Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ mầm non 5 tuổi
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.2 MB, 32 trang )
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục âm nhạc là hoạt động nghệ thuật được trẻ mầm non rất yêu
thích. Đây là loại hình được xem như phương tiện để thực hiện các hoạt
động giáo dục trẻ một cách hiệu quả ở trưởng mầm non; có tác dụng giáo
dục thẩm mỹ, tạo ra đời sống văn hóa lành mạnh, góp phần phát triển trí tuệ,
thể chất cho trẻ, giúp trẻ linh hoạt thông minh hơn.
Nói đến loại hình văn hóa dân gian trong âm nhạc, không thể không nhắc
đến dân ca, đây là một loại hình văn hóa dân gian được lưu truyền từ đời này
sang đời khác theo phương thúc truyền khẩu, với âm điệu và nội dung lời ca
phong phú, dân ca là bức tranh phản ánh muôn mặt của người dân Việt Nam.
Trẻ em được tiếp xúc với những làn điệu dân ca qua câu hát ru từ khi lọt lòng
mẹ, chính vì vậy ở độ tuổi mầm non nói chung và trẻ mẫu giáo 5 tuổi nói
riêng rất thích được nghe và múa hát theo các làn điệu dân ca.
Nhà tâm lý học về trẻ T.S Nguyễn Ánh Tuyết có nói rằng “Tuổi thơ là
bình minh của cuộc đời, là giai đoạn phát triển nhanh nhất của các chức năng
tâm lý..là thời kỳ tiếp nhận cái đẹp dễ dàng” Trẻ không thể tự nhận ra cái
hay cái đẹp nếu ta không tạo điều kiện cho trẻ tiếp xúc với thế giới xung
quanh, với âm nhạc, với những làn điệu dân ca. Trong khi nghe dân ca, trẻ
cảm nhận được tính chất, tình cảm của những làn điệu dân ca, hưởng ứng
những trạng thái cảm xúc khi nghe. Dân ca đưa trẻ đến với tình cảm dịu dàng,
nhẹ nhàng, ấm áp…Dân ca là cơ sở giúp trẻ nảy sinh tình yêu âm nhạc từ đó
có nhu cầu hoạt động âm nhạc.
Thực tế hiện nay, việc dạy và thể hiện những bài hát dân ca trong các
tiết dạy âm nhạc cho trẻ mầm non 5 tuổi chưa thực sự được chú trọng, năng
lực của giáo viên trong việc hát và dạy hát dân ca còn hạn chế, phương pháp
dạy học còn rập khuôn, sử dụng dụng cụ âm nhạc chưa thành thạo, một số
giáo viên chưa chủ động trong việc sưu tầm cải biên lời mới theo giai điệu
dân ca.
Vì vậy, để triển khai thực hiện tốt và đáp ứng được những mục tiêu,
yêu cầu về sự phát triển chung và nhất là lĩnh vực giáo dục nghệ thuật cho
trẻ mầm non 5 tuổi về hoạt động dạy hát dân ca, rất cần có những nghiên
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
1
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
cứu đề xuất các biện pháp khả thi, hữu hiệu thúc đẩy hiệu quả hoạt động
dạy hát dân ca cho trẻ mầm non 5 tuổi. Là một cán bộ quản lý công tác
chuyên môn, tôi luôn băn khoăn và tìm biện pháp để thúc đẩy chất lượng hoạt
động dạy hát dân ca cho trẻ mầm non 5 tuổi tại trường Mầm non Hoa Hồng
đơn vị tôi đang công tác. Giúp các giáo viên nhận thức tốt vai trò quan trọng
của việc dạy hát dân ca, tìm ra những phương pháp giảng dạy hấp dẫn sáng
tạo góp phần đem lại cho cô và trẻ giờ học hát dân ca đầy hứng thú và có kết
quả cao, để trẻ mầm non có thêm nhiều cảm xúc tốt và hiểu biết hơn về
phong tục tập quán của các vùng miền từ đó giáo dục trẻ về lòng tự hào văn
hóa dân tộc và để những lời hát dân ca tiếp tục được nuôi dưỡng, trân trọng
gìn giữ và lưu truyền cho các thế hệ mai sau tôi mạnh dạn chọn đề tài “ Một
số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ mầm non
5 tuổi” từ đó áp dụng khả thi trên địa bàn huyện Krông Ana.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài:
Mục tiêu: Nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ mầm
non 5 tuổi.
Nhiệm vụ: Đánh giá thực trạng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ mầm
non 5 tuổi, đề ra giải pháp nhằm:
Giúp trẻ có kỹ năng cảm thụ âm nhạc tốt hơn, mạnh dạn, tự tin khi thể
hiện các bài hát dân ca.
Tuyên truyền để mọi người hiểu được ý nghĩa, tầm quan trọng của
dân ca – nét đẹp văn hóa tinh thần con người Việt Nam
3. Đối tượng nghiên cứu:
Biện pháp nhằm thúc đẩy chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ
mầm non 5 tuổi.
4. Phạm vi nghiên cứu.
Trẻ mầm non 5 tuổi tại trường Mầm non Hoa Hồng, xã Băng Adrênh,
huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk trong năm học 2015 2016
5. Phương pháp nghiên cứu.
Để thực hiện nghiên cứu đề tài này, tôi đã sử dụng một số phương pháp
như:
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
2
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Phương pháp nghiên cứu lý luận: Thông qua việc nghiên cứu tài liệu để
nâng cao kiến thức và hiểu biết sâu hơn về các vấn đề liên quan đến đề tài
nghiên cứu. Từ đó có được cơ sở lý luận để thực hiện đề tài.
Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế: Tiến hành phỏng vấn đối với
từng giáo viên và học sinh sau đó dựa vào phiếu điều tra để chấm điểm, tổng
hợp thông tin để thu thập số liệu về kiến thức cũng như ý thức của giáo viên
và học sinh đối với công tác dạy hát dân ca.
Phương pháp tổng hợp, đánh giá: Thông qua phiếu điều tra, khảo sát
thực tế, tổng hợp và đánh giá về thực trạng dạy hát dân ca cho trẻ 5 tuổi
II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận
Giáo dục âm nhạc ở trường mầm non được thực hiện thông qua các
dạng hoạt động ca hát, nghe hát, vận động theo nhạc và trò chơi âm nhạc. Ca
khúc là trung tâm của các hoạt động âm nhạc. Nhạc và lời của bài hát gắn
quyện vào nhau tạo thành tác phẩm âm nhạc. Nội dung lời ca phản ánh các
khía cạnh giáo dục tình cảm đạo đức trong sáng, giai điệu dân ca mô phỏng
nội dung lời ca mang tính nghệ thuật. Từ đó những làn điệu dân ca gần gũi
phù hợp với độ tuổi của trẻ mà trẻ được hát, biểu diễn và nghe hát sẽ đặt
những cơ sở đầu tiên về cảm xúc âm nhạc của trẻ. (trang 78Tài liệu BDTX)
Dân ca là những bài hát cổ truyền do nội dung sáng tác được lưu truyền
từ thế hệ này sang thế hệ khác và được nhân dân ca hát theo phong tục tập
quán của từng địa phương từng dân tộc. Dân ca là một loại hình nghệ thuật
dân gian do nhân dân sáng tạo, là tài sản chung của dân tộc. Dân ca ra đời từ
trước khi có nền âm nhạc chuyên nghiệp. Lúc đó xã hội loài người chưa có
chữ viết cũng như chưa có các phương tiện ghi âm. Do đó dân ca tồn tại và
phát triển chủ yếu là do sự truyền miệng từ đời này qua đời khác (Giáo trình
dân ca – Nhạc viện TPHCM). Có thể nhận thấy các làn điệu dân ca so với các
ca khúc thiếu nhi khó nghe và khó hát hơn. Một bài hát dân ca có nhiều nốt
luyến láy, buộc người hát phải nhả chữ mềm mại, luyến láy đủ nốt, đảm
bảo đủ lượng hơi để hát. Cấu trúc bài tương đối phức tạp, nhiều nốt hoa
mỹ... Bài dân ca cho trẻ hát đơn giản dễ hát hơn của cô, vì vậy giáo viên cần
tìm hiểu bài dân ca thật kỹ trước khi dạy trẻ.
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
3
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Khi hát dân ca, đặc điểm sinh lý của trẻ mầm non 5 tuổi là có thể xác
định được âm thanh cao thấp, to nhỏ và cả hướng chuyển động của giai điệu,
âm sắc giọng, tiếng đàn, biết phân biệt tính chất âm nhạc vui vẻ, sôi động,
yên tĩnh hay yên ả, nhịp độ nhanh hay chậm. Trẻ hiểu được yêu cầu thể hiện
bài hát. Trẻ thường thích hát các bài hát dân ca có cấu trúc đơn giản, ít luyến
láy, ca từ dễ hát dễ nhớ, lượng hơi tương đối ngắn...tuy nhiên những bài dân
ca phù hợp với trẻ mầm non hiện nay tương đối ít, vì vậy giáo viên mầm non
cần phải sưu tầm các bài hát dân ca theo nhu cầu, khả năng và hứng thú của
trẻ.
Trẻ có khả năng ghi nhớ các giai điệu bài hát và thể hiện lại theo sự
hứng thú của trẻ. Không chỉ ở trong lớp mà ở mọi nơi trong cuộc sống đời
thường nhiều trẻ vừa đi vừa hát rất vô tư, rất tự nhiên những giai điệu bài hát
dân ca. Vì giọng hát của cô là cơ sở để trẻ bắt chước nên cô cần hát thật
chuẩn xác về cao độ, ca từ, giai điệu và diễn cảm thật phù hợp với bài dân
ca.
Ở độ tuổi mầm non hệ thống dây thanh quản ngắn, lưỡi hình thành
chưa hoàn chỉnh. Sự phát triển sinh lý của trẻ về tai nghe và trí nhớ âm nhạc
chưa hoàn thiện nên trẻ khó có thể hát và nghe tốt các bài hát dân ca khó. Vì
vậy giáo viên cần nắm bắt được điều này để lựa chọn các bài hát dân ca phù
hợp với độ tuổi của trẻ.
Trẻ được sử dụng nhạc cụ gõ đệm theo bài hát, làm quen với tiết tấu âm
nhạc từ đó phát triển âm nhạc. Tuy nhiên cấu trúc các làn điệu dân ca tương
đối phức tạp, có nhiều nốt luyến láy, đảo phách..khó có thể biểu diễn theo
tiết tấu vì thế giáo viên mầm non có vai trò rất quan trọng, cần có khả năng
hát dân ca tốt, nâng cao khả năng múa của mình để hướng dẫn trẻ trong việc
minh họa các bài hát.
Trong khi tập hát, nghe hát hoặc đàm thoại, trẻ cảm nhận âm thanh tiết
tâu để biểu diễn, thể hiện tính chất sắc thái của bài hát. Khi nhảy múa vận
động theo nhạc, trẻ được rèn luyện sự nhanh nhẹn, khéo léo và mềm dẻo.
Các hoạt động này giúp trẻ phát triển trí tuệ và thể chất.
Cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi tiếp xúc với âm nhạc giàu tính đân tộc cả về lời
ca và âm thanh là một việc rất cần thiết để hình thành cơ sở những năng
khiếu thẩm mỹ âm nhạc dân tộc cho trẻ. Bởi vì lúc còn được bế trên tay mẹ,
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
4
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
được bà bồng trong lòng, trẻ đã được nghe những làn điệu êm dịu, nhẹ nhàng
trìu mến của những bài hát ru, được chơi đùa cùng với những bài đồng dao.
Dân ca gắn bó với trẻ như thế thì những giáo viên mầm non cần coi trọng và
nâng cao chất lượng dạy hát dân ca trong các giờ hoạt động âm nhạc.
2. Thực trạng
Trường Mầm non Hoa Hồng là một đơn vị trương đat chuân Qu
̀
̣
̉
ốc gia
cấp độ I. Đơn vi co r
̣ ́ ất nhiều thanh tich trong cac hoat đông cua Nganh t
̀ ́
́
̣
̣
̉
̀ ừ hoaṭ
đông chuyên môn đên moi hoat đông phong trào khac..
̣
́
̣
̣
̣
́
Theo điều tra trên 18 giáo viên với 15 bài hát dân ca của chương trình
giáo dục âm nhạc cho trẻ thì có:
11% giáo viên không biết
33% giáo viên biết nhưng không thể hát được
56% giáo viên hát được nhưng không đạt yêu cầu.
Các giáo viên gặp trở ngại lớn nhất khi dạy dân ca cho trẻ là năng khiếu
về âm nhạc (năng khiếu hát dân ca), cách thức tổ chức hoạt động dạy hát dân
ca và các điều kiện cơ sở vật chất cần thiết để giờ dạy hát dân ca đạt hiệu
quả cao nhất.
2.1. Thuận lợi khó khăn
Thuận lợi:
Ban giám hiệu nhà trường năng động sáng tạo, chỉ đạo sát sao, tạo điều
kiện cho giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn, đi học tập tham quan ở các
trường bạn.
Đội ngũ giáo viên trong trường nhiệt tình tham gia các phong trào do
Sở, Phòng, trường tổ chức, yêu nghề, mến trẻ; luôn kiên trì trong cách hoạt
động giảng dạy và học tập nâng cao trình độ.
Cơ sở vật chất và đồ dùng học tập dành cho trẻ tương đối đầy đủ, có
phòng học chức năng môn âm nhạc riêng phục vụ tốt cho các hoạt động dạy
âm nhạc
Khó khăn
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
5
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Khả năng nhận thức của trẻ chưa đồng đều, gần 50% trẻ đồng bào dân
tộc, phát âm tiếng Việt chưa chuẩn, tiếp thu bài học còn chậm, chưa mạnh
dạn biểu diễn nên ảnh hưởng đến chất lượng hát dân ca.
Một số phụ huynh chưa thực sự quan tâm việc học tập của con em mình
nên việc đưa trẻ đến trường không được đều đặn, việc này có ảnh hưởng
không nhỏ đến quá trình rèn luyện của trẻ.
Dân ca ít có bài theo chủ đề chương trình GDMN, khó khăn trong việc
đặt lời mới cũng như biểu diễn (hát, đàn).. các làn điệu dân ca, kỹ thuật biểu
diễn dân ca tương đối khó và phức tạp cần phải luyện tập nhiều
2.2. Thành công hạn chế
Thành công:
Giúp cho giáo viên mầm non có cái nhìn rõ ràng và sâu sắc hơn về ý
nghĩa tầm quan trọng của dân ca đối với trẻ. Từ đó nâng cao khả năng ca hát
của mình; tự tin mạnh dạn hơn khi dạy dân ca cho trẻ.
Với những giai điệu, tiết tấu...độc đáo của dân ca, giúp trẻ dễ dàng cảm
nhận và nảy sinh tình yêu âm nhạc, hứng thú và có nhu cầu hoạt động âm
nhạc
Thông qua việc cho trẻ mầm non tiếp xúc với làn điệu dân ca góp phần
bảo tồn và phát huy di sản âm nhạc dân gian nói chung và dân ca nói riêng, tạo
điều kiện cho dân ca có sức sống bền vững trong đời sống nhân dân.
Hạn chế:
Hầu hết giáo viên trong trường đều là nữ, trong độ tuổi sinh đẻ, tuổi
cao, do hoàn cảnh gia đình nên việc tham gia đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn
để nâng cao trình độ âm nhạc có lúc chưa thường xuyên. Vì vậy, mặc dù nhà
trường có sự quan tâm chỉ đạo đối với công tác nâng cao năng lực chuyên
môn cho đội ngũ giáo viên, song năng lực chuyên môn nghiệp vụ một số giáo
viên, nhất là giáo viên người đồng bào dân tộc thiểu số có mặt còn hạn chế.
Các bài dân ca thuộc nhiều vùng miền nên giáo viên rất khó thể hiện
đúng chất giọng và ca từ của các vùng miền đó, rất khó truyền tải tốt các bài
dân ca khác vùng miền cho trẻ cảm nhận.
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
6
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Nhà trường thiếu các trang phục biểu diễn và dụng cụ âm nhạc nên giáo
viên bị hạn chế trong việc truyền tải âm nhạc đến với trẻ.
2.3. Mặt mạnh mặt yếu
Mặt mạnh:
Bậc học mầm non đang rất chú trọng tới các hoạt động văn hóa mang
đậm bản sắc dân tộc do vậy các hoạt động cho trẻ hát dân ca, làm quen với
các bài ca dao, đồng dao rất được khích lệ thực hiện.
Kho tàng ca dao, dân ca rất đa dạng phong phú. Các giải pháp của đề tài
đặt ra phù hợp với tình hình thực tiễn nhà trường, đã giải quyết thực trạng,
yêu cầu đặt ra về nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ 5
tuổi
Mặt yếu:
Tuy nhiên đây là những giải pháp mang tính lâu dài, cần được thực hiện
thường xuyên, liên tục; trong khi đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên thường
xuyên được luân chuyển, tuyển dụng mới nên kết quả đạt được chưa thật sự
toàn diện
Do phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ giới hạn trong phạm vi đối tượng
nghiên cứu là trẻ 5tuổi tại trường Mầm non Hoa Hồng nên kết quả nghiên
cứu của đề tài này, đặc biệt là các số liệu điều tra, khảo sát để đi đến kết
luận còn mang tính tương đối. Sự so sánh và kiểm chứng ở phạm vi rộng hơn
(giữa các trường trong huyện…) sẽ đưa được kết quả chính xác và toàn diện.
Kết quả áp dụng của đề tài được thực hiện trong năm học 201 5 – 2016
nhận được sự quan tâm, ủng hộ của các giáo viên trong trường. Tuy nhiên,
vấn đề hạn chế ở đây là liệu có thể duy trì việc ứng dụng kết quả này trong
thời gian dài hay không? Kết quả lâu dài liệu có đạt được?
Đa số các giáo viên trong nhà trường là người miền Trung và miền Bắc,
do đó họ thích nghe và hát dân ca Trung Bộ và dân ca Bắc Bộ. Các bài dân ca
của đồng bào dân tộc Ê đê khó hát và trẻ ít được làm quen.
2.4. Các nguyên nhân
Nhận được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Phòng giáo dục và đào tạo
huyện, sự chỉ đạo trực tiếp, thường xuyên của Ban giám hiệu Nhà trường
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
7
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
trong công tác đưa dân ca vào các tiết dạy âm nhạc một cách hiệu quả cho trẻ
mầm non 5 tuổi.
Các bài hát dân ca trong chương trình giáo dục mầm non đa số dễ hát,
các giáo viên thực hiện khá tốt về điệu bộ, nét mặt, động tác minh họa, giao
lưu với trẻ có hiệu quả cao, một số cô giáo có khả năng đàn và hát tương đối
tốt.
Các giáo viên ít đưa dân ca vào các tiết dạy âm nhạc vì: nội dung và ca
từ các bài dân ca không phù hợp với chủ đề trong chương trình. Số lượng bài
dành cho trẻ ít. Với khả năng còn hạn chế, các giáo viên rất khó có thể giải
thích hết các từ ngữ trong các bài hát dân ca cho trẻ hiểu, đồng thời khó gieo
vần đặt lời mới cho các bài hát dân ca một cách phù hợp.
Hiện nay trường mầm non Hoa Hồng thuộc vùng sâu vùng xa, điều kiện
vật chất chưa đầy đủ về băng đĩa nhạc, đầu đĩa tivi, nhạc cụ dân tộc, trang
phục dân tộc..điều kiện học tập để nâng cao khả năng âm nhạc và luyện tập
kỹ năng hát dân ca vì vậy cũng hạn chế. Bên cạnh đó, do sở thích cá nhân,
một số giáo viên tuổi đời cao nên không hứng thú dạy hát dân ca, dạy vận
động; cho rằng dân ca khó hát, một số bài hát không phù hợp với trẻ, khó ứng
dụng vào tiết dạy nên không dạy dân ca.
Khi tổ chức dạy hoặc lồng ghép các bài hát dân ca vào các hoạt động
hằng ngày của trẻ đòi hỏi nhiều công phu (trang phục, đạo cụ âm nhạc dân
tộc …). Ngoài ra một số giáo viên ít có năng khiếu hát dân ca nên việc lồng
ghép và dạy hát dân ca có phần hạn chế.
Phụ huynh đa số thích nghe và hát dân ca nhưng do điều kiện và môi
trường sống nên ít khi họ cho con được nghe – hát dân ca.
2.5. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng
Qua thực tế điều tra, khảo sát thực trạng như: Phát phiếu điều tra, thăm
dò cho ban giám hiệu, cho giáo viên, cho phụ huynh. Đi dự giờ dạy dân ca cho
trẻ tại các nhóm lớp. Trực tiếp lên tiết dạy dân ca cho trẻ.
Kết quả như sau:
Về trình độ đào tạo của giáo viên:
Năm học
Giáo
Trình độ đào tạo
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
8
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
viên
2014 2015
18
ĐH
CĐ
TC
SC
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
11
61
2
11
5
28
0
0
Khả năng âm nhạc của giáo viên:
Khả năng
Sử dụng nhạc cụ
Hát
Múa
Chất lượng
Tốt
Khá
TB
Tốt
Khá
TB
Tốt
18 giáo viên
0
8
10
12
5
1
11
Khá TB
6
2
* Nhận xét: Theo điều tra, ta thấy rằng hầu hết các giáo viên trong
trường đều có khả năng, hát múa và sử dụng nhạc cụ một cách cơ bản. Song,
vẫn còn một số ít giáo viên chưa thể sử dụng được nhạc cụ và múa được tốt
vì những lý do cá nhân (năng khiếu, thời gian, tuổi đời…)
Khả năng hát dân ca của giáo viên:
Chất giọng
40%
Phong cách
Nét mặt
80%
Điệu bộ
Động tác minh họa Trang phục
70%
61%
30%
* Nhận xét: Các bài hát có trong chương trình mầm non theo các giáo
viên đa số dễ hát. Các giáo viên có thuận lợi trong việc dạy dân ca cho trẻ là
có lợi thế về thể hiện điệu bộ nét mặt, động tác minh họa.
Hiện nay, hiệu quả của việc đưa dân ca đến với trẻ mầm non, phát huy
sức sống lâu bền của dân ca trong các hoạt động âm nhạc chưa thực sự đạt
hiệu quả như mong đợi. Bởi vì việc dạy và học dân ca chỉ mới dừng ở tính
chất giới thiệu, chưa được đánh giá đúng vai trò, giá trị và từ đó chưa được
đầu tư, chú trọng. Các giờ dạy hát dân ca trôi qua một cách nặng nề khiến trẻ
cảm thấy không hứng thú. Trong số hơn 80 bài hát trong chương trình giáo
dục mầm non, chỉ có một số bài hát dân ca được đưa vào giảng dạy. Bên
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
9
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
cạnh đó với chương trình giáo dục mầm non mới hiện nay đã tạo rất nhiều
điều kiện cho các cô giáo trong việc giáo dục trẻ, các cô có thể “tránh” dạy
dân ca cho trẻ nhưng vẫn đảm bảo sự phát triển cho trẻ về mọi mặt, đặc
biệt là giáo dục tình yêu quê hương đất nước, tinh thần dân tộc thông qua các
tiết dạy khám phá khoa học, làm quen văn học hay qua các ca khúc thiếu nhi .
Tuy nhiên dân ca có tính giáo dục mà không một thể loại âm nhạc nào có thể
so sánh được đó chính là giáo dục truyền thống, giáo dục tâm hồn dân tộc,
ngôn ngữ dân tộc, phong tục tập quán, tình yêu quê hương đất nước, yêu cha
mẹ, yêu hòa bình. Vì vậy cần được giáo dục ngay từ nhỏ, đặc biệt là lứa tuổi
mầm non.
Thêm vào đó là tình hình thực tế của giáo dục âm nhạc tại trường mầm
non hiện nay, dân ca là loại hình âm nhạc ít được quan tâm, yêu thích và có xu
hướng xa lạ đối với trẻ mầm non.
Giáo viên không biết hát dân ca thì làm thế nào để dạy hát dân ca cho trẻ
được tốt? Vậy phương thức nào tiêu chí nào để lựa chọn bài dân ca phù hợp
với trẻ? Làm cách nào để các cô giáo mạnh dạn, tự tin dạy dân ca cho trẻ?
Khi dạy dân ca cho trẻ giáo viên cần chú ý điều gì? Để giờ hoạt động dạy hát
dân ca trở nên hứng thú và hấp dẫn cần có những yếu tố nào? Đây là điều mà
có lẽ rất nhiều giáo viên muốn đi tìm câu trả lời. Bởi chúng ta đều nhận thấy
cần phải thay đổi để thực hiện tốt nhiệm vụ đưa dân ca đến gần hơn với trẻ.
Các bài dân ca thuộc nhiều vùng miền nhưng do điều kiện và nơi sống
khác nhau nên một số giáo viên thường gặp khó khăn trong việc hát các bài
dân ca thuộc vùng miền khác. Ví dụ: Giáo viên Bắc Bộ (Trung Bộ) khó có thể
hát đúng ca từ, chất giọng của các bài dân ca Nam Bộ và ngược lại. Nếu cô
giáo phát âm sai thì trẻ cũng có thể bắt chước cách phát âm sai ấy. Vì vậy,
giáo viên phải tìm hiểu đặc điểm dân ca các vùng miền, cấu trúc, ca từ và giai
điệu của các bài dân ca trước khi giới thiệu cho trẻ. Nhưng do điều kiện sống
và môi trường làm việc nên một số giáo viên không có nhiều thời gian, điều
kiện học tập rèn luyện nâng cao khả năng hát dân ca.
Việc thiết kế và tổ chức các hoạt động dạy hát dân ca nhằm mục
đích không chỉ đơn thuần cung cấp các hiểu biết, kiến thức, kĩ năng thực hành
âm nhạc mà còn giúp trẻ có được môi trường trải nghiệm mở rộng những
hiểu biết, ứng xử văn hóa, tạo tiền đề cho trẻ bước vào bậc học Tiểu học.
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
10
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Hy vọng rằng quá trình tiếp tục nghiên cứu và mở rộng phạm vi ứng
dụng kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ không ngừng nâng cao hiệu quả, chất
lượng hoạt động giáo dục dân ca trong hoạt động âm nhạc, trong sự tích hợp
với các nội dung, lĩnh vực giáo dục ở trường mầm non và đồng thời cũng hài
hòa trong hệ thống nội dung chương trình giáo dục trẻ. Đáp ứng những yêu
cầu và nhiệm vụ của bậc học mầm non, tạo tiền đề vững chắc cho các bậc
học tiếp theo trong nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao phục
vụ sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa trong bối cảnh hội nhập quốc
tế.
3. Giải pháp, biện pháp.
Với thực trạng đặt ra ở trên, tôi có một số biện pháp để giải quyết vấn
đề.
Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn
Biện pháp 2: Giúp giáo viên tự tin, mạnh dạn khi thể hiện các bài hát dân
ca cho trẻ mầm non.
Biện pháp 3: Rèn kỹ năng hát dân ca cho trẻ.
Biện pháp 4: Đổi mới nội dung và phương pháp dạy hát dân ca cho trẻ
Biện pháp 5: Lồng ghép dạy dân ca vào các hoạt động của trẻ hằng
ngày.
Biện pháp 6: Xây dựng môi trường tạo cảm xúc cho trẻ hứng thú hoạt
động hát dân ca
3.1 Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
Khắc phục khó khăn của giáo viên mầm non khi hát dân ca cho trẻ
nghe. Giúp giáo viên tự tin hơn khi đưa dân ca đến với trẻ.
Giúp giáo viên tiếp cận với cách thức và phương pháp dạy dân ca mới.
Tạo cho trẻ hứng thú, ngày càng yêu thích các làn điệu dân ca.
Giúp cho phụ huynh thấy được tầm quan trọng của việc dạy hát dân ca
đối với việc giáo dục trẻ và luôn có ý thức thường xuyên cho trẻ nghe và hát
dân ca
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
11
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp:
Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn
Trước hết là người cán bộ quản lý chuyên môn phải xây dựng được kế
hoạch bồi dưỡng chuyên môn cụ thể xuyên suốt cả năm học, đồng thời
hướng dẫn, chỉ đạo giáo viên xây dựng giảng dạy hoạt động giáo dục âm
nhạc phù hợp với điều kiện thực tế của lớp, của trường. Việc xây dựng kế
hoạch cần bám sát các văn bản chỉ đạo của ngành, của địa phương và phù
hợp với điều kiện thực tế của nhà trường
Cán bộ quản lý cần đầu tư cho giáo viên nâng cao chất lượng toàn diện
cho học sinh theo từng độ tuổi, từng nội dung, phương pháp cho trẻ làm quen
với các ca khúc dân ca trong hoạt động âm nhạc theo chương trình mầm non
mới trên cơ sở đó xây dựng chuyên đề với các hình thức đa dạng, phong phú
cả về lý thuyết và thực hành nhưng mang tính vừa sức. Hướng dẫn giáo viên
chọn lựa các bài hát dân ca có nội dung phù hợp với nhu cầu, khả năng và
hứng thú của trẻ. Với các nội dung cần thiết phải truyền tải cho trẻ trong
những bài hát dân ca, phù hợp với chủ đề.
Phối hợp với Công đoàn phát động phong trào làm đồ dùng dạy học, đồ
chơi để phục vụ cho các tiết dạy dân ca. Trong đó có đồ dùng đồ chơi cô và
trẻ cùng làm.
Chỉ đạo các lớp xây dựng môi trường hoạt động cho trẻ ở mọi lúc mọi
nơi.
Triển khai xây dựng mục tiêu phát triển 5 mặt cho trẻ. Chọn lớp điểm,
bồi dưỡng giáo viên có năng khiếu hát dân ca và biết sử dụng đàn, bước đầu
xây dựng bồi dưỡng các lớp 5 tuổi, sau đó tiến hành thực hiện đại trà ở các
lớp 4 tuổi, 3 tuổi, Tổ chức chuyên đề với các đề tài khác nhau.
Hướng dẫn giáo viên xây dựng kế hoạch bài dạy chi tiết cho từng hoạt
động. Giáo viên cần nghiên cứu kỹ đề tài dạy hình thức gì, bài hát gì?, nội
dung trọng tâm? Lựa chọn cách dạy phù hợp trước khi lên lớp.
Phối kết hợp với Cụm chuyên môn tổ chức các buổi chuyên đề cho tổ 5
tuổi để các giáo viên trực tiếp thao giảng và đóng góp ý kiến, rút kinh
nghiệm.
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
12
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Luôn động viên giáo viên tổ chức giờ học thoải mái, không gò bó, gây
hứng thú cho bài dạy, giúp trẻ nhanh làm quen với bài hát và đem lại kết quả
cao.
Biện pháp 2: Giúp giáo viên tự tin, mạnh dạn khi thể hiện các bài
hát dân ca cho trẻ mầm non.
Tư thế hát:
Chọn tư thế đẹp, duyên dáng, nhẹ nhàng lôi cuốn trẻ vào hoạt động
cùng cô. Trong tiết học âm nhạc nói chung và tiết dạy dân ca nói riêng, giáo
viên có thể đứng, ngồi hoặc đi lại giao lưu với trẻ nhưng cần phải đạt được
yêu cầu của bài dạy đề ra, phù hợp với trẻ và nội dung bài học.
Khi ngồi cô giáo có thể đặt tay lên đùi hay minh họa nhẹ nhàng, giao lưu
với trẻ, dạy từng câu chữ và cách thức hát một bài dân ca đúng.
Khi biểu diễn cho trẻ theo làn điệu, nội dung tư tưởng bài hát cô giáo
nên chọn tư thế đứng.
Tuy nhiên giáo viên không nên dùng tư thế đứng quá nhiều khi dạy trẻ
mà nên ngồi vì khi đó sẽ dễ dàng giao lưu với trẻ, tạo cho trẻ cảm giác gần
gũi hơn, an toàn hơn giúp trẻ cảm nhận bài hát tốt hơn. Dù có ở tư thế khác
nhau cũng cần phải đảm bảo yêu cầu: Thả lỏng toàn thân, thoải mái tự nhiên
khi ca hát, không nghiêng ngả dù đứng hay ngồi hát, nét mặt tươi tắn, linh
hoạt diễn cảm bằng ánh mắt, nụ cười khi giao lưu với trẻ.
Tư thế đứng thẳng hoặc ngồi thẳng là tư thế tốt nhất cho hơi thở và
cũng là tư thế đẹp khi hát. Khi tập hát, trẻ nên ngồi, không dựa lưng vào ghế,
tay đặt lên đùi, đầu giữ thẳng, không nghẹo cổ. Khi trẻ thuộc bài hát nên cho
trẻ đứng hát vì khi đó trẻ thở sâu hơn, vận động tự do hơn, âm thanh cũng
vang lên tốt hơn rõ rệt. Khi cho trẻ đứng hát, giữ đầu thẳng, tay buông xuôi
theo người một cách tự nhiên.
Hát rõ lời
Ca khúc là trung tâm của các hoạt động âm nhạc. Nhạc và lời của bài hát
gắn quyện với nhau tạo thành tác phẩm âm nhạc. Nội dung lời ca phản ánh
các khía cạnh giáo dục tình cảm đạo đức trong sáng, nhờ có lời ca mà việc
cảm thụ âm nhạc trở nên dễ dàng hơn. Vì thế việc ca hát rõ lời là một yếu tố
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
13
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
rất quan trọng của chất lượng biểu diễn bài hát . Nếu ca hát không rõ lời , vô
tình làm cho nội dung bài hát diễn tả không đầy đủ, trọn vẹn và đôi khi làm
hỏng cả một tác phẩm âm nhạc. Khi dạy một bài hát dân ca rất cần người
giáo viên mầm non phải tìm hiểu nguồn gốc, xuất xứ và tính chất phổ biến
của bài hát đó, cần tìm hiểu đặc điểm ngôn ngữ tiếng Việt, đặc điểm ngôn
ngữ tùng vùng miền để diễn đạt tốt bài hát của mình.
Trẻ 5 tuổi thường gặp những lỗi phát âm như: “Le té le te” hát thành “le
ché le che”. Từ có dẫu ngã thường hát thành dấu sắc “cũng” hát thành
« cúng », ‘ ngựa gỗ’ hát thành « ngựa gố ». Vì vậy giáo viên cần cố gắng tập
cho trẻ hát rõ lời nhưng vẫn giữ được độ mềm mại, duyên dáng trong khi hát.
Để làm được điều này, giáo viên cần đọc lời hát một cách diễn cảm, chậm
rãi và khi học thuộc bài hát ở các trẻ 5 tuổi giáo viên cần cho trẻ đọc tập thể
lời bài hát nhẹ nhàng, không đọc to, đọc chậm bằng âm cao, theo tiết tấu bài
hát. Như vậy các từ sẽ vang lên rõ rệt, diễn cảm và sẽ nhớ nhanh, lâu hơn.
Hát chính xác.
Hát chính xác đối với trẻ chính là sự nhắc lại đúng âm điệu và nhịp điệu
bài dân ca. Đối với trẻ 5 tuổi có âm vực giọng từ nốt : Đô 1 – Đô 2. Dựa vào
điều này, khi giáo viên lựa chọn các bài dân ca phù hợp với âm vực giọng, hơi
thở, vừa sức với trẻ sẽ giúp trẻ phát triển những kỹ năng hát chính xác. Để
hỗ trợ cho trẻ hát chính xác cần thực hiện các biện pháp như :
+ Giáo viên hát chính xác, tập cho trẻ nghe qua các giai điệu trên băng
nhạc hoặc cô giáo có thể đàn trực tiếp cho trẻ nghe, tập trẻ hát trên những
nốt nhạc mà trẻ đàn.
+ Cho trẻ ôn tập có hệ thống các bài đã học thuộc.
+ Cho trẻ hát theo tùng nhóm nhỏ, hát đơn. Trẻ sẽ nghe mình hát rõ hơn,
biết mức độ biểu diễn của bản thân.
+ Có những trẻ hay hát sai do không chú ý, có trẻ rụt rè nhút nhát, vì vậy
khi tập hát cô cần động viên, khen ngợi mỗi thành tích trẻ đạt được. Nên xếp
những trẻ hay hát sai, nhút nhát ngồi cạnh cô giáo hoặc ngồi xen lẫn với
những trẻ hát chính xác.
+ Có thể thay đổi âm vực bài hát bằng nút transpose để nâng cao hoặc
hạ giọng.
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
14
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Ta thấy rằng, hát chính xác còn phụ thuộc vào môi trường âm nhạc
quanh trẻ. Nếu ở gia đình, bố mẹ thường hay hát, nghe đài, xem tivi...thì trẻ
sẽ cố gắng hát theo và những khả năng âm nhạc của trẻ cũng phát triển. Vì
vậy, ta cần tạo môi trường hát dân ca quanh trẻ.
Cách hát các bài hát dân ca vùng miền.
Dân ca Bắc Bộ : Dân ca Bắc Bộ có phong thái trang trọng, duyên dáng,
rất trữ tình tinh tế và đầy vẻ đôn hậu. Nếu có sự dí dỏm thì cũng biểu lộ rất
kín đáo, tế nhị như bài : « Hoa thơm bướm lượn », « Cây trúc xinh », « Xe chỉ
luồn kim », « Cò lả »...Giáo viên khi thể hiện các bài hát dân ca Bắc Bộ cần
luyến láy, hát với luồng hơi ngân dài, mềm mại liên tục với nhau.
Dân ca Trung bộ : Dân ca trung bộ phần lớn mang đậm nét trữ tình,
khắc khoải, man mác buồn. Ví dụ : « Lý hoài nam », « Hò ba lý »..Nên khi hát,
giáo viên cố gắng lấy hơi và luyến láy ở các quãng rộng, như bài « Lý hoài
nam » có câu « Chim ơi kêu »..cần hát đúng để thấy sự « đượm buồn » của
bài hát, chủ yếu là các tiếng đệm : i, ơi, ba lý tang tình..
Dân ca Nam Bộ : Dân ca Nam Bộ tràn đầy tính lạc quan, phóng khoáng,
bộc trực, thẳng thắn, hài hước và vui tươi nhưng không kém vẻ trữ tình. Như
bài « Lý con sáo », « Lý cây bông »..Khi hát cần thể hiện được giai điệu nhanh
gọn, vui nhộn, tiết tấu gọn gàng.
Dân ca Tây Nguyên: Mang nhiều nội dung phong phú, đa dạng, đi sâu
vào nhiều lĩnh vực nhằm ca ngợi cái đẹp trong lao động sản xuất, trong tình
yêu nam, nữ, tình yêu quê hương đất nước, thiên nhiên hùng vĩ. Mỗi dân tộc
thiểu số ở Tây Nguyên đều có những thang âm tiêu biểu cho dân nhạc của
mình:
Giai điệu của dân ca Ja rai thường nồng nàn, mạnh mẽ, sâu đậm, thiết
tha. Sự tiến hành của các giai điệu có thể thay đổi nhưng tiết tấu thì ít khi
thay đổi. Thí dụ bài “Lên nương”, bài “Bơ hơ chim”:
Dân ca Ba na có tính chất thiết tha, nồng nàn. Giai điệu Ba na có tính
bình ổn, ít có đột biến, thường là những khúc nhạc ngắn, nhịp điệu đơn giản..
Dân ca Ba na cũng đem cảm giác lắng dịu, êm đềm.Ví dụ bài “vui mùa mai
vàng” dân ca Ba na:
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
15
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Dân ca Ê đê yếu tố trữ tình và mạnh mẽ, dàn trải và nhịp điệu, có 2 thể
hát chính là hát nói (Kứt) và hát có giai điệu (Muynh), sau này có sự xuất hiện
của điệu ei rei là sự biến dạng của lối hát có giai điệu (hát đối đáp)
“điệu arei của bài dân ca Chi ri ria”
Có thể nói trong mỗi chúng ta ai cũng có một miền quê, quê hương là
cánh đồng lúa thơm ngát, lũy tre xanh trải dọc bờ đê, là những hình ảnh thân
thương nhất đối với cuộc sống mỗi con người. Hai tiếng quê hương qua
những giai điệu ngọt ngào của dân ca như gần gũi hơn, lung linh hơn nhờ
những ca từ đầy hình ảnh. Chính vì vậy, khi hiểu được những giai điệu quê
hương chúng ta sẽ mang lại niềm tự hào cho chính mình. Cũng từ đó mà có sự
hãnh diện trong lòng khi thấy dân tộc mình có một nền âm nhạc dân gian
phong phú.
Những bài dân ca có giai điệu nhẹ nhàng bay bổng cũng tạo cho trẻ biết
cách diễn đạt ngôn ngữ hơn còn những bài có tiết tấu sinh động, rộn ràng, lời
ca rắn rỏi, mạnh mẽ sẽ tạo cho trẻ phát huy những tình cảm thẩm mĩ và lành
mạnh. Điều quan trọng là thông qua một bài dân ca cụ thể, giáo viên cần giới
thiệu được cái hay, cái đẹp của một nền văn hóa đặc trưng của một dân tộc.
Biện pháp 3: Rèn kỹ năng hát dân ca cho trẻ.
Trẻ 5 tuổi có thể xác định được các âm thanh cao, thấp, to, nhỏ nhưng
âm vực giọng chưa ổn định, hơi của trẻ còn ngắn, độ ngân chưa đủ . Trẻ
chưa hát chuẩn về cường độ, vận động chưa đúng nhịp phách..Đối với bài hát
mới, giáo viên cần cố gắng dạy trẻ từng câu, với những đoạn khó hát nên cho
trẻ tập luyến láy, lấy hơi.
Tổ chức tập luyện cho trẻ thông qua hoạt động “Văn nghệ cuối tuần”.
Chú ý rèn nề nếp, kích thích sự hứng thú cho trẻ. Rèn cho trẻ một số động tác
múa như nhún chân, cuộn cổ tay nhịp nhàng theo lời bài hát.
Bên cạnh đó giáo viên cần giảng giải cho trẻ hiểu được nội dung câu, từ
trong bài hát, giúp trẻ hiểu được các từ đã được miêu tả trong bài hát vì ở các
vùng miền khác nhau thì cách xưng hô, dùng từ trong bài cũng khác nhau.
Ví dụ: Chủ đề Gia đình, bài“Cái Bống” cô phải nói cho trẻ biết đây là
bài dân ca Bắc bộ. Đã miêu tả Cái Bống giúp mẹ với những việc làm rất khéo
léo “Khéo sảy khéo sàng…” và giúp mẹ gánh gồng để chạy một cơn mưa.
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
16
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Giáo viên phải giải thích những từ trẻ khó hiểu có trong bài hát, “Bống” tên
riêng của một cô bé người miền Bắc, ở miền Bắc người ta hay dùng từ đẻ
gọi trước tên riêng là “Cái”. “Khéo sảy khéo sàng” là động tác sàng lúa, Bống
sàng lúa giúp mẹ rất là khéo léo để hạt lúa lép rơi ra ngoài. Bài hát ca ngợi
tấm lòng hiếu thảo của Bống, tuy nhỏ nhưng Bống đã có thể giúp mẹ làm
những việc đơn giản. Qua đó giáo viên giáo dục trẻ tình cảm gia đình, là con
phải biết yêu thương kính trọng ông bà, cha mẹ.
Bài “Bà Còng đi chợ trời mưa”, đây là bài hát phổ từ ca dao cổ nói về
một người bà đã già
lưng còng, khi bà đi
chợ, đánh rơi tiền.
“Cái tôm, cái tép”
trong bài hát là những
bạn nhỏ giáo dục trẻ
biết trung thực, thật
thà, biết kính trọng,
giúp đỡ người lớn
tuổi như ông bà, cha
mẹ… giáo dục trẻ
thái độ kính trọng
người khác.
Chủ đề Quê
hương, đất nước với
bài “Cò lả” hoặc
“Inh lả ơi”.
Trẻ hóa thân vào bài hát “Bà Còng”
“Inh lả ơi” là lời mời gọi các bạn dân tộc Thái, bài hát ca ngợi cảnh núi
rừng Tây Bắc xinh đẹp, ca ngợi mùa xuân đất nước muôn hoa tươi đẹp. Qua
bài hát trẻ sẽ biết thêm về một vùng đất Tây Bắc của Việt nam, đó là nơi
muôn hoa, lá luôn khoe sắc tươi màu. Các bạn ở đó thân thiện và vui vẻ.
Bài “Cò lả” lại là một cảnh đẹp khác của đất nước Việt Nam, là một
vùng đồng bằng Bắc bộ trù phú với những cánh đồng cò bay thẳng cánh. Nơi
đó có những con người chịu thương chịu khó.
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
17
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Khi tiếp xúc với các bài dân ca vốn từ của trẻ tăng lên rõ rệt, trẻ
biết được thêm cả từ của các vùng miền khác nhờ sự hướng dẫn, giải thích
của giáo viên, điều đó giúp cho trẻ dễ dàng làm quen văn học, làm quen chữ
viết. Vì vậy người giáo viên khi chọn phương pháp này phải luôn tìm hiểu
các từ địa phương, từ khó hiểu có trong bài dân ca muốn truyền tải để giải
thích chính xác có như vậy mới thấm nhuần sự hiểu biết ở trẻ.
Biện pháp 4: Đổi mới nội dung và phương pháp dạy hát dân ca cho
trẻ
Đổi mới trong việc lựa chọn nội dung các bài dân ca, nội dung vận động
cũng như trò chơi cho trẻ. Sự kết hợp giữa các nội dung này sẽ giúp trẻ tăng
tính tò mò, và tăng mức độ cảm xúc âm nhạc cho trẻ
Ví dụ: Khi dạy tiết vận động vỗ tay theo nhịp bài hát “Em yêu cây
xanh”, phần nghe hát có thể kết hợp với bài hát “Cây trúc xinh” (dân ca quan
họ Bắc Ninh) để làm nổi bật chủ đề thế giới thực vật. Hoặc khi dạy bài
“Gọi bướm”, cho tre nghe bài “Hoa thơm bướm lượn” (Dân ca quan họ Bắc
Ninh), trò chơi âm nhạc cho trẻ chơi “Bướm thụ phấn cho hoa” để làm rõ chủ
đề thế giới động vật
Đổi mới hình thức, khả năng biểu diễn một cách lôgic từ hoạt động này
sang hoạt động khác.
Ví dụ: Khi dạy chủ đề Thế giới thực vật, trọng tâm nghe hát bài “Cây
trúc xinh” (dân ca quan họ Bắc Ninh). Giáo viên đàn cho trẻ nghe một đoạn
nhạc rồi yêu cầu trẻ đoán, sau đó cô hát lên một lần giai điệu để trẻ cảm
nhận. Có thể tạo tình huống bất ngờ bằng cách cho trẻ xem máy chiếu về
hình ảnh làng quê Bắc Ninh có lũy tre xanh, có mái đình, những cô gái quan họ
e ấp và những trò chơi dân gian. Sau đó cô bất ngờ xuất hiện trong trang phục
áo tứ thân cùng múa hát với giai điệu bài hát cho trẻ xem. Lúc này trẻ hòa nhịp
với cô bằng cách đứng vòng tròn và múa hát cùng cô. Với cách làm này sẽ tạo
hứng thú cho trẻ. Trẻ sẽ rất hào hứng với tiết học lần sau.
Phương pháp dạy trẻ nghe dân ca:
Nghe trực tiếp: Trẻ được nghe trực tiếp cô hát, trực tiếp chơi đàn và
nghe các bạn hát …là phương pháp hiệu quả nhất, đem lại cho trẻ ấn tượng
sâu sắc về âm nhạc. Khi nghe trực tiếp, trẻ được quan sát cách trình bày, cách
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
18
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
thể hiện sống động của cô và bạn. Phương này đòi hởi cô giáo phải hát thật
diễn cảm, chính xác, tự nhiên, mềm mại và thể hiện đúng phong cách tác
phẩm.
Nghe qua phương tiện: Giáo viên có thể dùng đĩa hát, băng casset cho
trẻ nghe toàn bộ bài hát hay trích đoạn. Nghe bằng phương tiện sẽ mở rộng
cho trẻ làm quen với những giai điệu diễn tấu của các nhạc cụ khác nhau.
Giáo viên có thể kết hợp cho trẻ vừa nghe vừa xem tranh, xem cô múa minh
họa nội dung bài hát. Tuy nhiên các phương tiện cần có sự lựa chọn phù hợp
tránh lạm dụng.
Những điều cần chú ý đối với giáo viên khi dạy trẻ hát dân ca:
Chuẩn bị dạy hát: Giáo viên cần học thuộc lòng bài hát, luyện tập để
bài hát trôi chảy. Nắm bắt giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm,
xác định cấu trúc cỡ giọng và sắc thái tình cảm của tác phẩm. Dự kiến những
đoạn khó câu khó phát âm, dễ nhầm lẫn đối với trẻ.
Với những bài hát trẻ đã biết giáo viên cần ôn luyện, sửa những chỗ hát
sai hoặc nâng cao yêu cầu thể hiện bài hát, rèn luyện kĩ năng ca hát cho trẻ.
Giới thiệu bài hát: Phương pháp dùng lời để giới thiệu bài hát phải
ngắn gọn, dễ hiểu và sinh động. Các phương tiện trực quan sử dụng linh
hoạt cho phù hợp với khả năng và nhận thức của trẻ. Nên sử dụng thủ thuật
gây bất ngờ ở phần mở đầu. Giúp trẻ biết qua về bài hát và hấp dẫn, thu hút
trẻ chú ý lắng nghe bài hát.
Hát mẫu: Hát mẫu là sự trình bày bài hát để trẻ có cảm xúc đầy đủ về
bài hát: Tính chất âm nhạc, giai điệu tiết tấu, lời ca, sắc thái tình cảm..Nếu
giáo viên thể hiện có chất lượng sẽ gây ấn tượng mạnh mẽ và tác động đến
trẻ: sẽ gây cho trẻ sự hứng thú, yêu thích nghe hát và nảy sinh nhu cầu tập
hát. Khi hát mẫu có nhiều cách như: + Giáo viên hát trọn vẹn bài hát thật diễn
cảm, chuẩn xác.
+ Nếu sử dụng được nhạc cụ, giáo viên vừa hát vừa đệm
theo.
+ Giáo viên cũng có thể cho trẻ nghe qua băng, đĩa hát,…
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
19
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Giáo viên cần lựa chọn cho phù hợp với nội dung, tính chất bài hát, tâm
thế cũng như sức khỏe của cô và của trẻ để thay đổi linh hoạt.
Cho trẻ học thuộc bài hát: Phương pháp dạy hát chung cho trẻ mầm
non là dạy hát “truyền khẩu”, tức là giáo viên hát, trẻ hát theo cho đến khi trẻ
tự hát được. Tùy mức độ khó, dễ, dài, ngắn, phức tạp của bài hát có thể chọn
các cách cho trẻ học thuộc khác nhau. Tuy nhiên, không yêu cầu phải dạy trẻ
thuộc bài hát ngay trong tiết học thứ nhất mà có thể dạy hát tiếp tục ở các
tiết sau. Trẻ sẽ khi nhớ nhanh hơn nếu được hát ở mọi lúc mọi nơi.
Luyện tập, củng cố: Đây là bước giúp trẻ không quên bài hát, đẩy
mạnh khả năng cảm thụ âm nhạc, nâng cao trình độ thể hiện tình cảm, phong
cách khi hát. Qua đó phát triển năng khiếu âm nhạc cho trẻ. Khi luyện tập,
giáo viên chú ý dạy trẻ: Thể hiện đúng sắc thái tình cảm bài hát, hát đúng
nhịp và cường độ; phát âm chính xác các từ; biết lấy hơi và ngắt hơi đúng câu
nhạc; biết hát với nhạc cụ; cùng trò chuyện về nội dung bài hát, giải thích rõ
hơn về nội dung lời ca từ đó kết hợp giáo dục nhẹ nhàng.
Biện pháp 5: Lồng ghép dạy dân ca vào các hoạt động của trẻ
hằng ngày.
Giáo viên cần phải linh hoạt lồng ghép dân ca vào các hoạt động trong
ngày của trẻ; lồng ghép vào các môn học khác: Làm quen văn học, làm quen
toán, làm quen môi trường, tạo hình…
Không những vậy, vào giờ đón trẻ, giáo viên cần tạo bầu không khí
thoải mái, vui vẻ và lôi cuốn trẻ bằng cách cho trẻ nghe một số bài dân ca lời
mới “Hoa trong vườn” theo giai điệu “Đi cấy” (dân ca Thanh Hóa) …
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
20
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Hì
nh ảnh Chơi Tập Tầm Vông
Trong hoạt động tạo hình, sự xuất hiện một số bài dân ca cũng kích
thích sự sáng tạo, khơi gợi, phát triển trí tưởng tượng khi trẻ vẽ, nặn, xé
dán..Ví dụ: Khi dạy trẻ vẽ mưa, giáo viên nên cho trẻ nghe hát bài “Mưa rơi”
(Dân ca Xá)..
Ví dụ: Giáo viên cũng có thể sử dụng dân ca trong môn khám phá
khoa học ở những chủ đề phù hợp như ở chủ đề “Thế giới động vật” cô có
thể cho trẻ hát bài “Lí kéo chài” để dẫn dắt vào bài, cô giới thiệu cho trẻ biết
bài hát nói về con khỉ là động vật sống ở trong rừng và hiện nay đang cần
được bảo vệ.
Trong hoạt động ngoài trời cô tổ chức trẻ những trò chơi dân gian tập
tầm vông, để lồng ghép vào đó là những câu hát dân ca, các bé có thể vừa chơi
vui vẻ mà vừa thuộc được những bài dân ca hay.
Trong hoạt động góc ở góc âm nhạc giáo viên có thể xen kẽ các bài hát
múa có trong chủ đề với làn điệu dân ca để thay đổi hình thức giúp trẻ tham
gia hào hứng, sôi nổi hơn.
Với tiết toán về số lượng ta có thể lồng ghép bài hát: “Rềnh rềnh
ràng ràng, Lý cây bông, Hoa trong vườn” vào các trò chơi động để củng cố
cho trẻ về số lượng như vậy trẻ vừa hát rất hào hứng lại vừa đếm, thêm bớt
số lượng trong phạm vi mà trẻ đang học rất tốt, trong trò chơi thì giáo viên
cũng nên linh hoạt, sáng tạo để tạo cho trẻ một không gian học thoải mái
21
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
không bị gò bó mà lại mang lại được hiệu quả cao khi kết hợp dân ca vào bài
dạy.
Đặc biệt trong giờ tập thể dục buổi sáng cô có thể mở cho trẻ nghe các
bài hát dân ca như “Gà gáy le te” (Dân ca Cống Khao) hay “ Hò ba lí” ( Dân
ca Quảng Nam) tạo cho trẻ không khí vui tươi của một ngày mới. Như vậy
dân ca sẽ đến gần hơn với trẻ mỗi ngày một cách rất nhẹ nhàng.
Lồng ghép, khơi gợi lòng yêu âm nhạc, yêu thích dân ca cho trẻ chính là
người giáo viên biết dùng các giai điệu dân ca đúng lúc, đúng chỗ để giúp trẻ
luôn cảm nhận được rằng dân ca là người bạn thân của trẻ.
Biện pháp 6: Xây dựng môi trường tạo cảm xúc cho trẻ hứng thú
hoạt động hát dân ca
Với những giai điệu, tiết tấu..độc đáo của dân ca, giúp trẻ thể hiện một
cách diễn cảm trong hoạt động âm nhạc của bản thân. Trẻ cảm nhận cái háy,
cái hấp dẫn khi nghe cô và các bạn biểu diễn. Dân ca đưa trẻ đến với tình
cảm dịu dàng nhẹ nhàng, ấm áp… Để thực hiện được một giờ hoạt động
dạy hát dân ca đạt kết quả cao, trước hết phải nói đến các yếu tố cần thiết
như: phòng âm nhạc, đàn, loa đài, và các phương tiện phục vụ âm nhạc, trang
trí phòng hấp dẫn, dụng cụ âm nhạc dân tộc như: Đàn T’Rưng, sáo..
Ví dụ: Với bài hát “Hoa thơm bướm lượn”, giáo viên cắt và khâu hai
cánh bướm mỏng, dán kim sa nhiều màu sắc, làm mô hình vườn hoa để bướm
bay lượn; làm mũ con cò, cánh trắng để múa minh họa cho bài hát dân ca “Cò
lả”..
Trẻ được nghe cô biểu diễn, được hát các bài hát dân ca yêu thích và
được cùng cô trò chuyện về ý nghĩa, nội dung bài hát sẽ giúp trẻ cảm nhận
nghệ thuật và liên hệ giáo dục tình cảm đạo đức, thẩm mỹ thông qua nội
dung của bài hát dân ca.
Ví dụ: Khi cho trẻ nghe bài “Múa đàn” (Dân ca Thái), cô có thể giới
thiệu trang phục dân tộc Thái, cho trẻ quan sát và đàm thoại, nhận xét về một
số nét đặc trưng của nền văn hóa dân tộc Thái và mặc trang phục đó biểu
diễn cho trẻ xem. Chắc chắn trẻ sẽ hứng thú nghe, thưởng thức và cảm xúc
nghệ thuật được phát triển.
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
22
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Trẻ được nghe hát các làn điệu dân ca hoặc xem các động tác múa với
nhạc cụ và trang phục phù hợp với đời sống văn hóa các vùng miền sẽ khơi
gợi cho trẻ niềm yêu thích, phát triển năng khiếu, đồng thời ôn luyện kiến
thức và kỹ năng thực hành trong các giờ hoạt động hát dân ca. Vì thế giáo viên
cần chuẩn bị đa dạng các trang phục cho trẻ biểu diễn và khuyến khích trẻ
tham gia các trò chơi dân gian, hát đồng dao..giúp trẻ tự tin, mạnh dạn hồn
nhiên.
Ví dụ: Với bài “Cái Bống” cô chuẩn bị những cái thúng hoặc sòng. Với
bài “Bà Còng đi chợ” chuẩn bị gậy, mũ tôm tép. Với bài “Trống cơm” cô
chuẩn bị phách tre, trống, trẻ trai có thể chuẩn bị áo dài khăn đóng, trẻ gái áo
yếm đào để cho trẻ được hóa thân như nhân vật thật trong bài hát có như vậy
trẻ mới thấm nhuần mà nội dung bài hát muốn truyền tải.
Còn khi trẻ múa, hát các bài dân ca Nam bộ, trẻ cần phải có áo bà ba,
quần đen, khăn rằn. Những tiết tấu, giai điệu, nhịp điệu đem âm thanh đến
cho trẻ thì trang phục sẽ mang đến cho trẻ những hình ảnh đẹp để qua đó trẻ
thêm yêu dân ca, trẻ say mê và thích thú với dân ca.
Nhằm gây hứng thú cho trẻ và muốn giờ học dạy hát dân ca như chương
trình biểu diễn văn nghệ, giáo viên có thể cắt dán phông trang trí với những
họa tiết minh họa.
Để kích thích sự hứng
thú với dân ca giáo viên cần
động viên khuyến khích trẻ
cùng cô giáo làm đồ dùng từ
các nguyên vật liệu mở sẵn
có tại địaphương như: Trang
phục dân ca vùng miền,
dụng cụ âm nhạc…Khi trẻ
được làm những trang phục
hay dụng cụ âm nhạc dân ca
Trẻ tham gia làm đồ dùng
của các vùng miền sẽ dễ
cùng Cô
dàng giúp trẻ nhớ hay đoán
được đó là trang phục của vùng miền nào khi nhìn thấy hình ảnh dân ca qua
tivi, sách báo… hay các hội thi dân ca ở trường. Đồng thời tuyên truyền để
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
23
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
các bậc phụ huynh ủng hộ nguyên vật liệu (len, vải vụn, vỏ nước ngọt, tre,
gỗ…) để giáo viên làm đồ dùng.
Ví dụ: Với bài “Trống cơm” cô có thể cho trẻ cùng nhau tham gia làm
những trang phục đạo cụ vào hoạt động chơi buổi chiều: Cùng thu gom hộp
sữa, hộp bánh, kẹo để trang trí cái trống cơm, trẻ giúp cô cắt và dán hoa văn
trên chiếc trống, làm những chiếc khăn đội đầu bằng lá cây…
3.3. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp:
Để thực hiện tốt các biện pháp trên, mang lại hiệu quả tích cực, trước
hết, trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ được phân công, cán bộ quản lý, giáo
viên phải xây dựng kế hoạch cụ thể, sát thực ngay từ đầu năm; trong quá
trình triển khai thực hiện hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ phải tăng cường
công tác kiểm tra, giám sát một cách thường xuyên, chặt chẽ gắn với động
viên, khen thưởng kịp thời.
Cần phải có thống nhất trong tập thể Ban giám hiệu nhà trường, có sự
phối kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường và các đoàn thể.
Cần có sự quan tâm chỉ đạo thường xuyên, sát sao của phòng Giáo dục
và Đào tạo và chính quyền địa phương.
Môi trường hoạt động của trẻ phải rộng rãi, thoải mái, an toàn và đầy
đủ cơ sở vật chất, có phòng âm nhạc, dụng cụ âm nhạc phục vụ cho việc
dạy hát dân ca.
Giáo viên phải tâm lý với không chỉ là trẻ mà còn cả với phụ huynh để
thuyết phục họ phối hợp hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ.
3.4. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp
Các biện pháp được đề cập trong đề tài này có mối quan hệ chặt chẽ và
có sự hỗ trợ lẫn nhau. Các biện pháp được sắp xếp theo thứ tự, thực hiện tốt
các biện pháp này sẽ tạo điều kiện thuận lợi và là cơ sở cho việc mang lại
hiệu quả cho biện pháp kế tiếp. Vì vậy, cần được triển khai một cách đồng
bộ để mang lại hiệu quả tích cực.
3.5. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu.
Bảng thống kê khả năng lên tiết dạy dân ca của giáo viên
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
24
Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi
Xếp loại
Giỏi
Tỉ lệ
Người Tỉ lệ (%)
18 giáo viên
5
Khá
28
Trung bình
Người
Tỉ lệ(%)
Người
Tỉ lệ(%)
9
50
4
22
* Nhận xét: Theo kết quả thống kê, chúng ta thấy rằng hầu hết giáo viên
thực hiện được tiết dạy dân ca tương đối tốt. Điều này chứng minh rằng,
nếu được cung cấp đầy đủ trang thiết bị, cộng với sự chịu khó tìm hiểu các
bài dân ca, luyện tập và học hỏi…thì các cô giáo có đủ khả năng truyền tải
các làn điệu dân ca đến trẻ một cách hiệu quả
Sau một thời gian đưa đề tài vào áp dụng. Tôi nhận thấy đã có sự
chuyển biến đáng kể.
Nội dung
Trẻ hứng thú, tích cực trong hoạt động hát dân
ca, trẻ tham gia hát tự tin, mạnh dạn.
Trẻ hát đúng lời, đúng giai điệu bài hát.
Trẻ vận động đúng theo bài hát : Tự tin, mạnh
dạn.
Đầu năm
70%
Giáo viên lồng ghép dân ca vào các hoạt động có
chủ đích khác.
100%
100%
70%
100%
Trẻ thích đi học, đến lớp ngoan, nghe lời cô.
Giáo viên lên lớp nhẹ nhàng, linh hoạt, tự tin,
các tiết thao giảng âm nhạc đạt loại giỏi.
Cuối năm
70%
90%
100%
95%
75%
95%
Tự giác với
Giáo viên tham gia tích cực vào các hoạt động
70%
tinh thần
sưu tầm, sáng tác, cải biên lời mới cho ca khúc
Thực hiện
trách nhiệm
dân ca.
còn đối phó
cao
Đề tài đã giải quyết được những khó khăn của giáo viên khi đưa dân ca
đến với trẻ. Nhằm giúp giáo viên tự tin hơn khi dạy dân ca cho trẻ, giúp cho
Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng
25
