Phương pháp thiết kế thông gió trong công trình công nghiệp: Phần 1

G VC . H O À N G THỊ HIỀN

T H IẾ T K Ế
THỐNG GIÓ CÔNG NGHIỆP
(Tăibảnl

N H À X U Ấ T B Ả N X À Y DỰ NG
HÀ N Ộ I - 2 0 1 0


LÒ I NÓI đXu

Quá trình sán xuất thường tỏa các "yếu tố dộc hại
gáy ô n h ià n m õi trường khổng kh i
bên trong p h ả n xuớng, ảnh hưòng xáu đến sức khỏe và năng suất lao đông, chát luợng s à n
p h á m ...

Thiễt kẽ Thông gió công nghiép là cuốn sá c h d ỉ cập các ván dè ca sà và phương pháp tinh
toán, thiết k ế thông gió chổng nóng, chông ám, chống hai - k h í độc và bụi trong các phân
xưởng sán xuất, nhàm cải thiện đ iỉu kiện làm việc, năng cao năng suất Lao dộng và chất
luợng sản phátn, bảo írì thiết bị, m áy m óc uà kết cấu nhà xưởng.
N ội d u n g bao gồm các ván dẽ : Chọn thóng số tín h Coán, các p h u m g p h á p tín h toàn nhiệt
thừa, tàa ẩm. tỏa k h i vh hoi dộc, tỏa bụi trong các p h ả n xưỏng sán xuổt. Phương p h á p tin h
toán, thiét k ế các hệ thống h ú t cục bộ, thổi cục bộ, h ú t - thối chung co k h í và tự nhiên. T ín h
toán kh ỉ dộng hệ thồng thông gió, hể thống h ú t bụi và vận chuyền bằng k h ỉ ép. T ín h toán
và chọn thiết bị thông gió như quạt, thiết bị lọc bụi và khí, m iệng thổi, m iệng hút, chụp thài
khi, ejecto v.v... Dăc diém sản xuất và m õi trường không k h i trong các p h ả n xưởng và m ột
só giài pháp, sa ciồ thông gió cho các loại nhà xưỏng. Trong sách có các số liệu càn thiẾt cho
tin h toán, thiết kể.
Sách dược sứ d ụ n g làm tài liệu tín h toán, thiết k ế cho k i sư thiết kế, thi công và vận
hành các hẻ thống thõng gió cõng nghiệp, làm tài liệu tham khảo cho cán bô giàng dạy L)à

sinh vién trong quá trình học tập và thiết k ế đò án m ón học, đò án tốt nghiệp.
Tác g iả chán thầnh càm ơn tập th ề Bộ mõn Vi k h i hặu và Môi trường k h í - Trường Đại
học Xăỵ dự n g Hă N ội dă giúp dở và tạo điêu kiên d é cuốn sách dược hoàn thành. Dòng thời
rát m ong các ỷ kiến dóng góp của các dồng nghiệp và bạn đọc.

TẤC GIẤ


Chưcíng 1
P H Â N X Ư Ỏ N G SẨN X U Ấ T VÀ M Ô I T R U Ò N G K H Ô N G K H Í
T R O N G P H Â N X Ư Ỏ N G SẤN X U Ẩ T

1.1. DẬC TRƯNG DỘC HẠI TRONG PHÂN XƯỚNG SẢN XUẤT
C o t h ể c o n n g ư ờ i k h ô n g n g ừ n g tò a n h iệ t. L ư ợ n g n h iệ t t ò a p h ụ th u ộ c v à o n h iệ t đ ộ c ủ a
m ô i t r u ờ n g k h ô n g k h ỉ v à t r ạ n g t h á i c ô n g v iệ c m à c o n n g ư ờ i t i ế n h à n h . T u y n h i ẽ n , n h i ệ t đ ộ

thân nhiệt th ụ c tế giữ ở mức ổn định - khoảng 36,5"C. N hiệt độ này cấn th iết đê' môi trường
không khí n hận nhiệt liên tục và đéu đản do cơ th ể con người tỏ a ra.
L ư ợ n g n h iệ t tò a

c ù a co th ể r a m ô i tr ư ờ n g k h ô n g kh i c h ủ y ế u từ

bém ặt da bàng

con

đ ư ờ n g đ ố i l ư u , b ứ c x ạ v à b ố c h ơ i m ố h ô i.

Ngoài nhiệt, con
T r o n g đ ié u k iệ n

nguời còn tỏa hoi nước vâ khí cacbonic.
s ả n x u ấ t , c ó n h ữ n g y ế u t ố liê n q u a n đ ế n q u á

t r ỉ n h c ô n g n g h ệ v à la o

đ ộ n g d o c o n n g ư ờ i t h ự c h iệ n c ó t h ể t á c d ụ n g b á t lợ i đ ố i v ớ i s ứ c k h ò e , v à l à m g i ả m n â n g
s u ẵ t la o đ ộ n g . C á c y ế u t ố n à y m a n g m ộ t tô n c h u n g là "yế u t ổ d ộ c h ạ i n g h H n g h iệ p " . Ẩ n h
h ư ở n g c ủ a c h ú n g đ ố i v ớ i c o n n g ư ờ i c à n g ỉ t n ế u c h ã t lư ợ n g c ủ a q u á t r ì n h v à t h i ế t b ị c ô n g
n g h ệ c à n g c a o , m ứ c đ ộ c o g iớ i h ó a v à t ự đ ộ n g h ó a c à n g iớ n .
N h ữ n g y ế u t ố đ ộ c h ạ i n g h ê n g h iệ p b a o g ổ m c á c c h ấ t đ ộ c t ỏ a r a c ó l i ê n q u a n đ ế n đ ặ c
đ i ể m c ủ a q u íi t r i n h s à n x u ấ t , t r a n g t h i ế t b ị v à n g u y ê n v ậ t liệ u t h a m g ia q u á t r i n h s ả n x u ấ t ,
là m t h a y đ ổ i t r ạ n g t h á i v à đ ộ t r o n g s ạ c h c ủ a k h ô n g k h í t r o n g p h ò n g là m v iệ c v à p h â n x ư ở n g .
D ó ]à : N h iệ t đ ổ i

lư u v à b ứ c x ạ , h ơ i n ư ố c , c á c c h ẫ t k h í v à h ơ i đ ộ c , b ụ i.

1 .1 .1 . N h i ệ t đ ố i

lư u v à n h i ệ t b ứ c

xạ

i.L l .l . Nhiệl đõi lưu
D ư ợ c tạ o r a d o s ự cọ x á t c ủ a k h ô n g k h í tr o n g p h ô n g với b é m ặ t
lò , b ể , s ả n p h ẩ m , k i m lo ạ i, đ ư ờ n g õ n g d ẫ n n h i ệ t v .v ... N h i ệ t đ ố i l ư u

nung

ndngcủ

c ò n đ ư ợ c tạ o r a t r ẽ n b é

m ặ t s à n v à b é m ậ t th iế t b ị đ ư ợ c n u n g n ó n g b ở i tia b ứ c xạ.
C ác d ò n g k h ô n g

k h i n ó n g đ ỗ i lư u là m

tă n g n h iệ t đỗ

tro n g phò n g ,

n h ấ tlà n h iệ tđộ

v ù n g tr ẽ n .

1.1.1.2. Nhiéí hức xa
T ỏ a t ừ c á c b é m ặ t đ ư ợ c n u n g n ó n g h o ặ c c h á y : t h à n h v à n ó c lò , t h à n h b ể n ó n g , v ậ t r ò n ,
v ậ t J ú c đ ư ợ c n u n g n ó n g . Q u á t r ì n h n ó n g c h ả y k im lo ạ i, đ ặ c b i ệ t k i m lo ạ i đ e n ( g a n g , th é p )
t ò a lư ợ n g n h i ệ t b ứ c x ạ lớ n .
p ặ c đ iể m c ủ a

n h i ệ t b ứ c x ạ là n õ

b ị k h ô n g k h i tr o n g p h ò n g n g ã n c ản . T ro n g q u á

p h â n b ổ từ n g u õ n tò a th e o t ấ t c à
tr ìn h di c h u y ể n , n h iệ t b ứ c x ạ đ ư ợ c c ác b ê

cáchư ớ

m ậ t n h ư tư ò n g , s à n , t h i ế t b ị v à cơ t h ể c o n n g u ờ i h ấ p t h ụ . T ừ c á c b ễ m ậ t đ ư ợ c n u n g n ó n g
n à y , n h i ệ t đ ổ i lư u đ ư ợ c t ạ o t h à n h t ỏ a v à o k h ô n g k h í t r o n g p h ò n g ,

1 .1 .2 . H ơ i n ư đ c
H ơ i n ư ớ c đ u ọ c t ạ o t h à n h đ ô c á e q u á t r i n h ầ m ưôt. n h ư r ử a s ả n p h ẩ t n h a y c h i t i ễ t t r ớ n g
c á c b ể n ư ớ c , s â y v ậ t li ê u ẩ m , tữ i c á c s ả n p h ẩ m k i m lo ạ i, l à m ư ớ t c á c s à n p h ẩ m g i a c ố n g t r ê n
c á c m á y g ọ t, m à i ư ò t s ả n p h ẩ m v .v ...
H ơ i n ư d c là m

tả n g độ ẩ m

tư ơ n g đ ố i v à đ ộ ẩ m

tu y ệ t đố i c ù a k h ố n g k h ỉ tr o n g p h ò n g

K h ô n g k h ỉ ẩ m , đ ậ c b i ẻ t k h i n h i ệ t đ ộ c a o ả n h h ư ỏ n g x ấ u đ ế n c ả m g i á c c ủ a c o n n g ư ờ i.

1 .1 .3 . K h í v à h ơ i d ộ c
D ặ c tr ư n g c ủ a c á c k h i v à h ơ i đ ộ c tò a v à o p h ò n g s à n x u ấ t p h ụ th u ộ c v à o đ ậ c đ iể m c ủ a
q u á t r i n h c ỗ n g n g h ệ s ử d ụ n g n g u y ê n liệ u b a n đ ầ u v à c á c s ả n p h ẩ m

t r u n g g ia n , s ả n p h ẩ m

c uổi c ù n g . M ộ t s ổ c h ấ t tỏ a v à o k h ô n g k h í ở d ạ n g h ơ i n ó n g c h u y ể n s a n g tr ạ n g th á i lỏ n g h a y
đ ặ c , m ộ t s ố k h á c t ố n t ạ i ỏ t h ể h ơ i h a y t h ể k h í.
K h i t h â m n h ậ p v à o c ơ t h ể , t h ậ m c h í v ớ i lư ợ n g k h ô n g đ á n g k ể , c á c c h ổ t đ ộ c t á c d ụ n g lô n
th á n k in h , g â y n g ộ đ ộ c n g h é n g h iê p c ấ p tín h v à m ã n tin h . C á c c h ấ t đ ộ c th a m

n h ậ p v à o cơ

th ế q u a đ ư ờ n g h ô h ấ p v à tiê u h ó a . Đ ặ c b iệ t q u a đ ư ò n g h õ h ấ p c h ú n g tá c d ụ n g m ạ n h v à
nhanh hon.

1.1.3.1. Cacbon oxit (CO}
L à c h ấ t k h í k h ô n g m à u , k h ô n g m ù i, k h ồ n g g â y k íc h t h l c h , n h ẹ h O n k h ô n g k h l n ô n d ễ
d à n g p h â n bố tr o n g k h ô n g k h í. C a c b o n o x it là s ả n p h ẩ m c h ả y k h ô n g h o à n to à n c ủ a c ả c c h ã t
c h ủ a c a c b o n . T r o n g c ô n g n g h iệ p n ó là t h à n h p h ấ n c ủ a n h íể u

h ỗ n h ợ p k h í v à c ò n c ó tê n

'c a c b o n m o n o x it " .
C a c b o n o x i t l à c h á t k h í p h ổ b i ế n v à g á y s ố lư ợ n g n h i ễ m đ ộ c n h i ể u n h ă t . N ó t h â m

nhập

v à o c ơ t h ể q u a đ ư ờ n g h ô h ấ p , g â y n g ạ t th ở . C a c b o n o x i t c ó l í n h á i lự c h d a h ọ c v ớ i h u y ế t
c á u m á u m ạ n h g á p 3 0 0 lá n s o với oxi n ê n n ó n g ã n c ả n s ự b â o h ò a o x i c ù a m á u , g ã y b ệ n h
t h i ế u o x i t r o n g c ơ t h ế , p h á h ủ y c h ứ c n ă n g c ù a c á c m ô c ả m g iá c , đ ậ c b i ệ t l à c ả c m ô c ú a h ệ
th ẩ n k in h t r u n g ư ơ n g -

1.1.3.2. Khi sunfua (SO ý
L à c h ã t k h í k h ô n g m à u , c tí m ù i h á c v à v ị c a y .
n h i ê n iiê u h a y s ả n p h ẩ m c h ứ a lư u h u ỳ n h . T r o n g

K h í s u n fu a tạ o th à n h tro n g q u á tr in h đ ổ t
c ô n g n g h i ệ p , n ó đ ư ợ c d ù n g là m

c h ă t tẩ y

t r á n g le n , lụ a , b ô t g iẫ y ,
K h í s u n f u a l á c d ụ n g k íc h t h i c h lê n m à n g d ic h c ủ a t u y ế n h ô h á p t r ê n

v ả lẽ n m á t , gâ>'

k h ả n t i ế n g , v iê m p h ế q u à n , v iê m k ế t m ạ c .

/.ỉ.3.3. Amoniac (N ỉì^
L à c h ã t k h í k h ỗ n g m à u , c ó m ù i k h ó c h ịu . A m o n ia c đ ư ợ c s ủ d ụ n g n h i é u t r o n g t h i ế t bị
lạ n h , tr o n g c ác q u á tr in h th ã m

n i t a k im lo ạ i

c h ẵ t c h ứ a n ito , tr o n g c á c g iế n g th o á t n ư ớ c b ầ n

N ó tạ o t h à n h tr o n g q u á tr i n h p h â n tíc h c á c
A m o n ia c d ễ b a y h ơ i n ê n no' t ỏ a v à o k h ô n g

k h i v ớ i lư ợ n g k h á lớ n .
A m o n ia c k í c h t h í c h t u y ế n h ô h ẵ p t r ẽ n v à l ĩ ỉ à n g d ị c h , m á t g iố n g n h u k h í s u n f u a .


I.I.3.4. Hơi dung môi
L à h ơ i c ù a c á c h ạ p c h á t n h ó m c á c h id r o c a c b o n d ã y t h ơ m v à b é o . C h ú n g đ ư ợ c s ử d ụ n g
t r o n g c á c q u á tr in h k h ử m â , c h ế tạ o v e c n i v à s ơ n , h ò a t a n c á c c h á t h ữ u c d . C á c đ u n g m ô i
t h ư ờ n g c ố n h i ệ t đ ộ s ô i t h ấ p ( d ư ớ i 10 0 *^0 .

T rong sổ các đung môi được sử dụng rộng ră i có xàng, benzen

rượu metylic

( C H 3O H ) , a x e t o n ( C H 3C O C H 3), a m y l a x e t a t ( C H g C O O C ^ H u ) , b u t y l a x e t ă t ( C H j C 0 0 C 4H y ),
t r i c l o e t y l e n ( C I C H * C C Ì 2) v à c á c d ạ n g h id r o c a c b o n k h á c .
C á c d u n g m ô i t á c d ụ n g lẽ n c á c m ô c ủ a c ơ t h ể , đ ặ c b i ệ t l à m ô t h ẩ n k i n h , g â y k i n h g i ậ t ,
h ạ h u y ế t á p , n g á t, m ê s ả n g

Ỉ.I.3.5. Clo (Cỉ)
L à c h ấ t k h í c ổ m à u x a n h s ả m v à m ù i k h ó c h ị u . N ó đ ư ợ c s ử đ ụ n g t r o n g c ô n g n g h i ệ p d ệ t,
g i ấ y v à h ó a c h ấ t,
C lo g â y c h ứ n g c o t h á t c ổ h ọ n g , đ a u n g ự c , k h ó th ở , n ặ n g h o n l à c á c b ệ n h v ế p h ổ i n h ư
v iê m p h ế q u ả n , v iê m p h ổ i.

l.ì.3.6. Axil ciohidric (hidro dorua liCl)
L à c h ấ t k h í k h ô n g m à u , liê n k ế t v ớ i h ơ i n ư ớ c t r o n g k h ô n g k h í t ạ o t h à n h c á c h ạ t n h ò
đ ọ n g s ư ơ n g m à u t r á n g . N ó đ ư ạ c d ù n g l à m c h ấ t t ẩ y g ỉ k im lo ạ i.
H ơ i a x i t c lo h i d r i c t á c d ụ n g k íc h t h í c h t u y ế n h ô h ấ p t r ê n c ù a c ơ t h ể -

ì.ì.3 .7 . Flo ( f i
L à c h á t k h í c ó m à u v à n g c h a n h v à m ù i c a y . F lo liê n k ế t v ớ i h id r o tạ o t h à n h h id r o H o ru a
( a x i t í l o h i d r i c H F ) . K h í flo đ ư ợ c t ạ o t h à n h k h i t ẩ y r ủ a ( l à m

m ờ ) k ín h v à tr o n g c á c p h â n

x ư ở n g đ iệ n p h â n s à n x u ấ t n h ồ m .
F lo v à

h id r o í l o r u a k ic h t h í c h lê n m à n g d ịc h g â y v iê n p h ế q u ả n . C h ủ n g l à m t h a y đ ổ i

th à n h p h ấ n m ô x ư ơ n g v à g â y c á c b ệ n h v ế g a n , t h ậ n v à đ ư ờ n g tiê u h d a (đ ạ d à y - ru ộ t).

1.1.3.8. Axit Xìanhidric (axil hìílraxianic HCN)
L à c h á t , b n g k h ô n g m à u , c ó v ị c a y , n ó n g c h ả y ở 2 6 " C . A x it x i a n h i d r i c v à c á c h d p c h ẫ t
x ia n u a k h ã c đ ư ợ c tạ o th à n h

k h i sử d ụ n g m u ố i x L an u a . K a li x ia n u a

(K C N ), n a tr i x ia n u a

( N a C N ) v à a m o n i x i a n u a ( N H 4C N ) đ ư ợ c s ừ d ụ n g r ộ n g r ẫ i t r o n g q u á t r i n h t i n h l u y ệ n ( t h á m

cacbon) b ể i r ậ t kim loại, và q u á tr ìn h m ạ đ iệ n ( m ạ đ ố n g , kẽm , C âdim i,.,).
ílơ i c á c h ạ p c h á t x ia n u a v à a x it x ia n h id r ic th â m n h ậ p v à o c o t h ể q u a đ ư ờ n g h ô h ấ p v à
t i ê u h t í a g â y n g ộ đ ộ c c ẵ p tí n h .

I.ì.3.9. Các ken h a i và oxit cửa chúng
1. K ẽm (ĩn)
L à k im

lo Ị i m é m , n h i ệ t đ ộ n ó n g c h ả y 4 1 5 " C , v à n h i ệ t đ ộ s ữ i 9 0 7 “ C . K ẽ m c ó t r o n g t h à n h

p h ấ n c ủ a n .h iíu h o p k im , H ơ i k d m ( k h i đ ú c ) b a y v à o k h ô n g k h ỉ t ạ o t h à n h b ụ i k ẽ m o x i t ( Z n O )
có m àu tr in ?
p ộ tá n

X í c a o c ù a c á c p h ấ n t ử k ẽ m o x i t là n i c h ú n g d ễ i h á m s ầ u v à o đ ư ờ n g h ô h ã p c ủ a

c ơ t h ể , g â y c i ứ n g s ố t , v à c ă n g t h ả n g t h ấ n k in h .

L à k i m lo ạ i c ứ n g , m à u á n h b ạ c .
B ả n t h â n c r o n i k h ò n g đ ộ c . T á c d ụ n g đ ộ c đ ổ i v ớ i c ơ t h ể là c r o m o x i t , đ ậ c b i ệ t l à a n ỉ i i d r i c
c r o m i c í C r O j ) - g â y k í c h t h í c h n i ê m m ạ c c ù a đ á u m ũ i , g â y l o é t, te o , l à m r á c h m à n g m ũ i

3. M angan (Mn) uà các hợp chất cùa m angan
T h ư ò n g g ặ p t r o n g c ô n g n g h ẹ s à n x u ấ t m a n g a n , k h a i t h á c q u ặ n g , s ả n x u ẩ t- .p i n , q u ả t r ì n h
h à n đ iệ n s ử d ụ n g q u e h à n c ó th u ố c b ọ c m a n g a n , s à n x u ấ t sơ n v à d ắ u sơ n .
H o i v à b ụ i m a n g a n ỏ d ạ n g h ợ p c h ấ t g â y c á c b ệ n h m ă n t í n h v ẽ n à o v à g a n , n h a t \i\ n à o ,
l â m t ê l i ệ t h ệ t h ấ n k in h t r u n g ư ơ n g , r ố i l o ạ n lờ i n ó i, c h u y ế n đ ộ n g c h ậ m c h ạ p , m ấ t t r í n h ớ .,,

4. Chỉ (Pb)
L à k im lo ạ i n â n g , n h i ệ t đ ộ n ó n g c h à y 3 2 7 " C , v à n h i ệ t đ ô s ô i lớ n h ơ n 5 0 0 " C . C h i v ớ i t ư
c á c h l à c h ă t đ ồ c c ô n g n g h i ệ p c tí t r o n g c ô n g n g h ệ m ỏ , n ẵ u c h ả y c h ỉ, b ạ o t ừ q u ặ n g , lìấ u c h ả y
k ẽ m , s à n x u ẫ t c h i m o n o x it v à m in iu m (P b ỊO ^ ), s à n x u ấ t a c q u i , c á c s ả n p h ẩ m s à n h - s ứ g ỗ m , c ô n g n g h ệ in , s ả n x u ấ t c a o s u , t h ù y t i n h , k ẻ m , q u á t r i n h h à n t h i ế c .
C h i th â m n h ậ p v à o cơ t h ể ở d ạ n g hơi v à b ụ i n h ỏ q u a đ ư ò n g h ô h ấ p v à tiê u h ó a , g ủ y c á c
b ệ n h m ă n tỉn h , n h ấ t là c á c b ệ n h v é h ệ th á n k in h t r u n g ư ơ n g g iố n g n h ư m a n g a n .

5. Thùv ngăn L à k im lo a i ỉ ỏ n g , n ặ n g , s ô i ở 3 7 5 ” C , n h u n g d ễ b a y h ơ i, t h â m c h l ở n h i ệ t đ ộ t r o n g p h ò n g
T h ủ y n g â n đ ư ợ c s ừ d ụ n g t r o n g t ẫ t c ả c á c d ụ n g c ụ c â n t h i ẽ t c d n ó ,t r o n g q u á t r i n h

sản

xuát

c á c s ả n p h ẩ m c ồ n g n g h i ệ p đ i ệ n c h â n k h ô n g , t r o n g c á c t r ạ m n á n đ i ệ n v .v ...
T h ủ y n g â n th â m

n h ậ p v ào cơ th ể ờ d ạ n g k h i b ằ n g đ ư ờ n g h ô

h ấ p . C ù T ig n h ư c h ì, th ủ y

n g â n g â y c á c b ệ n h I iìả n t í n h n ă n g v ẽ h ệ t h ẩ n k i n h t n m g ư ơ n g .

1.1.4. B ụ i c ô n g n g h i ệ p
" ỉíụ i" l à h ệ t h ổ n g v ậ t c h ấ t b a o g ố m c á c p h ắ n t ừ c d k íc h t h ư â c n h ò \ c á c h ạ t V íit c h ã t ) ỏ
t h ể r á n v à l ò n g p h â n b ố t r o n g m ô i t r ư ờ n g k h ô n g k h í. Đ â y l à h ệ t h ố n g " t á n x ạ ' g ố m c á c p h a
t á n x ạ ( c á c h ạ t k ỉ c h t h ư ớ c n h ò ) v à m ô i t r ư ờ n g t á n x ạ ( k h ô n g k h i) . N ế u c á c h ạ t b ụ i lơ lừ n g
t r o n g k h ô n g k h í, c h ú n g đ ư ợ c g ọ i l à "o 'r o s o l" ( x ồ n k h í ) . T r ư ờ n g h ợ p c á c h ạ t d t r ạ n g t h á i l á n g
'^ h ỉm , t r ọ n g l ư ợ n g c ủ a p h a k h í b é , c h i n g đ ư ợ c g ọ i là " a e ro g e l" .
T r o n g d iỗ u k iê n s ả r A u ã t , b ụ i t ạ o th à n :-. k h i n g h i é n , đ ậ p , t á n v à s à n g c á c v ậ t r ắ n , t r o n g
q u á t r i n h lọ c , m à ii l à m b ó n g s ả n p h ẩ n ì , k h i s ơ n b ầ n g k h i é p ( s ơ n p h u n ) . B ụ i c ò n c ó t h ể p h á t
s i n h d o h o i n g ư r g t ụ t ạ o t h à n h h ạ t r á n , n h ư k h i n ă u c h à y k im lo ạ i, k h i c h ư n g c ấ t s à n p h á m ,
t r o n g q u á t r i n h r ử a , m ạ , đ i ệ n p h á n , v .v ... K íc h t h ư ớ c h ạ l b ụ i t r o n g c á c t r ư ờ n g h ự p n à y r á t
»ìhỏ s o v ớ i q u á t r ì n h n g h i é n , đ ậ p v à t á n ,
• V é t ' n h c h ẵ t v ậ t lí v à h ó a h ọ c , b ụ i r ấ t k h á c s o v ớ i v ậ t liẽ n k h ố i m à t ừ đ õ n õ t ạ o t l i à n h .
b ở d ỉ n h u v ậ y l à d o b ụ i c d t ổ n g b ế m ậ t lớ n h ơ n n h i é u 3 0 v ớ i v ậ t liế n k h ổ i. V í d ụ , k h r ti v ậ t

liêu có kích thước cạnh Iciti, tổng bẽ m ật 6cĩn" được tán thành hạt nhỏ cạnh 1;/ tốiig bẽ
m ậ t s ẽ lả 6 in ^ [2 , 4 1 ]

T ổ n g b ễ m ặ t lố n h o n là m c h o s ổ lư ợ n g c á c p h â n t ừ b ễ m ậ t c tí h o ạ i

t í n h h o n VỂ v ậ t lí v à h ó a h ọ c lớ n h o n r ã t n h i é u , M ộ t s ô c h ấ t c h á v t r o n g k h ô n g k h í ( n h u
đ ư ò n g . t h a n , t i n h b Ô t) k h i n g h i ê n t h à n h b ụ i r ấ t d ế n ố .


• V é n g u ó n g ố c , b ụ i đ ư ợ c c h ia t h ả n h b ụ i h ữ u c ơ ( p h á t s in h th ự c v ậ t h a y đ ộ n g v ậ t), b ụ i
v ô c ơ ( b ụ i k h o á n g , b ụ i k i m lo ạ i) v à b ụ i h ỗ n h ợ p .
C á c lo ạ i b ụ i k h á c n h a u c ũ n g k h á c n h a u v ể t í n h c h ấ t h ó a - l í n h ư k íc h t h u ớ c h ạ t (đ ộ t á n

x ạ ) , t r ọ n g l ư ọ n g r i ê n g , h ỉ n h d ạ n g , đ ộ đ ặ c , t í n h t í c h đ i ệ n , k h ả n ă n g h ú t c á c v ậ t liệ u k h á c ,
tín h c h ẫ t c h á y v à nồ,

B ụ i có t h ể cđ d ạ n g xơ (sợi), d ạ n g h ìn h k im (q u e), d ạ n g b ô n g , d ạ n g h ạ t V. V... B ụi c ông
n g h i ệ p t h ư ờ n g l à h ỗ n h ợ p b ụ i c ó h ì n h d ạ n g v à k ic h t h ư ớ c k h á c n h a u . T r o n g k h ô n g k h í v ẫ n
b ụ i, t h ư ờ n g g ặ p c á c h ạ t c d k íc h t h ư ớ c t ừ 0 ,1 đ ế n 100/< v à lớ n h ơ n . T u y n h i ê n , t r o n g p h â n
x ư ở n g s ả n x u ấ t , c á c h ạ t b ụ i t h ư ò n g c ó k íc h t h u ớ c 10 ^ t r ỏ lạ i, t r o n g đ ó c á c h ạ t n h ỏ h ơ n 2 ụ
c h i ế m 4 0 - 9 0 % v à đ a s ố l à b ụ i k h o á n g v à b ụ i k i m lo ạ i, b ụ i t h ự c v ậ t v à đ ộ n g v ậ t c h iế m t i
i ệ t h ã p h ơ n [2 , 4 1 ] .
• T í n h c h ấ t l á n g c h ì m c ủ a b ụ i p h ụ t h u ộ c v à o t r ọ n g lụ c . N h ữ n g h ạ t lớ n r ơ i v ớ i g i a tố c v à
i á n g c h ì m n h a n h . N h ữ n g h ạ t n h ỏ h ơ n v à n h ẹ ( b ô n g , s ợ i ) r ơ i v ớ i v ậ n tố c đ ể u v à l á n g c h ìm
c h ậ m ; k h i t r o n g p h ò n g c ó v ậ n t ố c , c h ú n g lơ l ử n g r ẵ t l â u . T r o n g p h â n x ư ở n g s ả n x u á t , c á c
h ạ t k lc h t h ư ớ c n h ỏ h ơ n

t h u ờ n g c h u y ể n đ ộ n g b r a o v à ở t r ạ n g t h á i lo lử n g .

• T á c h ạ i c ù a b ụ i d ố i v ớ i cơ t h ể c ũ n g p h ụ t h u ộ c v à o k í c h t h ư ớ c v à t h à n h p h ẩ n c ủ a b ụ i.
B ụ i c ó k í c h t h u ớ c n h ỏ h ơ n 1 0 ^ r ấ t h ạ i đ ố i v ớ i c ơ t h ể , c á c h ạ t c d k íc h t h ư ớ c t h ậ m c h í lớ n
h ơ n c ũ n g b á m v à o n iê m m ạ c tu y ế n h ô h ấ p tr ê n

T h ự c n g h iệ m c h o th ấ y r à n g 70% n h ữ n g h ạ t

b ụ i v à o t ậ n p h ổ i q u a đ ư ô n g h ô h ẵ p c ó k íc h t h ư ớ c l f i , g ắ n 3 0 % l à n h ữ n g h ạ t 1 - 5 ^ v à h ạ t
5 - 1 0// c h i ế m t i lệ r ấ t í t [1 5 ].
C á c b ệ n h n ặ n g v ễ p h ổ i d o b ụ i th â m

n h ậ p v à o p h ổ i. M ộ t t r o n g n h ữ n g c ă n b ệ n h n à y là

bệnh nhiễm bụi silic do silic dioxit tự do hay thạch anh (S io p th âm nhập vào phổi.
B ụ i s i l i c a t ( a i n i a n , i n a g e s i l i c a t ) , s il ic c a c b u a ( c a c b o r u n d u m ) v à c o r u n d u n i ( b ộ t đ á m à i

A I 2O 3 ) v ã t r o n g m ộ t s ố t r ư ò n g h ọ p , b ụ i t h a n c ũ n g t á c d ụ n g m ạ n h đ ố i v ớ i c ơ t h ế .

12.

YÊU CÀU VỆ S IN II DỐI VỚI MÔI TRƯÒNO KHÔNG KHÍ
N h i ệ m v ụ c ủ a t h ô n g g ió l à b ả o đ ả m t r o n g p h ò n g s ả n x u ấ t ( h a y t r o n g p h â n x ư ô n g ) m ô i

tr ư ờ n g k h ô n g k h i có t h à n h p h ấ n v à t r ạ n g th á i th íc h h ợ p v ớ i y ê u c á u v ệ s in h . N g o à i y ê u c ẩ u
v ệ s i n h , t h ô n g g ió c ò n b ả o đ ả m c á c y ê u c ẩ u n à y s i n h d o đ ặ c đ i ể m c ô n g n g h ệ s ả n x u ấ t , t ừ
đ iể u k iệ n b à o q u ả n v à n â n g c a o c h ẵ t lư ợ n g s ả n p h ẩ m , b à o t r l t h i ế t b ị v à k ế t c ấ u x â y d ự n g .
Y ê u c ẵ u v ệ s ir :h c ủ a m ô i trư Ờ T ig k h ồ n g k h í n i à t h ô n g g ió p h á i b ả o đ ả i n l à đ i ế u k iệ n ( h a y
y ế a tố ) k h í h ậ u x á c đ ị n h v à đ ộ t r o n g s ạ c h c ủ a k h ô n g k h í t r o n g p h ò n g ( h a y p h â n x ư ở n g ) t h e o
ti ê u c h u ẩ n N h à n ư â c .
1 .2 .1 . Y ê u c ẩ u v ệ s i n h đ ố i v ớ i m ô i t r ư ờ n g k h ô n g k h ỉ
Ì . 2 . Ị - Ì . Đ iê u k ĩệ n (h u y y ẽ u l õ ) k h i h ậ u
B a o g ổ m n h iệ t độ , đ ọ ẩ m , v ậ n tổ c c h u y ể n đ ộ n g c ủ a k h ô n g k h í v à n h iệ t đ ộ c ù a c á c b ể
m ặ l tro n g phòng.
D iế u k i ệ n k h í h â u p h ả i b ả o đ à m c h o c ơ t h ể t h ả i lư ợ n g n h i ệ t m à n ó s à n s i n h r a , L ư ợ n g
n h i ệ t d o c ơ t h ể s i n h r a p h ụ t h u ộ c v à o n à n g lư ợ n g t i ê u h a o , c h ủ y ế u là i a o đ ộ n g c ơ b ắ p - t ừ
1 0 0 đ e 'n 4 4 0 W

v à n h i ể u h ơ n [2 , 4 1 ] . T h à i n h i ệ t t ừ b ỗ m ặ t d a , c h ủ y ế u b à n g c o n đ ư ờ n g đ ố i

lư u . b ứ c x ạ v à b ố c h ơ i m ổ h ô i v à n h ờ h ô h á p ,


T heo tà i liệu n ư ô c ngoài [2, 41], ngu ò i m ậc q u á n ảo ỏ tr ạ n g thái tin h khi n h iệ t độ k h ô n g khí
tr o n g p h ò n g I S X th ả i n h iệ t b à n g các con đ u ò n g nêu trê n với ti !ệ p h á n tr ă m (% ) n h ư sau

Bức xạ

44

Đối lưu
Bốc hoi (từ bé m ật đa và bàng

31
hồ hấp)

N u n g n ố n g k h ố n g k h í n h u c â u v à th ứ c ã n

21
4
100

K hí n h iệ t độ m ô i tr ư ờ n g k h ô n g k h í th a y đ ổ i v à ỏ c h ế độ làm việ c cơ b á p (c h â n ta y ) , c ũ n g
n h ư k h i cd bổ m ặ t n u n g n tín g ở n h iê t độ cao, ti lê tr ê n th a y đổi đ á n g kể.
C á c d ạ n g t r a o đ ổ i n h iệ t g iữ a c ơ t h ể v â i m ồ i tr ư ờ n g x u n g q u a n h p h ụ th u ộ c v à o n h iệ t

đ ộ (t), v ậ n t í c (v) và đ ộ ẩ m tư ơ n g đói (y>) c ủ a k h ô n g k h í. M ỗi th ả n h p h ấ n t r o n g tổ h ợ p yếu
t ố k h i h â u (t, V, tf>) đ d n g v a i tr ò x á c địixli tr o n g sự tr a o đ ổi n h iệ t g iữ a cơ th ể v à m ôi trư ờ n g
x u n g quanh.
C ảm g iác n h iệ t b in h th ư ờ n g c ù a co n n g ư ờ i (k h ô n g n ó n g , k h ỗ n g lạ n h ) tư ơ n g ứ n g với tr ạ n g
th á i iao đ ộ n g đ ạ t đ ư ợ c bở i td h ạ p x á c đ ịn h c ủ a c ác th à n h p h ấ n tr ê n . Do vậy, sự sa i lệ r h hoăc
k h ỏ n g tư ơ n g ứ n g c ủ a m ộ t th à n h p h ấ n so vờ i g iá l i ị x á c đ ịn h ở m ứ c độ n h ẫ t đ ịn h ctí th ể
đ ư ợ c h iệ u c h ín h b à n g c á c h th a y đ ổ i g iá t r ị c ủ a th à n h p h á n k h ác. Ví d ụ , tă n g n h iệ t đ ộ khô n g

khí trong phòng làm g iả m lượng nhiệt thải . ủa cơ th ể bàng đối lưu, cổ th ể (trong giới hạn
n h ấ t đ ịn h ), d ư ợ c h iệ u c h ỉn h b ằ n g ''á c h ĩ ã n g tư ơ n g ứ n g v ậ n tố c c ủ a k h ò n g k h í g ấ n cơ th ể

N ế u n h iệ t đ ộ c á c b ể m ặ t x u n g q u a n h b à n g n h iê t độ q u íỉn áo, th ì th ả i n h iệ t d o bứ c x ạ
k h ô n g th ự c h iệ n , k h i đ ó lư ợ n g n h iệ t d o cơ t h ể s in h r a p h ả i đ u ợ c th ả i b ổ s u n g b ằ n g đ iíờ ng
đ ố i lư u . D o đ ố c á n p h ả i g i ả m n h i ệ t đ ộ

K h í h a y t ả n g v ậ n t ố c c h u y ế n đ ộ n g c ủ a k tiô n g

khí (h o ặ c c ả h ai).
D ể đ á p ứ n g c ả m g iá c n h iệ t b ỉn h th ư ờ n g , tổ h ợ p yếu tố k h í h ậ u đ ư ợ c x á c đ ịn h tư a n g ứ ng
vâi tr ạ n g th á i (loại) la o đ ộ n g (n h ẹ , v ừ a và n ặ n g ), v à p h ụ th u ộ c v à o n h iệ t đ ộ c á c b é r n ậ t x u n g
q u a n h (b ao gổ m th i ế t bị, m á y n ió c tr o n g p h ò n g v à b ê m ặ t k ế t cá u n g ă n c h e). M ộ t tổ hợ p
c ẩ n cho tr u ờ n g hợp, k h i n h iệ t đ ộ k h ô n g k h í v à n h iệ t độ các b é m ậ t g ấ n b ằ n g n h a u (n h à d â n
d ụ n g , cô n g c ộ n g v à p h â n x ư ở n g n g u ộ i). T ổ h ợ p th ứ h a i - k hi c ác th iế t bị, m á y m tíc có n h iệ t
độ c a o h ơ n n h iệ t độ k h ô n g k h í (p h â n x ư ỏ n g n o n g , c ác vị t r í là m việc g ầ n lò n u n g h a y c ạn h
k im lo ại n d n g ch ảy ),
B ả n g 1.1 d ư ớ i đ â y g h i tổ h ợ p các y ế u tố (th ô n g số) k hí h ậ u tối ưu bẽ n tr o n g p h ò n g khi
n h iệ t đ ộ k h ô n g khl v à n h iệ t đ ộ các b é m ậ t g ã n b à n g n h a u

Yêu c ấ u đ ié u k iệ n k h í h ậ u b ẽ n t r o r g p h ò n g CI< Iin iệ t đ ộ c ác th iế t bị, ra á y m ó c v à k ế t cấu
n g ă n c h e lớn h ơ n n h iệ t đ ộ k h ô n g k h í i,ó k h ả t kh e h ơ n d o cổ b ứ c xạ. T h í n g h iệ m [2, 4 1 ] cho
th ã y tr o n g tr ư ờ n g h ợ p t h â n n g ư ờ i ( h ô n g h a y lư n g ) c h ịu b ứ c x ạ lié n tụ c từ m ộ t p h ía với c u ô n g
đ ộ th a y đ ổ i t r o n g k h o ả n g t ừ 2 1 0 đ ế n 1 0 5 0 W /m 2 th i cứ 70 w /m ‘ c á n g iả m n h iệ t đ ộ k h ô n g
k h í 0 ,7 5 "C . N ế u t h â n n g ư ờ i c h ịu bứ c x ạ từ h a i p h ỉa với c u ờ n g d ô 7 00 - 1 0 5 0 w /m ‘ thi cứ
7 0 W /m ^ c ẩ n g iả m 1,6 - 1,8‘’C. N ể u to à n t h â n ch ịu bứ c x ạ từ bốn p h ỉa (ví d ụ k hi là m việc
g iữ a m ôi tr ư ờ n g n d n g ), c ẩ n g iả m n h iệ t độ k h ô n g k hl k h o ả n g 5"C tr ê n 7 0 w /m ^ . D ó là số
liệ u có tín h c h ấ t " tư o n g đổi" g iữ a n h iệ t bứ c x ạ v à n h iệ t đối lu u , vi c h ú n g đư ợ c tiế n h ã n h
t r o n g giới h ạ n th a y đổi n h iệ t đ ộ từ 2 5 đ ế n 12"C ở đô ẩ m ^5 = 3 0 - 50% [2, 41].


C ác th ô n g s ố k hí h ậu tối ưu b ên tr o n g p h ỏ n g [45]
M ùa hè

M ùa đông
Vận tóc
chuyển
động của
khỗng khí
V-,., m/s,

Độ ẩm
tươ ng đỗi

0,3

2 4 - 27

6 0 - 75

0 ,3 - 0,5

0,3 - 0,5

2 4 - 27

6 0 - 75

0,5 - 0,7

2 3 - 26
20 - 24

6 0 - 75
6 0 - 75

0 ,7 - 1,0
0 ,1 - 1,5

Độ ẩm
tương đối

Yên tĩnh

22 - 24

6 0 - 75

0,1

Nhẹ

2 2 -2 4

60 - 75

V ừa

20 22
18 - 20

60 - 75
60 - 75

0 ,3 - 0 ,5
0,5 - 0,8

N ặng


Vận tố c
chuyển
động của
không khí
V.J., m/s,

N hiệt độ
cùa không
khí t-p ° c

N hiệt độ
cùa không
khí t j , °c

Loại
lao động

Chủ Ihìeh •• Trr nghứng l . l có m
1.2.1.2. Dỏ írong sạch cùa không khi
T h e o y ê u c á u vệ sin h là b ả o đ ả m n ổ n g đ ộ c á c y ế u tố độ c h ạ i b a o gồm k h í, h ơ i đ ộc v à bụi
cổ tr o n g p h â n x ư ở n g s ả n x u ấ t k h ô n g v u ợ t q u á n 6 n g độ giớ i h ạ n c h o p hép.

N6ng đô giối hạn cho phép của yếu l 6 độo hại tro n g không khí vùng làm việc là nống độ
k h ô n g g â y b ệ n h lí v à ả n h h ư ở n g t r ạ n g th á i s ứ c k h ỏ e trư ớ c m á t v à lâ u d à i k hi co n n g ư ờ i tiếp
xú c th ư ờ n g xu y ẽn t r o n g q u á t r ì n h là m việc.
1 .2 .2 . T i ê u c h u ẩ n v ệ s i n h m ô i t r ư ờ n g k h ô n g k h ỉ
T iê u c h u ẩ n vệ s in h m ô i tr ư ờ n g k h ô n g k h í b ê n tr o n g p h S n x ư ở n g m à th ô n g g ió p h ải đ á p
ứ n g bao gổm :
- T i ê u c h u ẩ n đ ié u k i ệ n khỉ h ậ u ;
- T iê u c h u â n n ổ n g đ ô giới h ạ n cho p h é p c ủ a c á c y ế u tố độc h ại.
C á c tiê u c h u ẩ n n à y d o B ộ Y t ễ b a n h à n h v à là "tiê u c h u ấ n tạ m thờ i" đư ợc sử

d ụ n g " tro n g

khi chờ đọi vân bản chỉnh thức của nhà nước..." [47].
1.2.2.1. Tiều chuđn diẽu kiện khí hậu bên Iron/Ì phân xường
T iê u c h u ấ n 10. "Vi k h í h ậ u v ù n g làm việc" - Bộ Y tế , 5 0 5 B Y T /Q Đ n g à y 1 3 -4 - 1 9 9 2 [47]
(b à n g 1.2 - 1.4).

1.2.2.2. Tiêu ckuổn nòng đô giới hạn cho phép của các yẽu lõ độc hại có Irong không khi trong phán
rư&nK
1. N ồng ơộ cho phép cùa các k h í và hoi dộc
T iê u c h u ấ n 1. " N ổ n g độ giói h ạ n ch o p h é p c á c c h á t độ c tr o n g k h ô n g
x u ổ t" - B ộ Y tế, 5 0 5 B Y T /Q D n g à y 1 3 - 4 - 1 9 9 2 [47] (P h ụ lụ c 1,1).

khí ỏ cơ s d s ả n


2. N ồng độ cho phép cùa bụi
T i ê u c h u ẩ n 1 5 . " G iớ i h ạ n t ổ i đ a c h o p h é p b ụ i t r o n g k h ô n g k h ỉ ỏ c ơ s ở s à n x u á t ” - B ộ Y
tế , 5 0 5 B Y T /Q D n g à y 1 3 - 4 - 1 9 9 2 [ 4 7 ] ( P h ụ l ụ c 1 .2 ).

B àtìỊỊ 1.2

Y ê u c ẩ u v é n h i ệ t d ộ , d ộ â m t ư o n g d ổ i, v ậ n t ố c c h u y ể n d ộ n g
c ủ a k h ô n g k h ỉ , c ư ờ n g đ ộ b ứ c x ạ n h i ệ t t ạ i v ù n g là m v iệ c
t r o n g p h â n x ư ở n g s ả n x u á t [47]
N h iệ t đ ộ

Độ ẩm

Thòi

c ủ a k h ô n g k h í,

tư o n g

chuyển

C u ò n g lIộ

g ia n

°c

đ ố i,

động cùa

b ứ c x ạ n h iệ t,

%

k h ô n g k h í,

W /m 2

L o ạ i la o đ ộ n g

(m ù a)
Tối đa

20

T r u n g b in h

18

N ặng

16

M ùa
đông

N hẹ

34

T r u n g b ỉn h

32

m /s

T ố i th iể u

N hẹ

V ậ n tố c

0,2

« 80

0 ,4

0 ,5

35
(k h i tiế p x ú c
tr ê n 50%
d i ệ n t i c h C0 t h ể
c o n n g ư ờ i)

70
(k h i ti? p x ú c
t r ê n 25-^đ iệ n tíc h cơ th ế
c o n n g ư ò i)

M ũa
hè

N ạng

«

80

1 .5

30

T r o n g c a b in ,
t r a m đ ié u h à n h ,
các phòng
m á y tin h và c ác
cơ sở k h á c
m à c ô n g v iệ c
t h ự c h iệ n
g ây c ả n g th ả n g
t h ẩ n k in h ,
t â m lí

26

10 0
(k h i tiế p x ú c
đ ư ó i 25*^
d iệ n tic h c o I h ể
c o n n g ư ờ i)

24

€

80

0 ,5


Y ê u c ấ u v ế n h i ệ t đ ộ , đ ộ ẩ m t ư ơ n g đ ố i. v ậ n t ố c c h u y ể n d ộ n g
c ù a k h ô n g k h ỉ t ạ i v ị t r í là m v iệ c t ạ i v ù n g k h í h ậ u n ó n g
t r o n g p h â n x ư ỏ n g s ả n x u á t [47]

T h ờ i g ia i
(m ùa)

L o a i ia o đ ộ n g

N h iệ t độ

Độ ẩm

V ậ n tố c c b u y ể n đ ộ n g

tố i đ a , ° c

t u o n g đ ổ i, %

c ủ a k h ô n g k h í, iW s

N hẹ
T r u n g b ỉn h
M ùa hè

N ặng

e 30

€

80

2

s

< 80

2

32

€ 34

«

2

80

K hi đũ ắm

T ă n g v â n t ố c g id

>80

>2

Bảng 1.4
Y ẻ u c ấ u t h ờ i g i a n tà m v i ệ c v à v ậ n t ố c g i ó k h i d ộ ẩ m c a o h ctn 80% [47]

T r ạ n g t h á i la o đ ộ n g

D ộ ẩ m t u ơ n g đ ố i, %

N hq, vừa và n ận g

> 80

T h ò i g i a n l à m v iệ c , h

V ậ n tố c c h u y ể n đ ộ n g
c ủ a k h ô n g k h ỉ , m /s

G i ả m th ờ i g ia n

T ă n g v ậ n tố c c h u y ể n

là m v iệ c

đ ộ n g củ a k h ô n g khí

1.2.2.3. Trường hơp có nhiẽu khi dộc hại
N ế u t r o n g v ù n g là m v iệ c c ó n h i é u k h í đ ộ c h ạ i t á c d ụ n g đ ổ n g t h ò i v à c ù n g h ư ớ n g - t h l
n ổ n g độ ch o p h é p c ủ a từ n g c h ấ t k h í p h ả i th ỏ a m â n y ê u c á u :

c,

C2

Hpl '-cp2
t r o n g đ ó : C j , C ị , ....

c„
+ ... + ^ ~ « 1
'-cpn

( 1.1)

- n ổ n s; đ ộ c ủ a c ác k h í t h à r h p h ấ n c ủ a h ổ n h ợ p ;

^ cp i> ^ t p 2’ ■ ’ ^ t p n ~ n ó n g đ ộ c h o p h é p c ủ a c á c k h í t h à n h p h á n t ư ơ n g ứ n g -

13- PH Ã N LOẠI PH Ã N X Ư Ớ NG SẨN X U ẤT T H E O DẶC T R Ư N G DỘC HẠI
T h i ế t k ế t h ô n g g id c h o p h à n x ư ở n g s ả n x u ấ t p h ã n lớ n p h ụ t h u ộ c v à o lư ợ n g v à t í n h c h s t
c á c lo ạ i đ ộ c h ạ i c h í n h p h á t s i n h t r o n g q u ả t r ì n h s à n x u ẫ t , P h á n l ỏ n c ả c p h â n x ư ở n g s ả n
x u ấ t c ó t h ể đ ư ợ c c h i a t h à n h c á c n h t í n i t h e o lo ạ i y ế u t ổ đ ộ c h ạ i c h í n h m à q u á t r ì n h s ả n x u ẵ t
p h á t s in h . D ối với c á c p h ả n x ư ỏ n g c ù n g n h d m

c ó t h ế á p d ụ n g c á c b iệ n p h á p

t h ô n g g id

tư ơ n g tự .
•
đ ố i lư u

P hân xuóng nóng.
v à n h iệ tb ứ c

- P h â n x u ỏ n g lu y ệ n g a n g ,

nghiệp luyện

L à n h ữ n g p h â n x ư ở n g b é n tr o n g t ỏ a y ế u tố đ ộ c h ạ i c h in h là n h iê t

xạ. C ácp hân xư ở ngsa u đày
th é p ,

phân

th u ô c n h d m

phân xuỏng nóng ;

x ư ở n g tr ộ n , p h â n x u d n g

c á n th u ộ c n g à n h cô n g

k im ,

13


- P h â n x ư ở n g r è n v à n h iệ t lu y ệ n th u ộ c n h à m á y cơ k h í ;

- Phân xưàng chế tạo công cụ, chế tạo ôtô ;
- P h â n x ư ỏ n g n ấ u t h ủ y t i n h t h u ộ c n h à m á y d ụ n g c ụ đ i ệ n , v ậ t li ệ u x â y d ự n g , s à n x u ã t
c a n x i c a c b u a (C aC > ) ;

• P h ă n x u ó n g ầ m u ó t. L à n h ữ n g p h â n x ư à n g t ỏ a n h i é u ẩ m . Đ ó l à :
- P h â n x ư ở n g g iế t m ổ v à th u ộ c d a ;
- Phân xưởng nhuộm của n h à m áy d ệ t ;
- C á c p h â n x ư ở n g th u ộ c n g à n h c ô n g n g h iệ p th ự c

phẩm ,

- C ác p h â n xư ở n g c ủ a n h à m áy sản x u á t các cấu

k iệ n b ẽ t ô n g

v íd ụ n h à m á y s ữ a

;
;

v .v ...
•

Phăn xưàng tỏa k h ỉ uà hơi dộc.

G ổm :

- P h â n x ư ở n g r ử a , m ạ c ủ a n h à m á y c o k h ỉ v à lu y ệ n k i m ;
- P h â n x ư ở n g s ơ n c ủ a n h iế u n h à m á y ;

- P h â n x ư ỏ n g tẩ m v à s ấ y th u ộ c n h à m á y d ụ n g c ụ đ iệ n ;
- P h ân xưởng dập, ép của n h à m áy n h ự a ;

• P h á n x ư ở n g c ó q u à t r ì n h s ả n x u ấ t tỏ a b ụ i . R ấ t n h i ể u , n h ư :
- P h â n x ư ở n g n g h iế n , tr ộ n c ủ a n h iế u n h à m á y ;
- P h â n x ư ỏ n g m à i các sà n p h ẩm ;
- P h â n x ư ở n g c h ế b iế n , g ia c ô n g gỗ ;
- P h â n x ư ỏ n g g ia c õ n g cơ k h í c á c s à n p h ẩ m từ c h ấ t d è o ;

- Phân xưởng cơ khí gia công kim loại ;

•

N hóm p h ă n xưởng tòa nhiệt, ám, bụi vôi luợng không nhiêu.

G ổm ;

- P h â n x ư ở n g lắ p r á p , h à n , c ơ k h ỉ c h ế t ạ o th u ộ c n h à m á y c ơ k h í I
- C á c p h â n x ư ở n g c ủ a n h à m á y k h â u v à g ià y ,

• ì^hóm phản xướng tòa đỗng thời nhiệt, Ồm, k h í dộc và bui cấn có giài p h ố p thững gió
t í r h c ự c v à h ệ th ố n g p h ứ c tạ p .g ổ m

:

P h â n x ư ở n g đ ú c ( g a n g , t h é p v à k im lo ậ i m à u ) ;
- M ộ t số p h ả n x ư ở n g c ủ a n h à m á y h ó a c h ã t.
• N h ó m p h á n x u ỏ n g s ả n x u ấ t c ă n c h é đ ỗ õ n ẩ m d ộ n h á t đ ị n h {ờ m ứ c đ ộ k h á t k h í' n h i ề u
h a y í t ) c á n p h à i đ i é u h ò a k h ô n g k h í. D o k ĩ t h u ậ t n g à y c à n g p h á t t r i ể n v à h o à n t h i ệ n , s ổ
p h â n x ư ỏ n g n à y n g à y c à n g n h iể u , c h ũ y ế u t r o n g c á c

ngành :

- C ồ n g n g h i ệ p d ệ t ( v ả i, le n , s ợ i) ;
- S à n x u á t t ơ s ợ i n h â n t ạ o ( n il o n g , c a p t o n , n i t r o n , tơ l ụ a n h á n t ạ o - ) i

- Các phản xưỏng có nhu cầu cao vế độ trong sạch của không khỉ như các p h ân xưởng
s ả n x u ẫ t d ụ n g c ụ c h í n h x á c , d ụ n g c ụ b á n d ầ n , c á c s ả n p h ấ m đ iệ n v .v ...

14


1 .3 .1 . P h â n

xưỏng nóng

1.3.1.1. Cức phán xưởng nóng ihuộc ngành câng nghiép luyện kim
1. Săn đ ũ c của p h á n xuàng lò cao
T i ế p n h ậ n v à p h â n p h ố i g a n g l ỏ n g v à x ỉ lẵ y t ừ lò lu y ệ n . L ò l u y ệ n l à t h i ế t b ị l ớ n đ ậ t h ở ,
p h á n d ư ớ i c d lỗ đ ể lă y g a n g v à x ỉ t i ế p x ú c v ớ i t ò a n h à s â n đ ú c .
S â n đ ú c th ư ờ n g n à m tr o n g tò a n h à
m á y . K im lo ạ i l ò n g v à x ỉ đ ư ợ c r ó t q u a

1 tấ n g , c ổ t s à n d đ ộ c ao 7 - 8 m é t so với s â n

m á n g vào c ác g ă u đ ặ t tr ê n b â i

m á y . T r o n g s â n đ ú c c ò n c ó c á c t h i ế t b ị đ ể đ ó n g v à m ò lỗ t h ả o ở

goòng của

nhà
sânnhà

p h ẫ n d ư ớ i c ủ a lò

G a n g t ừ lò lu y ệ n đ ư ợ c lấ y t h e o c h u k i 3 - 5 g iờ . L à m v iệ c s u ổ t n g à y , k h ô n g c ó n g à y n g h i.
T r o n g s â n đ ú c , t ỏ a n h i ế u n h i ệ t đ ố i l ư u v à b ứ c x ạ t ừ c á c m ẻ k i m lo ạ i v à x ỉ. C ư ờ n g đ ộ

bức xạ tạ i vị trí thao thác có th ể đ ạt 3000 - 3500 W/m2 [6]. Ngoài ra, kim ìoại khi rót còn
tỏa lượng lân khí ndng cacbon oxit (CO). Nhiệt th ừ a trong sân đúc luôn luôn lớn, trừ thời
g i a n g i ữ a c á c l á n r d t k im lo ạ i t r o n g m ù a lạ n h .

2. Phăn xuóng (giam trộn
} ỉả o q u ả n g a n g lỏ n g t ạ m th ờ i ở n h i ệ t d ộ k h ũ n g đ ổ i t r ư ớ c k h i đ ư a g a n g v à o p h â n x ư ở n g
lò m a c t a n h h a y lò c h u y ể n

T h iế t bị t r u n g g ia n là các lò tr ộ n h ìn h tr ụ q u a y q u a n h tr ụ c n g a n g d u n g tíc h 1000 - Ỉ5 0 0
tã n k im lo ại lỏng- T r ụ c c ù a th i ế t bị tr ộ n đ ể tiệ n v iệc c h u y ể n k im loại từ t h iế t b | v à o g ấ u
th ư ờ n g n ằ m ở đ ộ c ao 10 - 15 m é t so với s â n n h à m ã y .

G ian trộ n thường nỉim trong tòa nhà độc lạp m ột khft’u độ cd độ cao tương đối lờn (đến
4 5 m é t ) , c ó c ấ u I r ụ c c ô n g s u ã t lớ n đ ế n â n g c á c g á u k im lo ạ i iỏ n g .
Đ ộ c h ạ i c h í n h l à n h i ệ t đ ố i lư u v à n h i ệ t b ứ c x ạ , N h i ệ t đ ộ v ù n g l à m v i ệ c c ủ a p h â n x ư ở n g ,
n o i c á c c a b i n c ấ u t r ụ c là m v iệ c t ả n g c a o đ o c á c d ò n g đ ố i l ư u . N g o à i r a , t r o n g p h â n x ư ở n g

c ò n c ó b ụ i t h a n g r a í l t ( t h a n c h i) m ả n h v à b ụ i s á t o x i t ( v ả y s á t ) .
Vị t r í th a o tá c ổ n đ ịn h c ủ a c ô n g n h â n c h i à tr ạ m

đ iổ u

k h i ế n t h i ế t b ị t r ộ n v ả c a b in

c á u tr ụ c .
3. P h& n x ư ớ n g lò m a c ta n h
I-A p h â n x ư ở n g n ẫ u th é p . H i ệ n n a y , n ó là d ạ n g p h A n x ư ở n g n ấ u t h é p c h ủ y ẽ u .
C ô n g n g h ệ gỗm c ác bước sa u ;
- C h u ẩ n b ị p h 6 i liệ u , g ổ m k im lo ạ i v à c h ã t t r ợ d u n g ;
- C h ấ t liệ u ;
-- N ấ u c h á y t h é p t r o n g lò ;
'

\Á y th é p v à r d t v à o k h u ô n ,

'r h à n h p h ấ n c h ín h c ủ a p h ố i liệ n là g a n g lỏ n g lò c a o ( đ â lu y ệ n ) đ ư a v à o g ấ u th e o đ ư ờ n g g o ò n g
từ t l i i ế t b ị t r ỗ n h a y t r ự c tiế p t ừ p h â n x ư ử n g lò c a o . N g o à i r a , p h ố i liệ u c ò n c ó t h é p v ụ n , íe ro s ilic
(h ợ p k im s á t - silic ), f e r o m a n g a n ( h ợ p k i m s á t - n i a n g a n ) v à d o lo m it ( C a C 0 3 M g C 0 3 ) ở d ạ n g c h ấ t
t r ọ d u n g t ạ o x l. C á c t h à n h p h ấ n p h ố i liệ u t r ê n đ ư a v à o lô à t h ể n g u ộ i.
C h ấ t t ả i v à o lò n h ờ c ấ u t r ụ c h a y m á y c h ấ t liệ u c h u y ê n d ù n g .
T h i ế t b ị c h í n h đ ế n ấ u k im lo ạ i l à lò m a c t a n h d u n g tí c h

1 5 0 - 6 0 0 t ấ n . L ò c ó b ộ tí c h

n h i ệ t ( h o à n n h i ệ t ) s ử d ụ n g n h i ệ t c ủ a k h ỉ n ó n g t h o á t r a ỏ n h i ệ t đ ộ 1 5 0 0 ‘’C . K h ỉ ( t h ư ờ n g s a u

k h i đ ã s ử đ ụ n g s ơ b ô m ộ t p h á n n h i ệ t t r o n g n ổ i t h u h ơ i) q u a ỗ n g k h d i t h o á t r a n g o à i
g i a n c ù a c h u k ì n ấ u k im lo ạ i 5 - 1 1

T hòi

g iờ p h ụ t h u ộ c v à o d u n g t ỉ c h c ủ a lò . D ô i k h i, đ ể t â n g

c ư ờ n g q u á t r ì n h n á u c h ả y , n g ư ờ i t a c h o o x i v à o lò .
T h é p s a u k h i n ẫ u c h ả y đ ư a v à o g ắ u r ó t l o ạ i lớ n . T ừ g á u , t h é p đ ư ợ c r d t v à o c á c k h u ô n
đ ứ c b à n g k i m io ạ i đ ặ t t ừ n g n h ó m t r ê n c á c x e g o ò n g - C á c k h u ô n t h é p s a u k h i đ ô n g c ứ n g đ ư ợ c
đ ư a th e o đ ư ờ n g g o ò n g r a kh ỏ i p h â n x ứ ỏ n g .
C h ế đ ộ l ã m v i ệ c c ủ a p h â n x ư ở n g l à 3 c a ỉi ê n t ụ c , k h ổ n g c ó n g à y n g h i.

Q u ả tr ì n h c ô n g n g h ệ t r o n g p h â n x ư ở n g tò a n h iệ t đ ối lư u v è n h iệ t b ứ c x ạ với lư ợ n g lớn
t ừ c á c lò v à t ừ k i m lo ạ i n ổ n g c h ả y . V ị t r í t h a o t á c c ù a c ô n g n h â n t ạ i n ơ i lẫ y v à r d t k i m lo ạ i
c h ịu b ứ c x ạ v ớ i c ư ờ n g đ ô ( tr o n g từ n g đ ợ t th ờ i g ia n n g á n ) có k h i đ ế n

10 0 0 0 W /m 2 v ù ìớ n

h ơ n [ 6 ]. N h i ệ t t h ừ a ló n t r o n g c ả h a i m u a .

4. Phản xướng lò chuyến
C ũ n g l à p h â n x ư ở n g n ấ u t h é p , t r o n g n h ữ n g n ă m g ấ n đ a y r ă t đ ư ợ c p h ổ b iế n
C ô n g n g h ệ c ũ n g g ổ m c á c b ư ớ c n h ư p h â n x ư ở n g lò m a c t a n h , n h ư n g các- b ư â c n á y th ự c
h i ệ n c d k h á c . N g o à i p h ố i li ê u c h í n h l à g a n g lỏ n g đ ư ợ c r ơ t q u a c ổ lõ , t r o n g lô c h u y ể n c íin có
c á c t h à n h p h ẩ n p h ố i liệ u b ổ s u n g . Q u á t r i n h t r o n g lò c h u y ể n đ u ợ c t h ự c h iệ n n h ờ t h ố ' k h ô n g
k h í g ià u o x i q u a p h ố i liệ u n ó n g c h ả y đ ể o x i h ó a c á c t h à n h p h á n c ù a p h ố i l iệ u , t r o n g (id cõ
c a c b o n c ù a g a n g . Q u á t r ỉ n h n à y t ò a n h i ệ t n ê n n h i ệ t đ ộ t r o n g lò t ă n g c a o , D u n g t í c h c ủ a lò
t h ư ờ n g n h ỏ h ơ n lò m a c t a n h , s o n g q u á t r ì n h c h ả y t h é p n h a n h h ơ n n ê n n â n g ă u ấ t t h i ế t b ị
t ư ơ n g đ ư ơ n g p h â n x ư ở n g lò m a c t a n h

Chế độ làm việc li#n tục, không có ngày nghi.
Q u á t r i n h c ô n g n g h ệ t ò a n h i ể u n h i ệ t , t r o n g th ờ i g i a n n á u c ũ n g n h ư t h à i g i a n lă y k im
lo ạ i t ừ lò v à r t í t k im lo ạ i v à o k h u ổ n

N g o à i r a t r o n g p h â n x ư d r .g CÒT t ỏ a lư ợ n g k h i [ớ n - là

s ả n p h ẩ m c h á y c a c b o n v à n i t r o o x i t ( N O 2) t r o n g q u á t r ì n h n ấ u c h ả y k im lo ạ i, v à b u i c h ú a
o x i t s ẳ t v à o x i t c ủ a c á c p h ụ g i a h ạ p k i m ( m a n g a n , s i! ic , lìi Ị r e n ...) . C ố n g n h ã n c h ịu à n h h ư ờ n g
c ù a n h i ệ t đ ộ c a o , b ứ c x ạ n h i ệ t lớ n v à k h í đ ộ c , b c i . N h iệ - t h i : a c a o t r o n g c à h a i m ù a

5. Phán xuóng náu thép băng điên
C h ù y ế u l à n ẫ u t h é p c h á t lư ợ n g h ợ p k in i c a o v à lu y ệ n f e r o s ili c , f e r o m a n g a n v à f e r o i:r o m
( h ợ p k im s á t - s i l i c - c a o , h ợ p k im s á t - m a n g a n c h ứ a 7 5 - 3 2 % I . i a n p a n v à h ợ p k i m n á t c ro m ).

Công nghệ cùng g6m các bước như phân xưởng lò m a^tanh, rìhưri£

thân các bước

c ũ n g c ó n h ữ n g đ i ế m k h á c , v í d ụ , p h ố i l i ệ u t h ư ờ n g đ u ợ c c h u ẩ n t ị t ừ c-ár \>ật liệ u n g u ộ i , v à
k i m lo ạ i l ỏ n g t r o n g t h à n h p h ấ n p h ố i l i ệ u í t s ử d ụ n g . N ế u k in j lo ạ i t r o n ( Ị c á c lò c íiệh h ô q c ia n g
n ê n n h i ệ t đ ô r ẫ t c a o ( đ ế n 3 5 0 0 ” C t r o n g c u n g l ử a đ i ệ n ) . D u .n g t í c h lò 1 0 - ‘. '0 0 l ấ n . T h ờ i g ia n
c ù a q u á tr ìn h n ấ u p h ụ th u ộ c v à o d u iìg tíc h lò k h o à n g 3 - 1 0

g .ờ . K im I c ạ i n ô n g c h ả y t r o n g

lò đ ư ọ c l ă y v à o g á u , s a u đ ó r ó t v à o k h u ô n . T r ọ r . g lư ợ n g c á c t h ò i đ ú c t h ư ờ n g n l- ỏ h ơ n So v ới
p h â n x ư ò n g lò m a c t a n h v à p h â n x ư ở n g l à c h u y ể n .
C h ế đ ô là m v iệ c t r o n g p h â n x ư ỏ n g ỉi ẽ n t ụ c 3 c a . T r o n g n h ữ n g n g ầ y n g h i c ó th fi’ p h â n
xuở ng ngư ng h oạt động.

P h â n x ư ở n g n á u t h ế p b à n g lò đ i ệ n t h u ờ n g n ằ m t r o n g n h à x ư à n g đ ộ c lậ p , c,-5 2 - .'ỉ k ' ẩ u
đ ộ . C á c lò t h ư ờ n g b ố t r ỉ t h à n h m ộ t h à n g ò k h ẩ u đ ộ g i ũ a . K ấ v ớ i k h ẩ u đ ộ n à y l à khA’u đ ộ d ặ t


t r ạ m b i ế n á p , v i m ỗ i lò ctí b ọ b iế n á p t h ẩ p . C ò n lạ i l à k h ẩ u đ ộ đ ú c . Đ ể t i ệ n t h a o t á c v à r ó t
k i m lo ạ i v à o g â u , c á c lò t h u ờ n g đ u ợ c b ố t r í t r ẽ n s à n c ô n g t á c ở đ ộ c a o 5 - 6

m é t so với m ặ t

n ể n c ù a p h â n x ư ở n g . C ù n g c õ k h i c á c lò đ ư ợ c b ố t r í t r ự c t i ế p t r ê n n é n p h â n x ư ở n g , k h i đ ó
đ ể r ó t k im ! o ạ i lỏ n g v à o g ã u , t ạ i lò c tí c á c h ố r ã n h s â u đ ế n 4 m é t .

C ũng nh u các phăn xưởng trên, độc hại chính trong phân xưởng nẫu thép bàng điện là
n h i ệ t đ ố i l ư u v à n h i ệ t b ứ c x ạ . N g o à i r a , c ò n t ỏ a k h í c a c b o n o x i t ( C O ) v à n i t r o o x i t ( N O 2)
k h i n ẵ u , v à t ỏ a b ụ i q u a lỗ h i n h v à n h k h u y ê n t ạ i c á c v ị t r í đ i ệ n c ự c đ i q u a
C ô n g n h â n t r o n g p h â n x ư ở n g c h ịu t á c d ụ n g c ù a n h i ệ t đ ộ c a o v à n h i ệ t b ứ c x ạ . K h ô n g k h í
b ị n h i ễ m k h í đ ộ e v à b ụ i. D ậ c b i ệ t lư ợ n g k h í v à b ụ i t a n g đ á n g k ể ( m ộ t s ố l ấ n ) t r c n g th ờ i g i a n
n ạ p o x i v à o lò d o c u ờ n g đ ộ c ủ a q u á t r i n h t ă n g đ ộ t n g ộ t . T r o n g p h â n x ư ở n g l u ô n l u ô n c ó
n h i ệ t th ừ a .
6. P h ă n x ư ỏ n g cán
S ả n x u á t phôi th é p v ả c ác th à n h p h ẩ m b ằ n g p h ư ơ n g p h á p c á n n ổ n g tr ê n c ác m á y cán .
V ậ t c á n v à c ả c p h ô i t h é p v u ô n g g ọ i l à p h ô i c á n t h ỏ đ ư ợ c c h u ẩ n b ị t r o n g p h â n x ư ở n g c á n th ô .
V â t c á n v à c ã c p h ô i th é p ờ d ạ n g th a n h r ô n g b ả n gọi là p h ô i t ã m , s à n x u ẵ t tr o n g p h â n x ư ở n g
c á n t ã m . S à n x u ã t c á c lo ạ i t h é p h ỉ n h lớ n ( đ ư ờ n g r a y , c á c d ă m

n ậ n g , ph ô i th é p v u ô n g h a y

t r ò n ) đ ư ợ c ti ế n h à n h t r ê n c á c m á y c á n r a y - đ á m . S ả n x u ă t c á c lo ạ i t h é p h i n h n h ỏ - t r ê n
c á c m á y c á n th é p h ìn h ; th é p tấ m - tr ê n c á c m á y c á n th é p tẵ m

; d ả y th é p “ tr ê n c ác m áy

c á n d â y ( k é o s ợ i) t h é p v .v ...
O iẽ u k h i ể n m á y , c h iê u q u a y c ù a t r ụ c , đ ư a k im lo ạ i t h e o c á c b ă n g l ă n v ớ i c á c t r ụ c l ă n

quay nha độiig n i diện, đảo phôi và cấc bước eông nghẹ khác được tiến hành tạ i các trạm
đ iế u k h iể n đ ậ t g ắ n m á y đ ể tiệ n th e o đôi q u á tr ỉn h .
K im lo ạ i đ ư ợ c c á n ở n h i ệ t đ ộ 1 2 0 0 - 1 3 5 0 ‘*c v à n g ừ n g c á n k h i n h i ệ t đ ộ h ạ đ ế n 8 5 0 9 0 0 ‘’C , v ỉ ỏ n h i ệ t đ ộ n à y k im lo ạ i s ẽ đ ô n g c ứ n g . D o v ậ y t ă t c ả c á c p h â n x ư ở n g c á n đ ể u c ó
c á c l ò c ô n g s u ă t lớ n đé’ I i u n g k i m lo ạ i t r ư ớ c k h i c â n h o ạ c n u n g b ổ s u n g g i ữ a c á c l ầ n c á n .
C õ n h i ể u lo ạ i lò . T h ò i t h é p đ ú c t r ư ô c k h i c á n t r ỏ n m á v c á n I h ô h a y m á y c á n l â i n QUỌC n u n g
n ó n g t r o n g lò g i ế n g CC) n á p q u a y ử b é n t r ê n . C á c thÒ ! t h é p 'n ặ n g 3 - 9

t ấ n ) đ ư a v à o lò th e o

c h iế u đ ứ n g n h ờ c ấ u t r ụ c g iá c a u . P h ô i t h é p n ậ n g 1 - 3 r ấ n đ ể c á n r a y , c á n d ấ m h a y c á n
t h é p h ì n h d ư ợ c n u n g t r o n g iò li ê n tụ c . P h ô i n g u ộ i đ ư ợ c t h i ế t b ị đ ẩ y đ ư a v à o lò t ừ m ộ t p h ía ,
v à p h ô i n ó n g đ ư ợ c lỗ y r a ở p h í a đ ố i d iệ n t h e o c á c b ă n g l ă n c h ạ y đ ế n m á y c á n . L ò l à m v iệ c
b ằ n g n h i ê n liệ u k h í h a y n h i ê n liệ u l ò n g v à c ó c á c Ci' c ấ u k h í n é n , đ i ệ n , t h ủ y lự c đ ể n ạ p v à
lấ y k im l o ạ i . T r o n g p h â n x ư ở n g c á n t h é p t á n i c d in ộ t Bổ lò c ó c ã u t ạ o k h á c . V í d ụ , đ ể n u n g
t ấ m t h é p m ỏ n g , n g u ờ i t a s ừ d ụ n g lò k h e k i ể u b u ố n g ( k h ô n g c d c ử a c h ấ t liệ u ) . N g o à i c á c m á y
c á n v à lò n u n g , t r o n g p h â h x ư â n g c ò n c ó m á y c á t đ ể c á t c á c t h à n h p h ẩ m t h é p o á n ,
C h ế đ ộ là m v iệ c t r o n g p h â n x ư ở n g li ê n tụ c , k h ô n g c ó n g à y n g h i.
D ộ c h ạ i là n h i ệ t đ ố i lư u v à b ứ c x ạ . T r o n g p h â n x ư ở n g ì u ô n l u ô n c ó n h i ệ t t h ừ a , n h á t l à
v é m ù a h è . C á c vị t r í th a o tá c c ù a c ô n g n h â n tr o n g p h â n x ư ở n g v à tạ i c á c tr ạ m đ iề u k h iể n ,
c á c c a b i n c h iu t á c d ụ n g c ủ a n h i ê t đ ộ c a o v ả b ứ c x ạ g ấ ii n h ư n h a u .
7. P h ă n x ư ỡ n g r è n v à n h i ẻ t l u y ệ n
N ằ m t r o n g n h à m á y c o k h i, c h ế t ạ o m a y c ô n g c ụ , đ ó n g t à u , d ụ n g c ụ đ i ệ n , ô tô , m á y k é o
v à n h i é u n g à n h c ò n g n g h ị ê p k h ác.. T r o n g n h à m á y c ơ k h í, p h â n x ư ở n g r è n là p h â n x ư ở n g
c h í n h s ả n x iiấ t p h ô i c ù a c á c s ả n p h ấ m

17


• P h â n x u ỏ n g rèn c6 q u á tr ỉn h s à n x u ẫ t g ó m c ác c ô n g đ o ạ n sa u :
- C á t p h ô i k i m lo ạ i n g u ộ i v à s ử a p h ô i ;
- N u n g k i m l o ạ i đê’ r è n h a y d ậ p n ó n g t r o n g c á c lò n u n g h a y c á c b ẽ ' r è n đ ế n 1 1 0 0 1250"C ;

- R èn kim loại trê n các loại búa (búa hỡi, búa giô, búa cơ khí. .), trê n các máy r^n và
bàng tay ;
- D ậ p , đ ộ t h a y s ử a c á c s ả n p h ẩ m r è n t r ê n c á c m á y d ậ p n ó n g ( d ậ p c ơ k h í , d ậ p t h ú y lự c . . . ) ;
- T ẩy g i c ác c h i tiế t rèn .

Các phân xưởng rèn ctí th ể được chia th àn h hai nhóm ;
- N h ó m th u ộ c c á c p h ã n x ư ở n g r è n - d ậ p lớ n n ằ m tr o n g n h à x ư ở n g đ ộ c lậ p th ư ờ n g vải
k h ắ u đ ộ c ó n h i ê u lò , b ú a r è n v à m á y d ậ p h a y m á y r è n . N h ữ n g p h â n x ư ở n g n à y c ó lư ợ n g
n h i ệ t t h ừ a lớ n t r o n g c ả h a i m ù a . C h ế đ ộ l à m v iệ c 3 c a h o ậ c c ó k b ĩ 2 c a ;
- N h d m g ổ m c á c p h â n x ư ở n g r è n g ia c ô n g c á c v ậ t r è n n h ò v à v ừ a . C á c p h â n x ư ở n g n à y
th ư ờ n g đ ư ợ c b ố t r l tr o n g c á c p h ò n g đ ộ c lậ p c ủ a n h à x ư ở n g to , h o ặ c tr o n g n h à x ư ở n g độc
l ậ p . T h i ế t b ị c ủ a p h â n x u ỏ n g g 6 m c á c lò n u n g h a y b ể r è n , b ú a r è n v à m á y đ ậ p c ô n g s u ấ t
k h ô n g lớ n . C h ế đ ộ l à m v iệ c 2 c a , c đ k h i 1 c a . N h i ệ t t h ừ a lớ n v ẽ m ù a h è , v é m ù a đ ô n g c ó
t h ể k h ô n g lớ n ,
Đ ộ c h ạ i t r o n g p h â n x ư ỏ n g r è n c h ủ y ế u l à n h i ệ t đ ổ i lư u v à n h i ệ t b ứ c x ạ . K h i c á c lò d ù n g
n h i ê n liệ u r ắ n h a y n h i ê n liệ u lỏ n g ( m a z ú t ) v à t h à i s ả n p h ẩ m
x ư ở n g th ỉ tr o n g k h ô n g k h í cd k h í c o

c h áy tr ự c tiế p tr o n g p h â n

v à S O 2. Q u á tr ìn h r è n s ả n p h ẩ m tr ê n b ú a tỏ a b ụ i vảy

s á t t ạ o t h à n h k h i n u n g k i m lo ạ i t r o n g lò . C ô n g đ o ạ n t ẩ y g ỉ c ủ a p h â n x ư ở n g r è n t ỏ a h ư i n u â c

v à b ụ i x ô n k h í c ủ a c á c a x i t , t h ư ờ n g h ơ n c ả l à a x i t s u n í u r i c ( H 2S O 4). T ạ i c ả c v Ị t r i t h a o t á c
g á n lò n u n g , b ú a r è n , m á y đ ậ p v à m á y r è n , c ô n g n h â n t h ư ờ n g c h ị u b ứ c x ạ n h i ệ t v ớ i c ư ờ n g
đ ộ t r ê n 3 5 0 W /m 2 [ 6 ].
• P h ả n x u à n g n h i ệ t lu y ệ n c ó q u á t r ì n h s à n x u ấ t đ a d ạ n g h ơ n p h â n x ư ò n g r è n ;
-

ủ

và chuđn hda -

n u n g c h i t i ế t th é p c ac b o n đ ế n 8 0 0 -

9 0 0 * ’C , t h é p h ợ p k im đ ế ĩi

1 1 0 0 - I 2 0 0 ” C đ ể l à m c h o k i m lo ạ i c ó c ẵ u t r ú c v à đ ộ c ứ n g đ ổ n g đ é u

N u n g t r o n g c á c lò

b u ổ n g v à lò m ú p h o ặ c t r o n g c á c b ể đ u n g d ịc h m u ố i n ó n g n a t r i c i o r u a ( N a C I ) h a y b n r i c i o r u a
( B a C Ỉ Ị ) . C đ k h i n u n g t r o n g lò đ i ệ n h a y b à n g d ò n g đ i ệ n t ắ n s ố c a o ;
- T h ấ m c a c b o n - p h ủ c a c b o n l ê n lớ p k i m lo ạ i b é m ặ t à n h i ệ t đ ộ 9 0 0 - 9 5 0 " C , T h ự c h iệ n
t r o n g c á c lò m ũ p h a y lò b u ổ n g t r o n g m ô i t r ư ờ n g c h ứ a t h a n b ộ t ( c h ấ t t h ấ m

cacb o n th ể đậc)

hay giàu khí cacbon (thăm cacbon th ể khíj n h u dău lửa, propan, butan, các sàn phẩm í;rackin
m a z u t , đ ẩ u lừ a , d á u m ỏ v .v ...;
- T ô i - l à m c ứ n g k im lo ạ i b ằ n g c á c h n u n g đ ế n 7 5 0 - 8 5 0 " C r ỗ i l à m n g u ộ i n h a n h . N u n g
t r o n g c á c lò b u ố n g h a y lò g iế n g , c ò n t ô i “ t r o n g c á c b ể d ầ u v à b ể n ư ớ c ;
- R a m - lấ y ứ n g s u ấ t b ê n t r o n g c ủ a k i n i lo ạ i x u ấ t h i ệ n t r o n g q u á t r i n h t ô i . R a m n h i ệ t

đ ộ t h ấ p t h ự c h i ệ n ở 2 0 0 - 3 5 0 ”C t r o n g c á c b ê’ d ẩ u h a y b ể c h ì. R a m n h i ệ t đ ộ c a o - ở n h iộ t
đ ộ 4 5 0 - 7 0 0 ^ 'C t r o n g c á c b ể k i é m h a y b ể m u ổ i- T h ư ờ n g d ù n g đ iệ n đ ể n u n g b ể ;
- T h ấ m x i a n u a - l à m g i à u lớ p k i m lo ạ i b ể m ậ t đ ổ n g t h ờ i b à n g c a c b o n v à n i t o b à n g c á c h
phân

li m u ổ i k a l i x i a n u a ( K C N ) h a y n a t r i x i a n u a ( N a C N ) . Q u á t r ì n h x ả y r a d n h i ệ t đ ộ

7 9 0 - 8 5 0 " C b ằ n g c á c h đ ặ t c h i t i ế t v à o lò n ổ i h a y b ế đ ư ợ c n u n g đ i ệ n c ó c h ứ a d u n g đ ịc h
m u ỗ i n ó n g c ủ a c ác h ợ p c h á t x ia n u a k ể tr ê n ;

18


- T h ấ m n i t ơ - l à m g i à u lớ p k im lo ạ i bỂ m ă t b à n g n i t ơ đ ể c h o c h ú n g c tí t í n h c h ịu m à i
m òn

cao- Q u á tr in h

x ả y r a tr o n g

lò b u ố n g ỏ n h i ệ t đ ộ

500

a m o n i a c ( N H 3). K h i p h â n li, ĩi i t ơ đ u ợ c g iả i p h ó n g s ẽ t h ấ m

-

600"C

tr o n g

m ô i tr ư ờ n g

q u a b ế m ậ t k i m lo ạ i, h i d r o s ẽ

c h á y . C ổ k h i n g ư ờ i t a c h o n i t o v à o lò t ừ c á c b in h á p s u ấ t .
C á c p h â n x ư ở n g n h i ệ t lu y ệ n c ũ n g c ó t h ể c h ia t h à n h h a i

n h tím

:

- N h ó m g õ m c á c p h â n x ư à n g n h i ệ t iu y ệ n lớ n đ ư ợ c b ỗ t r í t r o n g n h à x ư ở n g đ ộ c l ậ p đ ế g ia
c ô n g n ó n g s ả n p h ẩ m . T h iế t b ị c ủ a q u á tr ìn h s ả n x u ấ t đ a d ạ n g . N h iệ t th ừ a c ủ a p h â n x ư ở n g
lớ n tr o n g c ả h a i m ù a ;
- N h r t m c á c p h ã n x ư ở n g n h iệ t: lu y ệ n k h ô n g lớ n , t h ư ờ n g n ằ m t r o n g p h â n x ư ở n g d ụ n g c ụ ,
s ử a c h ữ a v à c ơ k h i. T h i ế t b ị c ủ a c á c p h â n x u ở n g n à y t h u ò n g c ó k íc h t h ư ớ c k h ô n g lứ n v à
c ô n g s u ấ t k h ô n g c ao . N h iệ t th ừ a th ư ờ n g lâ n tr o n g m ù a h è .
T r o n g p h á n x ư ở n g n h i ệ t lu y ệ n , c ó th ê ’ c ò n c ó g i a n l à m s ạ c h c h i t i ế t b ằ n g p h u n b i, p h u n
c á t , v ỉ c á c c h i t i ế t k h i g ia c ô n g b ằ n g n h i ệ t lu y ệ n c ó p h ù lớ p v ả y s á t . Đ ậ c đ i ể m c ủ a g i a n n à y
s ẽ đ ễ c ậ p t r o n g p h â n x ư ở n g t ò a b ụ i ( m ụ c 1 .3 .4 ).
N g o à i n h iệ t đỗi lư u v à n h iệ t b ứ c x ạ - là y ế u tố đ ộ c h ạ i

c h ín h ,tr o n g p h â n x u ỏ n g

n h iệ t

lu y ệ n c ò n t ỏ a h ơ i d ấ u v à h o i n ư ớ c t ừ c á c b ể tỗ i. K h l tỏ a , n g o à i s ả n p h ẩ m c h á y t h ô n g t h u ờ n g
n h ư C O , C O 2 v à k h ó i, c ò n c ó c á c lo ạ i k h l a m o n i a c ( N H j ) , n i t r o o x i t ( N 2 O 5,

h i d r o c a c b o n c h ứ a t r o n g c á c s à n p h ẩ m p h â n li d ă u k h i tô i. Đ ặ c b i ệ t c ó
tạ o t h à n h

N 2O 3)

v à các

y ế u tố

độc là hơi c

k h i r a m s à n p h ẩ m t r o n g c á c b ể c h l, T r o n g p h â n x ư ở n g c ò n t ò a b ụ i k ié u ỉ, m u ố i

x ia n u a ( từ b ể ), b ụ i c ac b o n , đ á vôi có tr o n g th à n h p h ấ n c ủ a c h ấ t th ẵ m c ac b o n .

I.3.Í.2. rhân xuởns nău cùa nhà mdv

iinb

P h â n x ư ở n g n ẩ u th ủ y t in h v à s ả n x u ấ t c á c s ả n p h ẩ m th ủ y ti n h th u ộ c tr o n g số c á c p h â n
x ư ở n g c h í n h c ủ a n h i ê u n h à m á y v ô t u y ế n đ iệ n tử , k ỉ t h u ậ t đ i ệ n t ử , v ậ t liệ u x â y d ự n g , s à n
x u ấ t đ ụ n g c ụ q u a n g h ọ c v à c ô n g n g h iệ p t h ự c p h ẩ m , đ ố h ộ p , T r o n g n h à m á y t h ủ y t i n h , p h â n
x ư ở n g n ấ u t h ư ờ n g l ã p h â n x ư ở n g đ ộ c lậ p ,
C ông ng h ệ gốm các bước :
- N ấ u c h ả y h ỗ n h ợ p t h ủ y t i n h k h ố i ( g ồ m c á t , n a t r i c a c b o n a t ( N a 2 C 0 3 ), k a l i c a c b o n a t
(K 2 C O 3) v à k a li h i d r o x i t ( K O H ) , m ả n h v ụ n t h ủ y t i n h v à c á c p h ụ g ia ) t r o n g iò n ấ u t h ủ y t i n h ;
- C h ế t ạ o c á c s ả n p h ẩ m (p h ô i)

b à n g cơ khí h a y th ủ c ô n g ;

- ủ c á c t h à n h p h ẩ m t r o n g c á c ỉò c h u y ê n d ụ n g - h ạ t ừ t ừ n h i ệ t đ ộ t h ủ y t i n h đ ể lấ y ứ n g
s u ã t b é m ặ t x u ã t h iệ n t r o n g q u á t r ì n h n g u ô i n h a n h .
Q u á t r ì n h t h ư ờ n g liẽ n t ụ c v i c á c lò k h ô n g t h ể n g ừ n g h o ạ t đ ộ n g .
P h â n x ư ớ n g n ấ u th ủ y t i n h c ó t h ể đ ư ợ c b ổ t r í t r o n g n h à x ư ở n g đ ộ c l ậ p h o ậ c t r o n g g ia n
lỡ n c ủ a t ò a n h à 2 t ấ n g . T h i ế t b ị c h í n h l à c á c lò n ấ u th ủ y t i n h , t h ư ò n g l à lò b ể , h o ặ c c ó k h i
lò h ò m (lò h in h ố n g ) lo ạ i n h ỏ . T r o n g c á c lò b ể , k h ố i th ủ y t i n h c h i ế m t o à n Ì3Ộ b ể lò , c ò n t r o n g
lò h ò m , b ê n t r o n g lò đ ặ t c á c ụ n h ò c h ịu lừ a , t h ù y t i n h n ó n g c h ả y t ạ i đ ó . C á c lò đ ư ợ c b ố t r í
t ạ i t ầ n g t r ê n , c ò n t ẩ n g d ư ớ i đ ậ t c á c b ộ tí c h n h i ệ t ( h o à n n h i ệ t ) đ ể h â m n ó n g k h ô n g k h ỉ n h ờ
n h i ệ t c ủ a k h i t h ả i , h ệ t h ố n g d ẫ n k h ó i v à v a n đé’ đ ó n g m ờ b ộ t í c h n h i ệ t . S ả n p h ẩ m c h á y n h i ê n
liệ u ( t h ư ờ n g l à k h í đ ố t) đ ư ợ c đ ư a v à o ố n g k h ó i. C á c lò ủ ( k i ể u lò h ẩ m ) c ó lư â i k i m lo ạ i
c h u y ể n đ ộ n g đ ọ c đ á y lò c h ứ a s ả n p h ẩ m t h ủ y ti n h . T r o n g c á c n h à m á y t h ủ y t i n h t ấ m

(đ ể

là m c ử a s ổ ) , c ô n g đ o ạ n ủ t i ế n h à n h t r o n g lò d ứ n g . C á c v ị t r í t h a o t á c c ạ n h c ử a lã y m ẫ u c ủ a
lò n ỗ u h a y tạ i c á c lỗ c h á t v à d ỡ liệ u c ủ a lò ù,

19


Q u á t r i n h c ô n g n g h ệ t r o n g p h â n x ư ở n g t ỏ a lư ợ n g lớ n n h i ệ t đ ố i l ư u v à b ủ c x ạ t ừ c á c lò
v à t ừ c á c k h ổ i t h ủ y t i n h . C á c v ị t r í t h a o t á c t h ư ờ n g n à m t r o n g v ù n g c h ịu b ủ c x ạ v ớ i c ư ò n g
đ ộ 7 0 0 - 3 0 0 0 W /m ^ [ 6 ]. T r o n g p h â n x ư ở n g c ò n t ò a s ả n p h ẩ m c h á y n h i ê n liệ u , c h ủ y ế u l à
k h í C O 2 v à h o i n ư ớ c , lư ọ n g n h ỏ c o

v à c á c c h ấ t h ữ u cơ. c h ủ y ế u là h id r o c a c b o n tạ o th à n h

t r o n g q u á t r i n h p h â n h ủ y đ á u b ô i c ủ a m á y d ậ p , m á y đ ậ p k h u ô n , v .v ... T ấ n g t r ê n c ủ a p h â n
x ư ỏ n g c ó n h i ệ t t h ừ a lớ n t r o n g c à h a i m ù a , t ẩ n g d ư ớ i n h i ệ t t h ừ a í t h ơ n .

1 .3 .2 . P h â n x ư ò n g ẩ m ư ớ t
C á c p h â n x ư à n g ẩ m ư ớ t có t h ể c h ia là m h a i n h ó m :
- N h đ m c á c p h â n x ư ỏ n g ẩ m n g u ộ i ( tỏ a n h iệ t ít) g ồ m c á c p h â n x ư ở n g ẩ m c ủ a n h à m á y
d a , p h â n x ư d n g x ử lí n g u ộ i v ả i t h u ộ c x í n g h i ệ p n h u ộ m v à h o à n t h i ệ n , p h A n x ư ở n g c h ế t ạ o
c á c c ẫ u k iệ n b ê t ô n g c ố t t h é p v .v ... ;
- N h õ m c á c p h â n x ư ở n g ẩ m n ó n g ( tỏ a n h ié u n h iệ t) g ổ m c á c p h â n x ư ở n g n h u ộ m v ả i th u ộ c
x í n g h i ệ p h o à n t h i ệ n , p h â n x ư ở n g h ổ s ợ i c ủ a n h à m á y d ẹ t , p h â n x u ở n g n h u ộ m s ợ i c o n v .v ...
1 .3 .2 .1. P h á n x ư ở n g ẩ m - n g u ộ i

1. C á c p h á n xư ỏng ám c ù a n h à m á y d a
L àm n h iệ m

v ụ c h ế b i ế n d a . Đ ấ u t i ê n l ấ y d a t u ơ i ( ẩ m u ớ t ) t ừ d a t h ú ( c ò n lô n g ) t r o n g

p h â n x ư ở n g t h ấ m v ô i, s a u đ õ d a tư ơ i đ ư ợ c t i n h c h ế t r o n g p h â n x ư ở n g t h u ộ c đ a ( h o ặ c c<5 k h i
p h â n x ư ở n g n h u ộ m ).
• T ro n g p h á n x ư ỏ n g th ấ m

vôi c d c á c c ô n g đ o ạ n :

- R ủ a , t h ấ m n ư â c , đ ậ p - đê’đ ư a d a t h ú u ớ p v ể t r ạ n g t h á i tư ơ i v à t ẩ y b ẩ n , m á u v à n h ữ n g
c h á t ướp.

C ô n g đ o ạ n n à y t h ự c h iệ n t r o n g c á c t a n g q u a y , c á c b ể , t h ù n g c h ứ a

nước

d ịc h i à m c â n g ( n a t r i s u n f u a N b ị S , b i s u n í ì t M H S O 3) ò n h i ệ t đ ộ 1 2 - 1 4 ‘* c ;

- C á t m à n g th ị t (d ư ới d a ) đ ư ợ c th ự c h iệ n tr o n g c á c m á y lạ n g t h ị t h a y m áy b à o , h o ậ c cd

k h i b à n g ta y , ở n h iệ t đ ộ tr o n g p h ò n g ;
- N g â m v ô i, v ữ a - g i a c ô n g d a b ằ n g v ô i h a y v ữ a , t ứ c h ỗ n h ợ p v ô i v à n a t r i s u n í u a N a 2S
ở d ạ n g hổ . T h iế t b ị g ổ m c á c th ù n g , b ể v à c á c ta n g - N g â m v ử a t h ự c h iê n b ằ n g c á c m á y c h u y ê n
dùng

N h i ệ t đ ộ d u n g d ịc h 1 6 - 3 0 " C ;

- K hủ

lô n g - t r ê n c á c m á y

- L ậ t.

r ử a v à x ẻ - tr ê n c á c m á y c h u y ê n d ù n g , N h iệ t độ n ư ớ c 18 - 2 6 ” C ;

là m r ụ n g lô n g ờ n h iệ t đ ộ n ư ớ c 3 0 - 3 5 ° c ;

- T ẩ y v ỗ i - b à n g d u n g d ịc h a m o n i s u n í ĩ t h a y c á c lo ạ i a x i t ở n h i ệ t đ ộ đ u n g d ịc h 2 6 3 2 " C t r o n g c á c b ể h a y t a n g . C d k h i đ ổ n g t h ờ i v ớ i t ẩ y v ô i c ò n v ò m ễ n i t r o n g d u n g d ịc h a m o n i
s u n f it v à tu y ế n tụ y n g h ié n ;
- R ử a t r o n g n ư ớ c ở n h i ệ t đ ộ 1 8 - 3 0 " C k h i c h u y ế n c ô n g đ o ạ n . R i í a t r o n g b ế h a y tr o n g ta n g .
• T ro n g p h ă n x ư ỏ n g th u ộ c d a c d c á c c ô n g đ o ạ n ;
- T h u ộ c - t r o n g t a n g n h ự a t h ự c v ậ t , l à t h u ộ c h ổ n h ợ p h a y b à n g c ;ro m t r o n g c á c t a n g
t r e o h a y b ể n ư ớ c c h i ế t c á c v ậ t iiệ u t h u ộ c b à n g t h ự c v ậ t , đ u n g d ịc h m u ố i c r o m

ớ n h iệ t độ

15 - 2 0 °c ;
- T r u n g h ò a - đ ẩ y c á c c ậ n a x i t b à n g c á c h r ử a t r o n g d u n g d ị c h n a t r i c a c b o n a t ( N a 2C O Ị>
h a y b o r a c ( N a 2B 4 0 . 1 0 H 2 0 ) ở n h i ệ t đ ộ 3 0 - 3 5 " C ;

20


- N huộm

- t r o n g c á c t a n g q u a y ( h o ặ c t r o n g b ể ) b ằ n g c á c l o ạ i d u n g d ịc h t h u ố c n h u ộ m

n h ư a n i l i n ( C ( ,H s N H 2) ở n h i ệ t đ ọ 4 5 - 5 5 " C ;
- É p , l à - é p n ư ớ c t r ê n c á c m á y d ậ p h a y m á y é p v à là p h ẳ n g c á c n ẽ p u ố n v à n ế p g ẫ p
tr ẽ n p h ía m ặ t d a ;

- Tẩm dấu - tẩm da bàng các chất dấu mỡ (thực vật hay khoáng) ở nhiệt độ 50 - 60°c.
H á u h ẽ t c ác bước c ô n g n g h ệ k ể tr ẽ n đ ễ u tỏ a ẩ n i từ c á c b é m ặ t ẩ m

lớ n , n h ư c á c s ả n

p h ẩ m ẩ m , b é m ậ t c h ấ t lỏ n g tr o n g c á c b ể , c á c th ù n g , s à n ẩ m . Đ ặ c b iệ t ẩ m tò a n h iế u tr o n g
p h â n x ư ở n g th ẵ m

v ô i. N g o à i h o i n ư ố c , t r o n g p h â n x u ở n g c ò n t ò a k h í d i h i d r o s u n f u a ( H 2S )

v à a m o n ia c

t ừ c á c đ u n g d ịc h c ó h ò a c h ã t .

C á c p h â n x ư à n g s ả n x u ã t th ư ờ n g đ ư ợ c b õ t r í t r o n g c á c p h ò n g c ô t h ể lié n k ẽ n h a u . T r ư ờ n g
h ợ p n h à x u à n g n h iỂ u t á n g , p h â n x ư ở n g t h ă m

vôi n à m ở t á n g đ ư â i, c ò n p h â n x ư ở n g h o à n

th i ệ n - ở t ấ n g t r ố n , T r o n g c á c n h à m á y m ớ i, n h à x ư ở n g t h ư ò n g c ó d i ệ n t í c h t h o á n g v à r ộ n g .
N ế u l à n h à 1 t ấ n g , c ó c á c c ử a m á i đ ể t h ô n g g ió ’ t ự T ih iê n . M ậ t t r o n g c ủ a t ư ờ n g c ó s ơ n , v ữ a
c á c h ẩ m . N é n xi m ă n g h a y a t f a n có đ ộ d ố c v ế p h ia p h ễ u th u n ư ô c . P h â n x ư ở n g th ấ m v ô i có
c ử a r a v à o đ ế đ ư a n g u y ê n liệ u v à o v à c h u y ế n p h ế t h ả i r a
2 . C á c p h ả n x u ó n g c ù a n h à m á y c ổ u k i ệ n b é t ô n g c ố t th é p
S ả n x u ă t c á c k h ố i tư ở n g h a y p a n e n tư ò n g , c á c tă m t r á n n g ă n r ỗ n g c ù a n h à ở v à c á c c h i
t i ế t ( c ộ t , x à , t ă m - ,.) . Q u á t r ì n h s ả n x u ấ t c á c c h i t i ế t t h ư ờ n g c h i c h i ế m m ộ t p h ấ n d i ệ n tí c h
p h â n x ư ở n g , v ì p h á n lớ n đ i ệ n tí c h d ù n g đ ể c h u ầ n b ị c ố t, c h ậ t c ô t, h à n lư ớ i c ố t v .v ...
S ả n x u ẫ t c ác chi tié t q u a các bư ớ c sa u ;
- C h u ẩ n bị k h u ô n ;
- Đ ặ t c ố t h a y lư ớ i c ố t c ó s ả n ;
- D ổ b ê tô n g v ào k h u ô n ;
- Đ ấ m r u n g b è tô n g ;
- T h á o k h u ô n v à c h u y ế n s ả n p h ắ m s a n g g ia c ô n g n h iê t - ẩ m đ ể tâ n g c ú n g .
C á c q u á t r ỉ n h t ò a ft’n i l à q u á t r ì n h đ ổ b ê tỏ n g , đ ă m b ê t ô n g v à t h á o k h u õ n . Ẩ m ở d ạ n g
h ơ i n ư ớ c tỏ a v à o k h ô n g k h í tr o n g p h ò n g t ừ b é m ậ t k h ổ i bô t ô n g v à k h u ô n v à b ế m ặ t s à n
( n é n ) k h i r ử a . N h iệ t đ ộ tr o n g p h ò n g th ư ờ n g g á n v ớ i n h iệ t đ ộ đ iể m sư ơ n g .
3. P h ă n x ư ỏ n g tá y tr ả n g c ù a x í n g h iệ p n h u ộ m y à h o à n th iệ n .
T i ế n h à n h x ử li s ơ b ộ v ả i m ộ c . T r o n g p h â n x ư ở n g t h ự c h i ệ n c á c b ư ớ c t ẩ y t r ắ n g , r ử a a x i t
v à rử a .
- T ấ y t r á n g b à n g c á c d u n g d ịc h v ô i c l o r u a y ế u ( b ộ t t ẩ y ) , h a y d u n g d ị c h c lo t r o n g n ư ớ c
X ử lí t r o n g c á c m á y n g â m é p c ơ h ọ c ( m á y t r ụ c c á n ) , b ê n đ ư ớ i đ ậ t b ế c h ứ a d u n g d ịc h . V ả i
đ i q u a ở d ạ n g x o á n liô n t ụ c . N h i ệ t đ ộ d u n g d ic h 1 5 - 2 0 ''C .
- R ử a a x i t l à x ử lí v ả i b à n g d u n g d ịc h a x i t s u n f u r i c ( H 2S O 4) h a y a x i t c l o h i d r i c ( H C l) ,
C ấ u t ạ o m á y t u o n g t ự m á y n g â m é p . T r o n g m ộ t s ố t r ư ờ n g h ợ p , x ử li t h ự c h i ệ n t r o n g m á n g
g ỗ . V ả i x o á n n g â m t r o n g m á n g v à i g iờ .
- R ử a l à b u ở c x ù lí t r u n g g i a n . T h i ế t b ị r ừ a c ũ n g n h ư đ ố i v ớ i r ử a a x i t v à t ẩ y t r ắ n g . Q u á
t r i n h t h ụ c h iệ n ờ n h iộ t đ ộ 15 - 2 0 ” C.
Đ ộ c h ạ i l à h ơ i n ư ớ c t ỏ a t ừ b é m ậ t v á i, b ễ m ặ t d u n g d ịc h v à m ặ t s à n ( n ẽ n ì ( d o n ư ớ c đ ổ ) .
N g o à i r a c ò n c ó lư ợ n g n h ỏ c to v à h ờ i a x i t .

G i a n t ấ y t r ắ n g t h ư à n g n à m t r o n g c â n p h ò n g đ u ợ c c á c h li c ù a t ò a n h à p h â n x ư ở n g

N ếu

n h à x ư ở n g n h iể u tẩ n g , g ia n tá y t r á n g n ằ m ở t ấ n g 1 .

ỉ.3.2.2. Phăn x ư ở n g ẩ m - nóng

1. Phăn xưởng nhuộm của x í nghiệp hoàn thiện
N h u ộ m v ả i, b ỗ n g , l e n d ạ , t ơ l ụ a v à c á c l o ạ i v à i k h á c .
Q u á tr ì n h c ô n g n g h ệ th ư ờ n g g ố m m ộ t s ố b ư ớ c , t r o n g đ d c d n h u ộ m v à tiế p th e o là rừ a
v ậ t l i ệ u n h u ộ m ở n h i ệ t đ ộ 7 0 - 8 0 ® c , c ó k h i t r o n g d u n g d ịc h p h ẩ m

n h u ộ m đ u n s ô i. V à i

n h u ộ m să y d n h iệ t đ ộ 9 0 - 1 2 0 °c .
T h iế t bị s ừ đ ụ n g tr o n g q u á tr in h n h u ộ m r á t đ a d ạ n g . V ả i n h u ộ m t r o n g c á c m á n g , các
b ố n n h u ộ m , v à v ậ t liệ u n h u ộ m đ ư ợ c c h u y ể n l i ẽ n t ụ c đ ế n c á c d ụ n g c ụ g ổ m n h i ẽ u b ể v ,v ...
S a u k h i n h u ộ m , v à i đ ư ợ c r ử a tr o n g n ư ớ c n ó n g , v á t tr o n g c á c m á y v á t v à s a u đó đ ư a v à o các
b u ổ n g sấ y h a y ta n g sấy ,
D ộ c h ạ i t r o n g p h â n x ư ô n g l à h ơ i n ư ớ c t ạ o t h à n h d o b ố c h ơ i t ừ b ẻ m ậ t v ả i, m ặ t c h ấ t iò n g
tro n g c ác m á n g h a y b ể c ủ a th iế t b ị n h u ộ m , từ b ế m ậ t tr ụ c m á y v á t v à từ th iế t bị su y , L ư ợ n g
ắ m tỏ a n h ié u v l v ả i n h u ộ m ư ớ t h a y r ủ a c h ứ a ẩ m v ớ i tr ọ n g lư ợ n g 2 0 0 - 3 0 0 % so v ớ i -rọ n g
lư ợ n g v à i k h ữ .
P h â n x ư ở n g n h u ộ m t h ư ờ n g c h i ế m m ộ t s ổ p h ò n g c ủ a x í n g h i ệ p . N h à x ư ở n g c ù a x í n g h iệ p
n h u ộ m - h o à n t h i ệ n c ó t h ể n ằ m ở t ấ n g b á t k l,
2.

Phăn xưởng nhuộm sợi con.

V ề c ô n g n g h ệ c h i k h á c p h â n x ư ở n g n h u ộ m v ả i ở q u i m ô v ỉ s ố lu ợ n g sợ i c o n đ e m n h u ộ m
( t h e o t r ọ n g l ư ợ n g ) í t h ơ n s o v ớ i v ả i n h u ộ m . K h i q u i m ô s ả n x u ấ t k h ô n g lớ n , c á c b ư ớ c n h u ộ m
sợ i c o n tiế n h à n h tr o n g b ố n n h u ộ m th ủ cô n g .
G i a n n h u ộ m s ợ i c o n t h ư ờ n g n ầ i ĩ i t r o n g c á c p h ò n g c d k íc h t h ư ớ c k h ô n g lớ n , c h u n g v ô i
p h â n x ư ở n g n h u ộ m c ủ a x í n g h iệ p .
3. P h ă n x ư ỏ n g h ò sợ i c ủ a n h à m á y d ệ t
L à m n h i ệ m v ụ h ổ s ợ i, t ứ c t ẩ m s ợ i b ằ n g d \ j n g

d ịc h t i n h b ộ t,

S ợ i c o n v ớ i k h ố i lư ợ n g 5 0 0 - 1 0 0 0 s ợ i t ừ ố n g s ợ i c h o v à o b ổ n c h ứ a d u n g

đ ịc h t i n h b ộ t

s a u đ ó s ẫ y , r ỗ i lạ i q u ẵ n v à o ố n g s ọ i. C á c b ư ớ c t h ự c h i ệ n t r ê n m á y h ổ ,
H ơ i n ư ó c v à n h iệ t tỏ a n h ié u , vỉ s ấ y sợ i c o n th ự c h iệ n ở n h iệ t đ ộ tr ê n

1000"C tr ẽ n bễ

m ặ t t a n g đ ư ợ c n u n g n ó n g b ả n g h ơ i á p s u á t L .5 - 2 a t a .

1 .3 .3 . P h â n x ư ở n g t ỏ a k h í v à h ơ i đ ộ c
Í.3 .3 .I. P hân x ư ở n g m a hay trúng k im loại
G i a c ô n g v à p h ù k i m lo ạ i l ê n b é TOặt s à n p h ấ m đ ể c h ố n g ả n m ò n , đ ể t r a n g t r í m ặ t n g o à i
c ủ a s ả n p h ẩ m h a y là ra b ê n b é m ặ t c ủ a c h ú n g .
C ông n ghệ gốm các bước :
- L à m sạ c h b é m ặ t s à n p h ẩ m b à n g co h ọ c v à
- L àm sạch b ế m ặ t sà n p h ẩm b ằ n g h ó a học ;

tạ o d á n g th íc h h ọ p c h o c h ú n g ;


'

M ạ , t ứ c p h ú lẻ n s ả n p h ắ m lớ p k im lo ạ i h a y lở p b ả o v ệ ;

- Săy b ể m ặ t sả n p h ẩm .
L à m s ạ c h b ễ m ậ t s ả n p h ẩ m b ằ n g c ơ h ọ c là c h ả i , la u , c h ù i , đ á n h b ó n g . T h i ế t b ị c ô n g n g h ệ
đ ư ợ c g h i ở m ụ c 1 .3 .4 .
L à m s ạ c h b ễ m ặ t s ả n p h ắ m b ằ n g h ó a h ọ c là k h ử d á u (m ỡ ), tứ c tà m s ạ c h b é m ặ t k h ỏ i
c á c v ế t d ẩ u v à c á c c h ấ t b é o k h á c . K h ử d á u b à n g c á c h n g â m s ả n p h ẩ m t r o n g d u n g d ịc h k ié m
( k a l i h i d r o x i t K O H , n a t r i h i d r o x i t N a O H , n a t r i c a c b o n a t N a 2 C 0 3 ,,,) , Đ ể t ă n g q u á t r ì n h , n g ư ờ i
t a c h o d ò n g đ i ệ n c h a y q u a d u n g d ịc h , T r o n g m ộ t s ố t r u ô n g h ợ p , v ế t đ ẩ u h ò a t a n d o c á c d u n g
d ịc h d ỉ c l o e t a n ( ( C H 2) 2C 1-,J, t r i c l o e t y l e n (C I C H = C C I 2) ó t r ạ n g t h á i lỏ n g h o â c h ơ i. D ể t r u n g
h ò a , c á c c h i t i ế t k h ử d ẩ u đ ư ợ c n g â m t r o n g d u n g d ịc h a x i t y ế u , s a u đ tí r ử a t r o n g n ư ớ c . T r ư ờ n g
h ợ p s ả n p h ẩ m c õ lớ p g í ( o x i t , v ả y s á t ) t r ư ớ c k h i k h ử d ấ u p h ả i n g â m a x i t .
M ạ k i m lo ạ i s ả n p h ẩ m b ằ n g p h ư ơ n g p h á p đ i ệ n p h â n , t ứ c n h ú n g s ả n p h ẩ m t r o n g c h ấ t
lỏ n g đ i ệ n p h â n ( c á c d u n g d ịc h m u ổ i k im lo ạ i) v à c h o d ò n g đ i ệ n m ộ t c h i ể u đ i q u a . C h ấ t đ iệ n
p h â n có th ể c ó th à n h p h ẩ n k iẽ m h a y a x it. T r ư ò n g h ợ p c h ứ a k iẽ m , tr o n g c ô n g th ứ c p h a c h ế
c h ấ t đ i ệ n p h â n t h ư ờ n g c ó c á c h ợ p c h ẫ t x i a n u a c ủ a n a t r i h a y k a l i c tí t á c d ụ n g t ă n g q u á t r i n h .
C á c q u á t r i n h m ạ th ư ờ n g s ừ d ụ n g : m ạ k ẽ m , m ạ đ ố n g , m ạ n ik e n , m ạ th iế c , m ạ c ro m , m ạ
c a d i m i . í t s ử đ ụ n g h ơ n l à : m ạ b ạ c , m ạ v à n g v à c á c k i m lo ạ i h i ế m k h á c .
G iũ a c ác q u á tr in h , s ả n p h ẩ m đ u ợ c r ử a tr o n g n ư ớ c n ó n g h a y n ư ớ c lạ n h , đ ể tr ô i c ặ n tr o n g
b ể n à y m ớ i c h u y ể n s a n g b ể k h á c , v à b ằ n g c á c h đc5 l o ạ i t r ừ c h ấ t b ẩ n t r o n g b ể .
S a u k h i rử a , s ả n p h ầ m đ ư ợ c sá y tr o n g c ác tủ sá y ở n h iệ t đ ộ 8 0 - 9 0 X .
T h i ế t b ị c ủ a p h â n x ư ở n g m ạ t ư a n g ứ n g v ớ i q u á t r i n h c ô n g n g h ệ g ổ m n h i ể u lo ạ i b ể , c ô n g
d ụ n g k h á c n h a u đ ậ t th e o th ú tự c á c b ư ớ c. C á c b ể g ia c ô n g đ iệ n p h â n x e n k ẽ c á c b ể r ử a .
N g o à i r a , t h ư ờ n g c ó m ô t p h ò n g r i ê n g g ọ i l à p h ò n g b iế n l ư u đ ể đ ặ t c á c m á y b iế n l ư u d õ n g

đ i ệ n m ộ t c h i ể u h a y b ộ c h i n h lư u ( c á i n á n đ iệ n s e í e n h a y o x i t đ ổ n g ) . D ò n g đ i ệ n m ộ t c h i é u s ử
d ụ n g t r o n g c á c b ể đ i ệ n p h â n c tí đ iô n á p t h ấ p ( n h ỏ h ơ n 3 0 v ô n ) v à c ư ờ n g đ ộ t ư ơ n g đ ố i lớ n ,
k h o ả n g vài ch ụ c, có khi đ ế n h à n g tr â m am p e.
D ộ c h ạ i l à h ơ i v ả c á c g i ọ t đ i ệ n p h â n r ẩ t n h ỏ b ổ c lê n t ừ c á c b ể c ù n g c á c g i ọ t h i d r o t ạ o
t h à n h k h i p h â n li c h ấ t đ i ệ n p h â n . P h ụ t h u ộ c v à o t í n h c h á t c ù a c h ấ t đ i ệ n p h â n , c á c c h ấ t t ỏ a
g ỗ m c tí m ù v à h ơ i c ủ a c á c lo ạ i a x i t , k ié m , n i t r o o x i t ( N O 2 ), a n h i d r i c c r o m i c ( C r O Ị ) , h i d r o
x i a n u a ( H C N ) a x ì t f o t f o r i c { H 3P O 4) v .v ... C á c b ể n ư ớ c n ó n g t ỏ a h ơ i n u ố c .

!.3.3.2. Phân x ư ở n g rù a axit.
X ử l í s ả n p h ẩ m t r o n g d u n g d ịc h a x i t n h à m lo ạ i b ỏ v ả y s ắ t , l à m c h o b ể m ặ t k i m lo ạ i s ạ c h
và phẳng, bóng, Ví dụ, ngâm

đ ố n g th a n h v à đ ổ n g th a u

t r o n g a x i t n i t r i c ( H N O 3) v à t h é p

tr o n g a x i t s u n f u ric (H ịS O ^ ) đ ặ c , N g o à i c ô n g đ o ạ n r ử a a x it, tr o n g p h â n x ư ở n g c ô n r ử a c á c
s ả n p h ẩ m đ ã r ử a a x i t t r o n g n u â c h a y t r o n g d u n g d ịc h k i é m đ ể lo ạ i b ò h a y t r u n g h ò a a x ì t
c ò n iạ i t r ê n b ề m ặ t s à n p h ẩ m .
T h i ế t b ị t r o n g p h â n x ư ò n g r ử a a x ì t l à c á c b ể a x i t , b ể r ử a v à b ể k iế m t h ư ờ n g đ ặ t t r ê n
s à n (n ề n ) p h â n x u ò n g . C á c d u n g d ịc h tr o n g b ể th ư ờ n g đ ư ợ c n u n g n ó n g . C ũ n g c ó k h i c á c b ể
r ử a H x it c á c s ả n p h ẩ m lớ n đ ạ t s â u t r o n g n ẽ n p h â n x ư ỏ n g , c h i c ó m é p b ế lộ t r ê n m ặ t n é n .
K íc h t h ư ớ c b ể p h ụ t h u ộ c v à o s ỗ l ư ợ n g v à đ ặ c đ i ể m c ủ a s ả n p h ẩ m . Đ ố i v ớ i c á c s ả n p h ẩ m
n h ỏ , b ể c ó k íc h t h ư ớ c 3 0 0 X 3 0 0 m m ( m ặ t b ằ n g ) . K h i r ử a c á c s ả n p h ẩ m lớ n ( v í d ụ t h é p t ấ m
v à Ổ n g ), b ể c ó t h ể d à i đ ế n 12 m é t , r ộ n g 2 - 3

m é t.


1 .3 .3 .3 .

P hân x ư ở n g so n

S ơ n b ể m ạ t c á c s à n p h ấ m , v ớ i m ụ c đ í c h b ả o v ệ b é m ạ t c h ố n g ă n m ò n ( đ ổ i v ớ i k im lo ạ i)
v à c h ổ n g ẩ ư i (đ ố i v ớ i g ỗ ). N g o à i r a , s ơ n c ò n v ớ i m ụ c đ íc h t r a n g t r í s ả n p h ẩ m .
S ơ n đ ư ợ c s ừ d ụ n g r ộ n g r ã i tr o n g n h iễ u n g à n h c ô n g n g h iệ p v à s ả n p h ấ m s ơ n tr o n g p h â n
x ư ở n g c ó n h i ể u lo ạ i k í c h th ư ớ c . V í d ụ , c á c s ả n p h ẩ m c ỡ lớ n n h ư t à u th ủ y , m á y bay-, d ắ u m á y
x e l ử a , t o a x e , c á c m á y c á i c ỡ lớ n . C á c s ả n p h ẩ m c ỡ v ừ a n h ư c á c m á y c ô n g c ụ . x e ó tô , m á y
n ô n g n g h i ệ p t r ọ n g lư ợ n g 0 , 2 - 1 0 t ấ n . C á c s ả n p h ẩ m n h ỏ n h ư c á c c h i t i ế t m á y , c á c p h ụ t ù n g .
C ông n g h ệ sơ n g ồm có 3 n h ó m cô ng đ o ạ n :
- C h u ẩ n b ị s ả n p h ẩ m ( là m sạ c h , k h ử d ẩ u ) ;
- C á c c ô n g v iệ c tr ự c tiế p v é s ơ n ( s ơ n ló t, sơ n ) ;
- C á c c ô n g v iệ c t r u n g g i a n ( v u ố t , s ấ y , l a u c h ù i) .
L à m s ạ c h s ả n p h ẩ m t h ư ờ n g b à n g t a y n h ờ b à n c h ả i k i m lo ạ i h a y g i ấ y r á p . K h ử d á u b ằ n g
đ u n g d ịc h k iể m .
S ơ n l ố t l à q u é t lớ p s ơ n đ ấ u t i ê n , t r ự c t i ế p lê n b ể m ặ t s à n p h ầ m s ơ n . T h à n h p h ẵ n c ủ a
s ơ n Id t b ằ n g c h ổ i c ó m in iu m c h i (P ồ 304) v à d ấ u s o n . Đ ể Sỡn ló t c á c s ả n p h ẩ m

k im lo ạ i,

n g ư ờ i t a d ù n g lo ạ i s ơ n d ấ u g l i p t a n c h ứ a m i n i u m s ắ t v à d á u t h ô n g h a y x ile n ( d in ie ty l b o n z e ii
C „ H 4( C H 3 ) 2) ờ d ạ n g đ u n g m ô i v à c h ấ t p h a lo ã n g ,
V u ố t l à q u é t ló p b ộ t n h à o đ á n h b ó n g lẽ n b ễ m ậ t s ơ n l ó t đ ể l à m p h ẳ n g c h ú n g . V u ổ t c ó
k h i liê n t ụ c 2 ỉ ư ợ t , t h ư ờ n g b ằ n g t a y . T h à n h p h ấ n c ủ a v ậ t liệ u v u ố t c ó đ á p h ă n , d ắ u s ơ n , s ơ n
b đ n g ( v e c n i) v à c ó k h i c ó c ả n i t r o x e n lu ló .
S ơ n h a y s ơ n bÓTig ( đ á n h v e c n i) là q u é t s ơ n l ẽ n b ể m ậ t s ả n p h ẩ m

m ộ t h a y v à i lớ p m e n

t r á n g , s ơ n h a y v e c n i đ ể là m c h o s ả n p h ẩ m s á n g v à cõ m à u c ắ n t h iế t. T ù y th e o đ ậ c đ iể m

c ủ a q u á t r ì n h k h ô m à v ậ t ỉ i ệ u s ơ n c ó th ê ’ c h o lớ p m à n g h ò a t a n í n i à n g s ơ n n h ự a , m à n g n i t r o
x e n l u l ô ) , h a y lớ p m à n g k h ỏ n g h ò a t a n ( m à n g d ấ u sO n , m à n g v e c n i d ã u , m à n g s ơ n , m à n g
m e n t r á n g ) . L ớ p m à n g h ò a t a n t ạ o t h à n h t ừ lớ p s ơ n l ỏ n g đ o s ự b ố c h ơ i c ủ a c á c p h á n t ừ
d u n g m ô i d ễ b ố c h ơ i. L ớ p m à n g k h ô n g h ò a ta n c h ủ y ế u d o s ự o x i h d a h ó a h ọ c c á c c h ẵ t tạ o
m à n g (d ẩ u ).
T h iế t bị c ù a p h â n x ư ở n g sơ n p h ụ th u ộ c v à o đ ặ c đ iể m

v à tr ư ớ c tié n là k íc h th ư ớ c s ả n

p h ẩ m s ơ n . S ơ n t a y c á c s ả n p h à m n h ò t h ự c h i ệ n t r ê n b à n c ó c á c g i ã k é . C á c s ả n p h ẩ m lớ n
k h i s ơ n b ằ n g t a y đ ư ợ c d ậ t t r ự c t i ế p t r ẽ n s à n ( n ể n ) h a y t r ê n c á c lư ớ i đ ư ợ c c h ế t ạ o r i ê n g đ ặ t
t r ô n s à n ( n ể n ) . S ơ n n h ú n g t h ư ờ n g đ ư ợ c c ơ g iớ i h ó a . S ả n p h ấ m s ơ n ( t h ư ờ n g c ó t r ọ n g lư ợ n g
k h ô n g lớ n ) đ ư ợ c t r e o t r ê n ỉ n d c b â n g t ả i đ ư a n h ú n g v à o b ể c h ứ a s ơ n r ổ i lấ y r a đ ư a v à o b u ổ n g
s ã y . S ơ n p h u n ( s ơ n x i) c á c s à n p h ẩ m l u ô n l u ô n t h ự c h i ệ n t r o n g b u ố n g s ơ n c ó k í c h th ư ớ i; p h ụ
t h u ộ c v à o k íc h th ư ớ c s ả n p h ẩ m . V ái s ả n p h ẩ m

k íc h t h ư ớ c t r u n g b i n h , b u ồ n g s o n đ ậ t t r ự c

t i ế p t r ẽ n s à n ( n ế n ) p h â n x ư ờ n g . K h i s ơ n t r ê n b ă ĩ i g t ả i {v í d ụ t r o n g c á c n h à m á y ô t ô v à n h à
m á y c a k h í lớ n ) , c á c b u ố n g s ơ n t h ư ờ n g l à lo ạ i t h ô n g x u y ê n , s ả n p h ẩ m đ ư a v à o b u ổ n g t ừ m ộ t
p h i a v à l ấ y r a ở p h í a đ ố i d i ệ n . S à n p h ẩ m lớ n v à h ỉ n h d ạ n g p h ứ c t ạ p đ ư ợ c s ơ n t r o n g p h ò n g
m à t o à n b ộ s à n ( n é n ) đ ặ t lư ớ i h ú t . v i d ụ n h ư s ơ n l o ạ t m á y c ô n g c ụ . C ó k h i đ ể s ơ n c á r . s à n
p h ẩ m lớ n ( n h ư t o a x e , đ ẩ u m ả y ..,) t h a y c h o b u ố n g s ơ n l à c á c t h i ế t b ị c h u y ê n d ù n g đ ậ t b ẽ n
c ạ n h s ả n p h ắ m , d i c h u y ể n đ ọ c t h e o s ả n p h ẩ m h a y b ả n t h á n s à n p h ẩ m d i c h u y ể n d ọ c th e o
t h i ế t b ị.
K h i s ơ n ló t, s ơ n v à s ã y b ẽ m ặ t s ả n p h ẩ m , k h í đ ộ c t ò a l à c á c l o ạ i h ơ i c ủ a c á c d u n g ĩiiô i
v à c á c c h ấ t p h a l o ã n g n h ư c á c lo ạ i h i d r o c a c b o n t h ơ m ( b e n z e n

24

b e n z e n t o l u e n C ^ H t C H 3,


dim etyl b e n z e n C gH 4(C H j) 2,) c á c lo ạ i e s te (b u ty la x e ta t C H 3C O O C 4H 9, e ty la x e ta t
C H 3C O O C 2 H 5 ...) , c á c lo ạ i h ơ i d ầ u t h ô n g , o a i - s p i r i t v .v . . . C á c q u á t r ỉ n h k h ử d ẩ u v à v u ố t c ũ n g
t ỏ a đ ộ c , n h ư n g k h ỗ n g n h i ể u . Q u á t r l n h s ơ n t a y c h i t ỏ a h ơ i d u n g m ữ i. K h i s ơ n p h u n ( s ơ n x l) ,
d u n g m ô i t ò a v à o k h ô n g k h í ở t r ạ n g t h á i lò n g v à t r ạ n g t h á i h ơ i . T r ư ờ n g h ợ p , n ế u t r o n g s ơ n
c đ c h i th ỉ tr o n g k h ô n g k h í c ò n có b ụ i ch i

1.3.3.4. Phân x ư ở n g lổ m và sã y jđn p h ẩ m
C ó tr o n g n h iễ u n h à m á y đ iệ n - c o . T r o n g p h â n x ư ô n g th ự c h iệ n q u á t r ì n h tẩ m v à s ẩ y c u ộ n

d â y c ủ a c á c lo ạ i th iế t bị và p h ụ tù n g đ iệ n .
Q u á t r ì n h c ô n g n g h ê g ổ m h a i b ư â c c h ín h : tấ m

v à sẩy.

- T ẩ m c á c c u ộ n d â y b à n g đ iệ n m ồ i c h ấ t iư ợ n g c a o . M ụ c đ íc h đ ể t à n g c ư ò n g k h ả n â n g
c á c h đ i ê n c h o c u ộ n v à d â y d ẫ n , t r á n h s ự đ á n h t h ủ n g lớ p c á c h đ i ệ n d o d ò n g đ i ệ n g â y r a .
- S ẫ y đ ể t ạ o lở p c á c h đ i ệ n c ứ n g .
D ặ c đ iể m c ủ a q u á tr ỉ n h tư ơ n g tự q u á t r i n h s a n n h ú n g s ả n p h ẩ m , c h ỉ k h á c k h i tẩ m c h ấ t
lò n g k h ô n g c h i q u é t lê n b ẽ m ặ t n g o à i c ủ a s à n p h ẩ m m à c ò n t h ấ m s â u v à o lỏ p c á c h đ iệ n .
V ậ t liệ u t ẩ m l à d u n g d ịc h s ơ n c ó t í n h đ i ệ n m ô i t ố t , v í d ụ v e c n i c á n h k i ế n , v e c n i n h ự a c o p a n ,

m ộ t 36 v e cn i n i t r o v.v... D u n g m ô i v e c n i c ũ n g có n h iể u loại : rư ợ u e ty lic (C 2H 5O H ), a x e to n
( C H 3C O C H 3), h id T o c a c b o n t h o m

v .v ... T ẩ m

tiế n

h à n h tro n g c á c m á n g h a y b ể b à n g cách

n h ứ ng sà n p h ẩ m v à o d u n g dịch sơ n (hay vật liệu tẩm ). Cổ khi q uá trỉn h được th ự c hiện
tr o n g b ế k ín d ư ỏ i á p s u á t, n h ờ đ ó c h ấ t tẩ m c ó t h ể th ấ m v à o c á c k h e h d v à n h ữ n g c h ỗ tr ổ n g
v à c h ã t đ ộ c t ỏ a c ũ n g ỉt.
S ấy sa u k h i lẩ m

t h ự c h i ệ n t r o n g c á c t h i ế t b ị s ấ y . T ù y t h e o k íc h t h ư ớ c c ủ a s ả n p h ẩ m ,

t h i ế t b ị s ẵ y c d t h ể lo ạ i t ủ , lo ạ i b u ô n g h a y lo ạ i t h ô n g x u y ê n . N h i ệ t đ ộ s ấ y p h ụ t h u ộ c v à o đ u n g
m ô i, n h ư n g t h ư ờ n g t r o n g k h o ả n g 1 0 0 - 1 5 0 ® c .
C ác q u á tr ìn h tẩ m

v à s â y t ỏ a h ơ i d u n g m ô i. C ư ờ n g đ ộ t ỏ a đ ộ c p h ụ t h u ộ c v à o n h i ệ t đ ộ

v à q u á tr in h s ỗ y tỏ a n h iễ u h ơ n q u á tr ì n h tẩ m .
1 .3 .4 . P h â n
1 .3 .4 .1 .

x ư ò n g 't ỏ a b ụ i v à t h i ế t b ị t ò a b ụ i
P h â n x ư ở n g n g h iè n - lá n

S à n x u ấ t v ậ l liệ u v ụ n v à b ộ t t ừ c á c m ẫ u t o n h ò k h á c n h a u . P h â n x ư ỏ n g n g h i ê n - t á n c ó
tr o n g n h iê u n g à n h s à n x u ấ t.

1. N ghiền vẠt liệu
' T hự c h iệ n t r o n g c á c m á y n g h iê n .
- M á y n g h i ê n n h a i n g h i ể n c á c m ẫ u to . S ả n lư ợ n g 3 0 - 4 0 t / h . M ả u v ậ t l i ệ u s a u k h i n g h i ể n
c ó k íc h t h ư ớ c lớ n h ơ n 4 0 m m .

- M áy n g h iê n tr ụ c n g h iề n v ụ n . C''C m ẫ u đ ạ t k íc h th ư ố c k h ò n g lớ n h ơ n 6 - 8 m m . S ả n
l ư ợ n g k h ô n g ỉớ n h ơ n 10 t/h .
- M á y n g h i é n li t â m n ả n g s u ấ t 6 - 7 t / h . N g h i é n t h à n h b ộ t.
2.

Tán vậ t liẻu nghiần

T h ụ c h iệ n t r o n g c á c m á y x a y ( m á y n g h i ế n n h ỏ ) : m á y x a y k i ể u b ú a đ ậ p , m á y X íiy t h a n h ,
m á y n g h iê n b i v .v ... V ậ t li ệ u r a k h ỏ i n i á y x a y l à b ụ i ( b ộ t) , c d k h i r ă t n h ỏ .

25


3. S à n g vật liệu nghièn hay vật liệu tán
Đ ể x á c đ ị n h k íc h th ư ớ o v à p h â n lo ạ i. Đ ể s à n g v à p h â n lo ạ i v ậ t l i ệ u d ù n g c á c lo ạ i s à n g
( r â y ) . Đ d l à n h ữ n g t ẵ m lư ớ i k í c h t h ư â c m ấ t ( ô ) lư ớ i x á c đ ị n h . S à n g c ó t h ể c ó lo ạ i h ì n h t r ụ
h a y h ì n h đ a d i ệ n q u a y , s à n g p h ả n g lá c , s à n g r u n g v .v ...

4. Trộn vậi liệu
T h ự c h iệ n t r o n g c á c m á y n g h ié n - tr ộ n .
C ả c v ậ t l i ệ u r ờ i đ ư ợ c c h u y ể n t ừ m á y n ọ s a n g m á y k i a b ằ n g p h u o n g t i ệ n c o g iớ i. D ù n g

b ă n g n â n g (đ ể c h u y ể n đ ứ n g v ậ t liệ u ), b ă n g t ả i n g a n g v à n g h iê n g v à th iế t bị đ ổ v ậ t liệ u (từ
b ă n g tả i n à y s a n g b ã n g tà i k h á c ).
B ấ t c ứ lo ạ i m á y n g h i ề n , t á n , s à n g , t r ộ n v à lo ạ i b ă n g t ả i n à o k h i h o ạ t đ ộ n g đ é u t ỏ a n h i ề u
b ụ i, đ ặ c b i ệ t k h i đ ộ ẩ m c ủ a v ậ t l i ệ u t h ă p .

Ị .3.4.2. O ian gia câng m à i
M ài Lốc s á n p h ẩ m v à d ụ n g c ụ . G ổ m c á c c ô n g v iệc : g ia c ô n g p h ả , m à i s á c , là m s ạ c h , làm

n h â n , đ á n h b ổ n g , G ia n n à y th ư ờ n g n à m t r o n g p h â n x ư ở n g đ ú c , p h â n x u ỏ n g c ơ k h ỉ, m ạ , p h â n
x ư ỏ n g d ụ n g cụ v à các p h â n x ư ở n g khác.
T h i ế t h ị g ó m c á c m á y c tí c á c đ á m à i l à m t ừ c á c v ậ t l i ệ ” r ấ t c ứ n g ( n h ư đ á c a c b o n r u n đ u m ,
c o r u r n ỉu m , c o r u n d u m a l u n ...) .
T r o n g g i a n m à i t ỏ a b ụ i h ỗ n h ợ p t ừ v ậ t li ệ u đ á m à i ( 3 0 - 4 0 % t r ọ n g l ư ợ n g ) v à s ả n p h ẩ m

m ài (6 0 - 70% tr ọ ĩig lư ợng) [6 ]. Bụi tạ o thàTih tại vị trí tiếp x ú c giữ a đ á m à i v à bé m ạ t sản
phẩm

B ụ i tỏ a ít h ơ n k h i m à i n h ả n v à đ á n h b ổ n g s ả n p h ẩ m , tứ c k h i g ia c ô n g th ự c h iệ n b ằ n g

c á c v ồ n g p h â t đ á n h b d n g h a y c á c v ò n g v ả i p h ủ lớ p b ộ t n h ă o c h ứ a b ộ t đ á m à i c o r u n d u m
(A I 2O 3) m ị n , b ộ t r á p c a c b o r u n d u m ( s ilic c a c b u a ) h a y b ộ t m à i s á t o x i t . D ặ c đ i ể m c ủ a b ụ i n à y

cổ k h á c , vỉ c h ú n g c h ú a n h iề u v ậ t Hộu xơ, p h ớ t m à i h a y vải.
I.3.4.3. Gian gia công cơ k h í
G i a c ô n g k i m lo ạ i g iò n ( g a n g , n h ô m ) v à v ậ t li ệ u g iò n ( g r a í i t - t h a n c h l, n h ự a t e c t o l i t v à
các c h ấ t d ẻo k h á c).
T h i í t b ị g ổ m c á c m á y c á t g ọ t k i m lo ạ i, D ổ l à m á y t i ệ n , m á y r e n , m â y p h a y n g a n g v à
p h a y đ ứ n g , m á y k h o a n , m á y bà o , m á v c ư a tr ò n v à c ác m á y k h ác.

Q u á t r ì n h g ia c ô n g tạ o t h à n h c á c r h o i

lo ại) v à b ụi. L ư ợ n g v à đ ậ c tín h c ù a b ụ i phụ

t h u ộ c v à o c h ế đ ộ c á t - g ọ t v à đ ă c đ i ể m c á u t ạ o c ủ a v ậ t li ệ u g i a c ô n g , Đ ặ c b i ệ t b ụ i t ỏ a n h iễ u
k h i g i a c ô n g g r a í i t , t e c t o l i t t h ủ y t i n h , !:f tc b o ìit v à c á c c h ấ t d ẻ o k h á c .

Ị .3.4.4. P hân x ư ở n g c h ẽ biên gỗ
T h ự c h iệ n c á c c ô n g đ o ạ n g ia c ô n g c ơ k h í g ồ : x ẻ đ ọ c v à x ẻ n g a n g , b à o , p h a y , x ọ c , k h o a n ,

đ ụ c v ,v „ .
T h iế t bị g ồ m

c á c lo ạ i m á y c á t - g ọ t - K h i g i a c ô n g g ỗ , c á c d ụ n g c ụ c ắ t - g ọ t c õ t h ế q ư a >

v ớ i v ậ n tổ c lớ n , c ó k h i đ ế n 5 0 m / s d o v ậ t l i ệ u g i a c ô n g c tí đ ộ b é n t u o n g đ ố i t h ấ p .
Q u á t r i n h g i a c õ n g g ỗ t ạ o r a c ả c p h ế l i ệ u v ớ i k h ố i l ư ợ n g lớ n d ạ n g p h o i b à o , t n ạ t c ư a v à
b ụ i. B ụ i t ạ o t h à n h t r o n g q u á t r ì n h đ á n h b d n g ( g i a c ô n g g ỗ b à n g g iấ y t h ủ y t i n h ) t r ê n m á >
r ẫ t đ ộ c, vi n g o à i gỗ, tr o n g b ụ i c ồ n cd th ủ y tin h .

26


1 .3 .5 . P h â n x ư ỏ n g n ó n g , ẩ m . t ỏ a k h í đ ộ c v à b ụ i - p h â n x ư ỏ n g đ ú c
P h â n x u ở n g đ ú c i à p h â n x ư ỏ n g p h ổ b i ế n c ủ a n h à m á y c ơ k h í.
Đ ú c s ả n p h ẩ m t r o n g c á c k h u ô n đ ấ t , k h u ô n k i m lo ạ i, k h u ô n v ỏ m ò n g ( k h u ô n c á t - b a k e l i t ) ,
đ ú c t h e o m ẫ u n ấ u c h á y , đ ú c d ư ớ i á p s u ấ t ( t r o n g c á c k h u ô n đ ư ớ i) v à c á c d ạ n g đ ú c k h á c .

T h iế t b ị t r o n g p h â n x ư ở n g đ ú c p h ụ th u ộ c v ào đ ậc đ iể m c ô n g n g h ệ. T u y v ậ y có th ể th ã y
các n h d m th iế t b ị c h ín h , r ỗ t ít th a y đổi p h ụ th u ộ c vào ioại c ô n g n g h ệ đ ú c v à q u á tr ìn h
tư ơ n g ứ n g :
- C h u ẩ n bị h ỗ n h ợ p là m

k h u ô n , g ia c ô n g k h u ô n v à t h a o ;

- R ó t k im lo ạ i l ỏ n g ;
- T háo khuôn ;
- L àm sạch vả c á t đ ộ t v ậ t đ ú c ;
- G ia c ô n g n h i ệ t v ậ t đ ứ c .
1 .3 .5 .1 .

C k u ẩ n b ị h ỗ n h ợ p là m k h u ô n , g ia c ô n g k h u â n và Ih a o

C á c bư ỏc g ia c ô n g ĩih iế u n h ã t n à m tr o n g k h â u c h u ẩ n bị k h u ô n đ ã t v à th a o (là p h ấ n c ủ a
k h u ô n t ạ o t h à n h lổ v à c h ỗ r ỗ n g c ủ a v ậ t đ ú c ) . T h à n h p h ẩ n h ỗ n h ợ p l à m k h u ô n v à t h a o c ó :
c á t , đ ẩ t h ổ i liệ u ( đ ã t c h á y ) t h a n v à c h ấ t d í n h . C á c t h à n h p h ẩ n n à y đ ư ợ c c h u ẩ n b ị t r o n g g ia n
c h u ẩ n bị đ ẵ t !àm k h u ô n n h ư s a u :
- C á t m ớ i, s ạ c h lấ y t ừ k h o đ e m s ẩ y t r ê n b ế p lõ v à t r o n g c á c t h i ế t b ị s ấ y k i ể u t a n g q u a y
đ ứ n g v à ta n g q u a y n g a n g , s à n g tr ê n râ y v à ch o v ào b u n k e c á t m ố i ;
- Đ ă t h ổ i li ệ u ( đ ấ t c h á y ) đ ư ọ c g iả i p h ó n g t ừ k h u ô n p h á , t h e o h ệ t h ố n g b ă n g t ả i v à b ă n g
n â n g đ ư a v à o s à n g k i ể u t a n g q u a y đ ể s à n g lọ c c á c c ụ c to v ã c á c v ụ n k i m lo ạ i. Đ ấ t s a u k h i
s à n g đ ư ợ c đ ư a v à o b u n k e đ ẵ t h ổ i li ệ u ;
- Đ ấ t s é t c h ịu lử a c ũ n g đ ư ợ c s ẵ y t r o n g t h i ế t b ị s ẵ y , n g h i ễ n t r o n g m á y n g h i é n h a y m á y
t á n v à đ ư a v ào k é t h a y b ể r iê n g đ ể c h u ẩ n bị b ộ t n h ã o đ ẫ t s é t ;
- T h a n đ ư ợ c n g h i ỗ n s ơ b ộ t h à n h b ộ t t r o n g c á c m á y n g h i ế n k i ể u t a n g q u a y lo ạ i n h ỏ .
H ỗ n hỢ p k h u ô n đ ú c t ừ đ á t h ổ i liệ u , c á t m ớ i, đ ẵ t s é t, c h o t h ê m n u ớ c đ ể đ ạ t đ ộ ẩ m 5 - 6 %

được

c h u ẩ n b ị t r o n g c á c m á y n g h i ế n - t r ộ n h a y n g h i ố n lííc đ ặ t t r ự c t i ế p b ê n c ạ n h c á c m á y n g h i ế n .

S a u đd đ u ợ c b â n g tả i h a y c ấ u t r ụ c đ ư a đ ẽ n vị t r í c h u ẩ n bị k h u ô n . K h â u tiế p th e o là làm
k h u ô n v à sã y k h u ô n th ự c h iệ n t r ê n c á c ìo ạ i m á y là m k h u ô n k iể u r u n g có s ấ y t r o n g c á c th iế t
bị s ấ y b ế m ậ t h a y t r o n g c á c b u ô n g sẫ y . T h a o c ũ n g đư ợc s ả n x u ấ t tr ê n m á y là m k h u ô n kích
t h ư ớ c b é h a y b ằ n g t h ủ c ô n g , s a u đ õ s ấ y t r o n g c á c lò s ấ y k i ể u b u ồ n g h o ạ t đ ộ n g c h u k ì h a y
ỉ i ê n t ụ c h a y tro T ỉg c á c b u ồ n g s á y b â n g t ả i n g a n g h a y b ă n g t à i đ ứ n g h o ạ t đ ộ n g li ê n t ụ c . K h u ô n

đ ú c th é p h a y đúc m a g e c ẩ n sã y kĩ. T h a o v à k h u ô n sa u k hi sấy đ ư ợ c tậ p t r u n g tr ê n s à n (n ể n )
p h â n x ư ỏ n g h a y t r ê n b à n g tả i r ó t đ c r ó t k im loại dúc.
Các q u á tr ìn h c h u ẩ n bị v ậ t liệu rò i v à k h ô đéii tỏ a bụi. S a u k h i n g h iể n , h ỗ n h ợ p có độ

ẩ m 5 - 6 % k ầ ô n g tỏ a bụi. N g o à i bụi, tr o n g g ia n ('h uẩn bị đ ấ t c ò n tò a hơi n ư ớ c fẩ m ) từ đ ấ t
n ó n g h ố i l i ệ u Q u á t r ì n h s ấ y t ỏ a n h i ệ t đ ố i lư u v à b ứ c x ạ v à c á c l o ạ i k h í - l à s ả n p h ẩ m p h â n
t í c h h a y c h ư n g k h ô c h ấ t k ế t d í n h c ó t r o n g t h ã n h p h ấ n c ủ a v ậ t i i ậ u l à m t h a o . Q u á t r ì n h lắ p
k h u ô n k h ô n g t ò a đ ộ c h ạ i, lo ạ i t r ừ lư ợ n g b ụ : n h ỏ d o t h ổ i k h u ô n b ầ n g k h ô n g k h í n é n ,

27