(Luận văn thạc sĩ) tổ chức và hoạt động của trung tâm lưu trữ và thư viện trường đại học phòng cháy chữa cháy

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

-----------------------

TẠ THỊ HIỀN

TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM
LƢU TRỮ VÀ THƢ VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC
PHÕNG CHÁY CHỮA CHÁY

LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN – THƢ VIỆN

Hà Nội - 2018


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

-----------------------

TẠ THỊ HIỀN

TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM
LƢU TRỮ VÀ THƢ VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC
PHÕNG CHÁY CHỮA CHÁY

Chuyên ngành: Thông tin –Thƣ viện
Mã số: 60320203

LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN – THƢ VIỆN

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Huy Chƣơng

Hà Nội - 2018


MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ......................................................................................... 4
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ ........................................................... 5
MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 6
1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................. 6
2. Tình hình nghiên cứu .................................................................................................... 8
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................... 13
4. Giả thuyết nghiên cứu ................................................................................................ 13
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 14
6. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 14
7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài ......................................................... 15
8. Dự kiến kết quả nghiên cứu ..................................................................................... 15
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC ..... 17
TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM LƢU TRỮ VÀ THƢ
VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC PHÕNG CHÁY CHỮA CHÁY ................. 17
1.1. Những vấn đề lý luận chung về tổ chức và hoạt động thông tin thƣ
viện ....................................................................................................... 17
1.1.1. Một số khái niệm ..................................................................... 17
1.1.2. Vai trị của tổ chức và hoạt động thơng tin thư viện ................ 21
1.1.3. Yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động thơng tin thư viện 23
1.1.4. Tiêu chí đánh giá tổ chức và hoạt động thông tin thư viện ...... 26
1.2. Khái quát về trƣờng Đại học Phòng cháy Chữa cháy và trung tâm
Lƣu trữ và Thƣ viện của Trƣờng ........................................................... 27
1.2.1. Khái quát về trường Đại học Phòng cháy Chữa cháy ............. 27
1.2.2. Khái quát về trung tâm Lưu trữ và Thư viện ............................ 29

1.3. Tầm quan trọng của công tác tổ chức và hoạt động đối với trung tâm
Lƣu trữ và Thƣ viện trƣờng Đại học Phòng cháy Chữa cháy ................. 31

1


CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG THÔNG
TIN - THƢ VIỆN TẠI TRUNG TÂM

LƢU TRỮ VÀ THƢ VIỆN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC PHÕNG CHÁY CHỮA CHÁY ..................................... 33
2.1. Thực trạng công tác tổ chức................................................................................ 33
2.1.1. Cơ cấu tổ chức ......................................................................... 33
2.1.2. Đội ngũ cán bộ ........................................................................ 34
2.1.3. Cơ sở vật chất – kỹ thuật ........................................................ 41
2.1.4. Nguồn kinh phí hoạt động ........................................................ 41
2.2. Thực trạng hoạt động. ............................................................................................ 42
2.2.1. Công tác phát triển nguồn lực thông tin. ................................. 42
2.2.2. Xử lí tài liệu ............................................................................. 46
2.2.3. Tổ chức kho và bảo quản tài liệu ............................................. 49
2.2.4. Công tác phục vụ người dùng tin ............................................. 52
2.2.5. Ứng dụng công nghệ thông tin. ................................................ 59
2.2.6. Các hoạt động khác ................................................................. 60
2.3. Nhận xét, đánh giá chung về công tác tổ chức và hoạt động của
trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện trƣờng Đại học Phòng cháy Chữa
cháy……..………………………………………………………………………62
2.3.1. Nhận xét .................................................................................. 62
2.3.2. Đánh giá .................................................................................. 66
2.3.3. Nguyên nhân ............................................................................ 69

CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC VÀ NÂNG CAO
HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM LƢU TRỮ VÀ THƢ
VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC PHÕNG CHÁY CHỮA CHÁY ........................ 70
3.1. Nhóm giải pháp về tổ chức ............................................................. 70
3.1.1. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức ....................................................... 70
3.1.2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ...................................... 73
3.1.3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, nâng cấp phần
mềm thư viện ......................................................................................... 77
2


3.2. Nhóm giải pháp về hoạt động ......................................................... 78
3.2.1. Phát triển nguồn lực thơng tin ................................................. 78
3.2.2. Hồn thiện cơng tác xử lí tài liệu ........................................... 82
3.2.3. Nâng cao hiệu quả công tác tổ chức kho và bảo quản tài liệu . 82
3.2.4. Đổi mới công tác phục vụ NDT ................................................ 83
3.2.5. Đẩy mạnh ứng dụng CNTT ...................................................... 84
KẾT LUẬN .......................................................................................................................... 86
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................. 87

3


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CNTT

Công nghệ thông tin

CSDL

Cơ sở dữ liệu

ĐH PCCC

Đại học Phịng cháy chữa cháy

KHCN

Khoa học cơng nghệ

LT&TV

Lƣu trữ và thƣ viện

NDT

Ngƣời dùng tin

PCCC

Phòng cháy chữa cháy

TT – TV

Thông tin – Thƣ viện

TV

Thƣ viện

4


DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ
Danh mục Bảng
Bảng 2.1.

Trình độ học vấn của đội ngũ cán bộ thƣ viện……………

35

Bảng 2.2.

Cơ cấu độ tuổi của cán bộ Trung tâm ................................

35

Bảng 2.3.

Trình độ ngoại ngữ của cán bộ Trung tâm ....

37

Bảng 2.4.

Trình độ tin học của cán bộ Trung tâm ............................... 38

Bảng 2.5.

Phân công lao động tại các bộ phận của Trung tâm ...........

39

Bảng 2.6.

Tài liệu thƣ viện theo nội dung .........................................

43

Bảng 2.7.

Tài liệu thƣ viện theo ngôn ngữ .........................................

44

Bảng 2.8.

Tần suất khai thác sử dụng của NDT

57

Bảng 2.9.

Tỷ lệ đáp ứng nhu cầu tin…………………………………. 79

Bảng 2.10.

Tỷ lệ các lĩnh vực tài liệu NDT có nhu cầu .......................

80

Danh mục Biểu đồ
Biểu đồ 2.1.

Bạn đọc sử dụng ngôn ngữ tài liệu .................................

Biểu đồ 2.2.

NDT đánh giá về thời gian cung cấp tài liệu của thƣ viện….. 54

Biểu đồ 2.3.

NDT đánh giá mức độ thƣ viện đáp ứng nhu cầu thông tin… 58

45

Danh mục Hình vẽ
Hình 2.1.

Cơ cấu tổ chức trung tâm LT&TV trƣờng ĐH PCCC .....

34

Hình 2.2.

Giao diện tìm kiếm trên phần mềm Libol 5.5 ................

55

Hình 2.3.

Cơ cấu tổ chức của Trung tâm LT&TV sau khi điều chỉnh..

72

5


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong xã hội hiện đại, thông tin - tri thức là nguồn lực tiềm tàng và
không cạn kiệt, đƣợc coi là nhân tố động lực cho sự phát triển. Cùng với sự
phát triển mạnh mẽ về mọi mặt nhƣ: kinh tế, chính trị, văn hóa… đặc biệt là sự
phát triển vƣợt bậc của khoa học kỹ thuật, sự gia tăng theo cấp số nhân của
khối lƣợng thơng tin tri thức thì nhu cầu thông tin của ngƣời dùng tin cũng
không ngừng tăng lên. Điều này địi hỏi các cơ quan thơng tin phải bắt nhịp và
nâng cao hiệu quả hoạt động. Trung tâm thông tin - thƣ viện của mỗi trƣờng đại
học là một thiết chế văn hóa, là giảng đƣờng thứ hai của sinh viên. Có rất nhiều
yếu tố ảnh hƣởng tới hoạt động của một trung tâm thông tin - thƣ viện, trong đó
yếu tố tổ chức đóng vai trị vơ cùng quan trọng, bởi một mơ hình tổ chức phù
hợp cùng với quy trình hoạt động khoa học sẽ đem lại lợi ích hết sức to lớn:
khai thác triệt để sức lao động và khả năng sáng tạo của cán bộ, tận dụng tối
đa nguồn lực thông tin, giảm thiểu hƣ hại, hao phí về vật chất… Từ đó tăng
năng suất tạo nên hiệu quả cao trong hoạt động.
Cùng với xu hƣớng chung của thế giới, ở Việt Nam, công tác tổ chức và
hoạt động trong một cơ quan thông tin – thƣ viện cũng đóng vai trị hết sức
quan trọng. Nó cho thấy khả năng phát triển cũng nhƣ thế mạnh của cơ quan đó
trên tất cả các mặt nhƣ: nguồn nhân lực, quy trình nghiệp vụ, các sản phẩm
dịch vụ… Đặc biệt là trong bối cảnh những năm gần đây ở nƣớc ta, sự phát

triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ và sự “bùng nổ thông tin” đã tạo nên sự
thay đổi diện mạo của toàn xã hội. Công nghệ thông tin đã tác động vào tất cả
các ngành nghề, tổ chức. Đặc biệt, cuộc Cách mạng cơng nghệ 4.0 đang diễn ra
mạnh mẽ trên tồn thế giới. Bên cạnh những cơ hội mới, cuộc cách mạng này
cũng đặt ra cho chúng ta nhiều thách thức phải đối mặt. Ngành thƣ viện cũng
khơng nằm ngồi xu hƣớng đó. Từ các thƣ viện hoạt động theo phƣơng thức
thủ cơng, truyền thống, tới nay nƣớc ta đã có rất nhiều các trung tâm thông tin
6


– thƣ viện hiện đại. Việc sử dụng hệ thống máy tính điện tử cùng các phần
mềm chuyên dụng đã tạo nên bƣớc đột phá trong hoạt động thƣ viện, làm thay
đổi các quy trình nghiệp vụ của hoạt động thƣ viện theo hƣớng hiện đại hóa. Sự
thay đổi này là tiến bộ vì nó tạo nên nhiều lợi ích cho cả thƣ viện và ngƣời
dùng tin. Tuy nhiên, từ đó cũng bộc lộ nhiều hạn chế trong cơng tác tổ chức
và hoạt động của một cơ quan thông tin thƣ viện. Chính vì vậy, đã đặt ra u
cầu cho công tác tổ chức và hoạt động tại các cơ quan thông tin – thƣ viện
cần phải thực sự khoa học, hợp lý để phát huy đúng vai trò của thông tin,
nâng cao chất lƣợng tổ chức - hoạt động của cơ quan.
Trƣờng Đại học Phòng cháy chữa cháy là một trƣờng thuộc khối các
trƣờng đại học trong lực lƣợng vũ trang nhân dân. Trung tâm Lƣu trữ và Thƣ
viện là một yếu tố quan trọng cấu thành nên hệ thống giáo dục đào tạo của nhà
trƣờng. Đây là cầu nối giữa thơng tin và ngƣời sử dụng, đóng vai trò quan trọng
trong việc hỗ trợ học tập , giảng dạy và nghiên cƣ́u khoa ho ̣c . Những năm gần
đây, Trung tâm Lƣu trƣ̃ và Thƣ viê ̣n Trƣờng Đại học Phịng cháy chữa cháy đã có
những chuyển biến tích cực góp phần đáp ứng đƣợc chất lƣợng đào tạo, nghiên
cứu khoa học, cũng nhƣ quy mô mở rộng của nhà trƣờng. Từ một bộ phận trực
thuộc Phòng Quản lý Khoa học, năm 2010, thƣ viện đã tách ra và trở thành một
trung tâm độc lập. Tới nay, cùng với quy mô mở rộng của nhà trƣờng (cả về cơ sở
và các loại hình đào tạo), Trung tâm đã phát triển và thành lập nên ba thƣ viện ở

03 cơ sở khác nhau. Điều này cho thấy sự lớn mạnh của Trung tâm. Tuy nhiên,
cùng với sự lớn mạnh đó thì cơng tác tổ chức và quy trình hoạt động nghiệp vụ
của trung tâm cũng gặp khơng ít khó khăn. Mặc dù đã đƣợc đầu tƣ hệ thống cơ sở
vật chất, trang thiết bị, phần mềm tƣơng đối hiện đại nhƣng các hoạt động của
Trung tâm chƣa thực sự phát huy hết hiệu quả. Qua quá trình làm việc tại thƣ viện
Trƣờng Đại học Phịng cháy chữa cháy, tơi nhận thấy lĩnh vực tổ chức và hoạt
động tại đây vẫn còn những hạn chế. Việc nhận ra những hạn chế đó và có các
giải pháp khắc phục trong cơng tác tổ chức, hoạt động là hết sức cần thiết để nâng
cao chất lƣợng phục vụ của Trung tâm. Xuất phát từ những ý nghĩa lý luận và thực
7


tiễn, dựa trên những kiến thức đã đƣợc lĩnh hội trong q trình học tập và cơng
tác, sau một thời gian nghiên cứu, tìm hiểu và lựa chọn đề tài Luận văn thạc sĩ, tôi
đã quyết định chọn đề tài: “Tổ chức và hoạt động của trung tâm Lưu trữ và Thư
viện trường Đại học Phòng cháy Chữa cháy” làm đề tài luận văn tốt nghiệp cao
học chuyên ngành thƣ viện. Với đề tài này, tôi mong muốn vận dụng những kết
quả trong quá trình nghiên cứu để tìm ra những mặt hạn chế trong việc tổ chức,
hoạt động và đề xuất các giải pháp cụ thể để khắc phục những hạn chế đó. Nhờ
vậy, có thể nâng cao hiệu quả hoạt động của Trung tâm, góp phần khơng nhỏ vào
việc thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị giảng dạy và nghiên cứu khoa học của
nhà trƣờng trong công cuộc đổi mới đất nƣớc.
2. Tình hình nghiên cứu
Liên quan đến đề tài tổ chức và hoạt động của cơ quan thơng tin - thƣ
viện trong và ngồi nƣớc đã có nhiều tài liệu, cơng trình của nhiều tác giả
nghiên cứu, tiêu biểu có các tài liệu sau:
2.1. Nghiên cứu về công tác tổ chức thư viện
Trên thế giới
Tác giả McDonald A. có bài “Planning academic library buildings for a
new age: Some principles, trends, and developments in the United Kingdom” =

“Kế hoạch xây dựng thư viện cho một thời kì mới: Một số nguyên tắc, xu
hướng, và sự phát triển ở Vương quốc Anh” [36]. Bài viết nêu lên kế hoạch xây
dựng thƣ viện cho một thời kì mới với một số nguyên tắc, xu hƣớng, và sự phát
triển ở Vƣơng quốc Anh.
Tác giả Billy E. Frye có bài “Some Reflections on Universities, Libraries
and Leadership” = “Một số phản ánh về các trường đại học, thư viện và lãnh
đạo” [32]. Bài viết phản ánh mối quan hệ giữa các trƣờng đại học, thƣ viện và
lãnh đạo. Mối quan hệ này có ảnh hƣởng rất lớn đến cơng tác tổ chức và hoạt
động thƣ viện.
Hai tác giả Robert D. Stueart và Moran Barbara B. có cuốn “Library and
Information Center Management” = “Quản lý thư viện và trung tâm thông
8


tin”[39]. Nội dung cuốn sách đƣa ra những phƣơng cách quản lý thƣ viện và
trung tâm thông tin.
Các tài liệu trên đã đƣa ra những đóng góp đối với phƣơng pháp tổ chức
trong các thƣ viện cũng nhƣ trung tâm thơng tin. Đây là những tài liệu bổ ích
cho các đề tài thuộc lĩnh vực tổ chức thƣ viện.
Trong nước:
Cuốn sách“Quản lý thư viện và trung tâm thông tin” của tác giả Nguyễn
Tiến Hiển và Nguyễn Thị Lan Thanh [13]. Cuốn sách trình bày lý thuyết chung
về tổ chức quản lý và tổ chức quản lý trong cơ quan thƣ viện thông tin, về tổ
chức lao động trong cơ quan thƣ viện thông tin, về cơ cấu tổ chức một số loại
hình thƣ viện và cơ quan thơng tin tại Việt Nam và lập kế hoạch, báo cáo công
tác thƣ viện thơng tin.
Cuốn sách “Q trình hình thành, phát triển thư viện đại học Mỹ và một
số bài học kinh nghiệm cho thư viện đại học Việt Nam” [6] của tác giả Nguyễn
Huy Chƣơng. Cuốn sách là sự nghiên cứu thực trạng hình thành và phát triển
thƣ viện đại học Mỹ - một nƣớc có chính sách và đầu tƣ hiệu quả cho hoạt động

thƣ viện để từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm cho sự phát triển của thƣ
viện Việt Nam.
Trong cuốn sách chuyên khảo: “ Hoạt động thông tin – thư viện với vấn
đề đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam” [9] chƣơng sách:
“Thực trạng và giải pháp thúc đẩy hoạt động thông tin - thư viện đại học Việt
Nam” của tác giả Nguyễn Huy Chƣơng và Trần Mạnh Tuấn đã nêu lên thực
trạng và giải pháp thúc đẩy hoạt động thông tin – thƣ viện đại học Việt Nam.
Giáo trình“Tổ chức và quản lý cơng tác thơng tin – thư viện” của tác giả
Bùi Loan Thùy và Đào Hoàng Thúy [26]. Đây là giáo trình dùng trong các
trƣờng cao đẳng và đại học về chuyên ngành thông tin –thƣ viện.
Hai tác giả Trần Thị Quý và Đỗ Văn Hùng xuất bản cuốn “Tự động hóa
trong hoạt động thơng tin thư viện” [23]. Nội dung cuốn sách nêu những vấn

9


đề liên quan đến công nghệ thông tin nhằm hiện đại hóa hoạt động thơng tin –
thƣ viện.
Các tài liệu trên đã nghiên cứu từ khái quát đến cụ thể các vấn đề liên
quan tới công tác tổ chức và hoạt động thông tin - thƣ viện giúp bạn đọc có thể
tham khảo những vấn đề hữu ích khi nghiên cứu về lĩnh vực này.
Ngồi các sách, giáo trình trên, liên quan tới lĩnh vực tổ chức và hoạt
động thông tin - thƣ viện cịn có rất nhiều các đề tài, các bài báo.
Tác giả Nguyễn Huy Chƣơng có rất nhiều bài viết liên quan đến công tác
tổ chức và hoạt động thƣ viện nhƣ bài“Một số vấn đề về tổ chức quản lý thư
viện đại học” [8]. Bài viết đã đƣa ra các vấn đề về tổ chức quản lý thƣ viện ở
trƣờng đại học và đề xuất các giải pháp phát triển thƣ viện đại học. Bài viết
trong báo cáo hội thảo Liên hiệp Thƣ viện các trƣờng đại học phía Bắc “ Từ
thực trạng đổi mới mơ hình thư viện đại học Mỹ, suy nghĩ về xu hướng đổi mới
tổ chức, quản lý thư viện đại học Việt Nam” [5]. Từ nghiên cứu lịch sử hình

thành và phát triển của thƣ viện đại học Mỹ, tác giả chỉ ra vai trị của cơng tác
tổ chức quản lý thƣ viện đặc biệt quan trọng, là cơ sở, động lực và phƣơng thức
khiến cho hoạt động của thƣ viện ngày càng đi đúng hƣớng, đáp ứng đƣợc
những đòi hỏi trong từng giai đoạn của nền giáo dục đại học hiện nay.
Đề tài nghiên cứu cấp cơ sở “Nghiên cứu xây dựng mơ hình tổ chức và
hoạt động trung tâm thông tin – thư viện đại học” [7] do tác giả Nguyễn Huy
Chƣơng làm chủ nhiệm đã thông qua việc nghiên cứu thực trạng, đƣa ra đƣợc
mơ hình phù hợp cho tổ chức và hoạt động trung tâm thông tin – thƣ viện đại
học, không chỉ trong phạm vi Đại học Quốc gia mà cịn phù hợp cho trung tâm
thơng tin – thƣ viện đại học trong cả nƣớc.
Luận án “Quản lý thư viện hiện đại tại Việt Nam” của tác giả Nguyễn
Văn Thiên [24]. Luận án đã đƣa ra cơ sở lý luận về thƣ viện hiện đại, tìm hiểu
thực trạng thƣ viện Việt Nam để từ đó đƣa ra đề xuất nhằm quản lý thƣ viện
hiện đại tại Việt Nam có hiệu quả.

10


Luận văn “Tổ chức và hoạt động của thư viện Trường Đại học Bách
khoa Hà Nội trong giai đoạn công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước” của tác
giả Tạ Minh Hà [12]. Luận văn: “Nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động của
Trung tâm Thông tin Khoa học tại Cục quản lý khoa học công nghệ và môi
trường, Bộ Công an” của tác giả Hà Hồng Anh [1]….
Trong các đề tài này, ngoài luận án của tác giả Nguyễn Văn Thiên và bài
viết của tác giả Nguyễn Huy Chƣơng mang tính tổng qt và có tính ứng dụng
trên phạm vi rộng, các tác giả còn lại chủ yếu nghiên cứu trong một đơn vị
cụ thể. Vì vậy, các giải pháp đƣa ra mới chỉ mang tính ứng dụng trong phạm
vi hẹp.
2.2. Nghiên cứu về hoạt động thông tin thư viện
Trên thế giới

Cuốn sách “The really effective college library” = “Hiệu quả thực sự
của thư viện trường đại học” của hai tác giả Sharon Markless và David
Streatfield [37]. Cuốn sách đƣa ra những cách thức để thƣ viện các trƣờng đại
học hoạt động có hiệu quả.
Trong nước
Nghiên cứu về hoạt động thơng tin - thƣ viện có cuốn sách chun khảo “Hoạt
động Thông tin – Thư viện với vấn đề đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đại học
Việt Nam” [22] do Tác giả Trần Thị Quý chủ biên. Cuốn sách đƣợc tập hợp nội dung
từ 60 công trình nghiên cứu của các nhà quản lý, các nhà khoa học và chuyên gia,
giảng viên trong và ngoài nƣớc, đƣợc cấu trúc gồm hai phần: Những vấn đề chung tập
trung vào những vấn đề lý luận của hoạt động thông tin – thƣ viện và phần thực tiễn tập
trung vào hoạt động thông tin thƣ viện thực tiễn tại các cơ quan thông tin thƣ viện.
Bài viết “Phát triển nguồn học liệu tại các tổ chức nghiên cứu, đào tạo hiện
nay” [10] đăng trên tạp chí Thơng tin Tƣ liệu của hai tác giả Nguyễn Huy Chƣơng và
Trần Mạnh Tuấn. Bài viết nêu lên các nhóm nguồn học liệu, kinh nghiệm phát triển
nguồn học liệu ở nƣớc ngoài và đề xuất các giải pháp phát triển nguồn học liệu tại các tổ
chức nghiên cứu đào tạo ở nƣớc ta giai đoạn hiện nay.
11


Ngồi ra cịn có những nghiên cứu về hoạt động thông tin thƣ viện tại các
cơ quan thông tin thƣ viện qua các luận văn thạc sĩ nhƣ: Bùi Thị Thảo Trinh,
Công tác tổ chức và hoạt động Thông tin - Thư viện tại Trường Cao đẳng kinh
tế - Kỹ thuật Thương mại [28]; Nguyễn Thị Huế, Tổ chức và hoạt động Thông
tin – Thư viện tại Trường Đại học Dược Hà Nội [16]; Nguyễn Thị Kim Ngân,
Tổ chức và hoạt động Thông tin – Thư viện của Trường Đại học Công nghệ Giao
thông Vận tải [20]; Nguyễn Thị Hồng Thiện, Tổ chức và hoạt động của Thư viện
Trường Đại học Điều Dưỡng Nam Định[24]. Tuy nhiên, kết quả chung của các
đề tài luận văn thạc sĩ trên mới đƣa ra đƣợc thực trạng công tác tổ chức và hoạt
động TT-TV tại các trung tâm TT-TV nghiên cứu. Đồng thời các tác giả

cũng đƣa ra các giải pháp thiết thực phù hợp với đặc điểm của từng trung
tâm TT-TV.
2.3. Các nghiên cứu về trung tâm Lưu trữ và Thư viện trường Đại học
Phịng cháy Chữa cháy
Về cơng tác phục vụ bạn đọc có luận văn: “Cơng tác phục vụ bạn đọc tại
trung tâm Thông tin Khoa học và Tư liệu giáo khoa trường Đại học Phòng cháy
Chữa cháy” của tác giả Nguyễn Thị Hà [11], nghiên cứu về nhu cầu tin và đƣa
ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phục vụ bạn đọc.
Về vấn đề nguồn nhân lực có luận văn: “Nguồn nhân lực thơng tin - thư
viện của một số cơ sở đào tạo đại học thuộc Bộ Công an trên khu vực Hà Nội”
của tác giả Nguyễn Thị Hồng Loan [19]. Đề tài nghiên cứu về nguồn nhân lực
thông tin thƣ viện tại các cơ sở đào tạo của những trƣờng Cơng an nhân dân
trong đó có Trung tâm Thơng tin Khoa học và Tƣ liệu giáo khoa trƣờng Đại
học Phòng cháy chữa cháy.
Nghiên cứu về ứng dụng cơng nghệ thơng tin có luận văn: “Nghiên cứu
phần mềm Dspace và khả năng triển khai tại trung tâm Thông tin khoa học và
Tư liệu giáo khoa trường Đại học Phòng cháy chữa cháy” của tác giả Phạm
Thành Trung [29], nghiên cứu cài đặt và ứng dụng phần mền Dspace vào hoạt
động của thƣ viện trƣờng Đại học Phòng cháy chữa cháy.
12


Các tài liệu, cơng trình nghiên cứu trên đã đƣa ra các khái niệm, các vấn
đề về công tác tổ chức và hoạt động thơng tin – thƣ viện nói chung đồng thời
đƣa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức và hoạt động của thƣ
viện. Tuy nhiên, chƣa có tài liệu, cơng trình nào nghiên cứu về tổ chức và hoạt
động của trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện trƣờng Đại học Phịng cháy Chữa
cháy, vì thế có thể khẳng định đây là một đề tài mới, hồn tồn khơng trùng lặp
với các đề tài trƣớc đó.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục tiêu của đề tài
Tìm ra các tồn tại, hạn chế trong công tác tổ chức và hoạt động của
Trung tâm. Từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hồn thiện và nâng cao nâng cao
hiệu quả tổ chức và hoạt động của trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện trƣờng Đại
học Phòng cháy chữa cháy.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận chung về tổ chức và hoạt động trong
cơ quan thông tin - thƣ viện;
- Nghiên cứu và khảo sát thực tế công tác tổ chức và hoạt động của
trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện trƣờng Đại học Phòng cháy Chữa cháy;
- Đƣa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức và nâng cao hiệu quả
hoạt động của trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện trƣờng Đại học Phòng cháy
Chữa cháy.
4. Giả thuyết nghiên cứu
Công tác tổ chức và hoạt động của trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện trƣờng
Đại học Phòng cháy Chữa cháy chƣa thực sự phát huy hết hiệu quả, chƣa thỏa
mãn đầy đủ nhu cầu tin của ngƣời dùng tin. Câu hỏi nghiên cứu cần đặt ra là
nguyên nhân do đâu? Theo tác giả, có thể do các vấn đề: Cơ cấu tổ chức; Nhận
thức và năng lực, trình độ của đội ngũ cán bộ; Cơ sở vật chất kỹ thuật; Nguồn
kinh phí hoạt động; Các quy trình cơng tác nghiệp vụ…Vấn đề đặt ra ở đây là
làm thế nào để khắc phục những hạn chế trên? Theo tác giả, có thể tập trung
13


giải quyết một số giải pháp sau: Hồn thiện mơ hình cơ cấu tổ chức; Kiện tồn
đội ngũ cán bộ; Đầu tƣ cơ sở vật chất kỹ thuật; Cải tiến các quy trình cơng tác
nghiệp vụ… Nhƣ vậy sẽ góp phần không nhỏ vào việc nâng cao chất lƣợng
nghiên cứu khoa học và đào tạo nguồn nhân lực của nhà trƣờng trong bối
cảnh nƣớc ta đang tiến hành công cuộc cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa.
5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

5.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là công tác tổ chức và hoạt động tại
trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện trƣờng Đại học Phòng cháy Chữa cháy.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi thời gian: Đề tài nghiên cứu về công tác tổ chức và hoạt động
tại trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện của trƣờng Đại học Phòng cháy Chữa cháy
trong giai đoạn từ năm 2012 đến nay.
- Phạm vi khơng gian: Tại Trụ sở chính của trung tâm Lƣu trữ và Thƣ
viện trƣờng Đại học Phòng cháy Chữa cháy, Bộ Công an.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp luận
Luận văn nghiên cứu dựa trên cơ sở của phép duy vật biện chứng và duy
vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lê nin và quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc về
công tác sách báo và hoạt động thông tin - thƣ viện.
6.2. Phương pháp cụ thể
Trong quá trình nghiên cứu và giải quyết các vấn đề của luận văn, tác giả
đã sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể sau:
- Phương pháp thu thập - phân tích - tổng hợp tài liệu: phƣơng pháp này
đƣợc thực hiện dựa trên việc nghiên cứu các tài liệu/các cơng trình nghiên cứu
liên quan đến công tác tổ chức và hoạt động của các Trung tâm thơng tin – thƣ
viện nói chung và của trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện trƣờng Đại học Phịng
cháy Chữa cháy nói riêng.

14


- Phương pháp khảo sát thực tế, quan sát: khảo sát và quan sát thực tế
quy mô tổ chức cũng nhƣ hoạt động của trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện trƣờng
Đại học Phòng cháy Chữa cháy
- Phương pháp thống kê: thống kê kết quả điều tra bằng phiếu hỏi

- Phương pháp phỏng vấn, trao đổi trực tiếp: phỏng vấn, trao đổi ngẫu
nhiên với ngƣời làm thƣ viện, với bạn đọc tại thƣ viện, với ngƣời quản lý thƣ
viện ...
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: thu thập ý kiến của bạn đọc (cán
bộ, giảng viên, sinh viên) và đội ngũ làm công tác thƣ viện về những vấn đề
liên quan đến tổ chức và nhƣ hoạt động của trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện
trƣờng Đại học Phòng cháy Chữa cháy. Tác giả dự kiến phát phiếu hỏi cho 300
ngƣời dùng tin với các đối tƣợng khác nhau nhƣ: 50 lãnh đạo, cán bộ giảng
dạy; 250 học viên các ngành học, các khóa học khác nhau theo tỷ lệ số người
học/mỗi ngành/khóa học;
7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài
7.1. Ý nghĩa khoa học
Luận văn góp phần hệ thống hóa và làm rõ một số vấn đề lý luận về tổ
chức và hoạt động thông tin thƣ viện đại học.
7.2. Khả năng ứng dụng của đề tài
Trên cơ sở khảo sát và phân tích đầy đủ, tồn diện cơng tác tổ chức và
hoạt động của trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện trƣờng Đại học phòng cháy Chữa
cháy, luận văn sẽ nhận diện đƣợc những ƣu và nhƣợc điểm chính của cơng tác
này. Từ đó đề xuất một số giải pháp có tính khoa học và khả thi, có thể ứng
dụng vào thực tiễn tổ chức và hoạt động của Trung tâm để nâng cao chất lƣợng
phục vụ ngƣời dùng tin của Trung tâm, tiến tới xây dựng và hoàn thiện hệ
thống tổ chức và hoạt động thông tin - thƣ viện đầy đủ và có chất lƣợng,
góp phần vào sự phát triển của nhà trƣờng trong bối cảnh, tình hình mới.
8. Dự kiến kết quả nghiên cứu

15


Kết quả nghiên cứu dự kiến đƣợc trình bày trong khoảng 80 - 100 trang
trên khổ giấy A4. Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục các từ viết

tắt, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 03 chƣơng:
Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về tổ chức và hoạt động thông
tin thƣ viện tại trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện trƣờng Đại học Phòng cháy
Chữa cháy.
Chương 2. Thực trạng tổ chức và hoạt động của trung tâm Lƣu trữ và
Thƣ viện trƣờng Đại học Phòng cháy Chữa cháy.
Chương 3. Giải pháp hoàn thiện tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động
của trung tâm Lƣu trữ và Thƣ viện trƣờng Đại học Phòng cháy Chữa cháy.

16


CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC
TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA TRUNG TÂM LƢU TRỮ VÀ THƢ VIỆN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC PHÕNG CHÁY CHỮA CHÁY
1.1. Những vấn đề lý luận chung về tổ chức và hoạt động thông tin thƣ viện
1.1.1. Một số khái niệm
a) Khái niệm tổ chức và tổ chức hoạt động thông tin - thư viện
Khái niệm “ Tổ chức” ra đời cùng với sự phát triển của các hoạt động xã
hội và sự ra đời của các thiết chế xã hội.
Theo Từ điển Tiếng Việt: “Tổ chức là sự sắp xếp, bố trí các mối quan hệ
với các bộ phận với nhau. Tổ chức là một tổ hợp các thành phần có mối quan
hệ chặt chẽ với nhau, cùng nhau hỗ trợ và thúc đẩy lẫn nhau nhằm thực hiện
nhiệm vụ chung. Tổ chức bao giờ cũng hoạt động trong một môi trường nhất
định và chịu sự tác động của môi trường đó”. [21]
Theo từ điển Bách khoa Việt Nam xuất bản năm 2005: “Tổ chức là hình
thức tập hợp, liên kết các thành viên trong xã hội nhằm đáp ứng yêu cầu,
nguyện vọng lợi ích của các thành viên; cùng nhau hành động vì mục đích
chung” [15].
Tổ chức là một quá trình đặt ra các nhiệm vụ để tạo lập mối liên hệ chính

thức giữa con ngƣời với nhau và con ngƣời với những cơ sở vật chất, tài
nguyên để đi đến những mục tiêu.
Tổ chức đƣợc tạo thành bởi các yếu tố:
- Con ngƣời làm việc ở đó;
- Các phƣơng thức mà họ sử dụng;
- Các thiết bị mà họ vận hành;
- Các chất liệu mà họ sử dụng;
- Ngân sách cần thiết để chi phí cho các hoạt động.
Với các khái niệm trên, chúng ta thấy một tổ chức có ba đặc điểm chung:

17


Thứ nhất, một tổ chức đƣợc hình thành và tồn tại vì một mục đích chung
nào đó. Chính sự khác biệt về mục đích tồn tại của các tổ chức dẫn đến sự ra
đời của nhiều tổ chức khác nhau;
Thứ hai, tổ chức là tập hợp của nhiều thành viên;
Thứ ba, tất cả tổ chức đều đƣợc xây dựng theo một trật tự, một hệ
thống nhất định.
Tổ chức đóng vai trị vơ cùng quan trọng trong mọi chế độ xã hội, mọi
lĩnh vực, mọi ngành nghề. Nhờ tổ chức tốt đã mang lại hiệu quả lao động cao.
Chính vì vậy, tổ chức trở thành yếu tố then chốt làm nên thành cơng trong các
lĩnh vực: kinh tế, chính trị, quốc phịng, văn hóa, đối ngoại, giáo dục, thƣơng
mại...
Tổ chức về cơ cấu bộ máy là việc phân chia hệ thống quản lý thành các
bộ phận và xác định các mối quan hệ giữa chúng với nhau tức là chúng ta xác
định chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ của các bộ phận trong bộ máy và lựa
chọn, bố trí cán bộ vào các cƣơng vị phụ trách các bộ phận đó. Tổ chức cơ cấu
bộ máy gồm các nội dung sau:
- Xác định những hoạt động cần thiết để đạt đƣợc các mục tiêu chung

của tổ chức;
- Nhóm gộp các bộ phận này thành các phòng ban hoặc các bộ phận;
- Giao quyền hạn, trách nhiệm để thực hiện các hoạt động;
- Quy định các mối quan hệ theo chiều dọc và ngang bên trong tổ chức.
Cơng tác tổ chức địi hỏi đội ngũ cán bộ có trình độ, kinh nghiệm và
những phẩm chất cần thiết để hoàn thành tốt nhiệm vụ đƣợc giao.
Một trong những nhiệm vụ của công tác tổ chức là xác định biên chế.
Xác định biên chế bao gồm việc bổ nhiệm và duy trì các chức vụ đã bổ nhiệm
theo yêu cầu đặt ra bởi các cơ cấu tổ chức, nó gắn liền với việc đặt ra những
yêu cầu cần làm cho một công việc hoặc một nghề nghiệp, và nó bao gồm cả
việc tuyển chọn những ngƣời đảm nhận các chức vụ.

18


Thƣ viện là một thiết chế văn hóa có nhiệm vụ bảo quản và phổ biến các
tài liệu lƣu trữ tri thức của nhân loại. Tổ chức thƣ viện đƣợc hiểu là bố trí nhân
sự, sắp xếp các bộ phận trong dây chuyền thông tin tƣ liệu. Tổ chức công tác
TTTV cịn đề cập đến cơng tác thống kê, lập kế hoạch, báo cáo, kiểm tra, đào
tạo cán bộ hƣớng dẫn nghiệp vụ,… Muốn tổ chức một cơ quan TTTV đòi hỏi
cán bộ đƣợc giao nhiệm vụ tổ chức phải là ngƣời có chun mơn sâu về TTTV
và phải có đầu óc về tổ chức và quản lý.
Theo tác giả Âu Thị Cẩm Linh, trong cuốn “Tổ chức và quản lý cơng tác
thư viện” thì: “Tổ chức thơng tin thƣ viện là thiết lập một cơ cấu tổ chức thích
hợp cho thƣ viện hoặc trung tâm thơng tin đó tồn tại và phát triển, là bố trí sắp
xếp nguồn lực gồm: tài liệu, máy móc, trang thiết bị, con ngƣời... của thƣ viện
hoặc trung tâm thơng tin hoạt động có hiệu quả cao nhất”. [18]
Nhƣ vậy, có thể coi tổ chức TT-TV là tập hợp các bộ phận con ngƣời, cơ
sở vật chất với một cơ cấu thích hợp, có cơ chế, chính sách phát triển hợp lý
nhằm bảo đảm cho sự tồn tại và phát triển của thƣ viện. Và tổ chức của thƣ

viện bao gồm:
-

Cơ cấu tổ chức của thƣ viện;

-

Đội ngũ cán bộ của thƣ viện;

-

Cơ sở vất chất – kỹ thuật của thƣ viện.

b) Khái niệm hoạt động và hoạt động thông tin - thư viện
Khái niệm hoạt động
Hoạt động là toàn bộ việc làm của một tổ chức, cá nhân có liên quan với
nhau để đạt đƣợc mục đích chung.
Hoạt động là q trình chuyển hóa năng lực lao động và các phẩm chất
tâm lý khác của con ngƣời thành sự vật, thành sản phẩm nhằm thỏa mãn nhu
cầu khác nhau của con ngƣời và xã hội. Hoạt động bao giờ cũng là hoạt động
có đối tƣợng. Hoạt động bao giờ cũng có chủ thể. Hoạt động bao giờ cũng có
mục đích. Nhƣ vậy, chủ thể thông qua hoạt động tác động vào đối tƣợng để đạt
đƣợc mục đích cuối cùng của mình.
19


Khái niệm hoạt động thông tin - thư viện
Hoạt động thơng tin là q trình thu thập, tổ chức, xử lý, cải biến, lƣu trữ
và phổ biến thông tin cho ngƣời dùng tin.
Hoạt động thƣ viện là quá trình thu thập, tàng trữ, tổ chức việc khai thác

và xử dụng chung vốn tài liệu trong xã hội nhằm truyền bá tri thức, cung cấp
thông tin phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu... của mọi tầng lớp nhân dân
trong xã hội.
Vậy, hoạt động thông tin – thƣ viện là một tập hợp có tổ chức các q
trình thu thập, xử lý, lƣu trữ, tìm kiếm và phổ biến thơng tin, tài liệu nhằm đáp
ứng nhu cầu tin của các cá nhân, tập thể và cộng đồng hữu quan.
Nội dung của tổ chức hoạt động trong cơ quan TTTV gồm các công
đoạn sau:
-

Hoạt động phát triển nguồn tin;

-

Hoạt động xử lý tài liệu;

-

Hoạt động lƣu trữ thông tin;

-

Hoạt động tổ chức kho và bảo quản tài liệu;

-

Hoạt động tìm tin và phổ biến thông tin;

-

Hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin;

- Các hoạt động khác có liên quan nhƣ: hoạt động marketing, hoạt động
phối hợp, chia sẻ thông tin; hoạt động đào tạo ngƣời dùng tin...
Thông tin muốn đến đƣợc ngƣời dùng tin trƣớc hết phải trải qua một loạt
các công đoạn từ thu thập, xử lý, tổ chức, bảo quản, cuối cùng là phục vụ ngƣời
dùng tin. Các công đoạn này gắn kết mật thiết với nhau trong mối quan hệ
tƣơng hỗ, thúc đẩy nhau phát triển. Các hoạt động của cơ quan TTTV đạt hiệu
quả tốt sẽ thu hút ngƣời dùng tin đến với cơ quan đó ngày một đông đảo hơn.
Ngƣời dùng tin là yếu tố cơ bản của hoạt động TTTV. Động lực để hoạt
động TTTV phát triển chính là xuất phát từ nhƣ cầu tin của ngƣời dùng tin.
Nhu cầu tin là đòi hỏi khách quan của con ngƣời đối với việc tiếp nhận và sử
dụng thơng tin, nhằm duy trì hoạt động sống của con ngƣời.
20


Chính vì những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp phát triển của cơ
quan thơng tin, hoạt động TTTV có ý nghĩa vơ cùng lớn. Nó thể hiện cho sự
phát triển và chất lƣợng, hiệu quả của bất kỳ cơ quan TTTV nào hiện nay.
1.1.2. Vai trò của tổ chức và hoạt động thơng tin thư viện
a) Vai trị của tổ chức thơng tin thư viện
Vai trị của tổ chức thƣ viện là xây dựng một hệ thống các phòng ban,
quy định nhiệm vụ, chức năng của từng phòng ban, đồng thời tiến hành tuyển
chọn, sắp xếp cán bộ đúng khả năng chun mơn. Mua sắm các trang thiết bị
thích hợp và kinh tế nhất. Ngoài ra, tổ chức thƣ viện cịn đề cập đến cơng tác
thống kê, lập kế hoạch, báo cáo, kiểm tra, đào tạo cán bộ và hƣớng dẫn nghiệp
vụ. Muốn tổ chức tốt một cơ quan thƣ viện đòi hỏi cán bộ đƣợc giao nhiệm vụ
tổ chƣc cần có chun mơn sâu về lĩnh vực TTTV và phải có năng lực về tổ
chức, quản lý.
Tổ chức thƣ viện là khởi đầu để dẫn tới việc hình thành một cơ quan

TTTV, bao trùm lên mọi hoạt động của thƣ viện, cơ quan thông tin. Tổ chức
giúp sắp xếp có hệ thống, khoa học các phịng ban chức năng, các cơ sở hạ tầng
trang thiết bị, phần cứng, phần mềm đồng thời tổ chức sắp xếp, bố trí đội ngũ
cán bộ TV vào các vị trí phù hợp với năng lực của họ. Tổ chức TV là công việc
song song tồn tại và phát triển cùng với cơ quan TTTV đó, quyết định hoạt
động của cơ quan TTTV hoạt động tốt hay yếu, kém. Tổ chức TTTV có vai trị
quyết định sự thành cơng trong quản lý cơ quan. Những sai lầm, khuyết điểm
trong công tác tổ chức là ngun nhân dẫn đến tình trạng hoạt động khơng hiệu
quả của cơ quan đó. Chính vì thế, ngay từ đầu ngƣời cán bộ nhận nhiệm vụ tổ
chức cơ quan TTTV cần phải nhận thức đƣợc vai trò quan trọng của mình và tổ
chức cơ quan TTTV phù hợp với khả năng của cơ quan và nhu cầu thực tiễn của
xã hội.
b) Vai trò của hoạt động thư viện
- Trong nghiên cứu khoa học: Hoạt động TTTV có vai trị quan trọng
trong sự phát triển khoa học, thể hiện ngay trong quy luật phát triển của khoa
21


học. Một trong những quy luật phát triển nội tại của khoa học là tính kế thừa và
tính quốc tế của nó. Tính kế thừa là yếu tố quan trọng thúc đẩy nhanh tiến bộ
khoa học kỹ thuật, ngƣời sau không làm lại việc ngƣời trƣớc đã làm. Thế hệ sau
chọn lọc, hệ thống hóa thành quả của ngƣời đi trƣớc, phát hiện ra những quy
luật mới. Quy luật này là sản phẩm khoa học cũng nhƣ là thông tin khoa học
mới. Tính quốc tế là sự tác động mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật, tạo điều kiện
tối đa cho sự hợp tác quốc tế của ngành TTTV với các ngành khoa học khác
một cách nhanh chóng, tạo mọi cơ hội hợp tác quốc tế nhằm mục tiêu phát
triển khoa học mang lại những thành tựu, những sản phẩm trí tuệ khoa học có
giá trị thiết thực cho các quốc gia trên thế giới.
- Trong lĩnh vực giáo dục: Hoạt đơng TTTV góp phần đổi mới giáo dục,
đào tạo nguồn nhân lực có tri thức cho đất nƣớc, thúc đẩy tiến bộ xã hội, phát

triển sản xuất và các khoa học công nghệ. Các hoạt động giảng dạy, học tập, tự
đào tạo trong các hoạt động giáo dục luôn cần đến tài liệu và các sản phẩm,
dịch vụ tại cơ quan TTTV. Hoạt động TTTV bổ sung và cập nhật kiến thức
mới, những phƣơng pháp giảng dạy tiên tiến làm cho việc học tập và giảng dạy
thêm sinh động và hấp dẫn. Hoạt đơng TTTV góp phần tạo mơi trƣờng tự học
và tự nghiên cứu, khuyến khích việc tự học, tự nghiên cứu, kích thích sự chủ
động trong việc tự học.
- Trong đời sống, xã hội: Cùng với sự phát triển của xã hội, nhu cầu
thông tin của con ngƣời ngày càng gia tăng và việc sử dụng thông tin để lựa
chọn sản phẩm và dịch vụ trong cuộc sống cũng đang dần trở nên phổ biến. Các
thông tin về chính trị, xã hội và kinh tế giúp con ngƣời có định hƣớng đúng,
làm chủ đƣợc đời sống, thực hiện đầy đủ trách nhiệm và quyền hạn của ngƣời
công dân.
Xuất phát từ vai trò quan trọng của hoạt động TTTV trong mọi lĩnh vực
của đời sống xã hội, ta thấy đƣợc tầm quan trọng trong việc tổ chức và hoạt
động một cơ quan TTTV. Nếu phát huy tối đa hiệu quả của tổ chức và hoạt

22


động của cơ quan TTTV thì sẽ tận dụng đƣợc mọi nguồn lực của cơ quan để
phục vụ tốt nhu cầu ngƣời dùng tin.
1.1.3. Yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động thông tin thư viện
a) Nguồn nhân lực
Nguồn nhân lực của cơ quan TTTV chính là đội ngũ cán bộ thƣ viện.
Hầu hết là những ngƣời đƣợc đào tạo nghiệp vụ TTTV và phục vụ cho sự
nghiệp phát triển của thƣ viện. Việc lựa chọn, tuyển dụng, quản lý, khai thác tốt
nguồn nhân lực phục vụ công tác tổ chức và hoạt động của cơ quan thông tin là
vấn đề quan trọng trong tổ chức quản lý, phát triển thƣ viện hiện đại.
Cán bộ thƣ viện đƣợc coi là cầu nối tri thức với ngƣời dùng tin nên ngƣời

cán bộ thƣ viện phải nắm vững nguồn thông tin của thƣ viện mình, có kỹ năng
nghề nghiệp thành thạo, có kỹ năng giao tiếp và văn hóa ứng xử.
Xu hƣớng phát triển của ngành thƣ viện hiện nay là đẩy mạnh ứng dụng
khoa học cơng nghệ. Vì vậy địi hỏi các cơ quan TTTV phải có một nguồn nhân
lực không chỉ nắm vững chuyên môn nghiệp vụ mà cịn cần phải có khả năng
ứng dụng cơng nghệ, đặc biệt là cơng nghệ thơng tin (CNTT). Cùng với trình
độ cán bộ thƣ viện, cách thức tổ chức lao động khoa học cũng ảnh hƣởng rất
lớn đến hiệu quả hoạt động của các thƣ viện. Trình độ cán bộ càng cao thì việc
tiếp cận và ứng dụng cơng nghệ càng đạt hiệu quả nên chất lƣợng tổ chức hoạt
động TTTV cũng đƣơc nâng lên, tiến tới hòa nhập và bắt kịp với các thƣ viện
tiên tiến trên thế giới.
b) Kinh phí hoạt động
Kinh phí là yếu tố vơ cùng quan trọng đối với cơ quan TTTV, bởi vì cơ
quan TTTV không trực tiếp sản xuất ra của cải vật chất, song lại là cơ quan văn
hóa, giáo dục và khoa học, thực hiện nhiệm vụ nâng cao dân trí, bồi dƣỡng tƣ
tƣởng tình cảm và thẩm mỹ cao đẹp cho ngƣời đọc. Chính vì vậy, khi bị thiếu
kinh phí hoạt động và chi trả cho các mục đích phục vụ độc giả, cơ quan thông
tin sẽ không thể hoạt động tốt.
Các kinh phí cần có để thƣ viện hoạt động tốt bao gồm:
23