Phân tích và chứng minh chất thép trong tập thơ Nhật kí trong tù

Đề bài: Phân tích và chứng minh chất thép trong tập thơ Nhật kí trong tù
Bài làm
Nhà thơ Hoàng Trung Thông khi nhận xét về thơ ca của Hồ Chí Minh từng khẳng định:
"Vần thơ của Bác vần thơ thép
Mà vẫn mênh mông bát ngát tình".
Thật vậy, thơ của Người từ trước đến nay luôn khắc họa bức chân dung tinh thần tự họa  
của người chiến sĩ cộng sản vừa phi thường, cao cả, lại vừa rất đỗi bình thường, giản dị.  
Chất thép phi thường là yếu tố  không thể  thiếu trong thơ  của Bác. Đặc biệt tập thơ 
"Nhật kí trong tù" đã kết tinh đầy đủ  chất thép vững vàng của người chiến sĩ anh hùng  
ấy.
Chất thép là hình  ảnh  ẩn dụ  để  chỉ  tinh thần chiến đấu kiên cường của người chiến sĩ 
cộng sản. Sự xuất hiện của "chất thép" bắt nguồn từ thực tế đời sống chiến đấu chống  
thực dân Pháp của dân tộc ta. Trong hoàn cảnh chiến đấu nhiều khó khăn, thơ ca phải đặt  
nhiệm vụ dân tộc và thời đại lên hàng đầu, cái tôi hòa vào với cái ta anh hùng. Bác cũng  
từng cho rằng: "Nay  ở  trong thơ  nên có thép/ Nhà thơ  cũng phải biết xung phong". Bởi 
vậy, thơ ca có xu hướng ca ngợi vẻ đẹp tinh thần của người chiến sĩ: ý chí nghị lực vượt 
lên mọi khó khăn thử thách; phong thái ung dung, lạc quan hướng về tương lai. Đó chính  
là chất thép trong phẩm chất kiên định theo đuổi lí tưởng cách mạng của người chiến sĩ.
Trước tiên, nói "Nhật kí trong tù" là tập thơ hàm chứa đầy đủ chất thép là bởi những bài  
thơ đều được sáng tác trong hoàn cảnh Bác bị tù đày.Tháng 8 ­ 1942, khi sang Trung Quốc  
tranh thủ sự viện trợ quốc tế thì Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam vô cớ. 
Trong suốt mười ba tháng  ở  tù, tuy bị  đày  ải vô cùng cực khổ  nhưng Hồ  Chí Minh vẫn  
làm thơ. Tập "Nhật kí trong tù" ra đời trong hoàn cảnh đặc biệt đó. Những bài thơ  thể 
hiện ý chí cứng cỏi, sắt đá của Người được sáng tác trong khi bị đày đọa vô cùng đau đớn  
về cả thể xác lẫn tinh thần.
Biểu hiện của chất thép được thể  hiện qua cả  nội dung và nghệ  thuật của từng bài thơ 
trong tập "Nhật kí trong tù".Về  nội dung, chất thép được biểu hiện rất đa dạng. Trong 
thơ  Bác có rất nhiều bài thơ  thể  hiện ý chí vượt lên trên hoàn cảnh khắc nghiệt, qua đó  
phác họa bức chân dung tinh thần kiên cường của Người. Với bài thơ "Bốn tháng rồi", dù:

"Bốn tháng cơm không no
Bốn tháng đêm thiếu ngủ
Bốn tháng áo không thay
Bốn tháng không giặt giũ"
nhưng ở Bác, ta vẫn thấy được tinh thần không hề nao núng trước hoàn cảnh ngặt nghèo:
"Kiên trì và nhẫn nại
Không chịu lùi một phân".
Bởi thế, trong "Tự khuyên mình", Người luôn tự căn dặn bản thân rằng nhờ có đắng cay 
thì con người mới có thể mạnh mẽ đối đầu với tất cả:
"Nghĩ mình trong bước gian truân
Tai ương rèn luyện tinh thần thêm hăng".
Bên cạnh đó, những vần thơ  mang nặng chất thép của Người còn toát lên từ  phong thái 
ung dung, lạc quan. Dù bị tù đày nhưng Bác vẫn say sưa ngắm cảnh thiên nhiên:
"Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ".
Tâm hồn lãng mạn, bay bổng của Người đã vượt ra khỏi song sắt nhà lao, tìm đến với  
người bạn tri âm là vầng trăng tròn vành vạnh. Không còn là người tù bị đày đọa đau khổ, 
Bác trở thành thi nhân đồng điệu với vầng trăng tri kỉ, không nói mà như  đang chất chứa 
đến vạn lời. Không chỉ trong nhà lao mà ngay cả trên đường chuyển ngục với xiềng xích 
gông cùm, tâm hồn Người vẫn lạc quan, ung dung tự tại. Trong bài thơ  "Chiều tối", Bác 
đã hướng tầm mắt của mình lên trời cao để cảm nhận bức tranh thiên nhiên với:
"Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không".
Đặc biệt, hình ảnh "lò than hồng" xuất hiện trong hai câu thơ cuối:
"Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng"
trở  thành nhãn tự  của cả  bài thơ. Đó không đơn thuần là hình ảnh diễn tả  bước chuyển  
mình của thời gian mà còn là biểu tượng của ánh sáng và hơi  ấm, xua tan cái lạnh lẽo,  
tăm tối của núi rừng. Dường như trong bất cứ hoàn cảnh nào, tâm hồn nhà cách mạng Hồ 
Chí Minh vẫn luôn hướng về phía ánh sáng, phía sự sống.

Chất thép trong "Nhật kí trong tù" còn ẩn sau những vần thơ đả  kích, châm biếm sâu cay  
kẻ  thù. Trong "Lai Tân", Hồ  Chí Minh đã vẽ  một bức tranh về  hiện trạng bộ  máy chính 
quyền Tưởng Giới Thạch:
"Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc
Giải người, cảnh trưởng kiếm ăn quanh
Chong đèn, huyện trưởng làm công việc,
Trời đất Lai Tân vẫn thái bình".
Tất cả  các nhân vật được nhắc đến trong bài thơ  đều không làm đúng chức trách của 
mình. Ban trưởng là người có chức vụ quản lí phạm nhân nhưng lại đánh bạc công khai, 
cảnh trưởng kiếm ăn nhờ việc đút lót, còn huyện trưởng chong đèn phải chăng là để  làm 
việc hay là để hút thuốc phiện? Bộ máy nhà tù nhũng nhiễu và thối nát kia là đại diện cho  
cả một xã hội. Lúc này, thái độ châm biếm của Bác bộc lộ một cách gián tiếp qua câu thơ 
cuối. Sự  "thái bình" kia chỉ  là ngụy trang cho một xã hội bên trong đã mục ruỗng. Qua  
những vần thơ  trên, người đọc nhận thấy Hồ  Chí Minh có cái nhìn vô cùng sắc sảo đối 
với các hiện tượng xã hội. Dám mỉa mai, dám vạch trần bộ  mặt thật của bộ  máy chính  
quyền Tưởng Giới Thạch, đó chính là chất thép sáng ngời toát lên từ những vần thơ hàm  
súc của Bác.
Về nghệ thuật thể hiện, giọng điệu là cách thức chuyển tải chất thép cho những vần thơ 
của Bác một cách trực tiếp. Khi nói về ý chí, nghị lực vượt qua khó khăn, Bác thường sử 
dụng giọng điệu mang tính chất ca ngợi, cổ vũ và có khi là hóm hỉnh, hài hước. Khi muốn  
vạch trần bộ mặt xảo trá của kẻ thù, Người lại sử dụng giọng điệu mỉa mai, châm biếm. 
Giọng điệu có vai trò vô cùng to lớn góp phần làm nên những bài thơ  đậm chất sắc sảo 
của một bản lĩnh kiên cường.
"Nhật kí trong tù" đã khắc họa tinh thần kiên cường, chất thép sáng ngời trong phong cách 
Hồ Chí Minh. Đó cũng là vẻ đẹp tâm hồn, tư thế của một người: "Thân thể  ở  trong lao, 
tinh thần ở ngoài lao".