BÀI tập môn TUYỂN CHỌN tài NĂNG THỂ THAO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TDTT TPHCM
BÀI TẬP MÔN: TUYỂN CHỌN TÀI NĂNG THỂ THAO
HỌC VIÊN: LÊ NGỌC HÀN THUYÊN
LỚP: CH 5
Câu hỏi: Anh chị hãy phân tích đặc điểm (hình thái, thể lực, kỹ thuật, chiến thuật,
tâm lý, chức năng sinh lý ) của một môn thể thao mà anh chị quan tâm.
Bài làm
Bóng đá là môn thể thao “vua” bởi tính hấp dẫn, lôi cuốn và đầy bất ngờ
của nó. Nên nó đã thu hút đông đảo quần chúng tham gia tập luyện và thi đấu để
nâng cao sức khỏe và giáo dục về phẩm chất đạo đức để góp phần phát triển con
người một cách toàn diện. Môn thể thao quan tâm: Môn Bóng đá 11 người ( sinh
viên)
1.Đặc điểm tâm lý
Ở lứa tuổi này cơ thể các em đã phát triển hoàn chỉnh các bộ phận, hình thành
thế giới quan, ý thức đạo đức hướng về tương lai, xác định đúng đắn nhu cầu sáng
tạo, mong ước cuộc sống tốt đẹp.
Hứng thú đã phát triển cả chiều sâu và chiều rộng, mang tính bền vững, phong
phú và sâu sắc. Có thái độ tự giác, tích cực, năng động, sẵn sàng khám phá những
lĩnh vực mà mình yêu thích, xuất phát từ động cơ đúng đắn trong cuộc sống.
Tình cảm đã ổn định, biểu lộ rõ yêu ghét, tôn trọng, biết động viên kịp thời và
quan tâm đúng mức tới mọi người xung quanh và biết kính trên nhường dưới.


2.Đặc điểm sinh lý
a) Hệ thần kinh
Khả năng tư duy, phân tích tổng hợp và trừu tượng hóa được phát triển đi đến
hoàn thiện, tạo thuận lợi cho việc hình thành nhanh chóng các phản xạ có điều
kiện. Do sự hoàn thiện của tuyến giáp, tuyến sinh dục và tuyến yên làm cho tính
hưng phấn của hệ thần kinh chiếm ưu thế, sự phối hợp vận động đạt tự động hóa.
b) Hệ vận động
Hệ xương bắt đầu giảm tốc độ phát triển, tập luyện thể dục thể thao thường

xuyên sẽ làm cho bộ xương khỏe mạnh hơn. Cột xương sống tuy đã ổn định về
hình dáng và hoàn thiện về chức năng nhưng vẫn có thể bị cong vẹo.
Hệ cơ phát triển muộn hơn, các bắp cơ lớn phát triển tương đối nhanh, còn cơ
nhỏ phát triển chậm. Các cơ co phát triển lớn hơn các cơ duỗi, cơ duỗi của nam
mạnh hơn thích hợp với các động tác dùng sức mạnh như dẫn bóng, sút bóng…
c)

Hệ tuần hoàn

Hệ tuần hoàn đã phát triển toàn diện, kích thước tim chịu ảnh hưởng rất lớn từ
luyện tập.
Hệ thống điều hòa vận động mạch phát triển tương đối hoàn thiện, hệ thống
tuần hoàn trong vận động tương đối rõ ràng nhưng sau vận động mạch đập và
huyết áp hồi phục tương đối nhanh chóng.
Huyết áp tăng dần cùng với lứa tuổi, huyết áp tối thiểu tăng trong giới hạn và
đạt giá trị khoảng 60-80mmHg. Hoạt động thể lực làm tăng huyết áp với công suất
tối đa trung bình khoảng 50mmHg ở lứa tuổi 18-22.
d ) Hệ hô hấp


Cơ thể có sự thay đổi về độ dài của chu kỳ hô hấp, tỷ lệ thở ra hít vào, thay
đổi độ sâu và tần số hô hấp. Trung bình tần số hô hấp là 16-22 lần/phút, không khí
lưu thông khoảng 450-500 ml, thông khí phổi tối đa 90-100 lít trong hoạt động,
hấp thụ oxy tăng 15-16 lần so với mức chuyển hóa cơ sở, dung tích sống tương đối
là 80 ml/kg trọng lượng
3. Đặc điểm kỹ thuật
Kỹ thuật bóng đá là cách gọi tổng hợp để chỉ những hành động những phương
pháp và những động tác hợp lý mà các cầu thủ đã áp dụng trong thi đấu bóng đá có
các dạng kỹ thuật cơ bản như: Tâng bóng, sút bóng, chuyền bóng, sút cầu môn,
đánh đầu, dẫn bóng, động tác giả, tranh cướp bóng, ném biên.

a. Tâng bóng
Tập luyện kỹ thuật tâng bóng bằng các bộ phận trên cơ thể là một biện pháp
hữu hiệu nhất giúp các cầu thủ nắm chắc được tính năng và nâng cao khả năng
khống chế bóng. Bên cạnh đó, luyện tập tâng bóng cũng có thể giúp các cầu thủ
tăng cường sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ phận trong cơ thể, hoàn thiện khả
năng di chuyển, tăng cường độ linh hoạt của cổ chân, khớp gối, hông, đồng thời
phát triển kỹ năng phản xạ và ứng biến trong thi đấu. Thuần thục kỹ thuật tâng
bóng sẽ tạo ra một nền tảng cơ sở vững chắc cho các kỹ thuật chuyền bóng, sút cầu
môn, đỡ bóng, dẫn bóng và tranh cướp bóng…Vì vậy, tâng bóng là kỹ thuật mà bất
cứ cầu thủ ở đẳng cấp và lứa tuổi nào cũng phải kiên trì và thường xuyên luyện tập.
Đặc biệt đối với những người mới tập và những cầu thủ ở lứa tuổi thanh, thiếu niên
thì kỹ thuật này cần phải chú trọng tập luyện nhiều.
- Có các kỹ thuật tâng bóng sau:
+ Tâng bóng bằng mu chính diện bàn chân.
+ Tâng bóng bằng má trong bàn chân.


+Tâng bóng bằng má ngoài bàn chân.
+ Tâng bóng bằng đùi.
+ Tâng bóng bằng vai.
+ Tâng bóng bằng đầu.
b. Đá bóng
Đá bóng là động tác của cầu thủ dùng một bộ phận nào đó của chân để đá
bóng một cách có mục đích về phía mục tiêu đã định. Đây là một kỹ thuật cơ bản
và hay được sử dụng nhất trong thi đấu. Đá bóng chủ yếu sử dụng để chuyền bóng
và sút cầu môn (những yếu tố chủ yếu trong việc tổ chức tiến công và phòng thủ).
Trên thực tế, kỹ thuật đá bóng chính là một trong những yếu tố chủ yếu để đánh giá
trình độ kỹ thuật của một đội bóng hoặc của một cầu thủ.
Căn cứ vào vị trí tiếp xúc của bàn chân với bóng mà người ta có thể chia kỹ
thuật đá bóng ra làm nhiều loại khác nhau như: đá bằng lòng bàn chân, đá bằng mu

chính diện bàn chân, đá bằng mu trong bàn chân, đá bằng má ngoài bàn chân, đá
bóng bằng mũi bàn chân và đá bóng bằng gót (đánh gót…)
Trong những kỹ thuật đá bóng cơ bản tuy phương pháp thực hiện có thể khác
nhau, nhưng cấu trúc tổng thể của động tác đều bao gồm những yếu tố như: Chạy
lấy đà, vị trí của chân trụ, động tác vung chân khi đá bóng, điểm tiếp xúc bóng và
chuyển động của thân người khi đá bóng.
-Có các kỹ thuật đá bóng sau:
+ Đá bóng bằng lòng bàn chân.
+ Đá bóng bằng má trong bàn chân.
+ Đá bóng bằng mu bàn chân.


+ Đá bóng bằng má ngoài bàn chân.
+ Đá bóng bằng mũi bàn chân.
+ Đá bóng bằng gót bàn chân (đánh gót).
c. Kỹ thuật giữ bóng
Giữ bóng là sử dụng một cách hợp lý các bộ phận của cơ thể tiếp xúc bóng, để
thay đổi tốc độ và phương hướng di chuyển của bóng nhằm khống chế trong phạm
vi mà mình mong muốn.
Trong thi đấu, các cầu thủ phải sử dụng thuần thục kỹ thuật giữ bóng để giành
được quyền khống chế bóng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện các
kỹ thuật như chuyền bóng, dẫn bóng, qua người và sút cầu môn hoặc giúp các cầu
thủ điều chỉnh nhịp điệu của trận đấu và phối hợp chiến thuật thi đấu…
Cùng với sự phát triển của môn bóng đá và nâng cao trình độ kỹ- chiến thuật,
yêu cầu đối với việc giữ bóng cũng ngày càng được tăng cao. Vì vậy, việc nắm giữ
và thành thạo kỹ thuật giữ bóng là điều không thể thiếu được.
Có các kỹ thuật giữ bóng sau:
+ Giữ bóng bằng má trong bàn chân.
+ Giữ bóng bằng lòng bàn chân.
+ Giữ bóng bằng má ngoài bàn chân.

+ Giữ bóng bằng mu chính diện bàn chân.
+ Giữ bóng bằng đùi.
+ Giữ bóng bằng ngực.


d. Đánh đầu
Đánh đầu là dùng phần trước trán đánh bóng hướng về mục tiêu đã định
trước. Trong thi đấu kỹ thuật này thường được dùng để giành quyền khống chế và
xử lý bóng ở trên không. Đầu là bộ phận cao nhất của cơ thể và phần trước trán lại
tương đối bằng phẳng và rắn chắc. Vì vậy, các cầu thủ chỉ cần nắm vững kỹ thuật
đánh đầu là bóng có thể sẽ được đánh đi một cách chuẩn xác và mạnh. Đây là biện
pháp hữu hiệu nhất để xử lý bóng bổng ở trên cao và cũng là một trong những kỹ
thuật quan trọng nhất của bóng đá.
Trong phòng thủ, đánh đầu được chủ yếu sử dụng để ngăn cản, cắt phá đường
chuyền hoặc ngăn cản không cho đối phương sút cầu môn, giải trừ sự nguy hiểm
trước khung thành của đội nhà. Trong tiến công đánh đầu chủ yếu được sử dụng để
phối hợp chuyền bóng hoặc dứt điểm khung thành của đối phương. Các động tác
đánh đầu, đặc biệt là đánh đầu ghi bàn thắng đều là những động tác bất ngờ, được
thực hiện ở cự ly tương đối gần, tốc độ nhanh, hướng bóng khó phán đoán và vì
vậy nó thường tạo ra một sự uy hiếp rất lớn đối với hoạt động phòng thủ của đối
phương.
Kỹ thuật đánh đầu có thể chia làm hai loại là đánh đầu bằng chính diện trán
giữa và đánh đầu bằng một bên trán. Cả hai loại này đều có thể thực hiện tại chỗ,
hoặc trong khi chạy nhảy lên đánh đầu.
Có các kỹ thuật đánh đầu sau:
+ Đánh đầu bằng chính diện trán.
+ Đánh đầu bằng một bên trán.
+ Bay người đánh đầu.

e. Dẫn bóng và dẫn bóng qua người
Dẫn bóng là một động tác dùng chân liên tục tác động một cách có mục đích
vào bóng trong khi chạy để luôn giữ bóng trong phạm vi khốngchế của mình.
Trong thi đấu bóng đá, muốn giành được quyền chủ động trên sân để đạt tới
mục đích cuối cùng là giành chiến thắng thì hai bên tất nhiên sẽ phải vận dụng tất
cả các phương pháp (điều luật cho phép) để giành quyền khống chế bóng và sau đó
là dùng các biện pháp hiệu quả nhất để đột phá xuyên thủng hàng phòng thủ của
đối phương. Trong thi đấu bóng đá hiện đại, tốc độ cao là một trong những yếu tố
quan trọng nhất của môn thể thao này bởi vì nếu không có nhịp điệu thi đấu với tốc
độ cao thì sẽ không thể đạt tới được những mục tiêu đã được đề ra. Tuy tốc độ của
những đường chuyền bóng thường cao gấp đôi so với tốc độ dẫn bóng, nhưng
trong thi đấu cũng không thể sử dụng chuyền bóng để thay thế hoàn toàn cho kỹ
thuật dẫn bóng bởi vì trong hoạt động công, thủ, trong việc thay đổi tốc độ tấn
công và điều chỉnh nhịp điệu thi đấu đều đòi hỏi phải có sự vận dụng kỹ thuật dẫn
bóng sẽ giúp các cầu thủ thoát ra khỏi sự ngăn cản và tranh cướp bóng của đối
phương hoặc lôi kéo đối phương rời vị trí để tạo ra khoảng trống, làm rối loạn đội
hình phòng thủ của đối phương, tạo cơ hội thuận lợi để chuyền bóng hoặc sút cầu
môn trong tình huống 1 chọi 1, có thể vận dụng kỹ thuật dẫn bóng qua người đột
phá xuyên qua hàng phòng thủ của đối phương và sút bóng ghi bàn thắng.
Tóm lại, dẫn bóng và dẫn bóng qua người chính là sự thể hiện khả năng
khống chế bóng và năng lực tiến công của mỗi cầu thủ.
Có các kỹ thuật dẫn bóng sau:
+ Dẫn bóng bằng lòng bàn chân.
+ Dẫn bóng bằng chính diện mu bàn chân.
+ Dẫn bóng bằng má ngoài bàn chân.


+ Dẫn bóng bằng má trong bàn chân.
f. Ném biên
Trong khi thi đấu, sau khi một cầu thủ làm bóng vượt ra khỏi đường biên dọc

thì cầu thủ của đội đối phương được quyền ném biên từ vị trí bóng ra khỏi đường
biên bằng cách dùng hai tay cầm bóng ném vào trong sân để tiếp tục trận đấu. Ném
biên là động tác kỹ thuật duy nhất cho phép các cầu thủ (trừ thủ môn) được dùng
tay chạm bóng. Do bất cứ trong trận đấu bóng đá nào cũng đều có số lần ném biên
rất lớn, cộng thêm Luật bóng đá đã quy định, khi trực tiếp nhận bóng từ quả ném
biên sẽ không bị bắt lỗi việt vị cho nên những quả ném biên sẽ là những cơ hội tấn
công rất tốt, đặc biệt là ném bóng thẳng vào trong khu cầu môn sẽ tạo ra một sự uy
hiếp rất lớn đối với khung thành của đối phương.
Tuy Luật bóng đá đã quy định tương đối nghiêm ngặt về động tác ném biên,
nhưng điều này thường không được các cầu thủ coi trọng, dẫn đến việc ném bóng
phạm luật làm mất đi cơ hội tổ chức tấn công. Vì vậy trong thi đấu khi thực hiện
quả ném biên các cầu thủ phải tiến hành cẩn thận và tuân thủ nghiêm túc các yêu
cầu của điều luật đã đề ra. Có 2 kỹ thuật ném biên sau:
+ Đứng tại chỗ ném biên.
+ Chạy lấy đà ném biên.
4. Đặc điểm chiến thuật
Sơ đồ chiến thuật là thứ luôn thay đổi theo dòng chảy bóng đá, hiếm có một
đội bóng nào có thể sử dụng môt sơ đồ duy nhất trong mọi trận đấu. Không có khái
niệm hoàn hảo mà các sơ đồ thường phụ thuộc vào tư duy của huấn luyện trưởng
và tình trạng hiện tại của mỗi đội bóng.
A . Sơ đồ 4-4-2 (hay biến thể 4-4-1-1)


Đây là sơ đồ rất quen thuộc với các đội bóng Anh và vẫn phổ biến hiện nay
ở nhiều đội bóng khác ở châu Âu bởi tính cân bằng khá tốt trong cả khâu phòng
ngự và tấn công (thực chất đây là một biến thể của sơ đồ phòng ngự – phản công),
điển hình là câu lạc bộ Aletico Madrid.
Đội hình bao gồm thủ môn, 4 cầu thủ phòng ngự (2 trung vệ và 2 hậu vệ
cánh), 4 tiền vệ (2 tiền vệ trung tâm và 2 cánh), hàng tiền đạo gồm 1 trung phong
và 1 hộ công. Tầm hoạt động chính của cầu thủ hộ công là ở giữa hàng thủ và tiền

vệ của đối phương nên theo lý thuyết, cầu thủ này sẽ có nhiều thời gian và khoảng
trống hơn khi xử lý bóng so với các vị trí khác. Hai tiền vệ cánh và 2 hậu vệ cánh
cũng dâng cao tham gia hỗ trợ tấn công nhằm tăng sức ép lên hàng thủ đối phương.

Sơ đồ chiến thuật 4-4-2. (Ảnh: review.siu.edu.vn)
Ưu điểm:
Việc sử dụng 2 tiền đạo giúp giảm tải nhiệm vụ tham gia hỗ trợ tấn công
nhưng 1 trong 2 tiền đạo phía trên phải là những người có kỹ thuật tốt cũng như xử
lý tình huống và tận dụng tốt những cơ hội có được từ những tình huống không
chiến hoặc sút phạt trực tiếp.


Với 2 tiền vệ cánh và 2 tiền vệ cánh thì sơ đồ 4-4-2 cho phép thực hiện hững
quả tạt bóng từ biên, có thể bổng hoặc sệt thường xuyên nhằm tận dụng khả năng
chớp thời cơ hay không chiến của các cầu thủ nhanh nhẹn hoặc có thể hình vượt
trội. Ngoài ra cự ly đội hình hợp lý cũng có thể kéo dãn đội hình đối phương tạo
điều kiện tốt cho việc tấn công.
Sơ đồ khắc chế: Hiện tại 4-4-2 đã lỗi thời và không thể khắc chế bất cứ đội
hình nào khác. Dù vậy, nếu có 2 tiền đạo có thể hoạt động độc lập và chịu khó chơi
Pressing thì vẫn có thể gây áp lực lên hàng thủ 3 người hoặc 4 người.
Nhược điểm:
Tuy có khả năng giữ cự ly đội hình hợp lý nhưng 4-4-2 dễ bị bắt bài và thiếu
sự linh hoạt. Tuyến tiền vệ phải chịu sức ép về cả việc tấn công lẫn phòng ngự nên
khi các tiền vệ mất tập trung hoặc đuối sức thì đây là một vấn đề không hề nhỏ.
Bên cạnh đó, hai tiền vệ trung tâm không thể thực hiện cùng lúc 2 nhiệm vụ là
đánh chặn và phân phối bóng, bắt buộc phải có 1 người đánh chặn và 1 người thu
hồi, phân phối bóng.
Hộ công phải có khả năng cầm bóng tốt, kỹ thuật cá nhân khéo, tốc độ, nhãn
quan chiến thuật nhạy bén, không những kiến tạo cơ hội làm bàn cho trung phong
mà còn cần có khả năng dứt điểm như một tiền đạo thực thụ khi có thời cơ. Ngoài

ra hành lang 2 cánh cũng có thể trở thành “tử huyệt” nếu các đội bóng sử dụng sơ
đồ 4-3-3 hoặc 4-2-3-1 có các cầu thủ chạy cánh có cánh có khả năng đi bóng đột
phá vào trung lộ và tìm kiếm khoảng trống giữa hậu vệ và trung vệ.
B. Sơ đồ 4-3-3


Đây là đội hình phổ biến nhất hiện nay với vai trò chính là tấn công tổng lực.
Sơ đồ chiến thuật gồm thủ môn, 4 cầu thủ phòng ngự (2 trung vệ và 2 hậu vệ
cánh), tuyến giữa gồm 3 tiền vệ (1 trung tâm và 2 cánh) và 3 tiền đạo.

4-3-3 là sơ đồ
quen thuộc mà câu lạc bộ Barcelona hay dùng. (Ảnh: www.yahoo.com)
Ưu điểm:
Với 2 tiền đạo có khả năng chơi dãn biên, những đội bóng sử dụng sơ đồ 43-3 có thể khai thác khoảng trống mà các hậu vệ đối phương để lại khi dâng cao
tấn công nhằm chế tối đa việc hỗ trợ tấn công bên phía đối phương và dễ dàng áp
đặt thế trận 1 chiều.
Với 3 tiền vệ giữa sân gồm 1 phòng ngự và 2 con thoi sẽ giúp kiểm soát thế
trận tốt hơn, cho phép các hậu vệ biên dâng cao tấn công và bọc lót cho đồng đội
rất tốt phía sau khi bị phản công. Ngoài ra, khi chịu áp lực lớn hoặc tấn công không


hiệu quả, sơ đồ 4-3-3 có thể chuyển về 4-1-4-1 nhằm giảm nhịp độ trận đấu hoặc
giảm thiểu tối đa khả năng bị dính chiêu “hồi mã thương”.
Sơ đồ khắc chế: Với 3 tiền vệ tuyến giữa, sơ đồ 4-3-3 dễ dàng áp đảo 2 tiền
vệ trung tâm của sơ đồ 4-4-2, ngoài ra với 3 tiền đạo sẽ khai thác tốt khoảng trống
để lại khi các hậu vệ dâng cao.
Nhược điểm:
Để có thể vận hành trơn tru sơ đồ 4 -3 -3, đặc biệt cần có một cá nhân chơi
đầu óc, xác định vị trí, đọc tình huống trận tốt và chịu khó di chuyển hỗ trợ đồng
đội như Sergio Busquet (Barcelona), Luka Morid ( Real Madrid) hay Micheal

Carrick (Manchester United)…. Ngoài ra, các đội bóng cần có 1 tiền đạo ở giữa để
lấp khoảng trống và 1 tiền vệ phòng ngự cực tốt, nếu 2 vị trí trên mà gặp vấn đề thì
thế trận sẽ sụp đổ.
C. Sơ đồ 4 -2 -3 -1
Cũng giống như sơ đồ 4-3-3, sơ đồ 4-2-3-1 cũng phổ biến hiện nay trong
bóng đá hiện đại khả năng cơ động và linh hoạt trong khi vận hành. Sơ đồ chiến
thuật gồm thủ môn, 4 cầu thủ phòng ngự (2 trung vệ và 2 hậu vệ cánh), 2 tiền vệ
trung tâm, 3 hộ công (trong đó có 1 người chơi ở vị trí số “10”) và 1 trung phong
cắm duy nhất.


Sơ đồ chiến thuật 4-2-3-1. (Ảnh: Game4V)
Ưu điểm:
Điểm nổi bật của sơ đồ này là chuyền bóng tam giác, luôn hiệu quả hơn so
với việc chuyền thẳng, giúp kéo dãn đội hình đối phương tạo khoảng trống cho
việc tấn công và tâm điểm phối hợp chéo giữa 1 tiền vệ trung tâm với 3 tiền vệ
công phía trên.

(Ảnh: 4231.Vn)
Với sư linh hoạt và cơ động của các vị trí cùng cự ly đội hình hoàn hảo thì
đội hình 4-2-3-1 rất khó bị lấn át, đặc biệt là khu vực giữa sân. Nó có thể luân
chuyển giữa tấn công và phòng ngự nhanh chóng nhờ số lượng cầu thủ ở giữa sân
lớn và cho phép 1 người lùi sâu về tham gia phòng ngự khi phản công nhanh và bất
ngờ cũng như tạo cơ hội cho các tiền đạo cắm có vô phương án cùng cơ hội ghi
bàn.
Nhược điểm:
Để có thể chơi được sơ đồ này, đòi hỏi các cầu thủ phải có thể lực sung mãn
và dẻo dai để di chuyển liên tục, các tiền vệ công hay thậm chí tiền đạo phải lùi sâu
nhận bóng và hoạt động với cường độ cao mới mong làm xáo trộn được tuyến giữa
và hàng thủ đối phương hoặc tiền đạo phải là người nhanh nhẹn, tỳ đè tốt và có khả

năng chớp thời cơ.


Ngoài ra, 2 cầu thủ tấn công biên không chỉ tham gia tấn công mà còn phải
thường xuyên lui về phòng ngự khi mất bóng nhằm giảm sức ép cho hàng thủ theo
yêu cầu của huấn luyện viên trưởng dẫn đến cường độ cùng khả năng tấn công của
các cầu thủ phía trên cũng giảm sút.
Sơ đồ khắc chế: Những đường chuyền tam giác trong sơ đồ 4-3-3 thật sự là
cơn ác mộng với những ai sử dụng sơ đồ 4 -4-2, tuyến giữa dàn hàng ngang 4
người của 4-4-2 để lộ ra nhiều khoảng trống và khó bọc lót hơn tuyến giữa 2 lớp
của sơ đồ 4-2-3-1.
D. Sơ đồ 4-5-1 ( hay biến thể 4-4-1-1)
Đây là sơ đồ phòng ngự triệt để thường thấy ở các đội bóng yếu thế khi đối
đầu các “ông lớn” hay những đội bóng thiếu hụt nhân sự do các cầu thủ gặp chấn
thương triền miên. Sơ đồ đội hình gồm thủ môn, 4 cầu thủ phòng ngự (2 trung vệ
và 2 hậu vệ biên), 5 tiền vệ giữa sân (2 tiền vệ trung tâm, 1 tiền vệ trụ và 2 tiền vệ
cánh) và 1 tiền đạo cắm duy nhất.

Sơ đồ chiến thuật 4-5-1. (Ảnh: Vietbao)
Ưu điểm:


Với nhân sự dày đặc khu vực giữa sân, sơ đồ này đủ sức giành quyền kiểm
soát thế trận với các sơ đồ còn lại, đôi khi bạn còn thấy hàng tiền vệ lùi sâu hoặc
tiền đạo duy nhất lùi về khu vực giữa sân tạo thành sơ đồ 4-6-0 hoặc 9-1-0, dựng
lên “bức tường bê tông dày đặc” hay “xe buýt 2 tầng nằm ngang” khiến đối thủ cực
kỳ khó trong việc tạo đột phá tiếp cận khung thành.

Sơ đồ 4-5-1
đang được HLV Alex Neil sử dụng ở câu lạc bộ Norwich City. (Ảnh: Pantip)

Sơ đồ nay cũng có thể chuyển sang thế công khi cần thiết: “Chỉ cần đẩy 2 tiền vệ
cánh lên cao thì nó lập tức trở thành sơ đồ tấn công tổng lực 4-3-3”. Thực chất,
nhiều đội bóng có xu hướng chuyển về sơ đồ 4-5-1 sau khi có bàn thắng dẫn trước
để làm giảm nhịp độ trận đấu và tìm kiếm cơ hội tiếp theo.
Nhược điểm:
Vì quá tập trung kiểm soát khu vực giữa sân lại gây bất lợi cho tiền đạo phía
trên và cô lập họ với tuyến tiền vệ. Ngay cả khi bị thủng lưới trước, các tiền vệ


không sẵn sàng dâng cao tấn công vì sợ bị phản công khiến toàn bộ hệ thống vận
hành bế tắc.
Ngoài ra, việc phản công nhanh cũng khó có thể thực hiện bởi đội hình rất
thấp và khoảng cách không đồng đều, các tiền đạo khi có bóng phải mất một thời
gian giữ bóng để chờ các tiền vệ dâng cao nên các cầu thủ phòng ngự đối phương
đủ thời gian lui về sân nhà, do vậy làm mất đi tính đột biến hay tốc độ của pha tấn
công.
Sơ đồ khắc chế: Ba cầu thủ chơi trung tâm trong 4-5-1 sẽ dễ dàng bắt chết 3
tiền vệ của 4-3-3, trong khi những tiền vệ biên của 4-5-1 sẽ hạn chế tối đa tầm hoạt
động của các tiền đạo cánh trong 4-3-3.
E. Sơ đồ 3-5-2 (hay biến thể 3-4 -3)
Có thể nói rằng đây là sơ đồ công thủ toàn diện trong bóng đá. Sơ đồ chiến
thuật gồm thủ môn, 3 cầu thủ phòng ngự (1 trung vệ và 2 hậu vệ biên), 5 tiền vệ
giữ sân (2 tiền vệ cánh, 2 tiền vệ trung tâm, 1 hộ công hoặc 1 tiền vệ trụ) cùng 2
tiền đạo trên cùng.

3-5-2
từng là sơ đồ được HLV Van Gaal sử dụng nhiều khi dẫn dắt Manchester United.
(Ảnh: Zing.vn)
Ưu điểm:

Nếu muốn ngăn cản đối phương phản công nhanh thì 3-5-2 chính là giải
pháp tối ưu. Bộ 3 phòng ngự đủ sức phối hợp để chia cắt cầu thủ số “10” với các
tiền đạo bên phía đối phương, còn các cầu thủ chạy cánh hạn chế không gian hoạt
động bên phía đội bạn. Khi cần phòng ngự hay tấn công, 1 trong 3 tiền vệ ở giữa
lùi về trụ để bọc lót cho các cầu thủ cánh hoặc tiến lên hộ công cho 2 tiền đạo bên
trên.

Các cầu thủ Italia (màu xanh) tổ chức 1 kèm 1 với các cầu thủ Tây Ban Nha (màu
đỏ) tại Euro 2016. (Ảnh: Bongda24h)
Đồng thời, khi tổ chức phản công 3-5-2 cũng khá lợi hại. Bộ 3 tiền vệ cũng như 2
cầu thủ bám biên có thể tấn công theo nhiều phương án như bật ban trung lộ , đánh
dọc biên và 2 tiền đạo có thể tự tạo cơ hội cho mình.
Nhược điểm:
Tính phức tạp của 3-5-2 đòi hỏi những tình huống bọc lót và khởi động các
pha tấn công, không chỉ là kỹ thuật cá nhân mà còn là sự ăn ý giữa các cầu thủ. Về
cơ bản cần có một người là nhạc trưởng có khả năng đọc trận đấu và phân phối
bóng tốt, trong 3 cầu thủ phòng ngự cần có 1 người chuyền bóng giỏi, 2 người còn
lại phải theo kèm người tốt và sự tập trung cao độ vì khoảng trống nhiều.


Nói chung, sơ đồ 3 cầu thủ phòng ngự vẫn có thể phòng ngự tốt nếu các cầu
thủ xác định vị trí cùng tốc độ để theo kèm nhằm lấp đi khoảng trống.
Sơ đồ khắc chế: 3-5-2 là sơ đồ hiếm hoi có thể khắc chế 4-5-1 nhờ nhân lực
đồng đều khu vực giữa sân. Vì chỉ 1 tiền đạo duy nhất cho phép các hậu vệ dâng
cao hỗ trợ tuyến tiền vệ khi đội nhà đang nắm thế chủ động.
5. Đặc điểm thể lực:
a) Những đặc trưng về hoạt động thể lực của VĐV bóng đá:
Bóng đá hiện đại đòi hỏi sự phát triển cao tất cả các tố chất thể lực, bởi VĐV
bóng đá phải thường xuyên di chuyển, thay đổi nhịp độ chạy liên tục trong suốt

thời gian thi đấu trên sân. Theo các chuyên gia bóng đá, VĐV bóng đá di chuyển
trong một trận thi đấu bóng đá thường từ 12 – 15 km, trong đó bao gồm các hình
thức chạy xen kẽ như: Chạy nước rút, cự ly ngắn, chạy tốc độ trung bình, chạy
chậm và đi bộ.
Theo Wiherr VanGool (1982 - 1985) thì chạy nước rút chiếm tỉ lệ 18% tổng
quảng đường với tốc độ chạy từ 6,92 – 8,15 m/s (cự ly chạy từ 30 – 50m), chạy tốc
độ trung bình và chạy chậm chiếm 44% tổng quảng đường với tốc độ chạy 2,04 –
6,04 m/s, đi bộ chiếm khoảng 36% với tốc độ đi từ 1,3 – 2,04 m/s.
Do vậy VĐV bóng đá có sức bền chuyên môn cao khi giải quyết các tình
huống thi đấu như chạy chỗ, kèm người, phối hợp với đồng đội,… tất cả những
điều này đều đòi hỏi cao về tốc độ, đặc biệt là tốc độ xuất phát cần phải nhanh và
có sức bền tốt.
Để thực hiện các cú sút cầu môn từ khoảng cách xa, các đường chuyền dài,
mạnh, chuẩn xác, hay những động tác bật nhảy để đánh đầu và tranh cướp bóng


trên không, các động tác va chạm dùng sức đẩy, tỳ, theo qui định của luật. Do vậy
đòi hỏi VĐV bóng đá không chỉ có sức bền chuyên môn cao, sức mạnh tốc độ mà
còn đòi hỏi phải có sức bật tốt.
Như vậy, có thể thấy thể lực của VĐV bóng đá cần phải toàn diện để nâng cao
năng lực hoạt động chung của cơ thể. Thể lực tốt sẽ tạo tiền đề cho việc thực hiện
các kỹ thuật và chiến thuật đồng thời thúc đẩy việc học tập và nắm vững kỹ thuật,
chiến thuật, tăng cường khả năng chịu đựng lượng vận động trong tập luyện và thi
đấu, đề phòng chấn thương, nâng cao thành tích thi đấu và kéo dài thời gian duy trì
thành tích của VĐV. Cũng như nhiều môn thể thao khác, thể lực của VĐV bóng đá
bao gồm thể lực chung và chuyên môn. Trong đó:
Thể lực chung: Với mục đích nhằm chuẩn bị cho VĐV đạt được khả năng làm
việc cao nhất, tạo nên sự phối hợp chặt chẽ trong hoạt động của các cơ quan, chức
phận trong cơ thể, các tác động tích cực vào sự phát triển thể hình cho VĐV.
Thể lực chung còn hướng đến sự phát triển toàn diện cho VĐV. Vì thế, để

hoàn thiện nó cần áp dụng các loại bài tập của các môn thể thao hỗ trợ cho bóng đá
như: các môn bóng, điền kinh, thể dục, bơi lội… tác động của các bài tập này có
ảnh hưởng tốt tới sự phát triển và cũng cố các chức năng vận động như: cơ, dây
chằng, khớp, chi dưới, đồng thời tạo nên điều kiện để thúc đẩy các chức năng hoạt
đông khác trong cơ thể.
Thể lực chuyên môn: Nhằm giải quyết các nhiệm vụ chủ yếu là phát triển và
hoàn thiện các tố chất thể lực đặc trưng cho hoạt động thi đấu bóng đá. Để làm
được điều đó cần phải lựa chọn các phương tiện, phương pháp theo hướng nâng
cao năng lực chuyên môn, phù hợp với trình độ của VĐV
6. Đặc điểm hình thái:


Thể hình là đặc trưng bên ngoài của cơ thể, có quan hệ trực tiếp đến năng
lực vận động môn thể thao lựa chọn, vì vậy khi tuyển chọn cần coi trọng nhân tố
thể hình. Trong môn bóng đá, chúng ta khó xác định được chân dung khuôn mẫu
của một VĐV. Thật vậy, chưa có một tài liệu nào hay nghiên cứu nào có thể chứng
minh được thành tích của bóng đá tỉ lệ với hình thể của VĐV. Trong thực tế, ta thấy
rằng, trong các pha tranh chấp bóng bổng, tỳ đè thì VĐV có thể hình tốt thì sẽ có
lợi thế hơn so với VĐV có thể hình bé hơn. Song, VĐV có thân hình bé hơn
thường nhanh nhẹn, khéo léo, có khả năng xoay xở trong phạm vi hẹp (vòng cấm
địa). Chiều cao của vận động viên là ưu thế trong thể thao. Cân nặng của cơ thể
còn là một số đo được dùng để kết hợp với nhiều số đo khác để tính ra nhiều chỉ số
hình thái có ý nghĩa.
Bóng đá là môn thể thao hoạt động chủ yếu bằng chi dưới, các động tác sút
bóng, chuyền bóng, rê bóng, giữ bóng,...chỉ được phép dùng chân để thực hiện. Do
đó, sự linh hoạt, nhanh nhẹn, khéo léo của đôi chân sẽ giúp các hoạt động đó đạt
hiệu quả cao.