều là đối tượng đánh thuế thu nhập, mà thuế thu nhập chỉ điều
chỉnh hay thu trên phần thu nhập chịu thuế tức là khoản thu nhập sau khi đã được miễn
trừ chi phí hợp lý, hợp lệ. Cơ sở tính thuế là thu nhập, song có nhiều cách xác định thu
nhập chịu thuế.Có nơi, cơ sở tính thuế là những khoản thu nhập được cơ quan thu xác
định là thu nhập để tiêu dùng. Có nơi, cơ sở tính thuế là những khoản thu nhập thường
xuyên; còn thu nhập nhất thời, thu nhập ngoài kế hoạch của người nộp thì không bị
đánh thuế. Lại có nơi, cơ sở tính thuế là mọi khoản thu nhập2.
Thuế thu nhập đóng vai trò rất quan trọng trong việc đảm bảo nguồn thu cho
ngân sách nhà nước và thực hiện các chức năng quản lý, điều tiết vĩ mô của nhà nước
đối với các hoạt động kinh tế - xã hội trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân đảm bảo cho
nhà nước có nguồn thu để trang trải các khoản chi mang tính chất phúc lợi công cộng.
Thông qua áp dụng thuế suất lũy tiến của thuế thu nhập, nhà nước buộc người có thu
nhập cao hơn phải chịu gánh nặng thuế lớn hơn (đánh thuế theo khả năng). Cơ quan
thu sẽ đặt ra các bậc thuế; mỗi bậc tương ứng với một phạm vi thu nhập. Đối với mỗi
bậc sẽ có một thuế suất riêng. Bậc thuế cho phạm vi thu nhập cao hơn, sẽ có thuế suất
cao hơn. Bậc thuế tương ứng với phạm vi thu nhập thấp nhất có thể có thuế suất là 0%.
1

Bách khoa toàn thư – Thu nhập: [truy cập ngày
18/8/2010]
2
Bách khoa toàn thư – Thuế thu nhập: />[truy cập ngày 28/04/2011]

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-13-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

Nhà nước còn dùng thuế thu nhập để điều tiết thu nhập bằng cách khấu trừ (trừ vào
tổng số thuế phải nộp thông thường) khi người đóng thuế là người tàn tật dẫn tới khả
năng lao động kiếm thu nhập bị hạn chế, khi người đóng thuế có con nhỏ hơn một độ
tuổi nhất định…
Căn cứ vào đối tượng nộp thuế thu nhập, hệ thống luật thực định về thuế ở các
nước phân chia thuế thu nhập ra làm hai loại: thuế thu nhập công ty và thuế thu nhập
cá nhân. Ở Việt Nam, thuế thu nhập cũng được phân thành hai loại là thuế thu nhập
doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân. Cách phân chia này dựa trên tiêu chí đối tượng
nộp thuế thu nhập và nguồn gốc làm phát sinh thu nhập chịu thuế. Theo đó, có thể hiểu
thuế thu nhập doanh nghiệp là một loại thuế trực thu3, đánh trực tiếp vào thu nhập của
các cơ sở kinh doanh trong kỳ tính thuế sau khi đã trừ đi các chi phí liên quan đến thu
nhập đó. Tuy nhiên, trên phương diện luật pháp, loại thuế này cũng có thể được sử

dụng để mở rộng diện điều chỉnh đối với thu nhập của những cá nhân hoặc nhóm cá
nhân kinh doanh, hợp tác xã, các hình thức liên kết, các cơ sở kinh doanh không thành
lập theo Luật doanh nghiệp 2005... tuỳ thuộc vào yêu cầu quản lý của Nhà nước. Được
xem là loại thuế trực thu, thuế thu nhập doanh nghiệp điều chỉnh trực tiếp vào lợi
nhuận của doanh nghiệp, giải quyết mối quan hệ về lợi ích của nhà nước và doanh
nghiệp, động viên một phần thu nhập của họ vào ngân sách nhà nước, điều tiết vĩ mô
nền kinh tế thông qua động viên công bằng giữa các thành phần kinh tế, khuyến khích
ưu đãi đầu tư nhằm thúc đẩy sản xuất, kinh doanh phát triển4. Trên thế giới, loại thuế
này có những định danh và tên gọi khác nhau, tuỳ theo quan niệm hoặc quy định pháp
luật của mỗi nước, nhiều khi trong các tài liệu khác nhau cũng có tên gọi không giống
nhau do việc sử dụng các thuật ngữ qua dịch thuật. Theo đó, thuế thu nhập doanh
nghiệp còn được gọi là thuế công ty (corporation tax); thuế thu nhập công ty
(corporation income tax); thuế lợi tức (profit tax) hoặc thuế lợi tức công ty
(corporation profit tax). Bên cạnh đó, luật của các nước cũng có sự không đồng nhất
về một số nội dung của luật thuế này như: xác định phạm vi đối tượng phải nộp thuế,
phạm vi thu nhập chịu thuế và cách đánh thuế trên mỗi loại thu nhập…Nhiều ý kiến
cho rằng “thu nhập doanh nghiệp” được sử dụng nhiều hơn, phổ biến hơn, thực dụng
hơn và khi sử dụng nó sẽ dễ đánh thuế hơn so với sử dụng phạm trù “lợi tức”5 . Nhưng
về bản chất thì tất cả đều tương đối giống nhau.
3

Thuế trực thu là một loại thuế đánh trực tiếp vào thu nhập của người chịu thuế (người nộp thuế và người chịu
thuế là một) và người nộp thuế không thể chuyển giao gánh nặng chịu thuế sang cho người khác được. Đặc điểm
của thuế trực thu là tính chất lũy tiến do việc đánh thuế có tính đến khả năng của người nộp. Tuy nhiên, thuế thu
nhập doanh nghiệp thường không sử dụng thuế suất lũy tiến mà sử dụng thuế suất đồng nhất (flat tax rate). Mức
thuế suất khác nhau có thể được áp dụng đối với các nhóm đối tượng hoặc một số loại thu nhập khác nhay vì
mục tiêu chính sách.
4
Ts. Lê Thị Nguyệt Châu, Giáo trình Luật tài chính 2, Khoa luật – Trường Đại học Cần Thơ 2009, tr38
5

Thuế (www.mof.gov.vn)

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-14-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

Về kỹ thuật lập pháp, cũng có các cách ban hành không giống nhau giữa các
quốc gia. Có quốc gia quy định loại thuế này trong một luật riêng, quốc gia khác lại
quy định chung trong một bộ luật với thuế thu nhập cá nhân,trong đó có các chương,
mục quy định về thuế thu nhập doanh nghiệp vì họ cho rằng hai loại thuế đánh trên thu
nhập này có mối quan hệ mật thiết với nhau nên quy định trong cùng một văn bản sẽ
dễ tiếp cận hơn6. Riêng Việt Nam, do đối tượng đánh thuế của hai loại thuế này không
giống nhau nên nhà nước tách biệt chúng thành hai loại luật khác nhau, điều chỉnh
những vấn đề khác nhau trong lĩnh vực thu nhập.
Trong hệ thống luật của Việt Nam, không phải ngay từ đầu đã xuất hiện phạm trù
“ thuế thu nhập doanh nghiệp” mà nó chỉ được biết đến kể từ khi triển khai công tác
nghiên cứu và ban hành Luật thuế thu nhập doanh nghiệp để thay thế cho Luật thuế lợi
tức trước đây. Trải qua nhiều lần sửa đổi, bổ sung, nước ta đã có một luật thuế mới,
phù hợp với tình hình phát triển của xã hội hiện nay. Đó là Luật thuế thu nhập doanh
nghiệp số 14/2008/QH12 có hiệu lực thi hành từ năm 2009. Theo quy định hiện hành,
thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp được tính trên thu nhập chịu thuế thu nhập doanh
nghiệp, kể cả các khoản thu nhập khác nhận được từ hoạt động sản xuất kinh doanh

hàng hóa, dịch vụ tại nước ngoài mà Việt Nam chưa ký hiệp định tránh đánh thuế hai
lần. Doanh nghiệp phải nộp thuế tại nơi có trụ sở chính. Trường hợp có cơ sở sản xuất
hạch toán phụ thuộc hoạt động tại địa bàn, thành phố khác thì nộp theo tỉ lệ chi phí
giữa nơi có cơ sở sản xuất và nơi có trụ sở.
1.1.2.2 Đặc điểm của thuế thu nhập doanh nghiệp
Được xem là một bộ phận trong hệ thống thuế của Việt Nam, thuế thu nhập
doanh nghiệp cũng có những đặc điểm của một luật thuế nói chung là có tính cưỡng
chế, có tính pháp lý cao, là khoản đóng góp không mang tính hoàn trả trực tiếp và
không có đối giá trực tiếp. Ngoài ra, thuế thu nhập doanh nghiệp còn có một số đặc
điểm nổi bậc khác, phân biệt với các luật thuế khác là:
- Ở các nước đang phát triển như Việt Nam, thuế thu nhập doanh nghiệp được xem
là loại thuế dễ thu hơn so với thuế thu nhập cá nhân vì đa số việc quản lý thuế của
doanh nghiệp là dựa trên hồ sơ đăng ký kinh doanh và số lượng doanh nghiệp đang
hoạt động, mà số lượng ấy bao giờ cũng sẽ ít hơn số lượng cá nhân sinh sống trong
một quốc gia cho nên sẽ dễ quản lý hơn. Hơn nữa, thuế thu nhập doanh nghiệp không
đòi hỏi phải bỏ ra nhiều chi phí trong quá trình thu hơn các luật thuế khác, điều đó
giúp giảm bớt được một số chi phí không cần thiết nhưng vẫn đảm bảo hiệu quả thu.

6

Ts. Lê Thị Nguyệt Châu, Giáo trình Luật tài chính 2, Khoa luật – Trường Đại học Cần Thơ 2009, tr38

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-15-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

Còn đối với các nước đang phát triển, thuế thu nhập doanh nghiệp được xem là một
loại thuế thu trước của thuế thu nhập cá nhân vì hầu hết doanh nghiệp hoạt động ở các
nước này đều là doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty cổ phần cho nên người chịu thuế
thật sự là chủ doanh nghiệp tư nhân hoặc cổ đông do những người này chỉ thật sự nhận
được lợi tức từ hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp sau khi doanh nghiệp
đã nộp thế thu nhập doanh nghiệp cho nhà nước. Sau đó, những khoản lợi tức nhận
được từ thu nhập của doanh nghiệp sẽ tiếp tục được tính vào thu nhập chịu thuế thu
nhập cá nhân và tạo nên hiện tượng thuế chồng lên thuế trong việc thực hiện nghĩa vụ
nộp thuế của doanh nghiệp. Để giảm tình trạng thuế chồng thuế như vậy, các quốc gia
có thể cho phép khấu trừ phần thuế thu nhập doanh nghiệp đã đóng hoặc đánh thuế thu
nhập cá nhân trên phần lợi tức này ở mức thuế suất thấp7
- Thuế thu nhập doanh nghiệp là một loại thuế trực thu. Tính trực thu đó thể hiện ở
chỗ đối tượng nộp thuế cũng là đối tượng chịu thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên,
đôi khi vẫn có thể xảy ra hiện tượng đối tượng nộp thuế chuyển giao gánh nặng về
thuế cho các đối tượng khác khiến những người đó trở thành đối tượng phải chịu gánh
nặng về thuế thật sự, ví dụ như các chủ doanh nghiệp có thể chuyển giao phần nghĩa
vụ về thuế của họ cho các cổ đông, hoặc cho những người lao động đang làm việc
trong doanh nghiệp của họ, hoặc thậm chí cho những người đang tiêu dùng sản phẩm
của họ. Do là thuế trực thu nên ngoài mục tiêu tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước,
thuế thu nhập doanh nghiệp còn có mục tiêu điều tiết nền kinh tế, điều hòa thu nhập
trong xã hội nên thường gắn liền với các chính sách ổn định và phát triển kinh tế xã
hội của nhà nước. Bởi vậy, pháp luật về thuế thường có những quy định về chế độ ưu
đãi, miễn giảm thuế để đảm bảo chức năng khuyến khích của thuế thu nhập doanh
nghiệp, thực hiện các mục tiêu điều tiết.
- Mặc dù có tính chất của một loại thuế trực thu nhưng thuế thu nhập doanh nghiệp
lại không sử dụng thuế suất luỹ tiến (đánh thuế có tính đến khả năng của người nộp)

mà sử dụng thuế suất đồng nhất (flat tax rate). Tuy nhiên, mức thuế suất áp dụng có
thể sẽ khác nhau đối với các nhóm đối tượng hoặc một số loại thu nhập khác nhau vì
mục tiêu chính sách nào đó của nhà nước. Đây cũng là điểm khác biệt giữa thuế thu
nhập cá nhân và thuế thu nhập doanh nghiệp do thuế thu nhập cá nhân được thu trên sở
hữu của cá nhân (một người) và được áp dụng thuế suất lũy tiến từng phần, còn thuế
thu nhập doanh nghiệp thì lại được thu trên sở hữu của tập thể (nhiều người) nên thông
thường sẽ áp dụng một thuế suất.
- Là loại thuế đánh vào lợi nhuận của các cơ sở sản xuất kinh doanh nên việc động
viên một phần thu nhập vào ngân sách nhà nước phụ thuộc rất lớn vào hiệu quả kinh
7

Ts. Lê Thị Nguyệt Châu, Giáo trình Luật tài chính 2, Khoa luật – Trường Đại học Cần Thơ 2009, tr39

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-16-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

doanh cũng như lợi nhuận của doanh nghiệp. Những doanh nghiệp hoạt động có hiệu
quả sẽ có thu nhập chịu thuế cao nên phải đóng thuế nhiều; ngược lại, những doanh
nghiệp bị thua lỗ hoặc gặp khó khăn sẽ được nộp thuế ít, được hưởng ưu đãi hoặc miễn
thuế. Do đó, để có thể ổn định và ngày càng tăng nguồn thu từ thuế thu nhập doanh
nghiệp vào ngân sách nhà nước, nhà nước đưa ra các biện pháp hỗ trợ và giúp đỡ cho

các doanh nghiệp có đủ điều kiện để thực hiện hoạt động sản xuất kinh để doanh
nghiệp có thể tự tin phát triển trong điều kiện nền kinh tế thị trường theo định hướng
xã hội chủ nghĩa.
- Các chính sách khuyến khích, ưu đãi thuế vì các mục tiêu phát triển kinh tế - xã
hội hoặc tham gia giải quyết các vấn đề xã hội thường được quy định, thiết kế trong
quy định pháp luật về thuế thu nhập doanh nghiệp. Đặc biệt là các ưu đãi nhằm thu hút
sự đầu tư vào các vùng trọng điểm, vùng kinh tế khó khăn và đặc biệt khó khăn,
khuyến khích phát triển các ngành nghề, lĩnh vực theo định hướng của nhà nước cũng
như cạnh tranh thu hút đầu tư nước ngoài lại càng được thể hiện nhiều trong chính
sách thuế thu nhập doanh nghiệp của nhiều nước hơn so với các luật thuế khác. Lí do
là vì thuế thu nhập doanh nghiệp chính là cánh cửa gần nhất để thu hút vốn đầu tư vào
mọi lĩnh vực của các thành phần kinh tế và nó cũng là công cụ hiệu quả nhất để điều
chỉnh sự phát triển kinh tế - xã hội cân đối giữa các vùng miền với nhau.
- Theo quy định thì luật thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ đánh thuế trên phần thu
nhập thu được của doanh nghiệp, nhưng không phải tất cả các khoản thu nhập mà thực
tế chỉ thu trên phần thu nhập còn lại sau khi đã khấu trừ các chi phí liên quan đến quá
trình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp (thu nhập tính thuế). Điều này giúp cho
các doanh nghiệp có thể bảo tồn được vốn tư liệu sản xuất ban đầu của mình để thực
hiện việc tái sản xuất kinh doanh, bảo đảm cho việc hoạt động có hiệu quả của doanh
nghiệp. Do đó, việc cần thiết ở đây là xác định khoản nào là khoản được tính và khoản
nào không được tính vào thu nhập chịu thuế. Có như vậy, pháp luật thuế mới đảm bảo
tính khả thi, tính công bằng cho các đối tượng nôp thuế.
- Hiện nay, phạm vi hoạt động của doanh nghiệp không chỉ giới hạn ở trong nước
mà việc tự do hóa hoạt động làm cho các doanh nghiệp mở rộng phạm vi kinh doanh
ra thị trường thế giới, vượt khỏi biên giới của quốc gia dẫn đến việc các doanh nghiệp
có thể mở chi nhánh, công ty phụ thuộc kinh doanh ở địa điểm khác, bên ngoài nước
hiện tại. Do đó, hiện tượng nộp thuế hai lần: một ở nước tiến hành hoạt động kinh
doanh (nước sở tại) và một nước có trụ sở chính có thể sẽ xảy ra. Đó gọi là việc đánh
thuế trùng đối với một khoản thu nhập của một đơn vị kinh doanh. Để hạn chế tình
trạng trên, nhiều nước đã ký với nhau Hiệp định tránh đánh thuế hai lần để phân chia

quyền đánh thuế, tránh hiện tượng đánh thuế trùng, giảm hiện tượng trốn thuế và đảm

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-17-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

bảo quyền lợi hợp pháp cho các nhà đầu tư. Từ đó, có thể nói nguồn của luật thuế thu
nhập doanh nghiệp có thể là luật quốc tế8.
Những đặc điểm nêu trên đặt ra yêu cầu phải xem xét mối quan hệ giữa chính
sách thuế với chính sách phát triển kinh tế cũng như các cam kết quốc tế về tự do hoá
thương mại và bảo hộ đầu tư nhằm giúp nước ta phát triển tốt hơn, có thể sánh vai
cùng các cường quốc trên thế giới.
1.1.2.3 Vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường hiện
nay
Thuế thu nhập doanh nghiệp khi được ban hành đã có ảnh hưởng đến các hành
vi của các doanh nghiệp bởi nó đã chuyển một chiều một phần thu nhập của những các
doanh nghiệp này vào ngân sách nhà nước. Xa hơn nữa, thuế có tác động trực tiếp đến
các tổng sản lượng lớn của kinh tế vĩ mô như: tổng sản lượng kinh tế (GDP,GNP), giá
cả, lãi suất,…Thuế thu nhập doanh nghiệp còn giữ một vị trí quan trọng trong các
chính sách lớn của chính phủ như: chính sách tài chính, chính sách tiền tệ, chính sách
tạo việc làm, chính sách phát triển ngoại thương….
Khi nói đến vai trò của thuế tức là đang nói đến sự biểu hiện một cách cụ thể

các chức năng của thuế trong điều kiện kinh tế - xã hội nhất định, mà ở đây chính là
nền kinh tế thị trường. Trong điều kiện đó, ở nhiều nước, đặc biệt là các nước đang
phát triển như Việt Nam thì sự tồn tại của thuế thu nhập doanh nghiệp lại là một điều
tất yếu với những vai trò hết sức quan trọng đối với quá trình phát triển của đất nước.
Cụ thể như sau:
1.1.2.3.1 Thuế thu nhập doanh nghiệp là công cụ quan trọng để Nhà nước
thực hiện chức năng phân phối thu nhập, đảm bảo công bằng xã hội.
Trong nền kinh tế thị trường, hệ thống pháp luật thuế mới được áp dụng thống
nhất cho các ngành nghề, các thành phần kinh tế, các tầng lớp dân cư nhằm đảm bảo
sự bình đẳng, công bằng xã hội về quyền lợi và nghĩa vụ đối với mọi cá nhân và pháp
nhân.
Xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa là mục tiêu
rất quan trọng mà Đảng và Nhà nước ta đã đặt ra trong Hiến pháp 1992 (sửa đổi, bổ
sung năm 2001). Sở dĩ quan trọng vì nó góp phần “làm cho dân giàu nước mạnh, đáp
ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu vật chất và tinh thần của nhân dân trên cơ sở phát huy
mọi năng lực sản xuất, mọi tiềm năng của các thành phần kinh tế” (Điều 16 – Hiến
pháp 1992 sửa đổi, bổ sung năm 2001). Trên cơ sở đó, tất cả các thành phần kinh tế
đều có quyền tự do kinh doanh và bình đẳng trên cơ sở pháp luật. Tuy nhiên lại có một
8

Ts. Lê Thị Nguyệt Châu, Giáo trình Luật tài chính 2, Khoa luật – Trường Đại học Cần Thơ 2009, tr39

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-18-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

thực trạng không hay xảy ra, không phải tất cả các doanh nghiệp đều có kết quả hoạt
động tốt như nhau, có doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả, doanh thu cao, có doanh
nghiệp lại hoạt động kém, thường hay thua lỗ, tạo thành hai cực đối nhau trong xã hội,
một số người sẽ giàu lên nhanh chóng và cuộc sống của những người nghèo sẽ không
được cải thiện9. Để khắc phục những sự mất cân đối về thu nhập, giảm bớt sự chênh
lệch giàu nghèo, thực hiện mục tiêu công bằng, nhà nước sử dụng thuế thu nhập doanh
nghiệp làm công cụ điều tiết thu nhập của các chủ thể có thu nhập cao, đảm bảo yêu
cầu đóng góp của các chủ thể kinh doanh vào ngân sách nhà nước được công bằng,
hợp lý. Sự điều tiết bày thể hiện thông qua các quy định của pháp luật về thuế, sự thay
đổi về cơ cấu các loại thuế trong hệ thống thuế, về thuế suất…đều có ảnh hưởng đến
thu nhập và điều tiết thu nhập trong xã hội. Bên cạnh đó, để từng bước thực hiện chính
sách công bằng về thuế, nhà nước còn áp dụng một mức thuế suất thống nhất cho tất
cả các thành phần kinh tế để các doanh nghiệp cũ có điều kiện sắp xếp lại sản xuất, đổi
mới trang thiết bị, nâng cao trình độ quản lý để thực hiện mức thuế đó. Tuy nhiên, về
mặt nào đó thì sự công bằng này chỉ mang tính tương đối và tùy thuộc vào quan niệm
chủ quan trong việc phân phối phải công bằng diễn ra trên thị trường.
1.1.2.3.2 Thuế thu nhập doanh nghiệp là công cụ quan trọng của nhà nước
trong việc điều tiết vĩ mô nền kinh tế, góp phần kích thích tăng trưởng, phát triển hoạt
động sản xuất, kinh doanh, mở rộng quy mô vốn của doanh nghiệp theo chiều hướng
kế hoạch, chiến lược và phát triển toàn diện.
Đặt ra thuế thu nhập doanh nghiệp và thu thuế này thuộc một trong những
quyền hợp pháp duy nhất của nhà nước. Tuy nhiên, nếu nhà nước chỉ thuần túy sử
dụng thuế thu nhập doanh nghiệp như một công cụ tạo nguồn thu ngân sách nhà nước
thì giữa chính phủ và doanh nghiệp sẽ không tìm được tiếng nói chung bởi mỗi chủ thể
nhắm vào mục tiêu khác nhau. Nhưng nếu dùng thuế vừa để tạo nguồn thu cho ngân
sách nhà nước vừa kích thích kinh tế phát triển thì chắc chắn chính phủ sẽ có thể tìm

tới sự cảm thông sâu sắc của các doanh nghiệp.
Ngoài việc đảm bảo công bằng xã hội, thuế thu nhập doanh nghiệp còn có vai
trò trong việc điều chỉnh nền kinh tế trong từng thời kỳ, đó là yêu cầu khách quan và
thường xuyên của nhà nước. Điều tiết vĩ mô nền kinh tế có nghĩa là nhà nước không
can thiệp trực tiếp vào hoạt động kinh tế – xã hội bằng các mệnh lệnh hành chính mà
nhà nước chỉ đưa ra những chuẩn mực mang tính định hướng lớn trên diện rộng và
bằng các công cụ đòn bẩy để hướng các hoạt động kinh tế - xã hội đi theo nhằm đạt

9

PGS. Quách Đức Pháp – “Thuế - Công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế” – NXB Xây dựng, Hà Nội 1999, tr47

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-19-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

được mục tiêu kinh tế đề ra, tạo hành lang pháp lý cho các hoạt động kinh tế - xã hội
thực hiện trong khuôn khổ pháp luật10.
Thông qua các hệ thống thuế ưu đãi , các chế độ miễn giảm thuế nhằm tác động
đến tư duy đầu tư, hành vi đầu tư và định hướng cho các nhà đầu tư trong nhiều ngành,
lĩnh vực mà nhà nước cần khuyến khích đầu tư hoặc có chiến lược ưu tiên phát triển
nhằm khuyến khích chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành và lãnh thổ, đảm bảo cơ

cấu kinh tế hợp lý, thu hẹp khoảng cách phát triển kinh tế giữa các vùng, miền trong cả
nước. Nhờ vào các quy định của pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp trong việc
khuyến khích đầu tư, các cơ sở sản xuất mới thành lập từ dự án đầu tư tại địa bàn có
điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn được áp dụng thuế suất 20% trong thời gian mười
năm hoặc các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực giáo dục – đào tạo, dạy nghề, y
tế, văn hóa, thể thao, môi trường thì được áp dụng thuế suất 10%11 . Ngoài ra, còn
khuyến khích miễn, giảm thuế đối với các trường hợp doanh nghiệp thành lập mới từ
dự án đầu tư tại địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn hoặc đặc biệt khó khăn.
1.1.2.3.3 Thuế thu nhập doanh nghiệp là nguồn thu quan trọng cho Ngân sách
nhà nước
Tại các nước đang phát triển, thuế nói chung và thuế thu nhập doanh nghiệp nói
riêng thường là một trong những nguồn thu lớn, chủ yếu và ổn định của ngân sách
quốc gia do phạm vi áp dụng của thuế thu nhập doanh nghiệp rất rộng, gồm các tổ
chức kinh tế có hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ có phát sinh lợi
nhuận và có cả cá nhân, nhóm cá nhân kinh doanh, hộ cá thể không thành lập theo
Luật doanh nghiệp 2005. Ở Việt Nam, tỷ trọng thuế thu nhập doanh nghiệp trong tổng
số thu ngân sách nhà nước (trừ dầu thô) năm 2004 là 23,01%; năm 2005 là 24,21%;
năm 2006 là 25,89%; năm 2007 là 24,44%12. Mức động viên các nguồn thu từ thuế
vào ngân sách phần lớn gắn liền với tổng số chi tiêu của nhà nước vì các khoản này bù
đắp chủ yếu cho các khoản chi ngân sách. Nhà nước sử dụng nguồn thu ấy nhằm đảm
bảo cho việc quản lý hành chính nhà nước và việc chi ngược lại cho người dân thông
qua các hình thức khác nhau như: giáo dục – đào tạo, y tế, xây dựng cơ sở hạ tầng…
Việc các chủ thể nộp thuế, thực hiện nghĩa vụ về thuế theo quy định của pháp luật thuế
đã tạo ra nguồn tài chính quan trọng, chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu nguồn thu của
ngân sách nhà nước. So với các loại thuế khác thì việc thu thuế thu nhập doanh nghiệp
dễ hơn, ít tốn kém chi phí để thu thuế nên hiệu quả cũng cao hơn13. Nền kinh tế thị
trường nước ta ngày càng phát triển và ổn định, tăng trưởng kinh tế được giữ vững
10

PGS. Quách Đức Pháp – “Thuế - Công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế” – NXB Xây dựng, Hà Nội 1999, tr40

điều 13, Luật thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2008
12
Nguyễn Ngọc Tuyến: Sử dụng mô hình kinh tế lượng đánh giá sự tác động của các luật Thuế mới tới NSNN,
Tạp chí Thuế Nhà nước – Số 6 (220) – Kỳ 02/02/2009
13
Ts. Lê Thị Nguyệt Châu, Giáo trình Luật tài chính 2, Khoa luật – Trường Đại học Cần Thơ 2009, tr39
11

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-20-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

ngày càng cao, các chủ thể hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ ngày càng mang
lại nhiều lợi nhuận thì khả năng huy động nguồn tài chính cho ngân sách nhà nước
thông qua thuế thu nhập doanh nghiệp ngày càng dồi dào. Mặc dù có nhiều trường hợp
được miễn giảm, ưu đãi nhưng không vì thế mà số thu giảm sút. Điều đó cho thấy thuế
thu nhập doanh nghiệp phần nào có tác dụng kích thích sản xuất, tăng sản lượng lao
động và sản phẩm tạo ra có nhiều giá trị cho xã hội.
1.1.2.3.4 Thuế thu nhập doanh nghiệp bình ổn thị trường giá cả và hoàn thiện
chế độ hóa đơn chứng từ
Với cơ chế điều chỉnh của mình, thuế thu nhập doanh nghiệp không điều chỉnh
qua giá mà điều chỉnh sau khi có thu nhập, vì vậy dù có nhiều quy định ưu đãi, miễn

giảm thuế cũng không gây ảnh hưởng đến cơ chế giá của thị trường, đảm bảo không có
sự biến động hàng hóa thiết yếu trên thị trường, gia tăng lưu thông hàng hóa, hỗ trợ
cho những địa bàn kinh tế khó khăn.
Việc kê khai và tính đúng thuế thu nhập doanh nghiệp theo pháp luật hiện hành
được thực hiện trên nguyên tắc phải có hóa đơn chứng từ đầy đủ để xác định chi phí
được khấu trừ. Từ đó thúc đẩy các doanh nghiệp, đối tượng nộp thuế chú trọng tốt hơn
trong công tác mở sổ sách kế toán, ghi chép, quản lý và sử dụng hóa đơn chứng từ góp
phần giúp cho việc quản lý và thu thuế thu nhập doanh nghiệp được dễ dàng và hiệu
quả hơn. Trong năm 1999 số lượng doanh nghiệp sử dụng hóa đơn tăng gấp đôi so với
năm 1998. Năm 2002 số lượng này tăng gấp rưỡi năm 1999. Con số này ngày càng
tăng khi số đơn vị đăng ký sử dụng hóa đơn chứng từ ngày càng cao. Việc sử dụng hóa
đơn, chứng từ thể hiện một bước chuyển biến mới nổi bậc trong việc sử dụng hóa đơn
và quản lý doanh nghiệp.
Tóm lại, vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp được dàn trải hầu như khắp
mọi mặt của nền kinh tế xã hội. Những vai trò này không xuất hiện cùng lúc, vào ngay
thời điểm đầu tiên ra đời luật thuế thu nhập doanh nghiệp, mà chúng lần lượt bộc lộ
theo sự gia tăng vai trò quản lý vĩ mô của nhà nước và những tiến bộ xã hội.Từ đây, ta
có thể hiểu vai trò của thuế gắn liền với vai trò của nhà nước và thuế thực sự có ảnh
hưởng sâu sắc đối với toàn thể đời sống xã hội.
1.1.3.

Ý nghĩa của việc ra đời Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

Trong xã hội hiện nay, thuế là một vấn đề khá nhạy cảm không chỉ với xã hội
mà còn với hầu hết tất cả mọi thành phần kinh tế đang thực hiện hoạt động sản xuất
kinh doanh tạo ra thu chịu thuế chính vì những ảnh hưởng sâu sắc đối với mọi mặt
hoạt động kinh tế - xã hội của nó. Do đó việc xây dựng các điều khoản trong các luật
thuế nhất định phải đảm bảo việc rõ ràng, có cơ sở hợp lý và tuân thủ theo các nguyên

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-21-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

tắc chung được đặt ra khi tiến hành xây dựng các luật thuế trong hệ thống thuế nhằm
giúp cho việc quản lý và thực hiện các luật thuế được đơn giản, dễ dàng hơn. Khi Nhà
nước quyết định ban hành một sắc thuế để áp dụng trên thực tế thì sắc thuế ấy ngoài
việc tạo nguồn thu cho nhà nước còn chứa đựng nhiều ý đồ, mục tiêu, ý nghĩa nhất
định khác.
Đối với thuế thu nhập doanh nghiệp, một loại thuế xuất hiện từ rất sớm trong
lịch sử phát triển của thuế và có quan hệ khá mật thiết với nền kinh tế, thì sự tồn tại
của nó lại mang ý nghĩa khá đặc biệt so với các luật thuế khác do sự vận động và phát
triển không ngừng của nền kinh tế do việc ban hành sắc thuế này sẽ ảnh hưởng đến
quyền lợi của các doanh nghiệp đang hoạt động trên lãnh thổ nước Việt Nam, các
doanh nghiệp nước ngoài có ý định đầu tư vào Việt Nam, cũng như sự phát triển của
nền kinh tế Việt Nam. Vì lẽ trên, sự ra đời của thuế thu nhập doanh nghiệp có ý nghĩa
sau:
- Thứ nhất: Đảm bảo động viên một cách hợp lý thu nhập của doanh nghiệp vào
quỹ công.Việc đảm bảo động viên một cách hợp lý thu nhập dân cư vào ngân sách nhà
nước đã khuyến khích các doanh nghiệp ra sức thi đua lao động, sản xuất kinh doanh,
gia tăng lợi nhuận, mở rộng quy mô sản xuất, làm giàu cho chính mình và cho đất
nước. Thuế thu nhập doanh nghiệp còn cho trừ một số loại chi phí hợp lý phát sinh
trong quá trình sản xuất kinh doanh nhằm đảm bảo việc thu thuế chỉ thực hiện trên một

phần thu nhập, một phần lợi nhuận mà doanh nghiệp tạo ra và giúp các doanh nghiệp
có thể giữ lại được một phần thu nhập nhằm đảm bảo cho quá trình tái sản xuất hoạt
động trong tương lai, giúp doanh nghiệp tái phân phối thu nhập, tăng tích lũy, khuyến
khích đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh để giải phóng mọi nguồn lực của đất nước.
Từ đó, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp thực hiện tốt nghĩa vụ nộp thuế của
mình.
- Thứ hai: Việc thu thuế thu nhập doanh nghiệp phù hợp với khả năng của từng
doanh nghiệp còn góp phần giảm bớt sự chênh lệch giàu nghèo, hạn chế sự phân hóa
giai cấp trong xã hội và đảm bảo cho sự công bằng xã hội, hạn chế bất bình đẳng trong
xã hội do sự chênh lệch thu nhập và tài sản giữa các thành viên xã hội. Thuế thu nhập
doanh nghiệp động viên hợp lý thu nhập của doanh nghiệp, phù hợp với khả năng sản
xuất, hoạt động kinh doanh của từng doanh nghiệp trong những điều kiện xã hội không
giống nhau như: thu thuế cao đối với những doanh nghiệp hoạt động kinh doanh có
hiệu quả, lợi nhuận thu về đáng kể và thu thuế thấp, miễn giảm thuế hoặc thực hiện
một số chính sách ưu đãi đối với những doanh nghiệp kinh doanh thua lỗ, kém hiệu
quả …Nhờ đó, nhà nước có thể sử dụng thuế để điều tiết thu nhập giữa mọi thành
viên, chuyển một phần thu nhập của những người giàu có sang người nghèo qua cầu

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-22-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Luận văn tốt nghiệp

Nghiên cứu về chi phí được trừ và không được trừ khi xác định
thu nhập chịu thuế trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

ngân sách và tạo nên thế cân bằng giữa các doanh nghiệp, ổn định giữa các giai cấp
trong xã hội.
1.2.

Khái quát chung về chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp

1.2.1.

Khái niệm chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp

Trong quá trình hoạt động sản xuất để tạo ra một sản phẩm, các doanh nghiệp
phải thực hiện rất nhiều công đoạn khác nhau, từ khâu mua nguyên vật liệu để chế
biến tạo ra sản phẩm đến khâu đóng gói và bảo quản rồi vận chuyển để đưa sản phẩm
ra tiêu thụ trên thị trường. Để thực hiện được tất cả các khâu ấy, các doanh nghiệp đã
phải bỏ ra một khoản chi phí không nhỏ làm nguồn vốn ban đầu để thực hiện. Do
trong quá trình thực hiện trải qua nhiều khâu khác nhau nên các loại chi phí phát sinh
cũng được phân thành nhiều loại và hoàn toàn không giống nhau về tính chất cũng như
tên gọi. Đặc điểm đó của chi phí tùy thuộc vào những hoạt động được diễn ra trong
từng khâu của quá trình hoạt động sản xuất sản phẩm. Tuy nhiên, để dễ dàng trong
việc theo dõi, quản lý và phân biệt với các loại chi phí phát sinh trong những hoạt
động khác, các doanh nghiệp đã gom những loại chi phí này lại thành một loại chi phí
và gọi là chi phí sản xuất kinh doanh hay chi phí sản phẩm.
Về mặt lý thuyết, chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp là biểu hiện
bằng tiền (do ảnh hưởng của quan hệ hàng hóa – tiền tệ) của toàn bộ hao phí về lao
động sống và lao động vật hóa mà doanh nghiệp đã chi ra để hoàn thành việc sản xuất
sản phẩm, cung ứng lao vụ trong một thời kỳ nhất định.
Cũng như những loại chi phí khác, chi phí sản xuất kinh doanh cũng có cấu
thành chi phí của sản phẩm, được hình thành từ các khâu sản xuất. Mỗi sản phẩm khác
nhau sẽ có một cấu thành chi phí khác nhau. Nhưng, vẫn có một mô hình chung được
công nhận, bao gồm sáu thành phần chính cấu thành chi phí của mỗi sản phẩm, đó là:

-

Chi phí nghiên cứu và phát triển

-

Chi phí thiết bị

-

Chi phí sản xuất

-

Chi phí marketing

-

Chi phí bán hàng

-

Chi phí dịch vụ khách hàng
Dựa vào mô hình chung nhất trên, các nhà kinh tế học đã chia cấu thành chi phí

ra làm ba thành phần để giúp cho việc nghiên cứu được dễ dàng hơn. Đó là:

GVHD: TS.Lê Thị Nguyệt Châu

-23-

SVTH: Nguyễn Anh Thư

Nghiên Cứu Về Chi Phí Được Trừ Và Không Được Trừ Khi Xác Định Thu Nhập Chịu Thuế Trong Luật Thuế

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về