Bài giảng Kinh tế vĩ mô 1: Chương 8 - PGS. TS. Phạm Thế Anh

29/08/2018

Những nội dung chính

Chương 8:
KINH TẾ VĨ MÔ CỦA NỀN
KINH TẾ MỞ
Môn học: Kinh tế Vĩ mô 1

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Một số khái niệm cơ bản trong nền kinh tế mở.
Cán cân thanh toán.
Tỷ giá hối đoái.
Lý thuyết ngang bằng sức mua.
Thị trường ngoại hối
Các chế độ tỷ giá hối đoái.

Bài giảng của PGS. TS. Phạm Thế Anh
Bộ môn Kinh tế Vĩ mô, Khoa Kinh tế học, ĐH KTQD

Mục tiêu của chương

• Tìm hiểu cán cân thanh toán và các thành phần
của nó.
• Nghiên cứu tỷ giá hối đoái và lý thuyết giải

thích sự biến động của nó.
• Xem xét thị trường ngoại hối và các chế độ tỷ
giá hối đoái.

Một số khái niệm cơ bản
• Nền kinh tế mở
▪ Một nền kinh tế mở giao dịch với thế giới bên
ngoài qua hai hoạt động.
• Mua và bán hàng hoá và dịch vụ trên thị trường
sản phẩm thế giới.
• Mua và bán tài sản vốn trên các thị trường tài
chính thế giới.

1. Một số khái niệm cơ bản
• Nền kinh tế mở và đóng
▪ Một nền kinh tế đóng là một nền kinh tế không có
giao dịch với các nền kinh tế khác trên thế giới.
• không có xuất nhập khẩu, không có chu chuyển vốn quốc tế.

▪ Một nền kinh tế mở là nền kinh tế có giao dịch tự do
với các nền kinh tế khác trên thế giới.

Chu chuyển hàng hoá và vốn quốc tế
• Nền kinh tế mở
▪ Việt Nam là một nền kinh tế nhỏ và mở - nó nhập
khẩu và xuất khẩu một lượng hàng hoá và dịch vụ
khổng lồ.
▪ Trong gần hai hai thập kỉ qua, thương mại và tài chính
quốc tế ngày càng trở nên quan trọng.

1


29/08/2018

Chu chuyển hàng hoá: Xuất khẩu,
Nhập khẩu, Xuất khẩu ròng
• Xuất khẩu là những hàng hoá và dịch vụ được
sản xuất trong nước và bán ra nước ngoài.
• Nhập khẩu là những hàng hoá và dịch vụ được
sản xuất ở nước ngoài và bán trong nước.
• Xuất khẩu ròng (NX) là giá trị xuất khẩu trừ đi
giá trị nhập khẩu của một quốc gia. Nó còn được
gọi là cán cân thương mại (trade balance).

Chu chuyển hàng hoá: Xuất khẩu,
Nhập khẩu, Xuất khẩu ròng
• Các nhân tố ảnh hưởng đến xuất khẩu ròng
▪ Thị hiếu của người tiêu dùng đối với hàng nội và hàng
ngoại.
▪ Giá của hàng hoá ở trong nước và ở nước ngoài.
▪ tỷ giá trao đổi giữa nội tệ và ngoại tệ.

Chu chuyển nguồn lực tài chính:
Dòng vốn ra ròng
• Dòng vốn ra ròng phản ánh giá trị mua tài sản
nước ngoài bởi người dân trong nước trừ đi giá
trị mua tài sản trong nước của người nước ngoài.
▪ Một công dân Thái mua cổ phiếu của Công ty
Sabeco và một công dân Việt Nam mua cổ phiếu của

công ty Apple.
• Công dân Thái mua cổ phiếu Sabeco sẽ làm giảm dòng vốn
ra ròng của Việt Nam.
• Công dân Việt Nam mua cổ phiếu của Apple sẽ làm tăng
dòng vốn ra ròng của Việt Nam.

Chu chuyển hàng hoá: Xuất khẩu,
Nhập khẩu, Xuất khẩu ròng
• Thâm hụt thương mại là tình huống trong đó
xuất khẩu ròng (NX) âm.
▪ Nhập khẩu > Xuất khẩu

• Thặng dư thương mại là tình huống trong đó
xuất khẩu (NX) ròng dương.
▪ Xuất khẩu > Nhập khẩu

• Cân bằng thương mại phản ánh tình huống khi
xuất khẩu ròng bằng không – xuất khẩu và nhập
khẩu bằng nhau.

Chu chuyển hàng hoá: Xuất khẩu,
Nhập khẩu, Xuất khẩu ròng
• Các nhân tố ảnh hưởng đến xuất khẩu ròng
▪ Thu nhập của người tiêu dùng trong nước và nước
ngoài.
▪ Chi phí vận chuyển hàng hoá từ nước này sang nước
khác.
▪ Các chính sách của chính phủ đối với thương mại
quốc tế.

Chu chuyển nguồn lực tài chính:
Dòng vốn ra ròng
• Các biến ảnh hưởng đến dòng vốn ra ròng
▪ Lãi suất thực của các tài sản nước ngoài.
▪ Lãi suất thực của các tài sản trong nước.
▪ Các rủi ro kinh tế và chính trị của việc nắm giữ tài sản
nước ngoài.
▪ Các chính sách của chính phủ tác động đến quyền sở
hữu của người nước ngoài đối với các tài sản trong
nước.
▪ Kì vọng về tỷ giá

2


29/08/2018

Tiết kiệm, đầu tư, và mối quan hệ của
chúng đối với chu chuyển quốc tế
• Xuất khẩu ròng là một bộ phận của GDP:
Y = C + I + G + NX
• Tiết kiệm quốc gia là thu nhập của một quốc gia
trừ đi tiêu dùng của hộ gia đình và chi tiêu của
chính phủ:
Y - C - G = I + NX
S = I + NX

Tiết kiệm, đầu tư, và mối quan hệ của
chúng đối với chu chuyển quốc tế
• Tiết kiệm quốc gia (S) bằng với Y - C - G do

vậy:
S = I + NX
hay
Tiết
kiệm
S

Do vậy,

2. Cán cân thanh toán (BoP)
• BoP là bảng ghi chép hoạt động trao đổi hàng
hoá, dịch vụ, và tài sản tài chính của một nước
với thế giới bên ngoài.
• BoP gồm hai bộ phận chính:
(1) Tài khoản vãng lai (CA):
▪ ghi chép dòng chu chuyển hàng hoá và dịch vụ

(2) Tài khoản vốn (K)
▪ ghi chép dòng chu chuyển tài sản/vốn

Cán cân thanh toán
• Dịch vụ bao gồm vận tải, du lịch, bảo hiểm, giáo
dục, và các dịch vụ tài chính.
• Thu nhập đầu tư bao gồm tiền lãi, lợi nhuận,
và cổ tức mà một người nhận được từ việc sở
hữu tài sản ở nước ngoài.
• Chuyển giao không có đối ứng xảy ra khi một
bên cho một cái gì đó mà không nhận lại được
gì, ví dụ như viện trợ nước ngoài, kiều hối…

=

Đầu tư
trong nước

+

Dòng vốn
ra ròng

=

I

+

NCO

NX = NCO

Cán cân thanh toán
Bảng sau mô tả cấu trúc chung của BoP:
Cán cân thanh toán
(1) Tài khoản vãng lai
Xuất khẩu (Hàng hoá và dịch vụ)
Nhập khẩu (Hàng hoá và dịch vụ)
Thu nhập đầu tư nhận được
Thu nhập đầu tư phải trả
Các khoản chuyển giao không có
đối ứng

Nợ

Có
+

+
-

Cán cân thanh toán

(2) Tài khoản vốn

Có

Sự gia tăng tài sản nước ngoài nắm

giữ bởi người dân trong nước
Sự gia tăng tài sản trong nước nắm
giữ bởi người nước ngoài
(3) Cán cân thanh toán
(4) Quyết toán chính thức

Nợ
-

+
[(1) + (2)]
- [(1) + (2)]

3


29/08/2018

Cán cân thanh toán
• Dòng vốn vào xảy ra khi nước chủ nhà bán tài
sản cho nước khác.
• Dòng vốn ra xảy ra khi nước chủ nhà mua tài sản
từ nước ngoài.
• Cán cân tài khoản vốn = dòng vốn vào – dòng
vốn ra
• Một nước có tài khoản vốn thặng dư khi công dân
của họ bán nhiều tài sản cho người nước ngoài
hơn là mua của người nước ngoài.

3. Giá cả trong giao dịch quốc tế:
tỷ giá hối đoái thực và danh nghĩa
• Các giao dịch quốc tế bị ảnh hưởng bởi giá cả
quốc tế.
• Hai loại giá quốc tế quan trọng nhất đó là tỷ giá
hối đoái danh nghĩa và tỷ giá hối đoái thực.

Cán cân thanh toán
• Cán cân thanh toán = Tài khoản vãng lai + tài
khoản vốn
• Thâm hụt vãng lai phải đi liền với thặng dư tài
khoản vốn hoặc sự giảm sút dự trữ tài sản.
• Kết toán chính thức, phản ánh những giao dịch
thực hiện bởi ngân hàng trung ương. Nó đo lường

sự gia tăng tài sản dự trữ của một quốc gia (ngoại
tệ mạnh, vàng…)

Tỷ giá hối đoái danh nghĩa
• Tỷ giá hối đoái danh nghĩa là tỷ lệ trao đổi giữa
đồng tiền nước này với đồng tiền nước khác.
• Nó có thể được biểu diễn theo hai cách:
▪ theo số đơn vị ngoại tệ trên một đơn vị nội tệ, hoặc
▪ theo số đơn vị nội tệ trên một đơn vị ngoại tệ.

• Ví dụ,
▪ 1 USD đổi được 25000 VND (E = 25000VND/USD).
▪ 1 VND đổi được 1/23000USD (e = 0,00004USD/VND).

Tỷ giá hối đoái danh nghĩa
• Sự lên giá phản ánh sự gia tăng về giá trị của
một đồng tiền khi đo lường theo đồng tiền khác.
• Sự mất giá phản ánh sự sụt giảm về giá trị của
một đồng tiền khi đo lường theo đồng tiền khác.
• Ví dụ,
▪ Nếu 1 USD mua được nhiều VND thì tức là đồng
USD lên giá, còn VND giảm giá.

Tỷ giá hối đoái thực
• Tỷ giá hối đoái thực là tỷ lệ trao đổi giữa hàng
hoá và dịch vụ nước này với hàng hoá và dịch vụ
nước khác.
• Tỷ giá hối đoái thực so sánh giá của hàng nội với
giá của hàng ngoại trong nền kinh tế nội.
▪ Nếu một thùng bia Đức đắt gấp hai lần bia Việt Nam

thì tỷ giá hối đoái thực tế là ½ thùng bia Đức trên một
thùng bia Việt Nam.

4


29/08/2018

Tỷ giá hối đoái thực

Tỷ giá hối đoái thực

• Tỷ giá hối đoái thực phụ thuộc vào tỷ giá hối
đoái danh nghĩa và giá bán của hàng hoá ở hai
nước đo lường theo nội tệ.
• Tỷ giá hối đoái thực tế là một nhân tố quyết định
quan trọng lượng xuất nhập khẩu của một quốc
gia.

=

EPf
,
Pd

hoac

e  Pd
Pf

Tỷ giá hối đoái thực
• Kết quả là xuất khẩu của Việt Nam tăng, nhập
khẩu của Việt Nam giảm, cả hai điều này đều làm
tăng xuất khẩu ròng của Việt Nam.
• Ngược lại, sự lên giá của tỷ giá hối đoái thực tế
của Việt Nam hàm ý hàng hoá Việt Nam trở nên
đắt một cách tương đối so với hàng ngoại, do vậy
xuất khẩu ròng của Việt Nam giảm.

Logic cơ bản của ngang bằng sức mua
• Lý thuyết ngang bằng sức mua dựa trên một
nguyên lý cơ bản đó là quy luật một giá.
▪ Theo quy luật một giá, một hàng hoá nào đó phải
được bán với cùng một giá ở bất kì đâu.

• Nếu quy luật một giá không đúng, các cơ hội
khai thác lợi nhuận sẽ tồn tại.
• Quá trình lợi dụng sự chênh lệch giá ở các thị
trường khác nhau được gọi là đầu cơ chênh lệch
giá.

• Sự mất giá (giảm giá) của tỷ giá hối đoái thực của
Việt Nam có nghĩa là hàng hoá Việt Nam trở nên
rẻ một cách tương đối so với hàng ngoại.
• Điều này khuyến khích người dân Việt Nam lẫn
người dân thế giới tiêu dùng hàng hoá sản xuất tại
Việt Nam nhiều hơn so với hàng hoá sản xuất ở
các nước khác.

4. Một lý thuyết đơn giản xác định tỷ

giá hối đoái: NGANG BẰNG SỨC MUA
• Lý thuyết ngang bằng sức mua là lý thuyết đơn
giản nhất và được chấp nhận rộng rãi nhất giải
thích sự biến động của tỷ giá hối đoái.
• Theo lý thuyết này, bất kì một đơn vị tiền tệ nào
đều có khả năng mua được một lượng hàng hoá
như nhau ở tất cả các nước.

Logic cơ bản của ngang bằng sức mua
• Nếu đầu cơ chênh lệch giá tồn tại, cuối cùng giá
cả khác nhau giữa hai thị trường sẽ hội tụ.
• Theo lý thuyết ngang bằng sức mua, một đồng
tiền phải có sức mua như nhau ở tất cả các nước,
và tỷ giá hối đoái biến động để đảm bảo cho điều
đó xảy ra.
• Hay nói cách khác, tỷ giá hối đoái danh nghĩa
giữa đồng tiền hai nước phải thay đổi để phản
ánh sự khác biệt về giá giữa hai nước.

5


29/08/2018

Ý nghĩa của ngang bằng sức mua

Cung tiền, giá, và tỷ giá hối đoái danh
nghĩa trong thời kì siêu lạm phát ở Đức
Các chỉ số
(Jan. 1921 100)

• Khi ngân hàng trung ương in một lượng lớn tiền,
thì đồng tiền nước đó sẽ mất giá theo cả số đơn vị
hàng hoá và dịch vụ nó có thể mua, lẫn theo số
đơn vị đồng tiền khác mà nó có thể trao đổi.

1,000,000,000,000,000

Money supply

10,000,000,000
Price level
100,000

1

Exchange rate

.00001

.0000000001
1921

Những hạn chế của ngang bằng sức mua
• Nhiều hàng hoá không dễ dàng trao đổi hay vận
chuyển từ nước này sang nước khác.
• Các hàng hoá có thể trao đổi không phải lúc nào
cũng thay thế hoàn hảo cho nhau khi chúng được
sản xuất ở những nước khác nhau.

5. Thị trường ngoại hối

1922

1923

1924

1925

Những hạn chế của ngang bằng sức mua
• Cầu về ngoại hối là một loại cầu phái sinh, tức
là nó xuất phát từ mong muốn mua hàng hóa,
dịch vụ và tài sản nước ngoài.
• Tương tự như vậy, cung ngoại hối xuất phát từ
mong muốn mua hàng hóa, dịch vụ và tài sản nội
địa.
• Giá của ngoại tệ chính là tỷ giá hối đoái.

Thị trường ngoại hối

6


29/08/2018

Thị trường ngoại hối

6. Chế độ tỷ giá hối đoái
• Chế độ tỷ giá hối đoái là cách thức một nước

quản lý đồng tiền của mình theo đồng tiền nước
khác và thị trường ngoại hối. Nó có liên quan
chặt chẽ đến chính sách tiền tệ.
• Có thể chia thành 3 loại chế độ cơ bản sau:
▪ Chế độ tỷ giá thả nổi.
▪ Chế độ tỷ giá cố định.
▪ Chế độ tỷ giá thả nổi có quản lý.

Chế độ tỷ giá hối đoái
• Chế độ tỷ giá thả nổi, trong đó thị trường quyết
định sự biến động của tỷ giá;
• Chế độ tỷ giá cố định:
▪ Gắn chặt giá trị nội tệ với một đồng tiền khác (ngoại
tệ mạnh)
▪ Chính phủ phải hy sinh việc sử dụng chính sách tiền
tệ trong nước một cách độc lập khi theo đuổi ổn định
bên trong
• Chế độ tỷ giá thả nổi có quản lý, trong đó ngân hàng
trung ương giữ cho tỷ giá dao động không quá xa so với
mức mục tiêu.

Tóm tắt chương
• Dòng vốn ra ròng của một nền kinh tế luôn bằng
với xuất khẩu ròng của nó.
• Tiết kiệm của một nền kinh tế có thể được sử
dụng để hoặc tài trợ cho đầu tư trong nước hoặc
mua tài sản nước ngoài.

Tóm tắt chương
• Xuất khẩu ròng là giá trị của hàng hoá và dịch vụ

trong nước được bán ra nước ngoài trừ đi giá trị
hàng hoá và dịch vụ nước ngoài bán ở trong
nước.
• Dòng vốn ra ròng là giá trị sở hữu tài sản nước
ngoài bởi dân cư trong nước trừ đi giá trị sở hữu
tài sản trong nước bởi người nước ngoài.

Tóm tắt chương
• Tỷ giá hối đoái danh nghĩa là giá tương đối giữa
đồng tiền hai nước.
• Tỷ giá hối đoái thực là giá tương đối của hàng
hoá và dịch vụ giữa hai nước.
• Khi tỷ giá hối đoái danh nghĩa thay đổi theo cách
mỗi VND mua được nhiều ngoại tệ hơn, thì VND
được gọi là lên giá hay mạnh lên.
• Khi tỷ giá hối đoái danh nghĩa thay đổi theo cách
mỗi VND mua được ít ngoại tệ hơn, thì VND
được gọi là mất giá hay yếu đi.

7


29/08/2018

Tóm tắt chương
• Theo lý thuyết ngang bằng sức mua, một đơn vị
tiền tệ bất kì sẽ mua được cùng một lượng hàng
hoá ở tất cả các nước.
• Tỷ giá hối đoái danh nghĩa giữa đồng tiền hai
nước sẽ phản ánh mức giá ở hai nước này.

8