(Luận văn thạc sĩ) - Bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự từ thực tiễn hành phố Hồ Chí Minh

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

TÊN TÁC GIẢ
NGUYỄN THANH TUẤN
BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI TRONG VỤ ÁN HÌNH SỰ TỪ
THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HỒ CHÍ MINH - 2020


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

TÊN TÁC GIẢ
NGUYỄN THANH TUẤN
BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI TRONG VỤ ÁN HÌNH SỰ TỪ
THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Chun ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 8.38.01.04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN VĂN HIỂN

HỒ CHÍ MINH - 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi.
Các số liệu, trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác
và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được
ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
TÁC GIẢ

Nguyễn Thanh Tuấn

4


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BLDS

: Bộ luật Dân sự

BLHS

: Bộ luật Hình sự

BLTTHS

: Bộ luật Tố tụng hình sự

BTTH

: Bồi thường thiệt hại

CTTP

: Cấu thành tội phạm

ĐCS

: Đảng cộng sản

LTTHS

: Luật tố tụng hình sự

NCTN

: Người chưa thành niên

TAND

: Toà án nhân dân

TGPL

: Trợ giúp pháp lý

TNHS

: Trách nhiệm hình sự

TP

: Thẩm phán

TKTA

: Thư ký tịa án

VAHS

: Vụ án hình sự

VKSND

: Viện kiểm sát nhân dân

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

5


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Với chủ trương xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam của dân, do dân, vì dân đặt ra yêu cầu phải xây dựng và hoàn thiện hệ
thống pháp luật; đồng thời cũng địi hỏi hệ thống pháp luật đó phải thực sự đi
vào cuộc sống. Nhận thức rõ vai trị, tầm quan trọng của vấn đề xây dựng, hồn

thiện và tổ chức thực hiện pháp luật; trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước
ta đã có nhiều chủ trương, chiến lược xây dựng pháp luật, cải cách tư pháp.
Nghị quyết số 48-NQ/TW [4] và Nghị quyết số 49-NQ/TW [5] “Về chiến lược
cải cách tư pháp …” của Bộ Chính trị xác định: “Xây dựng nền tư pháp trong
sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại,
phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; hoạt động tư
pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử được tiến hành có hiệu quả và hiệu lực
cao”.
Trong hai vấn đề chiến lược nêu trên, thì thực hiện pháp luật là vấn đề đã
và đang được quan tâm nghiên cứu cả về lý luận và thức tiễn dưới nhiều góc độ
khác nhau. Thực hiện pháp luật là q trình hoạt động có mục đích làm cho những
quy định của pháp luật trở thành hiện thực trong cuộc sống, tạo ra cơ sở pháp lý
cho hoạt động thực tế của các chủ thể pháp luật. Thực hiện pháp luật bao gồm bốn
hình thức khác nhau đó là tuân thủ pháp luât, chấp hành pháp luật, sử dụng pháp
luật và áp dụng pháp luật. Mỗi hình thức của thực hiện pháp luật được thực hiện
bởi các chủ thể nhất định; trong đó, áp dụng pháp luật được thực hiện thông qua
chủ thể là các cơ quan Nhà nước, các cán bộ, cơng chức có thẩm quyền tiến hành
tố tụng (Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán...).
Hoạt động xét xử vụ án hình sự nói chung, hoạt động giải quyết bồi
thường thiệt hại trong vụ án hình sự nói riêng ở các Tịa án nhân dân là hoạt
động áp dụng pháp luật cụ thể.


2
Tòa án nhân dân là cơ quan nhân danh Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam để xét xử những vụ án nói chung và vụ án hình sự nói riêng
theo quy định của luật. Hoạt động xét xử của các Tịa án nhân dân nhằm bảo
vệ cơng lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ
nghĩa; duy trì ổn định an ninh chính trị, trật tự an tồn xã hội, góp phần xây
dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Trong nhiều năm qua, quán triệt và thực hiện nghiêm túc các Nghị quyết
của Bộ Chính trị, đặc biệt là Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 [5], “Về
chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020” và Chiến lược cải cách tư pháp trong
Tòa án nhân dân đến năm 2030 của Tòa án nhân dân tối cao [32]. Các Tòa án
nhân dân đã không ngừng đổi mới về tổ chức hoạt động, đặc biệt là chú trọng nâng
cao chất lượng xét xử các vụ án hình sự nói chung, nâng cao chất lượng giải quyết
bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự nói riêng. Chất lượng áp dụng pháp luật
trong giải quyết bồi thường thiệt hại dần được nâng cao; bảo đảm tốt quyền và lợi
ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức bị thiệt hại do hành vi phạm tội của bị cáo gây
ra, góp phần quan trọng cho việc giải quyết vụ án hình sự đạt kết quả, chất lượng.
Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đã đạt được, thực tiễn áp dụng pháp luật về
giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của các Tịa án nhân dân thành
phố Hồ Chí Minh nhiều năm gần đây vẫn cịn một hạn chế, sai sót cần khắc phục.
Các bản án hình sự của các Tịa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh cịn có
những hạn chế, sai sót đã ảnh hưởng đến chất lượng xét xử, ảnh hưởng đến
quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức bị gây thiệt hại.
Những hạn chế sai sót trong giải quyết bồi tường thiệt hại nêu trên xuất
phát từ nhiều nguyên nhân khác trong đó có cả nguyên nhân chủ quan và
nguyên nhân khách quan. Do vậy, tìm ra nguyên nhân của những sai sót, hạn
chế để đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng giải quyết đúng việc bồi
thường thiệt hại trong vụ án hình sự ở Tịa án nhân dân nói chung và Tịa án

2


3
nhân dân thành phố Hồ Chi Minh nói riêng là vấn đề cấp thiết đang đặt ra hiện
nay.
Từ những lý do trên, học viên lựa chọn đề tài “Bồi thường thiệt hại
trong vụ án hình sự từ thực tiễn hành phố Hồ Chí Minh” làm luận văn Thạc

sỹ Luật của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Xét xử các vụ án về giải quyết bồi thường thiệt hại nói chung và bồi
thường thiệt hại trong vụ án hình sự nói riêng ln là đề tài thu hút được sự
quan tâm của không chỉ nhiều nhà khoa học pháp lý, mà cịn của các cán bộ
cơng chức cơng tác trong các ngành tư pháp, đặc biệt là các cán bộ làm nhiệm
vụ xét xử. Bởi vậy, đã có nhiều cơng trình nghiên cứu cấp Nhà nước, cấp Bộ,
Luận án tiến sỹ, Luận văn thạc, sách viết và bài viết đăng trên các Tạp chí
chuyên ngành như:
- Luận văn thạc sỹ luật học“Nguyên tắc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ
án hình sự” của tác giả Nguyễn Thị Thu Hương, Đại học Quốc gia Hà Nội, Khoa
luật năm 2009 [15].
- Luận văn thạc sỹ luật học: “Bồi thường thiệt hại do xâm phạm tính
mạng, sức khỏe theo pháp luật Việt Nam” của tác giả Phạm Thị Hương, Đại
học Quốc gia Hà Nôi, khoa Luật năm 2014 [15].
- Luận văn thạc sỹ luật học: “Giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình
sự và thực tiễn áp dụng trên địa bàn tỉnh Hà Giang” của tác giả Kim Sơn Trúc,
Đại học Quốc gia Hà Nôi, khoa Luật năm 2015 [37].
- Luận văn thạc sỹ luật học: “Trách nhiệm dân sự trong vụ án hình sự từ
thực tiễn tỉnh Hưng Yên” của tác giả Nguyễn Thanh Hải, Viện hàn lâm khoa
học xã hội Việt Nam, Học viện khoa học xã hội năm 2017 [13].
- Luận văn thạc sỹ luật học: “Trách nhiệm dân sự trong vụ án hình sự từ
thực tiễn tỉnh Hải Dương” của tác giả Nguyễn Văn Quang, Viện hàn lâm khoa
học xã hội Việt Nam, Học viện khoa học xã hội năm 2018 [16].

3


4
- Sách “Bảo đảm quyền được bồi thường của bị hại trong tố tụng hình

sự” của tác giả Nguyễn Văn Tuấn, NXB Tư pháp 2016 [40].
- “Bàn về việc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự” của tác giả
Nguyễn Xn Đang, Tạp chí Tịa án nhân dân số 21 năm 2005 [10];
- “Bàn về thủ tục điều tra lại hoặc xét xử lại phần dân sự trong vụ án
hình sự” của tác giả Nguyễn Văn Trượng, Tạp chí Kiểm sát, số 9 năm 2007
[38];
- “Giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự” của tác giả Trần Thị Hồng
Việt, năm 2008, trên [44].
- “Vấn đề kháng nghị giám đốc thẩm về dân sự trong vụ án hình sự” của
tác giả Đinh Văn Quế, Tạp chí Tịa án nhân dân, số tháng 9 năm 2009 [17];
- “Bàn về nguyên tắc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự” của tác
giả Nguyễn Ngọc Chí, Tạp chí khoa học Đại học quốc gia Hà Nội, số 26 năm
2010 [9];
- “Thực hiện nguyên tắc bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng” của tác
giả Trần Ngọc Thành, Tạp chí Tịa án nhân dân tháng 11/ 2013 [27];
Qua nghiên cứu những cơng trình và bài viết nêu trên, tuy các cơng trình
và bài viết đã nghiên cứu về việc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự
nói chung và giải quyết bồi thường thiệt hại trong phiên tịa xét xử án hình sự
nói riêng ở một số địa phương. Tuy nhiên chưa có cơng trình nào nghiên cứu
về phạm vi Bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự. Vì vậy, học viên chọn đề
tài "Bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự từ thực tiễn Tòa án nhân dân
thành phố Hồ Chí Minh”.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích:
Mục đích nghiên cứu của luận văn nhằm nghiên cứu, phân tích các vấn
đề lý luận và thực tiễn của việc giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình
sự của Tịa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh, từ đó, đề xuất các giải pháp

4

5
hoàn thiện pháp luật và bảo đảm áp dụng pháp luật hiệu quả để giải quyết bồi
thường thiệt hại trong vụ án hình sự của các Tịa án nhân dân Việt Nam trong
giai đoạn hiện nay nói chung và Tịa án nhân dân thành phố Hồ Chi Minh nói
riêng.
3.2. Nhiệm vụ
Đề thực hiện mục đích trên luận văn có những nhiệm vụ sau đây:
- Thứ nhất: Phân tích khái niệm, đặc điểm về bồi thường thiệt hại, về vụ án
hình sự;
- Thứ hai: Nêu và phân tích thực trạng việc giải quyết bồi thường thiệt hại
trong vụ án hình sự tại thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian vừa qua (Từ năm
2015 đến năm 2019). Đánh giá những ưu điểm, hạn chế và đưa ra những giải
pháp đảm bảo áp dụng pháp luật đúng trong việc giải quyết bồi thường thiệt hại
trong vụ án hình sự nói chung và tại thành phố Hồ Chính Minh nói riêng.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
4.1. Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận,
thực tiễn và hệ thống các quy định về áp dụng pháp luật và áp dụng pháp luật
giải quyết về bồi thường thiệt hại trong phiên tòa xét xử các vụ án hình sự của
Tịa án nhân dân.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Nghiên cứu hoạt động áp dụng pháp luật quy định về
giải quyết bồi thường thại hại trong vụ án hình sự tại Tịa án nhân dân thành
phố Hồ Chi Minh.
- Về thời gian: Trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến năm 2019.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
5.1. Cở sở lý luận
Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lê
nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về

5


6
Nhà nước và Pháp luật về xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ
nghĩa của dân, do dân, vì dân.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ
nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Các phương pháp chủ yếu được
sử dụng trong luận văn là phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, tổng kết
thực tiễn, thống kê.
6. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn
Là cơng trình nghiên cứu phân tích cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn về áp
dụng pháp luật hình sự và tố tụng hình sự, pháp luật dân sự và tố tụng dân sự
quy định về bồi thường thiệt hại trong xét xử vụ hình sự nói chung và tại Tịa
án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh nói riêng. Từ đó, đề xuất phương hướng
và giải pháp bảo đảm tuân thủ pháp luật hình sự và tố tụng hình sự, pháp luật
dân sự và tố tụng dân sự quy định cũng như các quy định khác về bồi thường
thiệt hại trong xét xử các vụ án hình sự của Tịa án nhân dân thành phố Hồ Chí
Minh trong thời gian tới.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Kết quả nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa thiết thực cả về lý luận và
thực tiễn; nó góp phần làm rõ thêm cơ sở lý luận và thực tiễn áp dụng pháp luật
giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự và tạo sự thống nhất nhận
thức về áp dụng pháp luật cho cán bộ làm công tác xét xử các vụ án hình sự,
đặc biệt là bồi thường thiệt trong vụ án hình sự tại Tịa án nhân dân thành phố
Hồ Chí Minh.
Luận văn là tài liệu tham khảo bổ ích trong việc giảng dạy, nghiên cứu
và học tập. Đồng thời, kết quả nghiên cứu của luận văn còn trang bị kiến thức
cho cán bộ công tác trong lĩnh vực tư pháp. Đặc biệt là Thẩm phán và Thư ký

tòa án của ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh trong việc giải quyết
bồi thường thiệt hại khi xét xử vụ án hình sự.

6


7
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
được trình bày thành 3 chương, 10 tiết.
Chương 1: Những quy định của pháp luật Việt Nam về bồi thường thiệt
hại trong vụ án hình sự
Chương 2: Thực trạng giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình
sự tại Tồn án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2015 đến năm 2019.
Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả bồi thường thiệt hại trong vụ án hình
sự tài Tịa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh

7


8

Chương 1
NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ
BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI TRONG VỤ ÁN HÌNH SỰ
1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, VAI TRÒ VÀ Ý NGHĨA CỦA BỒI
THƯỜNG THIỆT HẠI TRONG VỤ ÁN HÌNH SỰ
1.1.1. Khái niệm bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tịa
án nhân dân
Theo Từ điển Luật học do Nhà xuất bản Tư pháp phối hợp với Nhà xuất

bản Bách khoa, thì bồi thường thiệt hại được giải thích là "hình thức trách
nhiệm dân sự nhằm buộc bên có hành vi gây ra thiệt hại phải khắc phục hậu
quả bằng cách đền bù các tổn thất về vật chất và tổn thất về tinh thần cho bên
bị thiệt hại" [42]
Thiệt hại có thể phát sinh do các bên không thực hiện nghĩa vụ đã cam
kết theo hợp đồng hoặc thiệt hại phát sinh ngồi hợp đồng. Thiệt hại trong vụ
án hình sự là thiệt hại do hành vi phạm tội của bị can, bị cáo gây ra. Do đó, bồi
thường thiệt hại trong vụ án hình sự là bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng.
Giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự (trong đó chủ yếu là bồi thường
thiệt hại) là một trong những nguyên tắc cơ bản của pháp luật tố tụng hình sự
Việt Nam. Theo quy định tại Điều 30 của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015
[22], thì việc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự được tiến hành cùng
với việc giải quyết vụ án hình sự. Trong trường hợp vụ án hình sự phải giải
quyết vấn đề bồi thường, bồi hồn mà chưa có điều kiện chứng minh và khơng
ảnh hưởng đến việc giải quyết vụ án hình sự thì có thể tách ra để giải quyết theo
thủ tục tố tụng dân sự. Quy định này chi phối toàn bộ quá trình giải quyết vụ
án từ khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án đối với những vụ án có thiệt
hại xảy ra. Vì vậy, q trình giải quyết vụ án hình sự, các cơ quan tiến hành tố

8


9
tụng không chỉ tiến hành chứng minh hành vi phạm tội, xử lý trách nhiệm hình
sự đối với bị can, bị cáo, mà còn phải điều tra thu thập chứng cứ, tài liệu xác
định thiệt hại do bị can, bị cáo gây ra, làm căn cứ để giải quyết bồi thường, bảo
đảm quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức bị thiệt hại.
Giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự là họat động của các
cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng thực hiện. Việc giải quyết bồi
thường thiệt hại trong vụ án hình sự của các Tịa án nhân dân do Thẩm phán

chủ tọa phiên tòa và các Hội thẩm nhân dân tiến hành. Nó có thể được thực
hiện ở giai đoạn chuẩn bị xét xử hoặc giai đoạn xét xử vụ án.
Ở giai đoạn chuẩn bị xét xử, việc giải quyết bồi thường thiệt hại có thể
được thực hiện thơng qua hòa giải, thỏa thuận giữa bên bị thiệt hại với bị can,
bị cáo hoặc giữa những người đại diện của các bên. Các bên có thể tự nguyện
thỏa thuận với nhau về việc giải quyết bồi thường, nhưng cũng có thể đề nghị
Tòa án giúp thỏa thuận bồi thường và thực hiện bồi thường. Nếu ở giai đoạn
này, các bên thỏa thuận được việc giải quyết bồi thường thì Hội đồng xét xử sẽ
không đặt ra giải quyết ở giai đoạn xét xử nữa mà chỉ nhận định việc thỏa thuận
và ghi nhận sự thỏa thuận đó trong phần quyết định của bản ản. Mặc dù việc
giải quyết bồi thường thiệt hại ở giai đoạn này do các bên thực hiện nhưng vẫn
phải tuân thủ quy định của pháp luật như quy định các bên tham gia thỏa thuận
phải hoàn tồn tự nguyện; khơng có bất cứ bên nào bị ép buộc thực hiện; việc
thỏa thuận của các bên không được trái pháp luật và đạo đức xã hội. Việc tự
nguyện thỏa thuận giải quyết bồi thường thiệt hại của các bên trong vụ án hình
sự có thể chỉ dừng lại ở việc các bên thỏa thuận với nhau về mức bồi thường
thiệt hại mà chưa thực hiện. Hoặc các bên thỏa thuận, đồng thời thực hiện xong
việc bồi thường thiện hại.
Ở giai đoạn xét xử, việc giải quyết bồi thường thiệt hại được thực hiện
trong cùng quá trình xét xử vụ án. Việc chứng minh hành vi phạm tội của bị
cáo đồng thời cũng nhằm xác định người gây ra thiệt hại và mức độ thiệt hại

9


10
làm căn cứ để ra quyết định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Để xác định
được thiệt hại do hành vi phạm tội của bị cáo gây ra và quyết định buộc bên có
trách nhiệm bồi thường phải bồi thường cho người bị gây thiêt hại thì Hội đồng
xét xử phải căn cứ quy định của pháp luật hình sự, pháp luật dân sự để tính mức

độ thiệt hại, giá trị thiệt hại, phương thức bồi thường thiệt hại...làm căn cứ quyết
định việc bồi thường thỏa đáng, đúng pháp luật. Việc xác định thiệt hại và trách
nhiệm bồi thường thiệt hại sẽ được làm rõ tại phiên tòa và việc giải quyết bồi
thường thiệt hại được quyết định bằng bản án. Bởi vậy, giải quyết bồi thường
thiệt hại trong vụ án hình sự được thực hiện theo trình tự, thủ tục do BLTTHS
quy định.
Từ những phân tích trên, có thể đưa ra khái niệm về bồi thường thiệt hại
trong vụ án hình sự như sau:
“Bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự là hoạt động nhân danh quyền
lực Nhà nước của Tịa án, được thơng qua hoạt động của Thẩm phán chủ tòa
và Hội thẩm nhân dân trên cơ sở tuân thủ các quy định của pháp luật để làm
rõ sự thật khách quan vụ án, xác định người gây thiệt hại, người bị thiệt hại,
mức độ, giá trị thiệt hại, và ban hành bản án quyết định trách nhiệm bồi thường
thiệt hại của bị cáo hoặc người phải chịu trách nhiệm bồi thường theo quy định
của pháp luật, cho người bị thiệt hại hoặc người đại diện hợp pháp của họ;
hoặc ghi nhận việc thỏa thuận giải quyết bồi thường thiệt hại giữa các bên”.
1.1.2. Đặc điểm bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tòa án
nhân dân
1.1.2.1. Bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tịa án nhân dân
là hoạt động nhân danh quyền lực nhà nước
Bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tịa án được các Thẩm phán
và Hội thẩm nhân dân thực hiện trong quá trình giải quyết, xét xử vụ án hình
sự. Hoạt động của Thẩm phán và các Hội thẩm là hoạt động xét xử của Tòa án
nhân danh quyền lực Nhà nước được ghi nhận tại Điều 102 của Hiến pháp năm

10


11
2013: “Tòa án nhân dân (TAND) là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội

chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp. TAND gồm Tòa án nhân dân tối
cao và các Tòa án khác do luật định” [23].
Điều 3 Luật Tổ chức TAND năm 2014 quy định: Tòa án nhân dân gồm
04 cấp như sau:
1. Tòa án nhân dân tối cao.
2. Tòa án nhân cấp cao.
3. Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
4. Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và tương
đương [25].
Bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự có thể được thực hiện ở giai
đoạn chuẩn bị xét xử hoặc giải quyết tại phiên tòa. Tuy nhiên, dù được giải
quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự ở giai đoạn nào thì, hoạt động
này cũng đều do Thẩm phán chủ tọa phiên tòa hoặc Hội đồng xét xử (Thẩm
phán và các Hội thẩm nhân dân) thực hiện. Việc giải quyết bồi thường thiệt hại
được thể hiện bằng việc ghi nhận trong bản án (trong trường hợp các bên thỏa
thuận giải quyết bồi thường) hoặc bằng quyết định của bản án khi các bên không
thỏa thuận được với nhau hoặc trong trường hợp bên bị thiệt hại là cơ quan nhà
nước và việc giải quyết bồi thường phải theo quy định của pháp luật. Do vậy,
giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tịa án là hoạt động nhân
danh quyền lực nhà nước.
Tính chất quyền lực nhà nước của hoạt động này còn được thể hiện ở
hiệu lực thi hành của bản án, quyết định về việc giải quyết bồi thường thiệt hại.
Bản án, quyết định về việc giải quyết bồi thường thiệt hại có hiệu lực buộc các
chủ thể có liên quan phải chấp hành. Trường hợp chủ thể có nghĩa vụ phải thực
hiện bồi thường thiệt hại thì họ sẽ bị cưỡng chế thi hành.

11


12

1.1.2.2. Bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tòa án được tiến
hành chủ yếu tại phiên tòa do Thẩm phán và các Hội thẩm nhân dân thực
hiện
Theo quy định của Hiến pháp 2013 và BLTTHS 2015 thì, Xét xử là hoạt
động của Tòa án nhân danh quyền lực nhà nước, nên việc tổ chức phiên tòa
được pháp luật quy định với nghi thức trang nghiêm, thực hiện theo các trình
tự, thủ tục chặt chẽ. Quá trình xét xử vụ án, Hội đồng xét xử tiến hành xét hỏi,
thẩm tra các chứng cứ, tài liệu làm sáng tỏ sự thật khách quan, các tình tiết liên
quan đến vụ án đặc biệt là xác định cụ thể có hành vi phạm tội hay khơng, hành
vi đó do ai thực hiện và hành vi đó phạm vào tội gì quy định tại điều khoản nào
của Bộ luật Hình sự (BLHS); hành vi phạm tội đó gây ra thiệt hại gì và gây
thiệt hại đối với ai... Tại phần tranh luận, BLTTHS năm 2003 [21] và BLTTHS
năm 2015 [22] đều quy định quy định cá nhân, tổ chức bị hành vi phạm tội gây
thiệt hại có quyền trình bày ý kiến bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình,
u cầu bồi thường toàn bộ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra… Như vậy,
giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự ln gắn liền với q trình
giải quyết, xét xử vụ án. Việc giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình
sự được thực hiện trong phần nhận định của Hội đồng xét xử và quyết định giải
quyết bồi thường được thể hiện trong phần quyết định của bản án.
Việc giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tịa án được
tiến hành chủ yếu tại phiên tòa. Tuy nhiên, hoạt động này có thể được thực hiện
cả trong giai đoạn chuẩn bị xét xử. Đây là những trường hợp bên gây thiệt hại
và bên bị gây thiệt hại đã tự thỏa thuận với nhau về việc giải quyết bồi thường,
hoặc họ đề nghị Thẩm phán chủ tọa phiên tòa giúp hướng dẫn, việc thỏa thuận
bồi thường. Trong các vụ án hình sự, nếu các bên thỏa thuận giải quyết bồi
thường thiệt hại thành cơng, thì sau đó Hội đồng xét xử sẽ nhận định và ghi
nhận việc thỏa thuận giải quyết bồi thường thiệt hại đó trong bản án. Việc áp
dụng pháp luật giải quyết bồi thường thiệt hại trong trường hợp các bên thỏa

12

13
thuận với nhau vẫn được đặt ra. Thẩm phán chủ tọa phiên tòa và các Hội thẩm
nhân dân cần xem xét việc thỏa thuận giải quyết đó có tuân thủ quy định của
pháp luật hay không; cụ thể, làm rõ các bên có hồn tồn tự nguyện khi thỏa
thuận giải quyết bồi thường thiệt hại không; thực hiện nghĩa vụ cam kết theo
thỏa thỏa thuận có trái pháp luật và đạo đức xã hội hay không... giải quyết bồi
thường thiệt hại trong vụ án hình sự của TAND do Thẩm phán chủ tọa phiên
tòa và các Hội thẩm nhân dân thực hiện.
Thẩm phán và các Hội thẩm nhân dân là các chức danh tư pháp được
Nhà nước trao quyền tiến hành áp dụng pháp luật về giải quyết bồi thường thiệt
hại trong vụ án hình sự.
Về tiêu chuẩn bổ nhiệm Thẩm phán cũng theo tiêu chuẩn chung quy
định tại Điều 67 của Luật Tổ chức TAND năm 2014: “Là công dân Việt
nam, trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hịa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam, có phẩm chất đạo đức tốt, có bản lĩnh chính trị vững vàng,
có tinh thần dũng cảm và kiên quyết bảo vệ cơng lý, liêm khiết và trung
thực. Có trình độ cử nhân luật trở lên. Đã được đào tạo nghiệp vụ xét xử.
Có thời gian làm cơng tác thực tiễn pháp luật. Có sức khỏe hồn thành
nhiệm vụ được giao” [25].
Việc giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của các gắn liền
với xét xử vụ án hình sự, liên quan trực tiếp đến các quyền về tài sản của họ.
Do đó, q trình này địi hỏi các Thẩm phán và các Hội thẩm nhân dân phải
luôn tuân thủ quy định về trình tự, thủ tục của BLTTHS và xem xét, cân nhắc,
lựa chọn áp dụng đúng đắn, chính xác các quy phạm pháp luật hình sự, quy
phạm pháp luật dân sự. Áp dụng pháp luật về giải quyết bồi thường thiệt hại
trong vụ án hình sự của các được thực hiện bởi Hội đồng xét xử.
Theo quy định của BLTTHS thì Hội đồng xét xử gồm ba người (một
Thẩm phán và hai Hội thẩm nhân dân), trừ những vụ án mà bị cáo bị đưa ra xét

xử có khung hình phạt cao nhất là tử hình, thì Hội đồng xét xử là năm người

13


14
gồm hai Thẩm phán và ba Hội thẩm nhân dân. Khi áp dụng pháp luật giải quyết
bồi thường thiệt hại, thì Hội đồng xét xử làm việc theo nguyên tắc xét xử tập
thể, quyết định theo đa số. Quy định này đặt ra yêu cầu trách nhiệm cao của
mỗi thành viên Hội đồng xét xử khi quyết định giải quyết bồi thường thiệt cũng
như giải quyết các vấn đề của vụ án.
1.1.2.3. Giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tịa
án phải tn thủ những quy định về trình tự, thủ tục do Bộ luật Tố tụng hình
sự quy định
Áp dụng pháp luật về giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự
của Tịa án sự là một phần của hoạt động xét xử vụ án hình sự; bởi vậy, hoạt
động này cũng ln tuân theo trình tự, thủ tục được BLTTHS quy định. Đây
chính là sự khác biệt với các hoạt động áp dụng pháp luật của các cơ quan nhà
nước khác. Theo quy định của BLTTHS năm 2015 hiện hành, thì thủ tục xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự được quy định gồm 75 Điều [22]. Nội dung các quy
định này rất chặt chẽ và cụ thể trình tự, thủ tục và cách thức tiến hành mang
tính bắt buộc đối với chủ thể áp dụng. Trường hợp Hội đồng xét xử vi phạm
các quy định về trình tự, thủ tục này thì bị coi là vi phạm thủ tục tố tụng; nếu
vi phạm nghiêm trọng thì bản án, quyết định của Hội đồng xét xử có thể khơng
có giá trị pháp lý và bị TAND cấp trên huy bỏ. Do đó, việc Hội đồng xét xử
tuân thủ triệt để các quy định về trình tự, thủ tục của BLTTHS trong quá trình
xét xử, trong đó có giải quyết bồi thường thiệt hại là u cầu có tính bắt buộc
thực hiện.
1.1.2.4. Giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tịa
án là q trình cụ thể hóa những quy phạm pháp luật hình sự, pháp luật dân

sự đối với một vụ án cụ thể, để xác định người phạm tội gây thiệt hại và quyết
định trách nhiệm bồi thường của họ đối với cá nhân, tổ chức bị thiệt hại
Tại Điều 15 Bộ luật tó tụng hình sự 2015, quy định: Trách nhiệm
chứng minh tội phạm thuộc về các cơ quan tiến hành tố tụng [22]. Quy định

14


15
này chỉ ra rằng, việc chứng minh người phạm tội gây ra thiệt hại thuộc về
các cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền; việc áp dụng pháp luật giải
quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tòa án thuộc trách nhiệm
của Hội đồng xét xử. Thẩm phán và các Hội thẩm nhân dân có trách nhiệm
chứng minh nhiều vấn đề cụ thể như có tội phạm xảy ra hay khơng; nếu có
thì hành vi đó cấu thành tội gì, vi phạm quy định nào của BLHS; ai là người
thực hiện hành vi phạm tội; người đó đã đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự
chưa; họ có lỗi cố ý hay vơ ý; hành vi của người đó gây ra thiệt hại gì; mức
độ thiệt hại, giá trị thiệt hại là bao nhiêu; hành vi đó gây thiệt hại đối với cá
nhân, tổ chức nào; trách nhiệm bồi thường thiệt hại thuộc về người gây thiệt
hại hay cá nhân, tổ chức khác…
Trên cơ sở các chứng cứ, tài liệu chứng minh được các vấn đề nêu trên;
Hội động xét xử sẽ xem xét, lựa chọn các quy phạm pháp luật hình sự, các quy
phạm pháp luật dân sự phù hợp để giải quyết vụ án, trong đó có giải quyết bồi
thường thiệt hại. Quy phạm pháp luật quy định giải quyết bồi thường thiệt hại
trong vụ án hình sự khơng chỉ thuộc phạm vi văn bản pháp luật dân sự mà
chúng còn được quy định trong BLHS. Điều 48 của BLHS năm 2015 quy định:
“Người phạm tội phải bồi thường thiệt hại vật chất đã được xác định do hành
vi phạm tội gây ra. Trong trường hợp phạm tội gây thiệt hại về tinh thần. Tòa
án buộc người phạm tội phải bồi thường về vật chất, công khai xin lỗi người bị
hại” [19].

Việc Hội đồng xét xử áp dụng các quy phạm pháp luật hình sự và quy
phạm pháp luật dân sự để giải quyết vụ án, giải quyết bồi thường thiệt hại chính
là q trình các biệt hóa, cụ thể hóa quy phạm pháp luật để xác định người
phạm tội gây thiệt hại và quyết định trách nhiệm bồi thường của họ đối với cá
nhân, tổ chức bị thiệt hại.
1.1.3. Vai trò của bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự tại Tịa án
nhân dân

15


16
Pháp luật có vai trị quan trọng trong đời sống xã hội, bảo đảm sự trật tự,
ổn định xã hội. Trong xã hội xã hội chủ nghĩa, pháp luật là phương tiện để thể
chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng trên
quy mô toàn xã hội; là phương tiện để Nhà nước quản lý kinh tế, chính trị, văn
hóa, xã hội, quốc phịng, an ninh, đối ngoại …và cũng là phương tiện bảo đảm
cho nhân dân tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội, bảo về các quyền, lợi
ích hợp pháp của mình.
Chính vì vậy, việc giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của
các Cơ quan tiến hành tố tụng (Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát cũng được
tiến hành các hoạt động giải quyết bồi thường thiệt dân sự trong vụ án hình sự
trong giai đoạn khởi tố điều tra và truy tố) chung và của Tịa án nói riêng cũng
có vai trị quan trọng, thể hiện:
Thứ nhất, Việc giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của
Tịa án góp phần xây dựng và bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa
Giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tòa án nhân
dân là việc thực thi nhiệm vụ bảo vệ những quyền và lợi ích chính đáng, hợp
pháp của cá nhân, tổ chức bị gây thiệt hại do người thực hiện hành vi phạm
tội gây ra; bảo đảm cho pháp luật về giải quyết bồi thường thiệt hại được tơn

trọng, thực hiện nghiêm chỉnh - đó chính là hoạt động bảo vệ pháp chế xã
hội chủ nghĩa. Vì vậy, áp dụng pháp luật về giải quyết bồi thường thiệt hại
trong vụ án hình sự của Tịa án góp phần bảo vệ tính mạng, sức khỏe, nhân
phẩm, danh dự, tài sản….của cơng dân, duy trì trật tự an tồn xã hội.
Thứ hai, Việc giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của
Tịa án góp phần xây dựng và hồn thiện hệ thống pháp luật nói chung, pháp
luật dân sự và pháp luật hình sự nói riêng
Chính từ hoạt động xét xử vụ án hình sự, giải quyết bồi thường thiệt hại
do hành vi phạm tội gây ra, thì các quy phạm pháp luật về bồi thường thiệt hại
được kiểm nghiệm có phù hợp hay lạc hậu với thực tiễn và yêu cầu của xã hội

16


17
hay khơng. Trên cơ sở kiểm nghiệm đó sẽ chỉ ra những quy phạm khơng cịn
phù hợp, bất cập, quy định thiếu cụ thể tạo nhiều cách hiểu khác nhau hoặc
khơng có tính khả thi… Và như vậy, hoạt động áp dụng pháp luật giải quyết
bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tịa án làm cơ sở cho việc đề xuật
kiến nghị xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật nói chung, trong đó có pháp
luật dân sự về giải quyết bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.
Thứ ba, Việc giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tịa
án góp phần giải quyết hiệu quả vụ án hình sự
Thơng qua việc giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của
Tịa án thì mọi hành vi phạm tội gây thiệt hại bị can, bị cáo ... đều bị xử lý
nghiêm minh, bồi thường tồn bộ thiệt hại. Hoạt động này khơng chỉ nhằm
trừng trị người phạm tội gây thiệt hại, mà nó cịn có tác dụng giáo dục hữu hiệu
cho người dân ý thức chấp hành pháp luật, kỷ luật; đồng thời có tác dụng phịng
ngừa tội phạm, vi phạm pháp luật.
Thứ tư, Việc giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tịa

án có tác dụng phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao nhận thức và ý thức
chấp hành pháp luật cho công dân
Giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Tịa án chủ yếu
được thực hiện tại phiên tòa xét xử vụ án. Do yêu cầu nhiệm vụ, nên nhiều vụ
án hình sự được các Tịa án tổ chức xét xử lưu địa phương xảy ra tội phạm
(thông thường các vụ án về vi phạm giao thơng hoặc xâm hại tính mạng, sức
khỏe con người và xâm hại tài sản như cố ý gây thương tích, giết người, lừa
đảo, trộm cắp, cướp tài sản ... thì Tịa án sẽ tổ chức phiên tòa lưu động tại trụ
sở của Ủy ban nhân dân xã, phường hoặc Nhà văn hóa tổ dân phố, thôn bản ....
) để xét xử công khai, thông báo, mời đông đảo quần chúng nhân dân đến tham
dự phiên tịa xét xử vụ án hình sự, giải quyết bồi thường thiệt hại mà bị can, bị
cáo ... gây ra sẽ có thêm kiến thức, hiểu rõ hơn quy định của pháp luật hình sự,
pháp luật dân sự, về trách nhiệm hình sự và bồi thường thiệt hại đối với người

17


18
thực hiện hành vi phạm tội. Thông tin từ phiên tòa giúp cho quần chúng nhân
dân dễ nhớ, nhớ lâu hơn về các quy định pháp luật được Hội đồng xét xử áp
dụng đối với người thực hiện hành vi phạm tội, gây thiệt hại phải bồi thường...
1.2. CÁC GIAI ĐOẠN GIẢI QUYẾT BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI
TRONG VỤ ÁN HÌNH SỰ CỦA CÁC TỊA ÁN
1.2.1. Nghiên cứu, phân tích, đánh giá các tình tiết khách quan của
vụ án liên quan đến việc giải quyết bồi thường thiệt hại
Nghiên cứu, phân tích, đánh giá các tình tiết khách quan của vụ án là giai
đoạn đầu và mang ý quan trọng đối với hoạt động giải quyết bồi thường thiệt
hại trong vụ án hình sự của Tịa án. Vấn đề có tính nguyên tắc trong giải quyết
bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự là Hội đồng xét xử nghiên cứu, phân
tích, đánh giá các tài liệu (nguồn chứng cứ) trong hồ sơ vụ án được Cơ quan

cảnh sát điều tra và Viện kiểm sát nhân dân thu thập được áp dụng vào các quy
định của pháp luật hình sự để xác định, chứng minh được có tội phạm, người
thực hiện hành vi phạm tội và có thiệt hại xảy ra cho cá nhân hoặc tổ chức nhất
định.
Thiệt hại được xem xét giải quyết trong vụ án hình sự là thiệt hại do hành
vi phạm tội gây ra; nên chỉ đặt ra việc áp dụng pháp luật giải quyết bồi thường
thiệt hại khi đã chứng minh được người phạm tội và hành vi của người đó gây
ra thiệt hại. Thực hiện vấn đề này, Thẩm phán và các Hội thẩm nhân dân tiến
hành nghiên cứu hồ sơ vụ án, xem xét, kiểm tra các chứng cứ, tài liệu được thu
thập trong giai đoạn điều tra, truy tố. Việc nghiên cứu hồ sơ vụ án hình sự phải
khách quan, tồn diện và làm sáng tỏ hành vi của bị cáo có cấu thành tội phạm
hay khơng; hành vi đó cấu thành tội gì; đồng thời, làm rõ các tình tiết liên quan
đến vụ án, đặc biệt là làm rõ thiệt hại do hành vi phạm tội của bị cáo đã gây ra.
Như vậy, nghiên cứu hồ sơ vụ án là giai đoạn rất quan trọng và là cơ sở
cho giai đoạn tiếp theo: Giai đoạn áp dụng pháp luật cho giải quyết bồi thường
thiệt hại dân sự. Qua nghiên cứu hồ sơ vụ án giúp cho Hội đồng xét xử nắm

18


19
vững nội dung vụ án, các tình tiết vụ án; đặc biệt là người có trách nhiệm bồi
thường thiệt hại, mức độ, giá trị thiệt hại…để có đầy đủ cơ sở, căn cứ áp dụng
pháp luật ra quyết định về việc bồi thường thiệt hại dân sự trong vụ án hình sự.
1.2.2. Lựa chọn quy phạm pháp luật phù hợp với việc giải quyết bồi
thường thiệt hại trong vụ án hình sự; làm sáng tỏ nội dung của quy phạm
pháp luật được áp dụng
Sau khi các thành viên Hội đồng xét xử nghiên cứu hồ sơ vụ án, nắm
chắc nội dung, đặc trưng pháp lý của các tình tiết của vụ án, thì Thẩm phán chủ
tọa phiên tịa và các Hội thẩm nhân dân sẽ thẩm định từng vấn đề liên quan,

trong đó thẩm tra cơng khai các chứng cứ, tài liệu xác định người thực hiện
hành vi phạm tội gây thiệt hại, cá nhân, tổ chức bị gây thiệt hại, mức độ, giá trị
thiệt hại và các vấn đề liên quan tại phiên tịa; trên cơ sở đó, sẽ lựa quy phạm
pháp luật phù hợp để giải quyết các vấn đề trong vụ án, trong đó có vấn đề giải
quyết bồi thường thiệt hại. Để làm tốt công việc này đòi hỏi Thẩm phán chủ tọa
phiên tòa và các Hội thẩm nhân dân phải có đủ kiến thức pháp luật hình sự,
pháp luật dân sự và pháp luật tố tụng hình sự; đồng thời, có kiến thức xã hội
sâu rộng, luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm.
Lựa chọn quy phạm pháp luật phù hợp với vấn đề giải quyết bồi thường
thiệt hại trong vụ án hình sự thực chất là nắm chính xác sự việc, các tình tiết
trong vụ án, đối chiếu sự việc và các tình tiết đó với các quy phạm pháp luật
hiện hành điều chỉnh phù hợp. Khi lựa chọn quy phạm pháp luật để điều chỉnh
phù hợp cần làm rõ có quy phạm pháp luật để điều chỉnh khơng; quy phạm đó
có mâu thuẫn với quy phạm phạm luật ở đạo luật khác không. Việc lựa chọn
quy phạm pháp luật để áp dụng giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình
sự là rất quan trọng; nếu Hội đồng xét xử lựa chọn đúng quy phạm phạm luật
để điều chỉnh thì việc giải quyết mới bảo đảm đúng pháp luật; ngược lại, nếu
Hội đồng xét xử lựa chọn sai sẽ dẫn tới hậu quả sai lầm trong giải quyết bồi
thường thiệt hại.

19


20
Ví dụ: Trong vụ án "Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường
bộ", theo Điều 26 BLHS 2015 [19]; bị cáo Nguyễn Văn A điều điều khiển
phương tiện giao thông đường bộ (ô tô) vi phạm quy định của Luật Giao thông
đường bộ gây hậu quả làm ông Nguyễn Văn C chết tại chỗ. Bị cáo lái xe (ô tô)
theo hợp đồng với chủ phương tiện là ông Nguyễn Văn B. Trường hợp này,
pháp luật quy định thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây thiệt hại, việc bồi

thường thuộc về chủ sở hữu phương tiện. Do đó, nếu Hội đồng xét xử lựa chọn
quy phạm pháp luật xác định bị cáo phải bồi thường là không đúng pháp luật.
Vì theo quy định của quy định tại khoản 3 Điều 601 BLDS 2015 : “Chủ
sở hữu, người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường
thiệt hại cả khi khơng có lỗi” để giải quyết. Do đó, khi xét xử vụ án Vi phạm
quy định về tham gia giao thơng nêu trên Tịa án nhân dân quận X, thành phố
Hồ Chi Minh xử phạt Nguyễn Văn A 3 năm tù và đã tuyên buộc chủ phương
tiện (xe ô tô) là ông B phải bồi thường mọi thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm
cho gia đình ơng C với tồn bộ số tiền chi phí hợp lý cho việc mai táng; tiền
cấp dưỡng cho con ông A từ 6 tuổi đến đủ 18 tuổi và khoản tiền khác để bù đắp
tổn thất về tinh thần cho những người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất
của người bị thiệt hại bằng một trăm lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy
định theo quy định tại Điều 591 BLDS.
Lựa chọn được quy phạm pháp luật phù hợp, đúng đắn để giải quyết
vụ án, cũng như giải quyết việc bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự địi
hỏi Thẩm phán chủ tọa phiên tịa và các Hội thẩm nhân dân phải làm rõ được
tư tưởng, nội dung và ý nghĩa của quy phạm pháp luật cần lựa chọn. Đây
chính là quy trình vận dụng tổng hợp các trị thức về nhiều mặt của đời sống
chính trị, xã hơi..., nhất là tri thức pháp lý. Quá trình tư duy phải tuân theo
quy luật biện chứng, lô gic và dựa trên cơ sở các quy phạm pháp luật hình
sự, quy phạm pháp luật dân sự để xem xét, đánh giá, cân nhắc áp dụng ra
quyết định giải quyết bồi thường thiệt hại khách quan, đúng pháp luật.

20


21
Như vậy, việc lựa chọn quy phạm pháp luật đúng đắn, chính xác, phù
hợp để giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự của Thẩm phán
chủ tọa phiên tòa và các Hội thẩm nhân dân là kỹ năng, thao tác nghiệp vụ

quan trọng và trở thành yếu tố quyết định cho việc ban hành bản án, quyết
định giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự có đúng pháp luật
hay khơng. Điều đó đặt ra yêu cầu đòi hỏi các Thẩm phán và các Hội thẩm
nhân dân phải thường xuyên nghiên cứu, học tập nâng cáo trình độ, kiến
thức, kỹ năng nghiên cứu hồ sơ vụ án, kỹ năng điều hành, xét hỏi tại phiên
tòa, kỹ năng xử lý các tình huống phát sinh tại phiên tịa xét xử các vụ án
hình sự nói chung và các vụ án hình sự có liên quan đến bồi thường thiệt hại
nói riêng.
1.2.3. Ban hành bản án hình sự có quyết định giải quyết bồi thường
thiệt hại
Ban hành bản án, quyết định giải quyết bồi thường thiệt hại là kết quả
của các giai đoạn trước. Bản án, quyết định giải quyết bồi thường thiệt hại trong
vụ án hình sự của hội đồng xét xử Tòa án nhân dân được ban hành sau khi đã
tiến hành xét hỏi, tranh luận công khai, các thành viên Hội đồng xét xử nghị án
xem xét, đánh giá toàn diện chứng cứ, ý kiến của Kiểm sát viên và những người
tham gia tố tụng, trong đó có bị cáo và người bị hại, người có quyền lợi nghĩa
vụ liên quan... rồi cân nhắc lựa chọn quy phạm pháp luật phù hợp để ra bản án,
quyết định.
Để ban hành bản án, quyết định giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ
án hình sự của Tịa án thì Hội đồng xét xử phải xác định được người phạm tội
gây thiệt hại, rồi xác định thiệt hại do người phạm tội gây ra và cân nhắc lựa
chọn quy phạm pháp luật hình sự, quy phạm pháp luật dân sự để áp dụng giải
quyết bồi thường. Bản án, quyết định giải quyết bồi thường thiệt hại của Tịa
án ln phản ánh trình độ, năng lực của các thành viên Hội đồng xét xử; vì bản
án, quyết định là sản phẩm của họ. Bản án, quyết định của Hội đồng xét xử

21