Hệ thống chỉ tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thị quốc gia – Công cụ kiểm soát hiệu quả trong quản lý phát triển đô thị

Hệ tHống cHỉ tiêu cơ sở dữ liệu
pHát triển đô tHò quốc gia

Công Cụ kiểm soát hiệu quả
trong quản lý phát triển đô thò
ts.Kts. trần quốc tHái*
pgs.ts. Vũ tHò VinH**

din đn

Sự cần thiết phải có hệ thống chỉ tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thò
quốc gia

Như chúng ta đều biết, để đánh giá sức khỏe của một con người, trong y học đã dùng các chỉ số,
thông qua các chỉ số biết được tình hình sức khỏe tốt hay đang có những vấn đề cần phải quan
tâm. Đối với các đô thò cũng như vậy, rất cần một bộ chỉ số để đo “Sức khỏe của đô thò”, vì vậy
ngay từ những năm 1990, các tổ chức quốc tế đã ban hành các bộ chỉ số đô thò để hướng dẫn cho
các nước tham khảo học tập như: Chương trình Chỉ số đô thò (1993), Bộ chỉ số dự án đô thò lành
mạnh (1992), Bộ chỉ số các đô thò bền vững (1998), Bộ chỉ số đô thò toàn cầu (2007)…
Ở nước ta trong những năm gần đây, một số tổ chức quốc tế đã hợp tác để xây dựng các bộ chỉ
đánh giá đô thò như: Bộ chỉ số quan trắc đô thò (2009) và Bộ chỉ số đô thò thònh vượng (2015) do
UNHABITAT hỗ trợ, Bộ chỉ số đô thò Việt Nam ứng phó với biến đổi khí hậu do quỹ Rockefeller
hỗ trợ (2017). Năm 2016, Bộ Xây dựng, Tổng cục Thống kê đã phối hợp với UNHABITAT nghiên
cứu bộ chỉ số có tên gọi “Chuẩn hóa Bộ chỉ số đô thò Việt Nam - Phiên bản 1”.
Các bộ chỉ số được xây dựng vừa qua là các đề xuất rất quan trọng, nhưng để đi vào thực tiễn
và đáp ứng cho các đô thò có khả năng tự theo dõi từ cấp Trung ương đến cấp đòa phương, giúp
Nhà nước và Bộ Xây dựng có thể so sánh, đánh giá hàng năm mang tính khả dụng, khả thi và
bền vững thì rất cần phải được nghiên cứu đầy đủ hơn. Theo yêu cầu đó, năm 2016, căn cứ
vào Hiệp đònh được ký kết giữa Chính phủ Việt Nam và Hiệp hội Phát triển Quốc tế (IDA), dự
án MOC-02 có tên gọi “Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu phát triển đô thò quốc gia” là một trong
những nội dung của Hiệp đònh đã được thực hiện với sự chỉ đạo của Cục Phát triển đô thò - Bộ

Xây dựng (UDA).

SË 93 . 2018

25


Yêu cầu đối với Hệ thống chỉ tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thò
quốc gia

Mục tiêu xây dựng Hệ thống chỉ tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thò quốc gia là để từ đó UDA
và các đô thò có thể lên kế hoạch và quản lý hiệu quả sự phát triển đô thò trong tương lai và
đo lường tính hiệu quả trong việc thực hiện các chính sách quốc gia và thỏa mãn nhu cầu
của người dân. Vì vậy, Hệ thống chỉ tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thò quốc gia cần phải có
các chỉ số để phản ánh được các thông tin: Tình hình đô thò hóa (Ví dụ: Dân số, sử dụng đất
hiện tại và quy hoạch); Các mức thu nhập và nghèo đói (Ví dụ: Thu nhập trung bình trên đầu
người, các hộ thu nhập thấp); Tình hình cơ sở hạ tầng xã hội (Ví dụ: Nhà ở, trường học, bệnh
viện, trung tâm văn hóa); Tình hình cơ sở hạ tầng kỹ thuật (Ví dụ: Giao thông cấp 1, 2 và 3,
số hộ gia đình được đấu nối với nguồn cung cấp điện và nước); Tình hình và diễn biến đầu
tư cho phát triển và gắn kết giữa không gian, quy hoạch và mức vốn (Ví dụ: Các dự án ODA,
các đầu tư trong nước và đầu tư đòa phương); Chất lượng môi trường (Ví dụ: Ô nhiễm, lũ lụt,
tỉ lệ các hộ gia đình có thu gom rác thải).
Với yêu cầu nêu trên, Hệ thống chỉ tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thò quốc gia đã được xây dựng
đáp ứng 5 quan điểm sau đây:
1. Phản ánh đúng tình hình thực tế phát triển tại các đô thò Việt Nam về các vấn đề cơ bản của
đô thò trong xây dựng và quản lý đô thò.
2. Được xây dựng có tính kế thừa, lồng ghép với các chính sách quản lý và phát triển
đô thò.
3. Có sự tham khảo các bộ chỉ số đô thò quốc tế tốt nhất.
4. Phải bảo đảm tính khoa học.

5. Cần tăng cường tính chủ động của các đô thò, sự phối hợp giữa các ngành và các bên
liên quan.
Từ 5 quan điểm đó, Hệ thống chỉ tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thò quốc gia đã đề xuất bao
gồm 90 chỉ tiêu, trong đó:
Nhóm chỉ tiêu 1 - Đô thò hóa: Gồm 19 chỉ tiêu
Nhóm chỉ tiêu 2 - Thu nhập và nghèo đói: Gồm 9 chỉ tiêu
Nhóm chỉ tiêu 3 - Cơ sở hạ tầng xã hội: Gồm 14 chỉ tiêu
Nhóm chỉ tiêu 4 - Cơ sở hạ tầng kỹ thuật: Gồm 22 chỉ tiêu
Nhóm chỉ tiêu 5 - Môi trường và biến đổi khí hậu: Gồm 13 chỉ tiêu
Nhóm chỉ tiêu 6 - Đầu tư và quản trò đô thò: Gồm 13 chỉ tiêu
Như vậy, số lượng và nội dung các chỉ tiêu trong mỗi nhóm cần đảm bảo tính cân đối với nhau
và đáp ứng được một cách toàn diện việc phản ánh tình hình của đô thò.
Một yêu cầu quan trọng đối với Hệ thống chỉ tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thò quốc gia là
phải đảm bảo: Tính Khả dụng (các chỉ tiêu là rất cần thiết); Khả thi (có thể thu thập được số
liệu) và Bền vững (sau khi dự án hoàn thành vẫn thu thập được số liệu). Để đáp ứng yêu cầu
này, Hệ thống chỉ tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thò quốc gia cần phân theo ba lộ trình:
Lộ trình A: Là những chỉ số có khả năng thu thập được ngay trong giai đoạn thực hiện dự án
MOC-02 (kết thúc năm 2018).
Lộ trình B: Là những chỉ số chỉ có khả năng thu thập sau Lộ trình A từ 2-3 năm.
Lộ trình C: Là những chỉ số chỉ có khả năng thu thập sau Lộ trình A từ 4-5 năm.
Trên cơ sở 90 chỉ tiêu, thời điểm hiện tại, giai đoạn 1 (Lộ trình A) đã lựa chọn được 38 chỉ tiêu
gắn với 6 nhóm thông tin. Việc lựa chọn 38 chỉ tiêu trong 90 chỉ tiêu dựa trên 3 tiêu chí như: Các
chỉ tiêu phải bao quát được cả 06 nhóm thông tin; Ưu tiên các chỉ tiêu có sẵn thu thập được từ
Cục Thống kê và Chi cục Thống kê; Ưu tiên các chỉ tiêu có khả năng thu thập đònh kỳ ở đô thò
và ngành Xây dựng. Kết quả Hệ thống danh mục chỉ tiêu cơ sở dữ liệu đô thò quốc gia lộ trình
A được thể hiện ở bảng 1 dưới đây:

26

SË 93 . 2018

≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝
Bảng 1. Danh mục 38 Chỉ tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thò quốc gia

n Các biến số cần thu thập và phương pháp tính.

n Kỳ công bố; nguồn số liệu; đơn vò thu thập và tổng hợp số liệu.
n Khái niệm.

n Ý nghóa của chỉ tiêu.

Kết quả và các vấn đề đặt ra đối với Hệ thống chỉ
tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thò quốc gia

Hệ thống chỉ tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thò quốc gia được kết nối
với một phần mềm thân thiện dễ sử dụng để giúp cho công tác quản
lý được chính xác và nhanh chóng.
n Đối với các đô thò: Thông qua các chỉ tiêu và phần mềm, đô thò có
thể nhận biết được hiện trang thực tế của mỗi lónh vực đang ở mức độ
nào, chỉ tiêu nào đã đạt được so với quy đònh và chỉ tiêu nào còn hạn
chế cần phải tiếp tục cải thiện. Đồng thời cũng có thể biết đô thò mình
đang ở đâu so với tình hình chung của các đô thò khác trong vùng,
trong cùng loại và trong cả nước.
n Đối với các cơ quan quản lý như Cục Phát triển Đô thò - Bộ Xây
dựng: Là cơ quan quản lý Nhà nước chòu trách nhiệm “giám sát, tổng
hợp, đánh giá và báo cáo tình hình phát triển đô thò trên toàn quốc;
thiết lập, kiểm soát cơ sở dữ liệu đô thò và cung cấp thông tin về phát
triển đô thò”, nên việc hình thành Hệ thống chỉ tiêu cơ sở dữ liệu phát
triển đô thò quốc gia được kết nối với một phần mềm sẽ giúp công tác

quản lý ngày một hiệu quả.

Trong thời gian tới, dưới sự chỉ đạo của UDA, các bên liên quan sẽ tổ
chức đào tạo cho đại diện 20 đô thò thí điểm cũng như một số cán bộ
thuộc các đơn vò quản lý của Bộ Xây dựng giúp nắm bắt được việc
thu thập dữ liệu và cập nhật các dữ liệu đó vào phần mềm để quản
lý khai thác.
Hiện tại, Hệ thống chỉ tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thò quốc gia
mới chỉ tiến hành khảo sát tại 20 đô thò thí điểm và số lượng mới
là 38 chỉ tiêu. Trong đònh hướng tiếp theo, UDA sẽ chỉ đạo để tiến
hành thu thập các đô thò từ loại IV trở lên, có nghóa là trên 150 đô
thò. Về lâu dài sẽ là các đô thò trong cả nước với số lượng lên tới trên
800 đô thò và các chỉ tiêu lên tới 90 chỉ tiêu hoặc cao hơn (vì đây là
phần mềm được thiết kế mở với sự thay đổi chỉ tiêu tùy theo yêu
cầu quản lý). Như vậy, Hệ thống cơ sở dữ liệu phát triển đô thò quốc
gia là một công cụ quản lý phát triển đô thò rất hiệu quả. Tuy nhiên,
điều này cũng đòi hỏi năng lực của cán bộ trong công tác quản lý
phát triển đô thò của các cấp phải được nâng cao và đặc biệt là
trách nhiệm của chính quyền các đô thò trong việc quản lý đầy đủ
và chuẩn xác số liệu của đô thò mình.
Với trách nhiệm quản lý Nhà nước về lónh vực quản lý phát triển đô
thò, Bộ Xây dựng sẽ ban hành văn bản pháp lý để đưa Hệ thống chỉ
tiêu cơ sở dữ liệu phát triển đô thò quốc gia đi vào thực tế.
Tỷ lệ dòch vụ công trực tuyến đạt mức độ 2 trở lên thuộc thẩm quyền
của chính quyền cấp huyện (%).
Để những cán bộ làm công tác thu thập số liệu ở các đô thò cũng như
các cơ quan quản lý của Bộ Xây dựng hiểu thống nhất về danh mục
dữ liệu, mỗi chỉ tiêu đã được giải thích chi tiết bao gồm các nội dung:

* Phó Cục trưởng Cục Phát triển đô thò - BXD

** Tư vấn trưởng dự án MOC-02

SË 93 . 2018

27