Tải bản đầy đủ (.docx) (153 trang)

Sử dụng kiểm tra đánh giá để bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử lớp 11 trường trung học phổ thông chu văn an hà nội

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (587.85 KB, 153 trang )

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ HOAN

SỬ DỤNG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ ĐỂ BỒI DƢỠNG HỌC SINH
GIỎI MÔN LỊCH SỬ LỚP 11 TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
CHU VĂN AN – HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ

HÀ NỘI – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ HOAN

SỬ DỤNG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ ĐỂ BỒI DƢỠNG HỌC SINH
GIỎI MÔN LỊCH SỬ LỚP 11 TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
CHU VĂN AN – HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN LỊCH SỬ)
Mã số: 60 14 01 11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS Trịnh Đình Tùng

HÀ NỘI – 2015




LỜI CẢM ƠN
Với những tình cảm chân thành, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu
trƣờng Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội, các thầy cô giáo khoa Sƣ
phạm – trƣờng Đại học Giáo dục đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong quá
trình học tập và nghiên cứu.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Sở giáo dục và đào tạo Hà Nội, Ban giám hiệu
và toàn thể giáo viên tổ Lịch sử, các em học sinh trƣờng THPT Chu Văn An đã
tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình học tập cũng nhƣ quá trình chúng tôi
tiến hành điều tra, thực nghiệm sƣ phạm phục vụ luận văn.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn tới thầy giáo – PGS.TS
Trịnh Đình Tùng, ngƣời thầy đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ và trực tiếp hƣớng
dẫn cũng nhƣ đã hết lòng động viên và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá
trình nghiên cứu, tìm tòi tƣ liệu và viết luận văn.
Cuối cùng, tôi xin gửi tất cả tình yêu thƣơng, kính trọng và lòng biết ơn
sâu sắc tới những ngƣời thân trong gia đình nội - ngoại, bạn bè đã động viên
giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn.
Mặc dù bản thân đã rất nỗ lực, cố gắng song khó tránh khỏi những hạn
chế thiếu sót. Kính mong Quý thầy, cô giáo và những ngƣời quan tâm đóng góp
ý kiến để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.
Một lần nữa tôi xin bày tỏ lòng tri ân đến Quý vị!
Hà Nội, tháng 11 năm 2015
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hoan

i



DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
- CM
- CNTB
- CNXH
- GV
- HS
-KT–ĐG
- THPT
- TK
- TNKQ
- TS

ii


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN....................................................................................................................................... i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT...................................................................................... ii
DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................................... viii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ.................................................................................................... ix

̀

MỞĐÂU............................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................ 1
2.1. Tài liệu nƣớc ngoài....................................................................................3
2.2. Tài liệu trong nƣớc.................................................................................... 5
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cƣƣ́u............................................................... 9
4. Mục đích, nhiêṃ vu ̣nghiên cƣƣ́u.................................................................10
4.1. Mục đích.................................................................................................. 10

4.2. Nhiêṃ vu ̣nghiên cƣƣ́u.............................................................................. 10
5. Cơ sởphƣơng pháp luâṇ vàphƣơng pháp nghiên cƣƣ́u................................10
5.1. Cơ sởphƣơng pháp luâṇ...........................................................................10
5.2. Phƣơng pháp nghiên cƣƣ́u........................................................................ 10
5.2.1. Nghiên cƣƣ́u lýthuyết............................................................................. 10
5.2.2. Nghiên cƣƣ́u thƣc ̣ tiên............................................................................10
6. Giả thuyết khoa học.................................................................................... 11
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài.................................................... 11
8.1. Ý nghĩa khoa học..................................................................................... 11
8.2. Ý nghiã thƣc ̣ tiên.....................................................................................11
9. Cấu trúc đềtài..............................................................................................12
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KIỂM TRA
– ĐÁNH GIÁ ĐỂ BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN LỊCH SỬ Ở
TRƢỜNG THPT..........................................................................................13
1.1. Cơ sở lí luận............................................................................................. 13
1.1.1. Các khái niệm cơ bản về kiểm tra – đánh giá.......................................13
1.1.2. Các hình thức kiểm tra - đánh giá.........................................................16
1.1.3. Chức năng, nhiệm vụ của kiểm tra đánh giá.........................................21
v


1.1.4. Quan niệm về bồi dƣỡng học sinh giỏi môn Lịch sử........................... 23
1.1.5. Vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng kiểm tra, đánh giá đối với việc bồi
dƣỡng học sinh giỏi........................................................................................ 28
1.2. Cơ sở thực tiễn......................................................................................... 30
1.2.1. Thực trạng kiểm tra – đánh giá hiện nay...............................................30
1.2.2. Thực tiễn sử dụng kiểm tra, đánh giá đối với bồi dƣỡng học sinh giỏi 33
CHƢƠNG 2: CÁC BIỆN PHÁP SỬ DỤNG KIỂM TRA – ĐÁNH GIÁ ĐỂ
BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN LỊCH SỬ LỚP 11 TRƢỜNG THPT
CHU VĂN AN................................................................................................39

2.1. Một số yêu cầu khi sử dụng kiểm tra, đánh giá để bồi dƣỡng học sinh giỏi
39

2.1.1. Có quan niệm đúng đắn về kiểm tra – đánh giá trong việc bồi dƣỡng
học sinh giỏi....................................................................................................39
2.1.2. Phải đảm bảo độ tin cậy về việc kiểm tra, đánh giá..............................41
2.1.3. Đảm bảo tính giá trị.............................................................................. 41
2.1.4. Phải đảm bảo tính đầy đủ và toàn diện trong nội dung kiểm tra – đánh
giá....................................................................................................................42
2.1.5. Kiểm tra đánh giá phải phát huy đƣợc các năng lực khác nhau của học
sinh..................................................................................................................45
2.1.6. Phối hợp nhiều loại hình, phƣơng pháp kiểm tra – đánh giá và đảm bảo
tính thƣờng xuyên liên tục..............................................................................46
2.1.7. Kiểm tra, đánh giá phải đảm bảo tính khách quan................................47
2.2. Các biện pháp sử dụng kiểm tra – đánh giá để bồi dƣỡng học sinh giỏi
trong quá trình dạy học Lịch sử lớp 11 trƣờng THPT Chu Văn An – Hà Nội 47
2.2.1. Xác định nội dung cần bồi dƣỡng học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 11 . ..49

2.2.2. Sử dụng phƣơng pháp trao đổi đàm thoại............................................ 59
2.2.3. Sử dụng kiểm tra viết để bồi dƣỡng học sinh giỏi................................62
2.3. Thực nghiệm sƣ phạm............................................................................. 75
2.3.1. Mục đích của thực nghiệm....................................................................75
2.3.2. Đối tƣợng, địa bàn thực nghiệm...........................................................75
vi


2.3.3. Nội dung thực nghiệm...........................................................................76
2.3.4. Phƣơng pháp thực hiện.........................................................................76
2.3.5. Giáo án thực nghiệm.............................................................................76
2.3.6. Kết quả thực nghiệm.............................................................................87

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................92
PHỤ LỤC.......................................................................................................97

vii


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Điểm kiểm tra của học sinh ở bài thực nghiệm và bài đối chứng. .86
Bảng 2.2: Bảng tỉ lệ % điểm của bài thực nghiệm và bài đối chứng..................86

viii


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Biểu đồ so sánh kết quả giữa bài kiểm tra thực nghiệm và
bài kiểm tra đối chứng................................................................................................................ 87

ix


̀

MỞĐÂU
1.

Tính cấp thiết của đề tài
Chiến lƣợc phát triển con ngƣời của Đảng và Nhà nƣớc ta với mục

tiêu: “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dƣỡng nhân tài” đã đƣợc cụ thể

hoá trong nhiều văn kiện của Đảng và Nhà nƣớc. Đặc biệt trong xu thế hội
nhập quốc tế mục tiêu “Bồi dưỡng nhân tài” càng đƣợc Đảng và Nhà nƣớc
quan tâm. Thực hiện mục tiêu đó, ngành Giáo dục đang cố gắng hƣớng đến
sự phát triển tối đa những năng lực tiềm tàng trong mỗi học sinh.
Hơn nữa công cuôc ̣ xây dƣng ̣ vàbảo vê Đ
̣ ất nƣớc hiện nay cũng đặt ra
cho giao duc ̣ phổthông môṭtrong ̣ trach la phai đao taọ nhƣng con ngƣơi phat
́ƣ́

triển toan diêṇ nhƣ Luâṭgiao duc ̣ đa nêu
́̀

nhằm giup hocc
́́
học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và những hiểu biết thông thường về
kỹ thuật và hướng nghiệp , có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa
chọn hướng phát triển, tiếp tucc hocc Đại học, Cao đẳng, Trung cấp, học nghề
hoăcc đi vào cuôcc sống lao đông”c (Điều 27, mục 2, chƣơng 2, Luâṭgiáo duc ̣
2005). Cùng vơi tất ca cac môn hoc ̣ ơ T rung hoc ̣ phổthông , viêc ̣ daỵ va hoc ̣
́ƣ́

Lịch sử góp phần thực hiện mục tiêu đào tạo đã đƣợc xác định.
Bên cạnh nhƣng nhiêṃ vu ̣trên , môn Licḥ sƣ con co vai tro quan trong ̣
trong viêc ̣ hinh thanh cho hoc ̣ sinh long yêu nƣơc
́̀

phát huy những truyền th
Lịch sử góp phần to lớn trong việc hoàn thiện nhân cách học sinh
nhƣ̃ng con ngƣời phát triển toàn diêṇ cảđƣƣ́c lân tài . Măc ̣ dùquan trong ̣ là vậy
song môn Lịch sử ở trƣờng phổthông vân chƣa cóđƣơc ̣ vi trị ƣ́xƣƣ́ng đáng , vân

bị coi là môn học phụ, môn hoc ̣ không quan trong ̣. Học sinh đang học Lịch sƣƣ
phần nhi ều là dƣới hình thức đối phó , chính đi ều này đã tạo nên những dƣ
luâṇ trai chiều vềvấn đềdaỵ va hoc ̣ Lịch sử. Viêc ̣ nâng cao chất lƣơng ̣ daỵ va
́ƣ́

học trong trƣờng phổ thôn g noi chung va trong bô m
̣ ôn L
môṭnhiêṃ vu h ̣ ết sƣc cần thiết trong giai đoaṇ đổi mơi hiêṇ nay cua
́ƣ́


nƣơc. Đểnâng cao chất lƣơng ̣ daỵ hoc ̣ trong đo có bộ môn Lịch sử, biêṇ phap
́ƣ́

quan trong ̣ nhất chinh la đổi mơi toan diêṇ phƣơng phap daỵ hoc ̣ sao cho thâṭ
sƣ h ̣ iêụ qua va tich cƣc ̣.

́ƣ

Môṭtrong nhƣng nôịdung đổi mơi phƣơng phap giang da ̣y đƣơc
ngƣơi quan tâm la đổi mơi kiểm tra
́̀
học của học sinh là vấn đề hết sức cần thiết bởi nó chẳng những là khâu cuối
cùng đánh giá độ tin cậy cao mà nó còn có tác
mạnh mẽ đối với quá trình đào tạo . Nhƣ chung ta đa biết: Dạy học là một quá
trình khép kín, để điều chỉnh quá trình này một cách có hiệu quả thì ngƣời dạy
và ngƣời học đều phải thu
kết qua h ọc tập. Kiểm tra đanh gia kết qua hoc ̣ tâp ̣ cua hoc ̣ sinh la môṭcông
́ƣ


viêc ̣ rất kho cua phƣơng phap daỵ hoc ̣ , nó có nhiệm vụ làm rõ tình hình lĩnh
hôị kiến thƣc của học sinh, sƣ ̣thanh thaọ kĩ

́ƣ́

́ƣ́

kiểm tra – đanh gia giao viên se thấy đƣơc ̣ thanh công va nhƣng vấn đềcần
rút kinh nghiệm trong giảng dạy, hiểu ro kiến thƣc va mƣc đô ̣ki năng cua hoc ̣
sinh từ đó giáo viên sẽ có những biện pháp sƣ phạm tích cực thích hợp nhằm
nâng cao chất lƣơng ̣ daỵ hoc ̣.

Thông qua kiểm tra đanh gia giao viên đa co nhƣng nhâṇ đinḥ v
năng cua tƣng hoc ̣ sinh đểtƣ đo co phƣơng hƣơng daỵ h
́ƣ

́̀

vơi nhƣng h ọc sinh có tố chất thì sẽ tiếp tục đƣợc bồi dƣơng hơn nƣa đểđao
́ƣ́
́̃
tạo nên những học sinh giỏi Lịch sử cho các đội tuyển học sinh giỏi của nhà trƣờng.

Nhƣ vâỵ, xuất phat tƣ nhƣng vấn đềnêu trên va xuất phat tƣ thƣ
bản thân với mong muốn mỗi trƣờng phổ thông sẽ có nhữn
chỉ yêu Sử mà còn giỏi Sử. Ngoài ra, cũng là từ mong muốn những ƣu thế của
kiểm tra – đanh gia se đƣơc ̣ phat huy ở mức tối đa nhất là đối với công tác bồi
dƣơng hoc ̣ sinh gioi môn Licḥ sƣ ơ trƣơng phổthông hiêṇ nay
́̃


mạnh dạn lựa chọn đề tài : Sư dungg̣ kiểm tra đanh gia đểbồi dương hocg̣ sinh
giỏi môn Lịch sử lớp 11 trường trung hocg̣ phổthông Chu Văn An - Hà Nội.

2


2.

Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Vấn đềkiểm tra - đánh giákết quảhoc ̣ tâp ̣ của hoc ̣ sinh tƣ̀ lâu đa ̃đƣơ ̣c

nhiều nhànghiên cƣƣ́u trên thếgiới vàtrong nƣớc quan tâm.
2.1. Tài liệu nƣớc ngoài
Vào thế kỉ XVIII, nhà giáo dục ngƣời Đức I .B.Bazelov (1724- 1790) là
ngƣơi đầu tiên đềxuất đểđanh gia tri thƣc trong daỵ hoc ̣
́̀

giá làm 12 bâc ̣ nhƣng khi đem ap dung ̣ chi con
Vềsau no chia nho hơn lam
́ƣ́
này đƣợc áp dụng ở một số nƣớc trong đó có nƣớc Nga.
Sang thếkỉXIX theo O .W Caladwell vàS .A Courtis, ngay tƣ̀ 1845 các
ông đa ̃cókếhoacḥ áp dụng hình thức thi , kiểm tra theo tinh thần bảo đảm tính
khách quan và độ tin cậy nhƣ các test (trắc nghiêṃ) hiêṇ thời.
Vào năm 1864 môṭhiêụ trƣởng ngƣời Anh tên làFisher đa ̃phát triển các
trắc nghiệm dƣới dạng “Scale boo k” (bô đ ̣ o thang) để đánh giá thành tích

và chất lƣợng học tập trong các môn chính tả , sốhoc ̣, tâp ̣ đoc ̣ va ngƣ phap .
Song năm 1894 mơi la mốc khơi đầu viêc ̣ đanh gia , đo đac ̣ co hê ̣thống trong
́ƣ́


giáo dục gắn liền với tên tuổi cua nha bac hoc ̣ Hoa Ky Rice.
Đặc biệt là E .I. Pêrôvxki năm 1960 đa nghiên cƣu môṭcach kha toan
diêṇ vềkiểm tra , đanh gia trong luâṇ an tiến si cua minh “
́ƣ́

học sinh trong trường học”
năng va tinh đăc ̣ thu cua kiểm tra tri thƣc vơi tƣ cach la môṭbiêṇ phap không
́̀

́ƣ́

thểtach rơi cua qua trinh daỵ hoc ̣
́ƣ́

nguyên tắc chi đaọ qua trinh kiểm tra tri

́̀

đa đuc kết cac phƣơng phap kiểm tra miêng ̣ va kiểm tra viết
́̃ ƣ́
nhƣ̃ng vấn đềchung đó, tác giả đi sâu vào hệ thống kiểm tra thƣờng xuyên và
vấn đềđánh giákết quảhoc ̣ tâp ̣ của hoc ̣ sinh.
Đến năm 1977, Becbi nhìn nhận vấn đề kiểm tra theo một khía cạnh
khác khá chính xác và đầy đủ. Theo ông: “Đánh giágiáo duc ̣ làsƣ ̣thu thâp ̣ và

3


lý giải một cách có bằng chứng nhƣ một phần của quá trình dẫn t ới sự phán

xét về giá trị theo quan niệm hành động”.
Theo nhàgiáo duc ̣ hoc ̣ nổi tiếng Hoa KỳRantaylơ

, khi nghiên cƣƣ́u về

đánh giáông đa ̃nhấn manḥ tầm quan trong ̣ của viêc ̣ đánh giágiáo duc ̣ vàđƣa
ra đinḥ nghiã nhƣ sau: “Quátrinh ̀ đánh giáchủyếu làquátrinh̀ xác đinḥ mƣƣ́c
đô ̣thƣc ̣ hiêṇ đƣơc ̣ các muc ̣ tiêu trong chƣơng trinh̀ giáo duc” ̣.
Theo R.F.Mager nhànghiên cƣƣ́u ngƣời Pháp thil̀ aịcho rằng: “Đánh giá
là việc miêu tả tình hình của học s inh vàgiáo viên đểdƣ ̣đoán công viêc ̣ phải
tiếp tuc ̣ vàgiúp hoc ̣ sinh tiến bô” ̣.
Theo Savin trong cuốn giáo duc ̣ hoc ̣ tâp ̣ I ởchƣơng X “ Kiểm tra, đánh
giá tri thức kĩ năng , kỹ xảo của học sinh” ông đa ̃nêu rõquan niêṃ vềkiểm tra,
đánh giánhƣ sau : “Kiểm tra làmôṭphƣơng tiêṇ quan trong ̣ không chỉ ngăn
ngƣ̀a sƣ l ̣ ang̃ quên màcòn đểnắm đƣơc ̣ tri thƣƣ́c môṭcách vƣ̃ng chắc .hơn”
Theo N .G Đairi trong cuốn “Chuẩn bi cdaỵ hocc licḥ sửnhư thếnào ”
NXB Giáo du ̣c, 1973, ông đa ̃khẳng đinḥ tầm quan trong ̣ , ý nghĩa của kiểm
tra, đánh giákết quảhoc ̣ tâp ̣ của bô ̣môn ởnhàtrƣờng . Ông chỉrõ: “Kiểm tra
không chỉgiới haṇ ởchỗphát hiêṇ vàcho điểm kiến thƣƣ́c màkiểm tra còn thúc
đẩy hoc ̣ sinh hoc ̣ tâp ̣. Ngoài những chức năng kiểm tra và giáo dục , kiểm tra
còn cóchƣƣ́c năng giáo dƣỡng vàphát triển tƣ duy”
Theo I - li - na trong cuốn “Giáo ducc hocc tâpc II” đa ̃nghiên cƣƣ́u vềhinh̀
thƣƣ́c kiểm tra , đánh giá, nhấn manḥ tới vai tròcủa kiểm tra đánh giá . Tác giả
cho rằng “Viêc ̣ đánh giálàmôṭphƣơng tiêṇ kichƣ́ thichƣ́ manḥ me ̃vàcómôṭý nghĩa
giáo dục lớn trong điều kiện nếu nhƣ nó đƣợc giáo viên sử dụng đúng. đắn”
Nhƣ vâỵ, vấn đềkiểm tra đánh giávới nhƣ̃ng vai tròvàtầm quan trong ̣
của nó đã đƣợc nhiều nhà nghiên cứu nƣớc ngoài tìm hiểu . Măc ̣ dùcónhƣ̃ng
quan điểm vàcách nhiǹ nhâṇ khác nhau nhƣng các tác giảđa ̃cónhƣ̃ng đinḥ
nghĩa khá khoa hoc ̣ góp phần vào lýluâṇ của kiểm tra, đánh giá.


4


2.2. Tài liệu trong nƣớc

Trong nhƣng năm gần đây , vấn đềđổi mơi phƣơng
các nhà giáo dục quan tâm, trong đo co vấn đềkiểm tra đanh gia.

Theo TS HàT hị Đức trong luận án năm 1986 “Cơ
và hệ thống biện pháp bảo đảm tính khách quan trong quá trình kiểm tra
đanh gia tri thưc cua sinh viên sư pham”c
́́

vềnhâṇ thƣc va

́́

́ƣ́

dạy học hiện nay . Theo tac gia , tính khách quan là một trong những nguyên
tắc cần đam bao cho kiểm tra

́ƣ

phạm giảm tới m ức thấp nhất tỷ lệ sai lệch so với
năng, kỹ xảo của học sinh.

Theo Đƣc Minh trong bai viết : “Môṭ sốvấn đềly luâ
đánh giá hocc sinh” trong tap ̣ chiN
ƣ́ ghiên cƣƣ́u giáo duc ̣ số 36/1975. Ông quan niêṃ

“Kiểm tra vàđánh giálànhƣ̃ng khâu tất yếu của moịquátrinh̀ hoaṭ

đông ̣ xa hôịva la hai măṭgắn bo mâṭthiết vơi nhau cua môṭvấn đềxac đinḥ
́̃

chất lƣơng ̣ cu a san phẩm hoaṭđông ̣ . Bơi vâỵ
́ƣ

nghĩa xã hội rất quan trọng. Trên cơ sơ khẳng
giá tác giả đã đề cập tới mộ
củng cố và bổ s ung, phát triển nhân cách học sinh . Các chức năng đó gắn bó
mâṭthiết với nhau môṭcách đầy đủvàtroṇ veṇ.
Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt trong cuốn Giáo dục học tập I, NXB Giáo
dục, 1987 đa ̃quan niêṃ vềkiểm tra đánh giánhƣ sau : “Kiểm tra vàđánh giá tri
thƣƣ́c, kĩ năng và kỹ xảo của học sinh là một khâu quan trọng của quá trình dạy
học. Xét theo các cách thức thực hiện hệ thống các khâu của quá trình dạy
học, kiểm tra vàđánh giácóthểhoăc ̣ xem xét nhƣ làmôṭnhóm phƣơng pháp
dạy học”
Theo tác giảTrần Kiều

- Viêṇ khoa hoc ̣ giáo duc ̣ với bài

đánh giá, đòi hỏi bức thiết của phương pháp daỵ hoc”c

“Đổi mới

Tạp chí Nghiên cứu

giáo dục, số 11/1995 cho rằng : “Kiểm tra , đánh giálàbô ̣phâṇ hơp ̣ thành
5



không thểthiếu của quátrinh̀ giáo duc ̣. Các yếu tố xác định mục tiêu giáo dục
soạn thảo và thực hiện chƣơng trình giáo dục . Kiểm tra, đanh gia la chinh thể
tạo thành chu trình kín . Mối quan hê ̣chăṭche giƣa cac yếu tốtrên
́̃ ̃

bảo sẽ tạo thành một quá trình giáo dục đạt hiệu quả cao”.
Theo Trang Thi ̣Lân trong bai viết “Viêcc kiểm tra đanh gia kết qua hocc
́̀
tâpc cu a hocc sinh” tạp chí Nghiên cứu giáo dục số
́̉
luâṇ daỵ hoc ̣, kiểm tra làgiai đoaṇ kết thúc của môṭquátrinh̀ daỵ hoc ̣ . Kiểm

tra có 3 chƣƣ́c năng . Và điều chỉnh trong đó chức năng đánh giá là chủ đạo

.

Đánh giátrong daỵ hoc ̣ làmôṭvấn đềhết sƣƣ́c phƣƣ́c tap ̣ , luôn chƣƣ́a đƣng ̣ nguy
cơ không chinh xac, dê s̃ ai lầm. Vì thế, đổi mơi phƣơng phap daỵ hoc ̣ đoi ho i
́ƣ́

phải đổi mới cách thức kiểm tra đanh gia”.
Theo Nguyên Hƣu Chi t rong giao trinh Phương phap daỵ hocc Licḥ sư
do Phan Ngoc ̣ Liên
“Kiểm tra va đanh gia kết qua hoc ̣ tâp ̣ la nhằm cho hoc ̣ sinh nắm vƣng nôị
́̀

dung va kiểm soat mƣc đô ̣nắm vƣng
́̀


thƣc ren luyêṇ ki năng va bồi dƣơng
́ƣ́ ̀
giáo viên hiểu kết quả công việc giảng dạy” . Ông đi đến kết luâṇ cần phải đổi
mơi nôịdung va phƣơng pháp đánh giá kết quả học tập lịch sử để nâng cao
́ƣ́
chất lƣơng ̣ bô ̣môn.
Theo tac gia Nguyên Thi ̣Côi trong cac công trinh cua minh đa đi sâu
nghiên cƣu vềvấn đềkiểm tra đanh gia kết qua hoc ̣ tâp ̣ licḥ sƣ nhƣ
pháp học tập và nghiên cứu

́ƣ́

́ƣ́

XIII giao trinh phương phap daỵ hocc Licḥ sư tâpc II
́́
́̀
2002, Tài liệu Hội nghị đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập môn Lịch
sư ơ trương THPT thang 4/1999,… Trong cac công trinh kểtrên
́̉ ̉

́̀

câp ̣ tơi vấn đềly luâṇ cơ ban cua kiểm tra
́ƣ́
́ƣ́
đanh gia co nhiêṃ vu ̣lam ro tinh hinh linh hôịtri thƣc
́ƣ́
́ƣ́ ƣ́

năng, kỹ xảo của học sinh , bổsung làm sâu sắc , củng cố, hê ̣thống hóa , khái
quát hóa kiến thức đã học…nó còn giúp giáo viên tự đánh giá kết quả học tập


6


của mình. Do đó“nếu thƣc ̣ hiêṇ tốt khâu kiểm tr a, đánh giáse ̃góp phần nâng
cao chất lƣơng ̣ bô m
̣ ôn”.
Trong cuốn “Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục Trung học cơ sở
môn Lịch sử” (NXB Giáo dục, Hà Nội, 2007) do Bộ giáo dục và Đào tạo biên
soạn cũng đề cập đến thực trạng dạy học lịch sử hiện nay, chỉ ra những bất
cập hạn chế trong việc thực hiện chƣơng trình, sách giáo khoa ảnh hƣởng đến
chất lƣợng dạy học. Trên cơ sở đó cuốn sách đã chỉ ra tầm quan trọng của
việc đổi mới phƣơng pháp dạy học lịch sử và đề xuất những biện pháp cụ thể
nâng cao chất lƣợng dạy học lịch sử, đặc biệt nhấn mạnh đến sự cần thiết phải
nâng cao trình độ chuyên môn và kĩ năng sƣ phạm cho giáo viên.
Sách “Đổi mới nội dung và phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ
thông” của tác giả Phan Ngọc Liên chủ biên (NXB Đại học sƣ phạm, Hà Nội,
2008) đã tập hợp nhiều bài viết của các tác giả về đổi mới phƣơng pháp dạy
học Lịch sử ở trƣờng phổ thông nhƣ: Xác định mục tiêu giáo dục; đổi mới
nội dung; chƣơng trình, sách giáo khoa Lịch sử, đổi mới phƣơng pháp và
hình thức tổ chức dạy học; dạy học theo chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ…
các tác giả dành phần lớn thời gian để tập trung phân tích thực trạng dạy học
lịch sử hiện nay đồng thời đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao chất lƣợng
dạy học lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông. Nhìn nhận vấn đề ở mức khái
quát giúp chúng tôi thấy đƣợc sự cần thiết phải đổi mới phƣơng pháp dạy học
lịch sử, đồng thời những nghiên cứu này là gợi ý rất quý báu cho chúng tôi
trong quá trình thực hiện đề tài [38].

Nhằm góp phần hỗ trợ cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên THPT về
nhận thức và kĩ thuật biên soạn câu hỏi, bài tập để kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập của học sinh theo định hƣớng năng lực, Vụ Giáo dục Trung học phối
hợp với Chƣơng trình phát triển giáo dục Trung học tổ chức biên soạn tài liệu
“Tài liệu tập huấn kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học theo định hướng
phát triển năng lực cho học sinh trong trường THPT” (Tài liệu lƣu hành nội
bộ, Bộ giáo dục và Đào tạo 2014). Trên cơ sở khái quát thực trạng dạy học
7


lịch sử ở trƣờng THPT hiện nay, các tác giả đã chỉ rõ sự cần thiết phải đổi
mới phƣơng pháp dạy học, kiểm tra đánh giá trong giáo dục THPT theo định
hƣớng tiếp cận năng lực, đồng thời đã có những hƣớng dẫn chi tiết, cụ thể
cho giáo viên thực hiện đổi mới đó tại các địa phƣơng [8].
Trong giáo trinh̀ Phương pháp daỵ hocc môn Licḥ sửởtrường trung
học phổ thông , NXB Đaịhoc ̣ Quốc gia HàNôị, 2014 của tác giả Vũ Quang
Hiển - Hoàng Thanh Tú có nhấn mạnh : “Kiểm tra, đanh gia la môṭkhâu quan
trọng không thể thiếu của quá
trình kiểm tra , đanh gia la vi sƣ ̣tiến bô ̣không ngƣng cua ngƣơi hoc ̣
́ƣ́
tính nhân văn , là nguyên tắc trong
dạy học mà có gắn bó chặt chẽ và phải trở thành một kỹ thuật dạy học
hiêṇ kiểm tra , đanh gia nghiêm tuc la biêṇ phap quan trong ̣ đểnâng ca
́ƣ́

lƣơng ̣ daỵ hoc ̣ ơ trƣơng trung hoc ̣ phổthông noi chun
́ƣ
riêng” [32]
Trong “Bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử trung học phổ thông” do
Trịnh Đình Tùng chủ biên đã trình bày thực tiễn dạy học Lịch sử ở các trƣờng

THPT Chuyên hiện nay cũng nhƣ đã đƣa ra những phƣơng pháp bồi dƣỡng
học sinh môn Lịch sử ở trƣờng chuyên. Tài liệu nhấn mạnh “Để hình thành
kĩ năng học lịch sử, trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi giáo viên nên tập
trung cho các em làm bài tập Lịch sử dưới nhiều dạng khác nhau, kể cả kĩ
năng trắc nghiệm, tự luận và thực hành” [tr.13]. Đặc biệt, các tác giả đã đƣa
ra hệ thống các câu hỏi rất hữu ích nhằm hƣớng dẫn học sinh ôn luyện dành
cho học sinh giỏi môn Lịch sử ở cả ba khối lớp 10, 11 và 12. Vì vậy, tài liệu
này đã phục vụ rất nhiều cho quá trình làm luận văn của chúng tôi [51].
Ban tổ chức kì thi Olympic 30 tháng 4 hàng năm đều tuyển tập các đề
thi chính thức và các đề thi đề nghị của nhiều trƣờng trực thuộc các tỉnh phía
Nam và in thành tài liệu “Tuyển tập đề thi Olympic 30 tháng 4 môn Lịch sử”.
Tài liệu đã giúp học sinh có đƣợc nguồn tham khảo hữu dụng và thiết thực.
Chúng tôi cũng đã tham khảo đƣợc cách sử dụng các câu hỏi tự luận để phục
8


vụ cho việc thực nghiệm với mong muốn phát hiện bồi dƣỡng đƣợc học sinh
giỏi môn Lịch sử từ kiểm tra, đánh giá [2], [3], [4].
Ngoài ra, vấn đềkiểm tra đanh gia
văn còn đƣợc nhiều tác giả lựa
khóa luận tốt nghiệp
học tập của học sinh trong dạy học Lịch sử ở trường phổ thông
chương II “Khai quat tiến trinh Licḥ sư ViêṭNam tư giưa thếki XIX đến hết
́́

chiến tranh thếgiơi
́́
Thị Quỳnh Anh, Tổ chức hướng dẫn học sinh lĩnh hội chuẩn kiến thức trong
dạy học Lịch sử Việt Nam - Lớp 11 THPT (chương trình chuẩn) của Vũ Thị
Phƣơng, Thiết kế và sử dụng câu hỏi trong dạy học Lịch sử ở trường THPT

của Nguyễn Thị Duyên…

Tóm lại, vấn đềkiểm tra đánh giáđa ̃đƣơc ̣ các nhàgiáo duc ̣ nói chung và
các nhà giáo dục Lịch sử nói riêng ở trong và ngoài nƣớc . Nhƣ̃ng lýluâ ṇ
trên la cơ sơ quy bau đểchung tôi đi vao nghiên cƣu đềtai : Sư dụng kiểm tra
́̀
́ƣ
đanh gia đểbồi dương hocg̣ sinh gioi môn Licḥ sư lơp
́́
́́
phổthông Chu Văn An – Hà Nội.


3.

Đối tƣợng và phạm vi nghiên cƣƣ́u

3.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu là sử dụng kiểm tra đánh giá để bồi dƣỡng học
sinh giỏi trong quátrinh̀ daỵ hoc ̣ Licḥ sƣƣ ởtrƣờng THPT.
3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Về nội dung: Luận văn không giải quyết tất cả các khối lớp mà chỉ ở
môn Lịch sử lớp 11 (Chƣơng trình nâng cao)
Về không gian: Lớp 11 chuyên Sử (Trƣờng THPT Chu Văn An - Hà
Nội)

9


4.


Mục đích, nhiêṃ vu ̣nghiên cƣƣ́u

4.1. Mục đích
Trên cơ sởtim̀ hiểu lýluâṇ và thƣc ̣ tiên hoaṭđông ̣ kiểm tra , đánh giá kết
quảhoc ̣ tâp ̣ của hoc ̣ sinh taịtrƣờng phổthông đềtài se ̃đi sâu đềxuất môṭ sốbiêṇ
pháp sử dụng kiểm tra đánh giáđể từ đó có thể phát hiện và bồi dƣỡng học
sinh giỏi bộ mô n Licḥ sƣƣ lớp 11, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học lịch
sử ở trƣờng phổ thông hiện nay.
4.2. Nhiêṃ vu ̣nghiên cƣƣ́u
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về kiểm tra, đánh giá nói chung và môn Lịch sử nói
riêng.
Điều tra, khảo sát thực tiễn sử dụng kiểm tra, đánh giá môn Lịch sử ở
trƣờng
- Xác định các biện pháp sử dụng kiểm tra, đánh giá để bồi dƣỡng học sinh
giỏi môn Lịch sử.
-

Tiến hành thƣc ̣ nghiêṃ sƣ phaṃ đểkhẳng đinḥ tinhƣ́ khảthi của đềtài.
5.

Cơ sởphƣơng pháp luâṇ vàphƣơng pháp nghiên cƣƣ́u
5.1.

Cơ sởphƣơng pháp luâṇ

Cơ sởphƣơng pháp luâṇ của đềtài làchủnghiã Mác – Lênin, tƣ tƣởng
HồChiƣ́Minh vàcác quan điểm của Đảng , Nhà nƣớc ta về vấn đề giáo dục và
đánh giátrong giáo duc ̣.
5.2. Phƣơng pháp nghiên cƣƣ́u

5.2.1. Nghiên cƣƣ́u lýthuyết
Đềtài nghiên cƣƣ́u , phân tich,ƣ́ tổng hơp ̣ các tài liêụ giáo duc ̣, tâm lihƣ́ oc ̣,
phƣơng pháp daỵ hoc ̣ bô ̣ môn, chƣơng trinh ,̀ sách giáo khoa Lịch sử dành
cho học sinh THPT, các sách vàcác dang ̣ đềbồi dƣỡng hoc ̣ sinh giỏi.
5.2.2. Nghiên cƣƣ́u thƣc ̣ tiên
Đềtài tiến hành điều tra , nghiên cƣƣ́u thƣc ̣ tếdaỵ hoc ̣ Licḥ sƣƣ taịtrƣờng
THPT Chu Văn An – Hà Nội.

10


Đối tƣợng khảo sát là các giáo viên và học sinh . Đối với giáo viên sẽ
là thông qua phiếu điều tra , viêc ̣ làm của giáo viên vềvấn đềsƣƣ dung ̣ kiểm tra
đánh giáđềbồi dƣỡng hoc ̣ sinh giỏi . Đối với học sinh sẽ là thông qua việc tiến
hành điều tra tinh̀ hinh̀ tƣ ̣hoc ̣ , tƣ ̣kiểm tra, tƣ ̣đánh giácủa các em . Nhất là
sẽ có các hình thức thực tế về kiểm tra đánh giá để phát hiện ra các học sinh
giỏi cho bộ môn Lịch sử.
6. Giả thuyết khoa học
Trong daỵ hoc ̣ bô ̣môn Licḥ sƣƣ ởtrƣờng phổthông hi

ện nay , nếu sƣƣ

dụng việc kiểm tra đánh giá có hiệu quả theo những đề xuất của luận văn thì sẽ
góp phần vào việc bồi dƣỡng học sinh giỏi tại trƣờng trung học phổ thông.

7.

Đóng góp của đềtài

- Đềtài tiếp tuc ̣ khẳng đ ịnh vai trò , ý nghĩa của kiểm tra đánh giá đối với bộ

môn Licḥ sƣƣ nói chung vàvới viêc ̣ bồi dƣỡng hoc ̣ sinh giỏi nói riêng.
- Phản ánh rõ thực trạng của việc kiểm tra đánh giá để bồi dƣỡng học
sinh giỏi hiện nay tại trƣờng THPT Chu Văn An - Hà Nội.
- Xác định những nội dung , tiêu chí cần sƣƣ dung ̣ trong kiểm tra đánh giáđể
nhằm phát hiêṇ vàbồi dƣỡng hoc ̣ sinh giỏi.
- Đặc biệt , luâṇ văn se đ̃ ềxuất môṭvài hinh̀ thƣƣ́c kiểm tra đánh giácó

hiêụ

quả cho công tác bồi dƣỡng học sinh giỏi.
8.

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

8.1. Ý nghĩa khoa học
Đềtài góp phần làm phong phúthêm lýluâṇ vàphƣơng pháp vềkiểm tra
đánh giátrong daỵ hoc ̣ đểphuc ̣ vu ̣ cho công tác bồi dƣỡng hoc ̣ sinh giỏi tại
trƣờng THPT hiện nay.
8.2. Ý nghiã thƣc ̣ tiên
Kết quảnghiên cƣƣ́u se ̃giúp bản thân vàđồng nghiêp ̣ biết vâṇ dung ̣ các lý
luận và phƣơng pháp đã nghiên cứu ở trƣờng phổ thông để sử dụng sao cho hiêụ
quảcác hinh̀ thƣƣ́c kiểm tra đánh giátƣ̀ đóse ṽ âṇ dung ̣ linh hoaṭvào công

11


tác bồi dƣỡng học sinh giỏi. Đồng thời luận văn là tài liệu tham khảo cho
sinh viên khoa Licḥ sƣƣ các trƣờng sƣ phaṃ.
9.


Cấu trúc đềtài

Chƣơng 1: Cơ sởlíluâṇ vàthƣc ̣ tiên của viêc ̣ sƣƣ̉ dung ̣ kiểm tra đánh giá
để bồi dƣỡng hoc ̣ sinh giỏi môn Lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông
Chƣơng 2: Các biện pháp s ử dụng kiểm tra , đánh giáđểbồi dƣỡng hoc ̣
sinh giỏi môn Licḥ sƣƣ̉ lớp 11 trƣờng THPT Chu Văn An – Hà Nội

12


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KIỂM TRA – ĐÁNH GIÁ
ĐỂ BỒI DƢỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG THPT

1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Các khái niệm cơ bản về kiểm tra – đánh giá
Kiểm tra – đánh giá là một hoạt động bao gồm trong đó hai công việc là
kiểm tra và đánh giá. Theo Từ điển Bách khoa toàn thƣ Việt Nam“Kiểm tra
là hoạt động đo, xem xét, thử nghiệm hoặc định cỡ một hay nhiều đặc tính
của sản phẩm và so sánh kết quả với yêu cầu quy định nhằm xác định sự phù
hợp của mỗi đặc tính”. Khái niệm này liên quan nhiều hơn đến việc kiểm tra
sản phẩm sau khi sản xuất, hoặc đánh giá kết quả giáo dục của học sinh sau
một giai đoạn so với mục tiêu đề ra.
Trong giáo dục, khái niệm kiểm tra nói chung đƣợc hiểu là xem xét
tình hình thực tế, thu thập những dữ liệu, thông tin làm cơ sở cho việc đánh
giá; kiểm tra là quá trình đo lƣờng kết quả thực tế và so sánh với những tiêu
chuẩn, mục tiêu đã đề ra nhằm phát hiện những gì đã đạt đƣợc, chƣa đạt
đƣợc, nguyên nhân, các yếu tố ảnh hƣởng chi phối,… từ đó đƣa ra biện pháp
điều chỉnh khắc phục nhằm đạt đƣợc mục tiêu hoặc kiểm tra là hoạt động đo
lƣờng kết quả học tập, giáo dục theo bộ công cụ đã chuẩn bị trƣớc với mục

đích đƣa ra các kết luận, khuyến nghị về một mặt nào đó của quá trình dạy
học, giáo dục, tại một thời điểm cụ thể để điều chỉnh nhằm đạt các mục tiêu
giáo dục đã đề ra.
“Kiểm tra là một quá trình mà các mục tiêu và các tiêu chí đi kèm được
định ra từ trước, trong đó chúng ta kiểm tra sự phù hợp của sản phẩm với các
mục tiêu và tiêu chí đã xác định. Bản chất của việc kiểm tra là quá trình thu
thập thông tin để có được những nhận xét, xác định mức độ đạt được cả về số
lượng hay chất lượng của quá trình lĩnh hội kiến thức, trau dồi kĩ năng, kỹ
xảo, hình thành nhân cách ở người học” [8; Tr.61].

13


Quá trình kiểm tra thƣờng hƣớng tới kiểm tra các thành phần:
*

Kiến thức (knowledge)

*

Kĩ năng (skill)

*

Thái độ (attitude)

*

Năng lực (competency)
Từ cách hiểu trên, có thể hiểu kiểm tra trong dạy học nói chung chính


là: Xem xét năng lực học tập của học sinh nói riêng đạt đƣợc về một lĩnh vực
nào đó, tại một thời điểm cụ thể những kiến thức, kĩ năng, thái độ và khả năng
vận dụng những kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm thế nào so với mục tiêu
chuẩn đã đề ra, từ đó giúp HS cải thiện thành tích học tập nói riêng, nâng cao
chất lƣợng dạy học.
Kiểm tra là công cụ để đánh giá hay nói cách khác muốn đánh giá thì
phải dựa trên cơ sở kiểm tra. Hiện nay, có nhiều định nghĩa khác nhau về khái
niệm đánh giá, đƣợc nhận xét trên những góc độ rộng, hẹp khác nhau: Đánh
giá nói chung, đánh giá trong giáo dục, đánh giá trong dạy học và đánh giá kết
quả học tập.
Theo quan niệm của triết học, đánh giá là xác định giá trị của sự vật,
hiện tƣợng xã hội, hoạt động hành vi của con ngƣời tƣơng xứng với những
mục tiêu, nguyên tắc, kết quả hay chuẩn mực nhất định, từ đó bộc lộ một thái
độ, nó có tính động cơ, phƣơng tiện và mục đích hành động. Đánh giá theo
bảng thuật ngữ đối chiếu Anh - Việt là “Assessment” là quá trình thu thập
thông tin hình thành những nhận định, phán đoán về kết quả công việc, theo
những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, nhằm đề xuất những quyết định thích
hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh nâng cao chất lƣợng và hiệu quả công
việc.
Trong giáo dục, đánh giá đƣợc các nhà nghiên cứu thống nhất định
nghĩa “Đánh giá trong giáo dục là quá trình thu thập và lý giải kịp thời, có hệ
thống các thông tin về hiện trạng, khả năng hay nguyên nhân về chất lượng
và hiệu quả giáo dục căn cứ vào mục tiêu giáo dục, làm cơ sở cho những chủ
14


×