Bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh: Bài 2 - ThS. Nguyễn Thị Bích Thủy

BÀI 2:
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ
VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ CÁCH
MẠNG GIẢI PHĨNG DÂN TỘC
ThS. Nguyễn Thị Bích Thủy
Đại học Kinh tế quốc dân

v1.0013103218

1


TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỘNG
Tại sao có thể khẳng định: Tư tưởng Hờ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải
phóng dân tộc có những luận điểm sáng tạo và đặc sắc, làm phong phú thêm học thuyết
Mác – Lênin về cách mạng thuộc địa. Chủ tịch Hồ Chí Minh trở thành 1 trong 100 con
người làm nên lịch sử thế kỷ XX?
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và 30 năm chiến tranh cách mạng Việt Nam
(1945- 1975) đã chứng minh tinh thần độc lập, tự chủ, tính khoa học, tính cách mạng và
sáng tạo của tư tưởng Hờ Chí Minh về con đường giải phóng dân tộc ở Việt Nam, soi
sáng cho dân tộc Việt Nam tiến lên, cùng nhân loại biến thế kỷ XX thành thế kỷ giải trừ
chủ nghĩa thực dân trên toàn thế giới như thế nào?

Nắm vững các nội dung phần thứ nhất này sẽ giúp chúng ta có cơ sở lý luận
khoa học để giải thích đúng vấn đề trên.

v1.0013103218

2

MỤC TIÊU
•

Nắm vững tính khoa học và cách mạng sâu sắc về vấn đề dân tộc thuộc địa,
sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa dân tộc và giai cấp, chủ nghĩa yêu nước
chân chính với chủ nghĩa quốc tế trong sáng trong tư tưởng Hờ Chí
Minh về dân tộc.

•

Nắm vững lý luận cách mạng giải phóng dân tộc của Hồ Chí Minh bao gồm
một hệ thống những quan điểm sáng tạo, độc đáo: Cách mạng giải phóng
dân tộc muốn thắng lợi phải đi theo con đường cách mạng vô sản; Cách
mạng giải phóng dân tộc trong thời đại mới phải do Đảng cộng sản lãnh
đạo; Lực lượng của cách mạng giải phóng dân tộc bao gồm tồn dân
tộc; Cách mạng giải phóng dân tộc cần được tiến hành chủ động, sáng
tạo và có khả năng giành thắng lợi trước cách mạng vơ sản ở chính
quốc; Cách mạng giải phóng dân tộc phải được tiến hành bằng con
đường cách mạng bạo lực.

•

Làm rõ giá trị lý luận và thực tiễn to lớn những luận điểm của tư tưởng Hờ Chí
Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc.

v1.0013103218

3

NỘI DUNG

Tư tưởng Hờ Chí Minh về vấn đề dân tộc.

Tư tưởng Hờ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc

Kết luận

v1.0013103218

4


1. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VẤN ĐỀ DÂN TỘC

1.1. Vấn đề dân tộc thuộc địa

1.2. Mối quan hệ giữa vấn đề dân tộc và giai cấp

v1.0013103218

5


1.1. VẤN ĐỀ DÂN TỘC THUỘC ĐỊA
Thực chất của vấn đề dân tộc thuộc địa
Đi sâu vấn đề dân tộc thuộc địa mà cốt lõi là đấu tranh tranh chống chủ
nghĩa thực dân, giải phóng dân tộc  Xác định con đường cách mạng:
Tư sản dân quyền
Thổ địa cách mạng

Xây dựng xã hội cộng sản
...........................................
Hồ Chí Minh: Nghiên cứu trong Chủ nghĩa thực dân

Vấn đề dân tộc

Chỉ ra hai xu hướng phát triển khách quan của dân tộc, xây dựng
cương lĩnh dân tộc tạo cơ sở cho đường lối, chính sách dân tộc của các
Đảng cộng sản trong thời đại ĐQCN
...........................................
V.I. Lênin: Nghiên cứu trong Chủ nghĩa đế quốc.
Các quan điểm có tính chất phương pháp luận để giải quyết các vấn
đề dân tộc: nguồn gốc, đặc trưng dân tộc, quan hệ giai cấp – dân tộc,
thái độ của giai cấp công nhân và đảng cộng sản đối với vấn đề dân tộc
...........................................
Mác – Ăngghen: Nghiên cứu trong Chủ nghĩa tư bản

v1.0013103218

6


BÀI TẬP TỰ NGHIÊN CỨU
•

Đọc thêm các tác phẩm:
 Tuyên ngôn của Đảng cộng sản- được xuất bản lần đầu ngày 21 tháng 2 năm
1848, là một trong các văn kiện chính trị có ảnh hưởng lớn nhất của thế giới.
Được viết bởi các nhà lý thuyết cộng sản Friedrich Engels và Karl Marx.
 Chủ nghĩa đế quốc, giai đoạn tột cùng của chủ nghĩa tư bản (Năm 1916) và

Cương lĩnh dân tộc của V.I.Lênin.

•

Phân tích:"Bức tranh tổng thể về xung đột dân tộc trên thế giới trong thời đại
ngày nay”.

v1.0013103218

7


1.1. VẤN ĐỀ DÂN TỘC THUỘC ĐỊA (tiếp theo)
Lựa chọn con đường phát triển của dân tộc

v1.0013103218

8


1.1. VẤN ĐỀ DÂN TỘC THUỘC ĐỊA (tiếp theo)
Cách tiếp cận từ quyền con người
“Tất cả mọi người đều sinh ra
có quyền bình đẳng. Tạo hóa
cho họ những quyền khơng ai
có thể xâm phạm được, trong
những quyền ấy có quyền
được sống, quyền tự do và
quyền mưu cầu hạnh phúc"

v1.0013103218

9


1.1. VẤN ĐỀ DÂN TỘC THUỘC ĐỊA (tiếp theo)
Độc lập dân tộc: nội dung cốt lõi của vấn đề dân tộc thuộc địa.
 xây dựng trên 2 cơ sở: truyền thống dân tộc và cơ sở thời đại.
•

Độc lập dân tộc phải gắn liền:
Độc lập + Chủ quyền + Thống nhất + Tồn vẹn lãnh thổ

•

Độc lập dân tộc phải gắn liền với những quyền cơ bản dân tộc phải đạt được:
Quyền tự quyết chính trị, kinh tế, văn hóa, ngoại giao

•

Độc lập dân tộc là quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm:
Chiến tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa. Hà Nội, Hải Phịng
và một số thành phố có thể bị tàn phá. Song nhân dân Việt Nam quyết khơng sợ.
Trích thư trả lời Tổng thống Mỹ Johnson (15-2-1967).

•

Độc lập dân tộc phải đem lại cơm no, áo ấm, hạnh phúc cho mọi người dân.

•

Độc lập dân tộc phải gắn với quyền bình đẳng giữa các dân tộc.

v1.0013103218

10


CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 1
Hồ Chí Minh khẳng định vấn đề gì trong luận điểm sau: “Nhân dân chúng tơi thành
thật mong muốn hịa bình. Nhưng nhân dân chúng tơi cũng kiên quyết chiến đấu đến
cùng để bảo vệ những quyền thiêng liêng nhất: toàn vẹn lãnh thổ cho Tổ quốc và
độc lập cho đất nước”?
a. Chủ nghĩa yêu nước chân chính - Một động lực lớn của đất nước.
b. Độc lập dân tộc - nội dung cốt lõi của vấn đề dân tộc thuộc địa.
c. Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
d. Giải phóng dân tộc tạo tiền đề để giải phóng giai cấp.
Trả lời:
•

Đáp án đúng là: b. Độc lập dân tộc - nội dung cốt lõi của vấn đę̀ dân tộc thuộc địa.

•

Vì: Trong quan nię̣m của Hồ Chí Minh, độc lập dân tộc thật sự, hồn tồn, gắn với hịa
bình, thống nhất, tồn vẹn lãnh thổ của đất nước.

•

Tham khảo: Xem II, 1. Tư tưởng Hồ Chí Minh vę̀ vấn đę̀ dân tộc (GT tr.61).

v1.0013103218

11


1.1. VẤN ĐỀ DÂN TỘC THUỘC ĐỊA (tiếp theo)
Chủ nghĩa u nước chân chính – Mơt động lực lớn của đất nước.
Từ những năm 1920 của thế kỷ XX,
Nguyễn Ái Quốc đã nhận thấy sự áp bức
bóc lột của CNĐQ đối với dân tộc thuộc
địa càng nặng nền thì phản ứng của dân
tộc bị áp bức càng quyết liệt  Sức
mạnh chiến đấu và thắng lợi trước bất cứ
thế lực ngoại xâm nào.
“Chính do tinh thần yêu nước mà quân đội và nhân dân ta đã mấy
năm trường chịu đựng trăm đắng nghìn cay, kiên quyết đánh cho
tan bọn thực dân cướp nước và bọn Việt gian phản quốc, kiên
quyết xây dựng một nước Việt Nam độc lập, thống nhất, dân chủ,
tự do, phú cướng, một nước Việt Nam dân chủ mới”.
Chủ nghĩa yêu nước chân chính của các dân tộc thuộc địa
v1.0013103218

12


BÀI TẬP TỰ NGHIÊN CỨU
1. Đọc thêm các tác phẩm:
•

Báo cáo về Bắc Kỳ, Trung kỳ và Nam kỳ – Mátxcơva năm 1924 của Hờ Chí Minh.

•

Nên học sử ta – Năm 1942 của Hờ Chí Minh.

2. Phân tích luận điểm của Hờ Chí Minh:
“Lúc nào dân ta đồn kết muôn người như một thì nước ta độc lập, tự do
Trái lại lúc nào dân ta khơng đồn kết thì bị nước ngoài xâm lấn”

v1.0013103218

13


1.2. MỐI QUAN HỆ GIỮA VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ VẤN ĐỀ GIAI CẤP
Quan điểm CN Mác – Lênin:

Dân tộc và giai cấp có mối
quan hệ chặt chẽ với nhau

• Từ khi ra đời, ở mỗi dân tộc, trong mỗi giai
đoạn lịch sử, có một giai cấp đứng ra làm đại
diện. Giai cấp sẽ trở thành đại diện chân
chính cho dân tộc.
• Áp bức dân tộc thực chất là áp bức giai cấp.
Muốn xóa bỏ áp bức giai cấp phải đi từ đấu
tranh giai cấp, thực hiện cách mạng để xóa
bỏ giai cấp thống trị.
• Cuộc đấu tranh của giai cấp vơ sản , ngay từ

đầu đã mang tính dân tộc.
( CNTB  mẫu thuẫn giai cấp trở thành vấn đề
trung tâm.
Giải phóng giai cấp  giải phóng dân tộc).

v1.0013103218

Tư tưởng Hờ Chí Minh:
Nhưng tùy từng thời kỳ để giải quyết đúng
đắn mối quan hệ này  Xuất phát thực tiễn
Việt Nam.
Giải phóng dân tộc là tiền đề giải phóng
giai cấp.
14


1.2. MỐI QUAN HỆ GIỮA VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ VẤN ĐỀ GIAI CẤP (tiếp theo)
Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội
•

CN Mác – Lênin: Giải phóng giai cấp  giải phóng dân tộc  giải phóng con người.
"... Xây dựng một xã hội liên hiệp,
trong đó sự tự do phát triển của mỗi người, là điều kiện
cho sự tự do và phát triển của tất cả mọi người.”
Con người bước từ vương quốc tất yếu sang vương quốc tự do.

•

Tư tưởng Hờ Chí Minh:
 Độc lập dân tộc là cơ sở là tiền đề đi tới chủ nghĩa xã hội. Chủ nghĩa xã hội chính là

để bảo vệ thành quả độc lập dân tộc, thực hiện mục tiêu cách mạng: ấm no, hạnh
phúc cho nhân dân.
 Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, đó chính là xu hướng phát triển chủ yếu
của loài người trong thời đại ngày nay.

v1.0013103218

15


CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 2
Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, ở Việt Nam và các nước thuộc địa, cuộc cách mạng
nào phải đặt lên hàng đầu?
a.

Cách mạng xã hội chủ nghĩa.

b.

Cách mạng giải phóng giai cấp nơng dân.

c.

Cách mạng giải phóng dân tộc.

d.

Cách mạng giải phóng con người một cách toàn diện.

Trả lời:

Đáp án đúng là: c. Cách mạng giải phóng dân tộc.
Vì: Bối cảnh lịch sử Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
 Mâu thuẫn cơ bản: Toàn thể dân tộc Việt Nam >< Thực dân Pháp xâm
lược. Giải phóng dân tộc khỏi ách thống trị của chủ nghĩa thực dân là điều kiện để giải
phóng giai cấp.
Tham khảo: I.1. Tư tưởng Hờ Chí Minh về vấn đề dân tộc ( GT.Tr 66).

v1.0013103218

16


GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG
Câu hỏi: Phân tích luận điểm của Hồ Chí Minh: “Nước được độc lập mà dân khơng được hưởng hạnh
phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì”.
Trả lời:
•

Chủ nghĩa Mác – Lênin : Giải phóng giai cấp  giải phóng dân tộc  giải phóng con người “ "... Xây dựng
một xã hội liên hiệp, trong đó sự tự do phát triển của mỗi người, là điều kiện cho sự tự do và phát triển của
tất cả mọi người. Con người bước từ vương quốc tất yếu sang vương quốc tự do”.

•

Kinh nghiện xây dựng chủ nghĩa xã hội của Chính quyền Xơviết.

•

Xuất phát từ thực tiễn Việt Nam: Bối cảnh lịch sử (Cuộc khai thác thuộc địa của thực dân Pháp) và bối cảnh
thời đại (Chủ nghĩa đế quốc).

•

Tư tưởng Hồ Chí Minh:


Độc lập dân tộc là cơ sở là tiền đề đi tới chủ nghĩa xã hội. Chủ nghĩa xã hội chính là để bảo vệ thành
quả độc lập dân tộc, thực hiện mục tiêu cách mạng: ấm no, hạnh phúc cho nhân dân. Người khẳng
định: “Yêu Tổ quốc, yêu nhân dân phải gắn liền với yêu chủ nghĩa xã hội, vì có tiến lên chủ nghĩa xã
hội thì nhân dân mình mới ngày một no ấm thêm. Tổ quốc mỗi ngày một giàu mạnh thêm”.



Người nói: “Chỉ có chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản mới giải phong được các dân tộc bị áp bức và
những người lao đông trên thế giới khỏi ách nô lệ” .

v1.0013103218

17


2. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CÁCH MẠNG GIẢI PHĨNG DÂN TỘC
2.1. Cách mạng giải phóng dân tộc muốn thắng lợi phải đi theo con đường cách
mạng vô sản
2.2. Cách mạng giải phóng dân tộc trong thời đại mới phải do Đảng Cộng sản
lãnh đạo
2.3. Cách mạng giải phóng dân tộc bao gồm toàn dân tộc
2.4. Cách mạng giải phóng dân tộc cần được tiến hành chủ động, sáng tạo và có
khả năng giành thắng lợi trước cách mạng vơ sản ở chính quốc
2.5. Cách mạng giải phóng dân tộc phải được tiến hành bằng con đường cách

mạng bạo lực.

v1.0013103218

18


MINH HỌA

v1.0013103218

19


2.1. CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC MUỐN THẮNG LỢI PHẢI ĐI THEO CON ĐƯỜNG CÁCH
MẠNG VƠ SẢN
•
Cơ sở luận điểm:


Thực tiễn cách mạng Việt Nam cuối thế ký XIX, đầu thế kỷ XX, một số đại diện tiêu biểu cho khuynh
hướng cứu nước theo hệ tư tưởng phong kiến, tư sản:

Phan Bội Châu
“Đưa hổ cửa trước, rước beo cửa sau”

Phan Chu Trinh
“Xin giặc rủ lịng thương”

Hồng Hoa Thám

“Mang nặng cốt cách phong kiến”

 Tổng kết kinh nghiệm của các cuộc cách mạng điển hình trên thế
giới “Trong thế giới bây giờ chỉ có cách mệnh Nga là đã thành
cơng và thành công đến nơi, nghĩa là dân chúng được hưởng
cái hạnh phúc tự do, bình đẳng thật...”
•

Hồ Chí Minh khẳng định: Tiến hành cách mạng giải phóng dân tộc và dần dần từng bước “ đi tới xã hội
cộng sản” ; Lực lượng lãnh đạo cách mạng là giai cấp cơng nhân mà đội tiên phong của nó là Đảng Cộng
sản; Lực lượng cách mạng là khối đoàn kết tồn dân, nịng cốt liên minh giữa giai cấp cơng nhân và giai
cấp nơng dân và lao động trí óc; Sự nghiệp cách mạng của Việt Nam là một bộ phận khăng khít của cách
mang thế giới cho nên phải đoàn kết quốc tế.

v1.0013103218

20


2.2. CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC TRONG THỜI ĐẠI MỚI PHẢI DO
ĐẢNG CỘNG SẢN LÃNH ĐẠO
Cách mạng trước hết phải có Đảng:
•

Muốn làm cách mệnh “trước phải làm cho dân giác ngộ … phải
giảng giải lý luận và chủ nghĩa cho dân hiểu”, “cách mệnh phải
hiểu phong trào thế giới, phải bày sách lược cho dân… Vậy nên,
sức cách mệnh phải tập trung, muốn tập trung phải có đảng
cách mệnh’’

•

“Trước hết phải có Đảng cách mệnh, để trong thì vận động và tổ
chức dân chúng, ngồi thì liên lạc với dân tộc bị áp bức và giai
cấp vô sản mọi nơi. Đảng có vững CM mới thành cơng, cũng
như người lái đị có vững thuyền mới chạy”.

Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng của giai cấp công nhân, của
nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam: “là những người
thợ thuyền, dân cày và lao động trí óc kiên quyết nhất, hăng hái
nhất, trong sạch nhất, tận tâm tận lực phụng sự Tổ quốc và nhân
dân” quy tụ được lực lượng và sức mạnh của toàn bộ giai cấp
công nhân và cả dân tộc Việt Nam.
v1.0013103218

Đảng là ngọn cờ lănh đạo duy
nhất đối với CMVN và trở thành
nhân tố hàng đầu đảm bảo mọi
thắng lợi của CM.


2.3. LỰC LƯỢNG CỦA CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC BAO GỒM TOÀN
DÂN TỘC
“ Cách mạng là việc chung cả dân chúng chứ khơng
phải việc một hai người”.

v1.0013103218

•

Tồn dân tộc là tất cả mọi giai cấp, tầng lớp trong đó
nịng cốt là liên minh giai cấp: công nhân, nông dân
và trí thức.

•

Động lực của cách mạng là giai cấp cơng nhân và
nơng dân “ Cơng nơng là gốc cách mạng

•

Bạn đồng minh của cách mạng là “ Những học trò,
nhà buôn nhỏ, địa chủ nhỏ... ba hạng ấy chỉ là bầu
bạn cách mệnh của công nông thôi”.

22


2.4. CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC CẦN ĐƯỢC TIẾN HÀNH CHỦ ĐỘNG,
SÁNG TẠO VÀ CÓ KHẢ NĂNG GIÀNH ĐƯỢC THẮNG LỢI TRƯỚC CÁCH MẠNG
VƠ SẢN Ở CHÍNH QUỐC

 Chưa có sự quan tâm sâu sắc đến vấn đề dân tộc thuộc
địa. Các ơng nói nhiều hơn đến vấn đề đấu tranh giai
cấp và CMVS.
“VÔ SẢN TẤT CẢ CÁC NƯỚC ĐOÀN KẾT LẠI”

 Quan điểm của Quốc tế Cộng sản:
"Chỉ có thể thực hiện hồn tồn cơng cuộc giải
phóng các thuộc địa khi giai cấp vô sản giành được

thắng lợi ở các nước tư bản tiên tiến“
 Vấn đề dân tộc đã được đặt ra với những người cộng
sản, song trọng tâm cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản
thế giới vẫn đang tập trung ở Tây Âu, do vậy tương lai
của cách mạng GPDT ở thuộc địa vẫn được nhìn nhận
trong sự phụ thuộc vào CMVS ở chính quốc.
“VƠ SẢN TẤT CẢ CÁC NƯỚC VÀ DÂN TỘC BỊ ÁP
BỨC LIÊN HIỆP LẠI”
 Cách mạng ở thuộc địa phụ thuộc vào Chính quốc.
v1.0013103218

23


•

“Hai thứ Cách mạng tuy có khác nhau, nhưng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau”
"...Nọc độc và sức sống của con rắn độc chủ nghĩa tư bản
đang tập trung ở các thuộc địa hơn là ở chính quốc...”
Đó là mối quan hệ Bình đẳng chứ khơng phải quan hệ lệ thuộc hay quan hệ chính phụ

•

Nhận thức đúng vai trị và vị trí chiến lược của cách mạng thuộc địa và sức mạnh dân tộc:

 Cách mạng giải phóng dân tộc có thể giành thắng lợi trước cách mạng vơ sản ở chính
quốc  Cách mạng tiến hành chủ động sáng tạo.
"An Nam dân tộc cách mệnh thành cơng thì tư bản Pháp yếu, tư bản Pháp yếu thì cơng
nơng Pháp làm giai cấp cách mạng cũng dễ. Và nếu cơng nơng Pháp làm cách mệnh
thành cơng thì dân tộc An Nam sẽ được tự do”

v1.0013103218

24


BÀI TẬP TỰ NGHIÊN CỨU
1. Đọc thêm các bài viết và tác phẩm:
•

Báo cáo về Bắc kỳ, Trung kỳ và Nam kỳ, Hồ Chí Minh năm 1924.

•

Tun ngơn của Đảng cộng sản, Mác – Ăngghen năm 1844.

2. Phân tích làm rõ luận điểm sau của Hồ Chí Minh:
•

“… Mác đã xây dựng học thuyết của minh trên một triết lý nhất định của lịch sử,
nhưng lịch sử nào? Lịch sử châu Âu. Mà châu Âu là gì? Đó chưa phải là toàn thể
nhân loại… Xem xét lại chủ nghĩa Mác về cơ sở lịch sử của nó, củng cố nó bằng
dân tộc học phương Đơng”.

•

Gợi ý:
 CN Mác nghiên cứu trong chủ nghĩa tư bản và gắn với đặc điểm lịch sử dân tộc
châu Âu (yếu tố về kinh tế, chính trị…).
 Bối cảnh lịch sử Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX.
 Những giá trị truyền thống dân tộc và văn hóa phương đơng.

 Tư tưởng Hồ Chí Minh: là kết quả của sự vận dụng sáng tạo và phát triển chủ
nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, đồng thời là sự kết tinh tinh
hoa dân tộc và trí tuệ thời đại.

v1.0013103218

25