QUYỀN KHIẾU nại về THI HÀNH án dân sự từ THỰC TIỄN các cơ QUAN THI HÀNH án dân sự TỈNH QUẢNG BÌNH
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (400.01 KB, 123 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
…………/…………
BỘ NỘI VỤ
……/……
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGUYỄN VĂN TUẤN
QUYỀN KHIẾU NẠI VỀ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ
THỰC TIỄN CÁC CƠ QUAN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
TỈNH QUẢNG BÌNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
THỪA THIÊN HUẾ, NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
…………/…………
BỘ NỘI VỤ
……/……
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGUYỄN VĂN TUẤN
QUYỀN KHIẾU NẠI VỀ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ
THỰC TIỄN CÁC CƠ QUAN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
TỈNH QUẢNG BÌNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 60 38 01 02
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. NGUYỄN QUANG THÁI
THỪA THIÊN HUẾ, NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi tên là Nguyễn Văn Tuấn, tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ
chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính là công trình
nghiên cứu khoa học độc lập, do tôi thực hiện. Các số liệu, kết quả
được nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, xác thực và luận văn
này chưa được ai công bố trong bất kỳ một công trình nghiên cứu
nào khác. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình.
Thừa Thiên Huế, ngàytháng năm 2018
Học viên
Nguyễn Văn Tuấn
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành chương trình đào tạo thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật
Hành chính tại Học viện Hành chính Quốc gia, bên cạnh sự nổ lực của
bản thân, tôi đã nhận được sự động viên, hướng dẫn, giảng dạy và
nhiều ý kiến đóng góp quý báu của các thầy giáo, cô giáo Khoa sau đại
học – Học viện Hành chính Quốc gia cũng như gia đình, bạn bè trong
suốt quá trình học tập nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tôi chân thành cảm ơn các anh, chị lãnh đạo, đồng nghiệp tại
các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình đã tạo điều kiện
thuận lợi cho tôi hoàn thành khóa học. Đặc biệt, tôi vô cùng biết ơn
TS. Nguyễn Quang Thái đã giành nhiều thời gian hướng dẫn nhiệt
tình trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn và mong nhận được sự đóng góp ý kiến
của quý thầy cô giáo và bạn bè để luận văn này hoàn thiện hơn.
Học viên
Nguyễn Văn Tuấn
MỤC LỤC
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục ký hiệu các chữ viết tắt
Danh mục các bảng, số liệu
MỞ ĐẦU....................................................................................................................................... 1
Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ QUYỀN
KHIẾU NẠI THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TRÊN ĐỊA TỈNH..................................... 7
1.1. Khái niệm, đặc điểm của quyền khiếu nại THADS trên địa bàn tỉnh. .7
1.2. Các yếu tố cấu thành quyền khiếu nại THADS trên địa bàn tỉnh
......................................................................................................................................................... 14
1.3. Các yếu tố bảo đảm quyền khiếu nại trong THADS........................ 29
Tiểu kết chương 1............................................................................................................. 36
Chương 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN QUYỀN KHIẾU NẠI VỀ THI
HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ THỰC TIỄN CÁC CƠ QUAN THI HÀNH ÁN
DÂN SỰ TỈNH QUẢNG BÌNH...................................................................................... 37
2.1. Tình hình tổ chức, hoạt động của các cơ quan THADS có liên quan trực
tiếp tới thực hiện quyền khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh
Quảng Bình............................................................................................................................ 37
2.2. Kết quả và hạn chế; nguyên nhân của hạn chế thực hiện quyền khiếu nại
về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình................................ 44
Tiểu kết chương 2............................................................................................................. 83
Chương 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN
QUYỀN KHIẾU NẠI VỀ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ THỰC TIỄN
CÁC CƠ QUAN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TỈNH QUẢNG BÌNH .. Error!
Bookmark not defined.
3.1. Quan điểm..................................................................................................................... 85
3.2. Giải pháp........................................................................................................................ 90
Tiểu kết chương 3........................................................................................................... 104
KẾT LUẬN............................................................................................................................. 105
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
THADS
: Thi hành án dân sự
TAND
: Tòa án nhân dân
UBND
: Ủy ban nhân dân
DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU
Bảng 2.1: Kết quả thi hành án dân THADS về việc của các cơ quan THADS
tỉnh Quảng Bình giai đoạn từ 2013 - 2017........................................................ 40
Bảng 2.2: Kết quả THADS về tiền của các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình
giai đoạn từ 2013 - 2017................................................................................................ 41
Bảng 2.3. Số liệu đơn thư khiếu nại, tố cáo và kết quả giải quyết của các cơ
quan THADS tỉnh Quảng Bình giai đoạn từ 2013 - 2017........................41
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trải qua lịch sử đấu tranh, xây dựng và phát triển đất nước của dân
tộc ta, gắn với mỗi giai đoạn lịch sử là sự ra đời các bản Hiến pháp
1946, 1959, 1980, 1992 và 2013. Trong mỗi giai đoạn lịch sử, các bản
Hiến pháp đã ghi dấu lại sự tôn trọng và bảo vệ quyền con người. Trên
cơ sở nhận thức pháp lý ngày càng sâu sắc và thực hiện công ước
quốc tế về quyền con người mà Việt Nam đã ký kết hoặc tham gia. Hiến
pháp 2013 một lần nữa lại khẳng định việc thừa nhận, tôn trọng và bảo
vệ quyền con người một cách mạnh mẽ, rõ ràng và hiện đại nhất.
Một trong những nội dung quan trọng của Hiến pháp 2013 là tiếp tục phát
huy dân chủ, bảo đảm thực hiện tốt hơn quyền con người, quyền công dân,
trong đó có vấn đề khiếu nại. Đây là quyền cơ bản của công dân được Hiến
pháp ghi nhận. Giải quyết khiếu nại là một lĩnh vực hết sức quan trọng trong
hệ thống quản lý nhà nước và điều hành xã hội. Thực hiện tốt công tác giải
quyết khiếu nại của nhân dân sẽ củng cố và tăng cường niềm tin của nhân
dân vào chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà
nước, thể hiện mối quan hệ mật thiết giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước.
Đối với lĩnh vực thi hành án dân sự (THADS), đây là hoạt động phức tạp,
liên quan đến nhiều lĩnh vực trong đời sống xã hội, trực tiếp ảnh hưởng đến
quyền cơ bản của con người (như quyền về tài sản, nhân thân của các bên
đương sự và những người có liên quan). Việc tổ chức thi hành bản án, quyết
định của Tòa án sẽ làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ
về tài sản của các bên đương sự. Do tính chất công việc phức tạp nên khiếu
nại trong quá trình tổ chức THADS là điều khó trách khỏi. Trong các giai đoạn
tố tụng, nếu các cơ quan tiến hành tố tụng tiến hành điều tra, truy tố và
1
xét xử công minh, khách quan, đúng pháp luật, kịp thời ngăn chặn việc tẩu
tán tài sản của đương sự, thì quá trình thi hành án sẽ thuận lợi, hạn chế
được rất nhiều việc khiếu nại của các bên đương sự và người có liên
quan. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy nhiều đương sự có điều kiện thi hành
án nhưng vẫn cố tình chây ỳ, không tự nguyện thi hành án, thậm chí có
trường hợp còn chống đối quyết liệt hoặc lợi dụng quyền tự do dân chủ
của công dân làm đơn khiếu nại không đúng, khiếu nại vượt cấp nhằm để
trì hoãn việc thi hành án. Nhiều trường hợp khiếu nại, cơ quan THADS đã
giải quyết khiếu nại hết thẩm quyền nhưng các đương sự vẫn tiếp tục
khiếu nại gửi đến nhiều ngành, nhiều cấp, thậm chí có trường hợp còn tổ
chức tụ tập đông người, kéo đến các cơ quan Đảng, nhà nước, gây rối trật
tự, làm ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ quan, đơn vị hoặc
ảnh hưởng đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương. Bên
cạnh đó, vẫn còn có những trường hợp cá nhân, tổ chức có thẩm quyền
không quan tâm, chú trọng đến công tác giải quyết khiếu nại trong THADS,
làm ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của các bên.
Xuất phát từ vai trò và tầm quan trọng của công tác giải quyết
khiếu nại nên thời gian qua, Bộ Tư pháp, Tổng cục THADS, các cơ
quan THADS địa phương đã quan tâm, chú trọng đối với việc giải
quyết khiếu nại thi hành án, xem công tác giải quyết khiếu nại là
một nhiệm vụ trọng tâm của công tác thi hành án dân sự.
Đối với tỉnh Quảng Bình, thời gian qua công tác giải quyết khiếu nại về
THADS trên địa bàn tỉnh đã thu được những kết quả nhất định, góp phần giải
quyết những quyền và lợi ích chính đáng của công dân liên quan đến quá trình
THADS. Tuy nhiên, so với yêu cầu thì công tác này vẫn còn có những hạn chế, bất
cập, chưa đáp ứng được đòi hỏi của công tác THADS trong tình hình mới, một số
cơ quan THADS chưa coi trọng công tác giải quyết khiếu nại còn
2
đùn đẩy, né tránh; việc phân công, bố trí người làm công tác tham mưu giải quyết
khiếu nại còn chưa tương xứng; có nơi việc giải quyết khiếu nại còn chậm, thiếu
chặt chẽ làm cho đương sự bức xúc khiếu nại nhiều lần, vượt cấp.
Tất cả những vấn đề nêu trên cho thấy cần phải nghiên cứu một cách
toàn diện cả về lý luận, pháp lý và thực tiễn công tác giải quyết khiếu nại về
THADS là rất cần thiết. Qua đó, thấy được cơ sở lý luận, thực trạng tình hình
giải quyết khiếu nại thời gian qua với những bất cập, hạn chế, từ đó đưa ra
những giải pháp để điều chỉnh cho phù hợp nhằm đảm bảo quyền công dân
trong thực hiện quyền khiếu nại về THADS. Với tính cấp thiết đó, tác giả chọn
đề tài “Quyền khiếu nại về thi hành án dân sự - Từ thực tiễn các cơ quan thi
hành án dân sự tỉnh Quảng Bình” làm luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài của luận văn
Những năm gần đây, trước những đòi hỏi khách quan của
công tác THADS, đã có nhiều đề tài, công trình khoa học nghiên
cứu liên quan đến công tác THADS. Cụ thể là:
-
Hoàng Thế Anh (2013), Giám sát thi hành án dân sự, mã số
62380101, Luận án Tiến sĩ Luật học tại Đại học Quốc gia Hà Nội.
-
Luận văn thạc sĩ “Nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại
tại Tổng cục Thi hành án dân sự” của tác giả Lê Thị Kim Dung, năm 2009.
-
Luận văn thạc sĩ “Khiếu nại và giải quyết khiếu nại thuộc thẩm quyền của
Cục trưởng Cục Thi hành án dân sự” của tác giả Nguyễn Công Toàn, năm 2012.
-
Luận văn thạc sĩ “Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân
sự ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn Thanh Tuấn, năm 2016.
-
Nguyễn Quang Thái (2008), Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong
hoạt động thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sĩ
Luật học – Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh.
3
Nguyễn Thanh Thủy (2008), Hoàn thiện pháp luật thi hành án dân
sự
ở Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sĩ Luật học – Học viện Chính trị
- Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh.
Ngoài ra, còn nhiều nghiên cứu khác được đăng trên các tạp
chí Dân chủ và pháp luật, Tạp chí Luật học, Tạp chí Nhà nước và
pháp luật. Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên cứu trực tiếp nào
về đề tài “Quyền khiếu nại về thi hành án dân sự - Từ thực tiễn
các cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình”.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích:
-
Mục đích nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa được
những vấn đề lý luận và pháp lý về quyền khiếu nại về THADS.
-
Nhận diện được những hạn chế, vướng mắc trong hệ thống
pháp luật khiếu nại cũng như thực hiện quyền khiếu nại về THADS
– Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình.
-
Đề xuất, kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật khiếu nại về THADS,
đảm bảo quyền khiếu nại về THADS nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, ổn
định trật tự an toàn xã hội và phát triển kinh tế của địa phương.
3.2. Nhiệm vụ:
-
Làm rõ những vấn đề lý luận và pháp lý đối với quyền khiếu
nại về thi hành án dân sự.
-
Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện quyền khiếu nại về
THADS – Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình.
-
Nghiên cứu đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống
pháp luật khiếu nại và thực hiện quyền khiếu nại về THADS tại các
cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình.
4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
4.1.
Đối tượng nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và pháp lý về quyền
khiếu nại về THADS; thực tiễn thực hiện quyền khiếu nại về
THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình thông qua thủ tục
khiếu nại và giải quyết khiếu nại về THADS.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
-
Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và pháp lý quy định
quyền khiếu nại về THADS; thực tiễn thực hiện quyền khiếu nại về
THADS của các bên đương sự và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên
quan được ấn định trong bản án, quyết định của Tòa án phát sinh
trong quá trình tổ chức THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng
Bình gồm: Cục THADS tỉnh Quảng Bình và 08 Chi cục THADS các
huyện, thị xã, thành phố trực thuộc Cục THADS tỉnh Quảng Bình.
-
Thời gian: Giai đoạn từ năm 2013 - 2017 (5 năm).
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận
văn
-
Phương pháp luận: Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở quan điểm
của chủ nghĩa Mác - Lênin, phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử;
quan điểm của Đảng, Nhà nước và tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và
pháp luật; kế thừa có chọn lọc của các công trình khoa học đã được công bố.
-
Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu, tác giả luận văn
đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể như: Phương pháp
phân tích được áp dụng khi xem xét quy định của các văn bản pháp luật về
quyền khiếu nại; quy trình thực hiện giải quyết khiếu nại của cá nhân, tổ chức
có thẩm quyền thông qua thủ tục giải quyết khiếu nại về THADS.
Phương pháp thống kê, tác giả đã sử dụng khi tìm hiểu, đánh giá số
lượng đơn thư khiếu nại, nguyên nhân phát sinh đơn thư khiếu nại, các yếu tố
5
bảo đảm việc thực hiện quyền khiếu nại và kết quả giải quyết đơn khiếu
nại. Ngoài ra, tác giả luận văn còn sử dụng các phương pháp so sánh,
phương pháp lịch sử, phương pháp lôgic và phương pháp bình luận khi
xem xét, đánh giá vụ việc khiếu nại phát sinh trong thực tiễn công tác.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1.
Ý nghĩa lý luận
Đề tài hệ thống hóa cơ sở khoa học về quyền khiếu nại; nêu rõ vấn đề lý
luận và pháp lý cơ bản về quyền khiếu nại về THADS để làm cơ sở
đi đến nghiên cứu thực trạng thực hiện quyền khiếu nại về THADS
– Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Đề tài đánh giá thực trạng thực hiện quyền khiếu nại về THADS – Từ
thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình, những kết quả đạt được,
hạn chế và nguyên nhân của hạn chế, từ đó đề xuất hệ thống giải pháp và
kiến nghị để hoàn thiện pháp luật khiếu nại về THADS nói chung và quyền
khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình nói riêng.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham
khảo, phụ lục, nội dung của luận văn được kết cấu thành 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp lý về quyền khiếu
nại về THADS trên địa bàn cấp tỉnh.
Chương 2: Thực trạng thực hiện quyền khiếu nại về THADS
tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình.
Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm thực hiện quyền khiếu
nại về THADS – Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình.
6
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ QUYỀN KHIẾU NẠI
THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
1.1. Khái niệm, đặc điểm của quyền khiếu nại về thi hành án
dân sự trên địa bàn tỉnh
1.1.1. Khái niệm quyền khiếu nại về thi hành án dân sự
Để làm rõ khái niệm quyền khiếu nại về THADS, trước hết cần
phải làm rõ khái niệm: Khiếu nại, quyền khiếu nại, án dân sự, thi
hành án dân sự, khiếu nại về THADS là gì.
Khiếu nại theo tiếng Latinh là: "Complain" có nghĩa là phàn
nàn, kêu nài, thưa kiện, phản ứng, bất bình của người nào đó về
vấn đề có liên quan đến lợi ích của mình. [34, tr.205]
Theo Đại từ điển Tiếng Việt, khiếu nại là thắc mắc, đề nghị xem xét
lại những kết luận, quyết định do cấp có thẩm quyền đã làm. [30, tr.904]
Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân, được Hiến
pháp, pháp luật ghi nhận và bảo đảm thực hiện. Đó là hiện tượng phát sinh
trong đời sống xã hội như là một phản ứng của con người trước một
quyết định, một hành vi nào đó mà người khiếu nại cho rằng quyết định
hay hành vi đó là không phù hợp với các quy tắc, chuẩn mực trong đời
sống cộng đồng, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Điều 30 Hiến pháp 2013 của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa
Việt Nam quy định rõ:
“1. Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ
chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của
cơ quan, tổ chức, cá nhân.
7
2.
Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải tiếp nhận, giải
quyết khiếu nại, tố cáo. Người bị thiệt hại có quyền được bồi thường về
vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự theo quy định của pháp luật.
3.
Nghiêm cấm việc trả thù người khiếu nại, tố cáo hoặc lợi dụng
quyền khiếu nại, tố cáo để vu khống, vu cáo làm hại người khác.”.
Việc ghi nhận quyền khiếu nại của công dân trong Hiến pháp 2013 đã tạo
cơ sở pháp lý cho công dân thực hiện quyền cơ bản của mình. Và thông qua
việc thực hiện quyền này, công dân đã góp phần tích cực vào hoạt động quản
lý nhà nước và xã hội, đồng thời bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.
Theo khoản 1 Điều 2 Luật khiếu nại năm 2011 quy định: “ Khiếu nại là
việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ công chức theo thủ tục do
Luật này quy định đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem
xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật
cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là
trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình”.[25, tr.1]
Như vậy, khiếu nại là đề nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức bị tác động
trực tiếp bởi quyết định hành chính hay hành vi hành chính hoặc đề nghị của
cán bộ công chức chịu tác động trực tiếp của quyết định kỷ luật đối với cơ
quan, tổ chức hoặc người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Đề nghị này
xuất phát từ nhận thức chủ quan của người khiếu nại cho rằng quyền và lợi
ích chính đáng của mình bị xâm phạm. Cơ quan có thẩm quyền chỉ có thể kết
luận có vi phạm hay không sau khi đã xem xét một cách khách quan và thận
trọng nội dung vụ việc với điều kiện được cung cấp đầy đủ tài liệu có liên
quan. Do đó, một mặt của khiếu nại là hình thức phản ứng tích cực của công
dân, cơ quan, tổ chức với những hiện tượng vi phạm các quyền và lợi ích
được pháp luật bảo vệ; mặt khác, khiếu nại là biện pháp ngăn chặn và loại trừ
viphạm.
8
Trong quá trình tổ chức THADS, hoạt động của cơ quan THADS trực tiếp tác
động đến người được thi hành án, người phải thi hành án và người có quyền lợi,
nghĩa vụ liên quan để giáo dục, thuyết phục họ tự nguyện thực hiện các nghĩa vụ
theo nội dung bản án, quyết định hoặc cưỡng chế buộc họ thực hiện các nghĩa vụ
đó nên họat động thi hành án nói chung và hoạt động thi hành án dân sự nói riêng
có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với toàn bộ quá trình giải quyết vụ án. Bởi vì,
bản án, quyết định chỉ có ý nghĩa khi bản án án, quyết định đó được thi hành trên
thực tiễn, khi đó quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự vì thế cũng được
bảo vệ một cách trọn vẹn, đầy đủ hơn, góp phần đảm bảo tính nghiêm minh của
pháp luật và pháp chế xã hội chủ nghĩa.
Theo quy định tại Điều 1 Bộ luật Tố tụng dân sự có đề cập đến vụ án
dân sự là các vụ án về tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh
doanh, thương mại, lao động được gọi chung là vụ án dân sự. Có thể hiểu
một cách đơn giản, án dân sự là các tranh chấp xảy ra giữa các đương sự
mà theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự thì cá nhân, tổ chức tự mình
hoặc thông qua người đại diện hợp pháp khởi kiện vụ án tại Tòa án có
thẩm quyền để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Như vậy, ta có thể hiểu khái niệm: Thi hành án dân sự là việc
tổ chức thi hành các bản án, quyết định được đưa ra thi hành theo
quy định của các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền nhằm bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân cơ quan, tổ chức. [24, tr.2]
Hoạt động THADS là một vấn đề hết sức hệ trọng, liên quan trực
tiếp đến hiệu lực, hiệu quả của hoạt động quản lý nhà nước, đến trật
tự kỷ cương pháp luật và ảnh hưởng sâu sắc đến quyền và lợi ích
hợp pháp của công dân, hay nói rộng hơn là quyền dân sự cơ bản
của con người, như quyền về tài sản, quyền được lao động, quyền
tự do, quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm [29, tr.65].
9
Hoạt động THADS trực tiếp tác động đến các quyền và lợi ích không
những của người phải thi hành án mà cả người được thi hành án và người
có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Xét về mặt tâm lý, mặc dù nghĩa vụ phải
thi hành các khoản về tiền, tài sản đã được xác định rõ trong bản án, quyết
định của Tòa án nhưng người phải thi hành án luôn có tâm lý không muốn
thi hành, thi hành không đầy đủ hoặc dây dưa kéo dài việc thi hành án.
Còn người được thi hành án thì luôn mong muốn được nhận tiền, tài sản
càng sớm càng tốt, bất cứ một hành vi hay quyết định nào của cơ quan
THADS, Chấp hành viên làm chậm quá trình được nhận tiền, tài sản hoặc
khiến họ chỉ được nhận tiền, tài sản ít hơn so với họ mong đợi đều dẫn
đến tâm lý cho rằng cơ quan THADS và Chấp hành viên làm trái pháp luật
hoặc bênh vực phía người phải thi hành án.
Bên cạnh đó, hoạt động THADS là hoạt động mang tính quyền lực nhà
nước nên trong quá trình tổ chức thi hành án có thể xảy ra hiện tượng cơ
quan THADS và Chấp hành viên, cán bộ làm công tác thi hành án lạm dụng
quyền hành, áp đặt ý chí một cách trái pháp luật lên các chủ thể, hoặc do nhận
thức hạn chế mà áp dụng sai pháp luật, tổ chức thi hành sai bản án dẫn đến
lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích của tổ chức, công dân bị xâm phạm.
Từ những phân tích nêu trên, khái niệm khiếu nại về THADS có
thể hiểu như sau: Khiếu nại về THADS là việc đương sự, người có
quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến việc thi hành án đề nghị người có
thẩm quyền xem xét lại quyết định, hành vi của Thủ trưởng cơ quan
THADS, Chấp hành viên khi có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi
đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.
Về khái niệm quyền khiếu nại về THADS: Luật Thi hành án dân sự không
đưa ra khái niệm cụ thể về quyền khiếu nại, tuy nhiên, tại khoản 1 Điều 140
Luật THADS có nêu: “Đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan
10
có quyền khiếu nại đối với quyết định, hành vi của Thủ trưởng cơ quan
THADS, Chấp hành viên nếu có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó là
trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình”. [24, tr.146].
Từ quy định này có thể hiểu quyền khiếu nại về THADS là đề nghị của
cá nhân, cơ quan, tổ chức chịu tác động trực tiếp của quyết định, hành vi
của Thủ trưởng cơ quan THADS, Chấp hành viên, vì cho rằng quyết định,
hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.
Chủ thể của quyền khiếu nại trong THADS gồm người được thi hành
án, người phải thi hành án (đương sự) và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên
quan. Đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là người đã được
xác định trong bản án hoặc người chịu sự tác động trực tiếp bởi các quyết
định, hành vi trong THADS. Do vậy, những người không có liên quan đến
việc thi hành bản án, quyết định không có quyền khiếu nại.
1.1.2. Đặc điểm của quyền khiếu nại về thi hành án dân sự
Thứ nhất, khiếu nại về THADS là quyền của công dân mà cụ thể là quyền
của các đương sự, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan được ấn định trong
bản án, quyết định của Tòa án và các cơ quan tài phán khác khi họ là người
được thi hành án, người phải thi hành án hay là người có quyền lợi, nghĩa vụ
liên quan đến việc thi hành án của các bên đương sự. Mục đích của khiếu nại
là bảo vệ và khôi phục lại quyền và lợi ích của người khiếu nại đã bị quyết
định, hành vi của Thủ trưởng cơ quan THADS, Chấp hành viên xâm hại. Mặt
khác, đáp ứng yêu cầu nâng cao hiệu quả, hiệu lực hoạt động của bộ máy
quản lý nhà nước. Nhà nước luôn bảo đảm quyền công dân, việc tiếp nhận và
giải quyết các thắc mắc, kiến nghị, các khiếu nại của người dân từ rất lâu đã
được Nhà nước Việt Nam quan tâm và luôn coi đó là một trong những nhiệm
vụ quan trọng của bộ máy nhà nước.
11
Thứ hai, khiếu nại về THADS là việc cá nhân, tổ chức có
quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xem xét lại quyết định
hành chính, hành vi hành chính mà quyết định, hành vi đó có ảnh
hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
Như vậy, khiếu nại là đề nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức bị tác
động trực tiếp bởi quyết định hành chính hay hành vi hành chính. Đề nghị
này xuất phát từ nhận thức chủ quan của người khiếu nại cho rằng quyền
và lợi ích chính đáng của mình bị xâm phạm. Do đó, một mặt, khiếu nại là
hình thức phản ứng tích cực của công dân, cơ quan, tổ chức với những
hiện tượng vi phạm các quyền và lợi ích được pháp luật bảo vệ; mặt khác,
khiếu nại là biện pháp ngăn chặn và loại trừ vi phạm.
Thứ ba, chủ thể thực hiện quyền khiếu nại về THADS là cá nhân,
cơ quan, tổ chức có quyền và lợi ích hợp pháp liên quan trực tiếp tới
quyết định hành chính, hành vi hành chính. Như vậy, chủ thể khiếu nại
có thể là công dân, có thể là cơ quan, tổ chức, có thể là cán bộ, công
chức chứ không chỉ là công dân như trước đây. Ngoài ra, cá nhân, tổ
chức nước ngoài cũng được hưởng quyền khiếu nại về THADS nếu họ
là người được thi hành án, người phải thi hành án và người có quyền
lợi, nghĩa vụ liên quan được ấn định trong bản án, quyết định của Tòa
án; bản án, quyết định của Tòa án nước ngoài, quyết định của Trọng tài
nước ngoài đã được Việt Nam công nhận và cho thi hành tại Việt Nam.
Có nhiều quyết định hành chính, hành vi hành chính có thể xâm hại
đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức một cách trực tiếp
hoặc gián tiếp, tuy nhiên cá nhân, tổ chức thường phản ứng trước nhà
nước đối với những quyết định hành chính, hành vi hành chính ảnh
hưởng hoặc xâm hại trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
12
Thứ tư, đối tượng thực hiện quyền khiếu nại về THADS là quyết định thi
hành án, quyết định về thi hành án (quyết định cưỡng chế kê biên, quyết định
phong tỏa tài khoản, quyết định khấu trừ thu nhập,…); hành vi trong hoạt
động thi hành án là hành vi của Thủ trưởng cơ quan THADS, Chấp hành viên.
Trong hoạt động THADS, cơ quan THADS thực hiện hoạt động thi hành
án thông qua nhiều hình thức khác nhau mà pháp luật quy định, trong đó, việc
ra các quyết định thi hành án, quyết định về thi hành án là quyết định hành
chính tư pháp, được hiểu là quyết định bằng văn bản của cơ quan hành chính
nhà nước hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước
được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể về một vấn
đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính. Hành vi hành chính được hiểu
là hành vi của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong
cơ quan hành chính nhà nước (của Thủ trưởng cơ quan THADS, Chấp hành
viên) khi thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của pháp luật.
Thứ năm, việc thực hiện quyền khiếu nại về THADS theo thủ
tục hành chính được quy định trong Luật khiếu nại, Luật THADS
và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Có nhiều cách hiểu khác nhau về thủ tục hành chính. Dưới góc độ
quản lý nhà nước nói chung, thủ tục hành chính được hiểu là công cụ,
phương tiện quan trọng để các cơ quan hành chính thực hiện việc quản lý
đối với từng ngành, lĩnh vực cụ thể. Còn dưới góc độ xã hội, thủ tục hành
chính được xác định là cầu nối để chuyển tải các quy định cụ thể về chính
sách của Nhà nước vào cuộc sống, đảm bảo cho người dân, tổ chức tiếp
cận và thực hiện tốt các chính sách, trong đó, cơ bản và chủ yếu là thực
hiện các quyền, lợi ích chính đáng, hợp pháp của công dân, tổ chức.
Hiện nay, theo quy định tại Khoản 1 Điều 3 Nghị định số 63/2010/NĐCP ngày 08/6/2010 của Chính phủ, thủ tục hành chính được quy định theo
13
hướng giải thích từ ngữ: “Thủ tục hành chính là trình tự, cách thức thực hiện,
hồ sơ và yêu cầu, điều kiện do cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền quy
định để giải quyết một công việc cụ thể liên quan đến cá nhân, tổ chức”.
1.2. Các yếu tố cấu thành quyền khiếu nại về thi hành án dân
sự trên địa bàn tỉnh
1.2.1. Chủ thể quyền khiếu nại về thi hành án dân sự
Theo quy định của Luật Khiếu nại năm 2011, người có quyền khiếu nại là
công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức có quyền lợi bị xâm hại
bởi một quyết định hành chính, hành vi hành chính, một quyết định kỷ luật cán
bộ, công chức hoặc người đại diện hợp pháp của những người này khi họ
thực hiện quyền khiếu nại. Có nghĩa là, người có quyền khiếu nại phải là
người bị tác động trực tiếp bởi chính quyết định hoặc hành vi đó.
Theo quy định tại Điều 140 Luật THADS năm 2008 được sửa đổi, bổ
sung năm 2014 thì những người có quyền khiếu nại về THADS bao gồm:
Một là, người được thi hành án là cá nhân, cơ quan, tổ chức được
hưởng quyền, lợi ích trong bản án, quyết định được thi hành. Tức là người
được bản án, quyết định của Tòa án nhân dân các cấp đã có hiệu lực pháp
luật hoặc quyết định của các cơ quan có thẩm quyền ghi nhận là được
hưởng một hoặc một số quyền lợi nào đó (như tiền hoặc tài sản,...) và phải
được cơ quan THADS ấn định trong quyết định thi hành án.
Hai là, người phải thi hành án là cá nhân, cơ quan, tổ chức phải thực hiện
nghĩa vụ trong bản án, quyết định được thi hành. Được hiểu là người có nghĩa vụ
phải thực hiện trách nhiệm pháp lý nào đó (như buộc phải bồi thường dân sự,
buộc phải trả nợ, giao trả một khoản nào đó về tiền hoặc tài sản, buộc thực hiện
hay không thực hiện công việc nhất định...) mà bản án, quyết định của Tòa án
nhân dân các cấp đã có hiệu lực hoặc quyết định của cơ quan có thẩm
14
quyền buộc họ phải thực hiện và là người được ấn định buộc phải
thực hiện nghĩa vụ trong quyết định thi hành án.
Ba là, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là cá nhân, cơ quan, tổ
chức có quyền lợi, nghĩa vụliên quan trực tiếp đến việc thực hiện quyền,
nghĩa vụ thi hành án của đương sự. Như vậy, người có quyền lợi, nghĩa vụ
liên quan đến vụ án là người có quyền lợi, nghĩa vụ bị ảnh hưởng trực tiếp bởi
quyết định của tòa án. Những người này không phải là bị can, bị cáo, nguyên
đơn dân sự, bị đơn dân sự, người được thi hành án, người phải thi hành án…
nhưng lại có liên quan đến các quyết định của Tòa án, quyết định thi hành án
của cơ quan THADS, quyết định về thi hành án, hành vi của Chấp hành viên
mà trong quá trình tổ chức thi hành án quyết định, hành vi đó của Chấp hành
viên làm ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của họ.
1.2.2. Quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại, người bị khiếu
nại về thi hành án dân sự
Thứ nhất: Quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại về THADS
Để đảm bảo cho người khiếu nại được thực hiện quyền khiếu nại một
cách hiệu quả, đồng thời nhằm tránh việc người khiếu nại lợi dụng quyền
khiếu nại làm mất uy tín của cán bộ, cơ quan nhà nước, làm mất thời gian,
công sức của các cơ quan hữu quan, khoản 1 Điều 143 Luật THADS năm 2008
được sửa đổi, bổ sung năm 2014 quy định người khiếu nại có quyền sau đây:
Tự mình khiếu nại hoặc thông qua người đại diện hợp pháp để khiếu
nại;
Nhờ luật sư giúp đỡ về pháp luật trong quá trình khiếu
nại;
-
Được nhận quyết định giải quyết khiếu nại;
Được biết các bằng chứng để làm căn cứ giải quyết khiếu nại; đưa ra
bằng chứng về việc khiếu nại và giải trình ý kiến của mình về bằng chứng đó;
-
Được khôi phục quyền, lợi ích hợp pháp đã bị xâm phạm và
được bồi thường thiệt hại, nếu có;
15
-
Được khiếu nại tiếp nếu không đồng ý với quyết định giải quyết
khiếu nại lần đầu của người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại;
- Rút khiếu nại trong bất kỳ giai đoạn nào của quá trình giải quyết khiếu nại.
Đồng thời với quyền, nhằm tránh việc người khiếu nại lợi dụng quyền
khiếu nại làm mất uy tín của cán bộ, cơ quan nhà nước, làm mất thời gian,
công sức của các cơ quan hữu quan, Luật THADS năm 2008 được sửa đổi,
bổ sung năm 2014 cũng quy định người khiếu nại có nghĩa vụ phải: Khiếu
nại đến đúng người có thẩm quyền giải quyết; trình bày trung thực sự
việc, cung cấp thông tin, tài liệu cho người giải quyết khiếu nại; chịu trách
nhiệm trước pháp luật về nội dung trình bày và việc cung cấp thông tin, tài
liệu đó; chấp hành nghiêm chỉnh quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu
lực thi hành và quyết định của Bộ trưởng Bộ Tư pháp.
Thứ hai: Quyền và nghĩa vụ của người bị khiếu nại về THADS
Để tạo điều kiện cần thiết bảo vệ quyền và nghĩa vụ của người bị
khiếu nại về THADS, khoản 1 Điều 144 Luật THADS năm 2008 được sửa
đổi, bổ sung năm 2014 quy định người bị khiếu nại có các quyền sau đây:
-
Được biết các căn cứ khiếu nại của người khiếu nại; đưa ra
bằng chứng về tính hợp pháp của quyết định, hành vi bị khiếu nại;
-
Được nhận quyết định giải quyết khiếu nại.
Đồng thời, người bị khiếu nại có các nghĩa vụ sau đây: Phải giải trình về
quyết định, hành vi bị khiếu nại, cung cấp các thông tin, tài liệu liên quan khi
người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại yêu cầu; chấp hành nghiêm chỉnh
quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực thi hành và quyết định của Bộ
trưởng Bộ Tư pháp; bồi thường, bồi hoàn, khắc phục hậu quả do quyết định,
hành vi trái pháp luật của mình gây ra theo quy định của pháp luật.
16
1.2.3. Thực hiện quyền khiếu nại THADS thông qua thủ tục
giải quyết khiếu nại về thi hành án dân sự
Trong quá trình thực hiện quyền khiếu nại về THADS của đương sự và
người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, cũng như trong quá trình giải quyết
khiếu nại của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền thì mỗi bước thực
hiện đều được quy định chặt chẽ về trình tự thủ tục và thời hạn thực hiện [31].
Nếu vì lý do chủ quan hay khách quan mà các bước giải quyết khiếu nại
không được thực hiện đầy đủ, đúng thời hạn quy định làm chậm trễ giải quyết
khiếu nại của đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan thì việc khiếu
nại của đương sự có thể xảy ra bất cứ giai đoạn nào của quá trình giải quyết
khiếu nại. Do vậy, trong quá trình thực hiện quyền khiếu nại, một mặt người
khiếu nại cần phải nắm rõ những quy định của pháp luật nói chung và pháp
luật khiếu nại về THADS nói riêng để thực hiện quyền khiếu nại của mình một
cách triệt để. Mặt khác, cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết
khiếu nại cần thiết phải nắm vững các quy định của pháp luật, quy chế giải
quyết khiếu nại để quá trình thực hiện đảm bảo quyền lợi cho các đương sự
và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Bên cạnh đó, giải quyết khiếu nại về THADS là hoạt động của cơ
quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền nên trong quá trình thực hiện có thể
xảy ra hiện tượng Thủ trưởng cơ quan THADS, cán bộ làm công tác tham
mưu lạm dụng quyền hành, áp đặt ý chí một cách trái pháp luật, né tránh
việc giải quyết khiếu nại hoặc do nhận thức hạn chế áp dụng sai pháp luật
làm chậm trể việc giải quyết khiếu nại, thậm chí có trường hợp từ chối đơn
khiếu nại. Do đó, trong quá trình thực hiện quyền khiếu nại thì người khiếu
nại và cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết khiếu nại cần
thiết phải tuân theo các bước và trình tự thủ tục luật định.
1.2.3.1. Giải quyết khiếu nại lần đầu
17
