Sự suy giảm cái thiện trong văn hóa ứng xử của sinh viên hiện nay

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE
2014, Vol. 59, No. 6BC, pp. 37-44
This paper is available online at

SỰ SUY GIẢM CÁI THIỆN
TRONG VĂN HÓA ỨNG XỬ CỦA SINH VIÊN HIỆN NAY
Nguyễn Thị Thường
Khoa Triết học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Tóm tắt. Từ việc coi văn hóa ứng xử là sự phản ánh trực tiếp diện mạo đời sống cộng đồng,
cũng là nơi hội tụ những giá trị tinh thần dân tộc mà cốt lõi là tính thiện, bài viết làm rõ nội
hàm cái Thiện và văn hóa ứng xử sinh viên. Trên cơ sở đó, tác giả đi sâu phân tích những
biểu hiện suy giảm ý nghĩa của cái Thiện trong văn hóa ứng xử của sinh viên hiện nay.
Đồng thời, chỉ ra những nguyên nhân của vấn đề này và khẳng định giá trị vĩnh cửu của
cái Thiện trong cuộc hành trình của cá nhân và cộng đồng dân tộc đến với sự hoàn thiện và
phát triển bền vững.
Từ khóa: Cái Thiện, văn hóa, văn hóa ứng xử, giá trị truyền thống, sinh viên.

1.

Mở đầu

Văn hóa là sự biểu hiện của phương thức tồn tại người, là sự bộc lộ "những năng lực bản
chất người" trong tất cả các lĩnh vực hoạt động của cá nhân và xã hội [6;36]. Mỗi nền văn hóa xét
cho cùng là một "phương thức sống" của cộng đồng mà văn hóa ứng xử chính là phương diện biểu
hiện trực tiếp diện mạo của nó [8;21-23]. Trong đời sống của cộng đồng người Việt từ xưa tới nay,
văn hóa ứng xử ln được đặc biệt coi trọng. Khơng chỉ thể hiện triết lí sống, lối tư duy, thái độ,
hành vi cụ thể của các thành viên trong đời sống thường nhật, văn hóa ứng xử còn là nơi hội tụ
những giá trị nhân văn, thể hiện cốt cách, tinh thần dân tộc được kết tinh qua các giai đoạn lịch
sử, được kế thừa từ thế hệ này qua thế hệ khác và trở thành chuẩn mực của cuộc sống [2;15]. Một
trong những giá trị đó là cái Thiện. Có thể nói, cái Thiện đã ln tồn tại trong suốt cuộc hành trình
vĩ đại mà đầy thăng trầm của lịch sử dân tộc.

Giờ đây xu hướng hội nhập và tồn cầu hóa đã tác động mạnh mẽ từ nhiều phía đến các giá
trị truyền thống. Điều đáng quan ngại là cái Thiện - giá trị cốt lõi của văn hóa ứng xử cộng đồng
đang bị suy giảm đáng kể. Ở góc độ bài viết này, chúng tôi muốn bàn về sự suy giảm ý nghĩa của
cái Thiện trong văn hóa ứng xử của sinh viên hiện nay.

2.

Nội dung nghiên cứu

Thiện là một giá trị nền tảng của văn hóa. Thiện là cái tốt đẹp, cái tích cực, cái tiến bộ, cái
có ích, là biểu hiện của tính nhân đạo, phù hợp với như cầu hoàn thiện bản chất nhân văn của con
Liên hệ: Nguyễn Thị Thường, e-mail:

37


Nguyễn Thị Thường

người và xã hội. Cái thiện là cái đạo đức, đối lập với cái Ác, được xem là cái phi đạo đức, cái xấu,
cái tiêu cực, làm băng hoại các giá trị con người. Cái thiện của văn hóa đề cao quan hệ nhân ái,
tình thương u con người, kêu gọi tinh thần cộng đồng và sự liên kết vô tư giữa con người với con
người, phát triển những phẩm chất tốt đẹp trong con người, chống lại tất cả những gì xúc phạm,
lăng nhục con người. Sự suy giảm cái Thiện làm cho những ứng xử trong quan hệ giữa con người
với con người mất đi tính nhân văn, lịng đơn hậu và vị tha, sự quan tâm và hào hiệp. Trong ý nghĩa
đó, có thể nói văn hóa ứng xử của người Việt chúng ta, đặc biệt là của giới trẻ sinh viên đang ở
vào một khúc quanh nguy hiểm.
Sinh viên là một nhóm xã hội đặc thù gồm những người đang học tập trong các trường đại
học và cao đẳng. Văn hóa ứng xử của họ là hệ thống thái độ, hành vi, khuôn mẫu, kĩ năng ứng xử
(gọi chung là phép ứng xử) của các cá nhân và nhóm sinh viên trong quan hệ với nhà trường và
xã hội. Sự xuống cấp của đạo đức tinh thần xã hội, bạo lực học đường, sự xâm nhập của văn hóa

ngoại lai... như những hồi chng cảnh tỉnh, địi hỏi chúng ta phải quan tâm thích đáng hơn nữa
đến vấn đề văn hóa ứng xử của sinh viên. Chưa bao giờ vấn đề này lại trở nên bức thiết như hiện
nay.

2.1.

Biểu hiện suy giảm ý nghĩa của cái Thiện trong văn hóa ứng xử của sinh
viên nơi học đường

Trường học là nơi truyền bá những nét đẹp của văn hóa một cách khn mẫu và bài bản
nhất, nơi được mệnh danh là thánh đường tôn nghiêm của sự trân trọng tri thức và nhân cách con
người. Tuy nhiên, gần đây, do tác động của mặt trái kinh tế thị trường, của văn hóa ngoại lai, nhiều
chuẩn mực, giá trị văn hóa trong nhà trường có biểu hiện suy giảm. Cuộc sống trong trường học
của chúng ta hiện nay phức tạp hơn trước nhiều. Ở một số nơi, với một số người, tri thức và văn
hoá ứng xử dường như đã khơng cịn gắn kết, phát triển theo tỉ lệ thuận với nhau. Công luận đã lên
tiếng với nỗi trăn trở thống thiết về sự xuống cấp của văn hóa ứng xử học đường [9]. Cốt lõi của sự
xuống cấp đó là sự suy giảm ý nghĩa của cái Thiện, được biểu hiện dưới các hình thức khác nhau.
Thứ nhất, thái độ, hành vi lệch chuẩn ngày càng trở nên phổ biến.
Môi trường hoạt động chủ yếu của sinh viên, nơi họ thường xuyên học tập, giao tiếp, rèn
luyện chính là học đường. Nói đến học đường là nói đến đạo thầy trị. Người xưa có câu "nhất tự
vi sư bản tự vi sư", tinh thần "tôn sư trọng đạo" đã làm nên tình thầy trị cao q, thiêng liêng, tin
u, kính trọng và khơng vụ lợi. Tinh thần ấy, tình cảm ấy dường như đang dần bị tha hóa, lãng
quên. Giờ đây, nhiều sinh viên quan niệm quá trình học tập rèn luyện ở trường đại học chỉ là để
lấy tấm bằng, có nghề nghiệp; các giảng viên, cán bộ nhà trường chỉ là người làm cơng tác đào tạo
cho mình [3;68]. Mối quan hệ thầy trị cũng theo đó mà có sự thay đổi, từ tơn nghiêm sang bán tơn
nghiêm, thậm chí suồng sã khi xác định khơng gian, mục đích giao tiếp giữa thầy và trị. Khơng
ít sinh viên tiêm nhiễm lối sống thực dụng, lười học, dưới nhiều hình thức đã làm thương mại hóa
mối quan hệ thầy trị [1;78], xem sự thiêng liêng, trong sáng, vô tư của mối quan hệ này chỉ cịn là
cổ tích. Quan hệ thầy trị ngày nay đã mang những nét mới của thời đại, có những điểm bổ sung
tích cực nhưng cũng đang biến tướng và mai một dần những giá trị truyền thống. Lòng thành kính

của trị, sự tơn nghiêm của thầy đang bị giảm đi rõ rệt. Đã xuất hiện hiện tượng "nhờn hóa" các
quy chuẩn quan hệ thầy trị [5;3]. Sinh viên khơng cịn làm đủ nghi lễ với thầy cơ, thậm chí còn
38


Sự suy giảm cái thiện trong văn hóa ứng xử của sinh viên hiện nay

xuyên tạc, biến tấu nghi lễ, thiếu tôn trọng thầy cô, coi thường việc học. Sau lưng, sinh viên gọi
thầy cơ mình là ơng nọ, bà kia, tệ hại hơn còn gọi bằng đại từ nhân xưng "nó".
Người xưa dạy: "Học ăn, học nói, học gói, học mở", hàm ý rằng nhân cách, phẩm chất con
người được nhận biết từ những hành vi thường nhật và mỗi người phải tu dưỡng để biết cách ứng
xử phù hợp với các tình huống, hồn cảnh, mơi trường và quan hệ khác nhau. Xã hội giao cho nhà
trường dạy dỗ con em lễ phép, tử tế, biết dùng lời hay ý đẹp, kính trên nhường dưới, lịch thiệp, thực
thà, nề nếp, hợp tác, chia sẻ, khoan dung. Nhưng dường như nhiều sinh viên đang xa rời các chuẩn
mực vốn được dạy từ thời phổ thông trong cách ứng xử với thầy cô giáo. Họ xem thường nghi lễ và
nội quy học đường: thờ ơ không đứng dậy chào giảng viên khi vào lớp, thản nhiên đi học muộn,
tùy tiện ra vào lớp và sử dụng điện thoại trong giờ học, dùng từ lóng ở nơi giảng đường, thiếu kỉ
cương nề nếp, làm việc riêng trong lúc thầy cô giáo lên lớp [3;67], thậm chí có thái độ hỗn láo
với giảng viên khi bản thân có lỗi bị phê bình. Có sinh viên vì bị điểm kém đã xé bỏ bài kiểm tra
ngay trước mặt giảng viên. Trầm trọng hơn, đã xuất hiện nhiều hành vi lăng mạ, hành hung thầy
cơ. Chính những hành vi vơ văn hóa, thiếu tơn trọng thầy giáo nơi giảng đường đã làm rạn nứt, đổ
vỡ mối quan hệ thầy trị, gây bất bình, lo lắng trong xã hội và làm ảnh hưởng đến chất lượng giáo
dục, đến chất lượng nguồn nhân lực phục vụ yêu cầu đổi mới.
Gốc rễ của văn hóa là cái Thiện, là sống đẹp, sống tốt với nhau, sống vì nhau đang bị lung
lay. Trong văn hóa ứng xử của một bộ phận sinh viên hiện nay, thái độ trân trọng, sự kiềm chế, ơn
hịa, khiêm nhường, lịch sự, nhã nhặn đang dần nhường chỗ cho sự ích kỉ, vì mình. Sâu xa và đáng
ngại hơn, khi những hành vi lệch chuẩn ngày càng trở nên phổ biến; khi phản văn hóa lên ngơi,
chân giá trị bị đảo lộn thì lệch chuẩn có nguy cơ được xem là chuẩn. Và cái Thiện cũng sứt mẻ từ
những điều tưởng như bình thường, vô hại như thế.
Thứ hai, sự suy giảm ý nghĩa của cái Thiện trong văn hóa ứng xử của sinh viên còn biểu

hiện ở xu hướng ngày càng gia tăng bạo lực trong hai mối quan hệ cơ bản của học đường là quan
hệ thầy trò và quan hệ bạn bè giữa sinh viên với nhau.
Trong cuộc sống, cái Thiện và cái ác luôn là bạn song hành. Chúng tồn tại ở mọi nơi và
trong mỗi con người. Khi cái Thiện thắng thế thì cái ác bị đẩy lùi và ngược lại. Hiện nay, khi cái
Thiện bị suy giảm thì cái ác lại trỗi dậy và biến thành những hành vi ứng xử phản văn hóa, trái
đạo lí trong các quan hệ của con người. Cái ác là yếu tố quyết định trực tiếp dẫn đến bạo lực. Gần
đây công luận hết sức bức xúc về hiện tượng gia tăng bạo lực học đường. Tình trạng bạo lực học
đường không chỉ dừng lại ở việc học sinh, sinh viên đánh nhau mà nghiêm trọng hơn còn cả việc
sinh viên đe dọa, cảnh cáo, thậm chí là hành hung, truy sát người đứng trên bục giảng.
Giảng viên Nguyễn Như Bình (ĐH Văn hóa TP.HCM) dẫn chứng bằng vụ việc một sinh
viên khoa Cơ khí Cơng nghệ (ĐH Nơng lâm TP.HCM) vì thi trượt nhiều lần đã tạt axit, dùng dao
truy sát thầy phó trưởng khoa khiến thầy bị bỏng 34% và nhiều SV khác bị liên lụy [10]. Trước đó
khơng lâu, tại Trường Đại học Cần Thơ, có sinh viên đã xơng thẳng vào văn phịng bộ mơn ngoại
ngữ rượt đuổi, đâm chém thầy cơ. Nhìn thẳng vào sự thật sẽ thấy rằng cái Thiện đang suy giảm
nghiêm trọng.
Môi trường học đường luôn được xem là trong sạch và an toàn nhất nay đã nhuốm vết đen
bạo lực. Cách đây vài năm, tìm thơng tin về bạo lực học đường e rằng không dễ. Ngày nay, chỉ
cần gõ cụm từ này trên trang mạng tìm kiếm Google thì có đến hơn 8,6 triệu kết quả. Bạo lực
39


Nguyễn Thị Thường

học đường đang trở thành ám ảnh của toàn xã hội. Theo thống kê của Bộ giáo dục và Đào tạo, từ
đầu năm học 2009 - 2010 đến ngày 26/07/2013 cả nước đã xảy ra gần 1600 vụ học sinh, sinh viên
đánh nhau, trong đó có cả những vụ án hình sự. Một số sinh viên vi phạm pháp luật, đâm chém,
trả thù người khác vì những mâu thuẫn rất nhỏ. Dư luận vẫn chưa hết bàng hoàng bởi vụ việc ngày
19/12/2012, một sinh viên năm cuối trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội đã đâm
chết lớp trưởng chỉ vì cho là bị "nhìn đểu". Hiện tượng kết bè, kết phái, lập băng nhóm đi trấn lột,
dằn mặt lẫn nhau, thanh toán ân oán cá nhân của sinh viên đã khơng cịn là cá biệt. Những minh

chứng trong thực tế đủ độ sắc nét để thấy rằng bạo lực trong giới sinh viên đang tồn tại với những
hình thù của nó chứ khơng phải chỉ là mầm mống hay bóng dáng.

2.2.

Biểu hiện suy giảm ý nghĩa của cái Thiện trong văn hóa ứng xử của sinh
viên ở ngoài xã hội

Xem xét biểu hiện suy giảm ý nghĩa của cái Thiện trong văn hóa ứng xử của sinh viên,
khơng thể khơng đặt nó vào bối cảnh xã hội của nước ta hiện nay, bởi cùng với đời sống học
đường, sinh viên còn tham dự vào các hoạt động sống và những quan hệ xã hội khác. Xã hội là
môi trường rộng lớn hơn học đường. Ở đó, sự suy giảm cái Thiện trong văn hóa ứng xử của sinh
viên, với tư cách là một nhóm xã hội đặc thù lại có những dạng thức biểu hiện khác.
Thứ nhất, Sự xuống cấp của lối sống, sự lan tràn của tệ nạn xã hội trong đời sống sinh
viên.
Cùng với các hành vi lệch chuẩn nơi học đường, một bộ phận sinh viên có cách suy nghĩ
và lối sống buông thả. Ngôn ngữ giao tiếp của họ cũng "ô nhiễm" nặng nề. Những phép lịch sự
thông thường đang bị xem nhẹ và bỏ qua. Chúng ta khơng cịn xa lạ gì và cũng khá dễ dàng bắt
gặp hiện tượng sinh viên nói tục, chửi thề - điều rất hiếm thấy ở sinh viên thế hệ trước. Khơng ít
sinh viên chạy theo lối sống thực dụng, xa rời đạo đức truyền thống dân tộc, tiếp thu lối sống, văn
hoá phương Tây khơng chọn lọc, có hành vi vi phạm pháp luật. Nhiều sinh viên đã sa vào các tệ
nạn xã hội như cờ bạc, nghiện hút, số đề, nhậu nhẹt, đua xe trái phép, nghiện ma túy [3;69]... đặc
biệt là lô đề và chơi bài ăn tiền. Nếu trước đây, những tệ nạn này thường chỉ phổ biến ở số thanh
niên thất học, hư hỏng thì nay đã xâm nhập cả vào giới sinh viên. Theo kết quả nghiên cứu được
thực hiện gần đây tại trường ĐH Luật Hà Nội của Th.S Phan Thị Luyện, có tới 31% sinh viên được
khảo sát cho rằng các hành vi và tệ nạn đó phổ biến tới mức được xem là bình thường vì hầu hết
các bạn nhìn thấy hiện tượng này thường xun ở các xóm trọ sinh viên và nơi cơng cộng.
Nghiện hút, cờ bạc, ma túy là con đường trực tiếp và ngắn nhất dẫn đến bạo lực và cái ác,
dẫn đến sự suy giảm cái Thiện trong hành vi ứng xử của con người. Bởi lẽ khi nhu cầu cơn nghiện
không được thỏa mãn, con người dễ trở nên mê muội, cuồng điên, mất khả năng kiểm soát hành

vi của mình, biến thành kẻ độc ác, tàn nhẫn. Một số ít sinh viên đã tham gia vào các vụ giết người
cướp của, đâm chém người khác chỉ vì những giá trị tài sản ít ỏi.
Thực tiễn đó cho thấy rằng, những giá trị đạo đức truyền thống mà cốt lõi là tính thiện, tính
nhân văn trong quan hệ cộng đồng đang bị xói mịn và khủng hoảng nặng nề.
Thứ hai, Sự xâm nhập và phát tác của bệnh vô cảm trong giới sinh viên
Vô cảm là một hội chứng của thời kì mở cửa, hội nhập và phát triển kinh tế thị trường. Nó
40


Sự suy giảm cái thiện trong văn hóa ứng xử của sinh viên hiện nay

vốn xa lạ với truyền thống tương thân tương ái, lá lành đùm lá rách, lòng yêu thương, sự sẻ chia,
đồng cảm của người Việt. Thế nhưng, gần đây, hội chứng này đã khơng chỉ cịn là căn bệnh của
một cá nhân, mà đã len lỏi, lan rộng ra cả một lớp người, một thế hệ, một xã hội, trong đó có giới
sinh viên. Vơ cảm được ví như bệnh "ung thư tâm hồn" mà biểu hiện lâm sàng của nó là sự thờ ơ,
dửng dưng, lạnh lùng, nhẫn tâm, vơ trách nhiệm với những gì đang xảy ra xung quanh mình. Đứng
trước cái xấu xa, cái đê hèn mà khơng cảm thấy đau xót, phẫn nộ; không cảm thấy nhức nhối trái
tim. Đứng trước điều tốt đẹp, những nhân cách cao thượng mà không cảm thấy ngưỡng mộ, cảm
phục; không cảm thấy rung động tâm can. Vơ cảm biến con người thành giá băng, ích kỉ, chỉ biết
xem lợi ích và sự an tồn của bản thân là trên hết. Nhìn rộng ra, vơ cảm là một biểu hiện của sự
suy thối văn hóa con người.
Dân tộc ta vốn có những chuẩn mực đạo đức truyền thống đầy tính nhân văn như "nhiễu
điều phủ lấy giá gương", "bầu ơi thương lấy bí cùng", trọng xỉ (tơn trọng người lớn tuổi), kính trên
nhường dưới. Song giờ đây, những giá trị ấy đang có phần bị lấn lướt, chèn ép bởi chủ nghĩa cá
nhân, chủ nghĩa thực dụng, sự ích kỉ và vơ cảm của giới trẻ. Những cử chỉ của người trẻ nhã nhặn
chào hỏi người già, những hành vi nhường chỗ ngồi hay giúp đỡ em bé, cụ già, phụ nữ mang thai
ở nơi công cộng, bến tàu, bến xe đang trở nên hiếm dần. Theo kết quả một nghiên cứu được thực
hiện với sinh viên của 5 trường đại học trên địa bàn Hà Nội (Bách khoa, Khoa học xã hội và Nhân
văn, Khoa học tự nhiên, Đại học Sư phạm Hà Nội và Kinh tế quốc dân), chỉ có 12,8% số sinh
viên được hỏi cho rằng, sinh viên Hà Nội thường xuyên thực hiện hành vi này, 54,2% cho là thỉnh

thoảng và 33% cho là rất ít khi hay khơng thực hiện [2;15].
Sự vô cảm bắt đầu từ những hành vi nhỏ nhặt như thế để rồi không ngừng lây lan và biểu
hiện dưới nhiều hình thức, làm thành một thái độ sống vị kỉ, dửng dưng trước những nỗi đau của
người khác, cũng như không hề phẫn nộ trước cái xấu, cái ác. Tháng 4/2014 vừa qua, chúng tơi
tiến hành tìm hiểu đời sống văn hóa pháp luật của sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Kết
quả khảo sát cho thấy vẫn có tới 21/200 phiếu (tương ứng 10,5%) sinh viên được hỏi cho rằng họ
cảm thấy bình thường trước những hành vi vi phạm pháp luật và các tệ nạn xã hội mà không hề
bức xúc hay lên án. Ở các đô thị lớn như Hà Nội, nơi tập trung nhiều trường đại học, cao đẳng,
giao thông công cộng đã trở thành lựa chọn tối ưu của đại bộ phận sinh viên. Song văn hóa ứng
xử khi tham gia giao thơng của họ thì cịn nhiều vấn đề phải bàn. Nhiều sinh viên đi xe buýt, nhìn
thấy kẻ gian móc túi, hay cơn đồ hành hung người khác (trong nhiều trường hợp nạn nhân là các
bạn nữ sinh viên) cũng chỉ lờ đi xem như đấy không phải chuyện của mình, khơng dám lên tiếng
bảo vệ, bênh vực người bị hại vì tâm lí "sợ liên lụy", "coi chừng vạ lây".
Vô cảm đang làm giảm sút nghiêm trọng tinh thần đấu tranh chống cái xấu, cái ác và âm
thầm công phá, hủy hoại đạo đức nhân cách của con người. Tâm lí học có câu: "Gieo hành vi gặt
thói quen, gieo thói quen gặt nhân cách"[4;30]. Khi thường xuyên khơng dám nói thật, bảo vệ cái
Thiện thì về lâu dài sẽ trở thành thói quen và thậm chí đứng về phía cái ác, cái xấu.
Bệnh vơ cảm khơng phải là tội ác, nhưng chính nó là con đường dẫn đến tội ác. Nó biến con
người từ chỗ “Nhân chi sơ tính bản thiện” thành kẻ vơ văn hóa, vơ trách nhiệm, thậm chí vơ lương
tâm, vơ nhân tính, quay lưng lại với những nỗi đau khổ, bất hạnh của đồng loại, sẵn sàng làm ngơ
trước cái xấu, cái ác. Vì thế, cái xấu, cái ác có điều kiện để sinh sôi nảy nở, lấn át dần cái tốt, cái
Thiện, ngấm ngầm bào mòn các giá trị đạo đức nhân văn của cá nhân và xã hội. Khi hội chứng vô
41


Nguyễn Thị Thường

cảm lan tràn thì cái giá lạnh của tâm hồn sẽ trào ra, lấy đi hơi ấm của tình thương, của niềm cảm
thơng, của sự cưu mang, đùm bọc, sẻ chia, giúp đỡ lẫn nhau. Căn bệnh vô cảm đang làm mất đi
nét đẹp truyền thống quý giá “thương người như thể thương thân” của dân tộc ta. Tình thương mà

nhà văn Nam Cao coi là tiêu chuẩn quan trọng nhất để xác định tư cách con người, khơng có nó,
con người chỉ là một con vật bị sai khiến bởi lịng ích kỉ.
Mặc dù số đơng sinh viên Việt Nam hiện nay có tinh thần cầu thị trong học tập, tạo dựng
được quan hệ đúng mực với thầy cơ, bạn bè, có lối sống văn minh lành mạnh nhưng bên cạnh đó
vẫn có một bộ phận khơng nhỏ sinh viên đang ứng xử một cách vô văn hóa trong nhà trường và cả
ngồi xã hội.

2.3.

Ngun nhân của sự suy giảm cái Thiện trong văn hóa ứng xử của sinh viên
hiện nay

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới sự suy giảm cái Thiện. Các chuyên gia tâm lí học, xã hội học
và giáo dục học cũng đã thử phân tích và đưa ra một vài kiến giải mang tính chuyên biệt. Ở tầm vĩ
mô, theo chúng tôi, những nguyên nhân sau đây có thể xem là cơ bản hơn cả.
Thứ nhất, ảnh hưởng của lối sống thực dụng và chủ nghĩa cá nhân phương Tây.
Đất nước ta đã tiến hành quá trình đổi mới, chuyển sang cơ chế thị trường từ năm 1986. Đó
là điều kiện rất quan trọng để phát triển kinh tế xã hội, đưa nước ta ra khỏi khủng hoảng, từng bước
thốt khỏi nhóm các nước nghèo và gia nhập nhóm các quốc gia có mức thu nhập trung bình thấp
(từ 2000 - 10.000 USD/ người/năm). Tuy nhiên, cơ chế thị trường cũng chứa đựng những thách
thức to lớn đối với sự phát triển của đất nước trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là với đời sống đạo đức
tinh thần xã hội. Theo con đường mở cửa, những giá trị phương Tây không phù hợp như chủ nghĩa
cá nhân vị kỉ, lối sống thực dụng chạy theo các tiện nghi vật chất... đã tràn vào nước ta. Những giá
trị này được một bộ phận sinh viên nhanh chóng tiếp nhận và chuyển thành lối sống của mình.
Tuy khơng thể nói kinh tế thị trường trực tiếp gây nên sự biến chất về đạo đức, nhân phẩm
của học sinh, sinh viên nhưng nó thực sự tác động mạnh mẽ đến đời sống tinh thần, suy nghĩ và
hành vi của họ. Sự lên ngôi của những giá trị vật chất trong thực tế đã song hành và dẫn tới sự
xuống cấp ngày càng trầm trọng của đạo đức truyền thống xã hội. Khi tâm lí thực dụng, vị kỉ trở
thành khát vọng chủ đạo của cá nhân thì các hành vi thiện và các chuẩn mực truyền thống sẽ bị
lu mờ và lấn át bởi tư tưởng "mạnh ai nấy sống", đồng tiền trở thành thước đo mọi giá trị và con

người bị nô dịch bởi những cám dỗ, khát vọng và ràng buộc vật chất. Trong xã hội xuất hiện thái
độ coi thường đạo đức truyền thống, bất chấp đạo lí, chạy theo ma lực của chủ nghĩa cá nhân cực
đoan. Chưa bao giờ tính ích kỉ cá nhân, sự dửng dưng vô cảm, sự tham lam chiếm hữu và hưởng
thụ, sự lạnh lùng, tàn nhẫn phi nhân tính lại lan tràn trong đời sống cộng đồng đến vậy.
Chúng ta đang rơi vào giai đoạn rất khó khăn, có thể gọi đó là “vết gãy của văn hóa”. Văn
hóa thường phải liên tục phát triển, các giai đoạn, các thời kì phải nối tiếp nhau, sàng lọc, tạo nên
một hệ chuẩn giá trị, làm cơ sở để các cá nhân ứng xử và tồn tại. Khi bị cuốn vào quỹ đạo của tồn
cầu hóa và guồng máy của kinh tế thị trường, tiếp nhận lối sống mới của nền văn hóa khác, các giá
trị đạo đức truyền thống dân tộc không thể tránh khỏi những rung chuyển, xáo trộn. Điều này dẫn
tới tình trạng giao thời của hệ giá trị văn hóa và cắt nghĩa phần nào sự rối loạn trong hành vi ứng
xử của cộng đồng, trong đó có một bộ phận sinh viên.
42


Sự suy giảm cái thiện trong văn hóa ứng xử của sinh viên hiện nay

Thứ hai, phản ứng của xã hội đối với các hành vi đạo đức ngày càng suy giảm. Việc đánh
giá, xử lí các hành vi lệch chuẩn, đặc biệt là sự vi phạm các chuẩn mực đạo đức còn chưa kịp
thời, nghiêm khắc. Một khi chúng ta không lên án những hành vi sai trái, những ứng xử thiếu tình
người, hoặc khơng xử lí nghiêm những hành động phạm pháp, bạo lực... thì những hành động này
lại có cơ lặp lại nhiều lần và trở thành phổ biến.
Điều đáng nói là gần đây, vai trị định hướng, giáo dục và điều chỉnh hành vi của dư luận xã
hội, đặc biệt là với những hành vi lệch chuẩn bị suy giảm nhiều. Nếu như trước đây những hành
vi dạng này bị lên án mạnh mẽ thì nay phản ứng của dư luận xã hội có thể nói là rất yếu ớt. Trong
giai đoạn hiện nay, xã hội bộc lộ khá rõ sự thờ ơ, lãnh cảm với những thân phận xung quanh. Đáng
lí thấy người bị nạn trên đường người ta phải giúp, thấy điều ác thì phải đấu tranh nhưng lại chần
chừ, do dự, thậm chí dửng dưng. Hiện tượng người ngay sợ kẻ gian không phải ít gặp. Như một sự
đồng lõa vơ tình, việc gần như vắng bóng những phản ứng cần thiết của dư luận xã hội đã khiến
cho cái ác nảy nở và lan tràn, làm tha hóa và băng hoại các quan hệ xã hội. Sự yếu kém, suy giảm
vai trò định hướng, giáo dục, điều chỉnh của dư luận xã hội cũng là một tác nhân làm gia tăng

những hành vi lệch chuẩn, bạo lực, phạm pháp, làm suy giảm ý nghĩa của cái Thiện trong đời sống
của giới trẻ sinh viên, bộ phận dân cư đặc thù nhạy cảm nhất với những biến đổi xã hội. Bởi lẽ, nhà
trường khơng phải là một ốc đảo có thể một mình dạy dỗ sinh viên. Ở góc độ sâu xa hơn, không
thể phủ nhận rằng xã hội đang tồn tại những vết đen. Trường học như một xã hội thu nhỏ sao có
thể miễn nhiễm từ xã hội. Đó là chưa kể ngay trong trường học, việc giáo dục văn hóa đạo đức còn
chưa được chú trọng đúng mức.
Thứ ba, là do sự nới lỏng việc giáo dục văn hóa ứng xử trong nhà trường. Nhà trường đại
học khơng chỉ có sứ mệnh đào tạo, trang bị tri thức mà còn phải dạy “phương thức sinh hoạt” cách sống, lối sống cho sinh viên, phù hợp với các chuẩn mực xã hội, hướng tới các giá trị chân,
thiện, mĩ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc dạy làm người còn bị xem nhẹ. Nhà trường hiện nay
thiên về coi trọng việc trang bị kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ mà xem nhẹ thậm chí bỏ qua
cơng tác giáo dục văn hóa học đường. Nhiều người còn cho rằng "tiên học lễ" chỉ dành cho học
sinh bậc mẫu giáo, phổ thơng, cịn lên đến cao đẳng, đại học chỉ tập trung cho việc "học văn".
Việc thiếu quan tâm đúng mức đến giáo dục các giá trị đạo đức truyền thống, coi nhẹ việc
thiết lập những nguyên tắc, kĩ năng giao tiếp - ứng xử chuẩn mực cũng là một trong những nguyên
nhân dẫn tới sự suy giảm ý nghĩa của cái Thiện trong suy nghĩ, nhận thức và hành vi ứng xử thường
nhật của sinh viên.

3.

Kết luận

Cùng với giá trị chân và mĩ, cái Thiện là một trong ba trụ cột vĩnh hằng của văn hóa. Khi
nó bị coi nhẹ hay lãng qn thì văn hóa sẽ xuống dốc và con người bị tha hóa. Sự suy giảm cái
Thiện trong văn hóa ứng xử của giới trẻ sinh viên hiện nay thật sự đã trở thành nỗi lo ngại sâu sắc
của cộng đồng. Xã hội cần có những giải pháp phù hợp để ngăn chặn, khắc phục đà suy thoái đạo
đức, giữ gìn những giá trị nhân văn truyền thống, tạo lập mơi trường xã hội tích cực cho sự hình
thành và phát triển nhân cách của thế hệ trẻ sinh viên, đánh thức khát vọng hướng thiện của họ
trong cuộc hành trình cịn nhiều thử thách của cộng đồng dân tộc đến với sự thịnh vượng và phát
triển bền vững.
43

Nguyễn Thị Thường

TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]

Dỗn Thị Chín, 2004. Vấn đề giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho sinh viên Việt Nam
hiện nay. Luận văn thạc sĩ Triết học, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.

[2]

Vũ Dũng, 1997. Biểu hiện suy giảm cái Thiện trong ứng xử của con người hiện nay. Tạp chí
Thơng tin lí luận, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, số 7/1997.

[3]

Hoàng Thị Thu Hiên, 2014. Giáo dục đạo đức cách mạng cho sinh viên trường Cao đẳng
nghề du lịch và Dịch vụ Hải Phòng hiện nay. Luận văn thạc sĩ Triết học, Đại học Sư phạm
Hà Nội.

[4]

Trần Hiệp, 1991. Tâm lí học xã hội - mấy vấn đề lí luận. Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.

[5]

Đỗ Tiến Sỹ, 2011. Đầu năm ngẫm về đạo thầy - trò. Báo Giáo dục & Thời đại, số 4 năm thứ
52, ngày 7-1-2011.

[6]

Nguyễn Thị Thường, 2008. Giáo trình Văn hóa học. Nxb Đại học Sư phạm.

[7]

Lương Duy Thứ (chủ biên), 1996. Đại cương văn hóa phương Đơng. Nxb Giáo dục.

[8]

Trần Quốc Vượng (chủ biên), 2006. Cơ sở văn hóa Việt Nam. Nxb Giáo dục.

[9]

/>-hoc-duong-2560

[10] />.html#tag10
ABSTRACT
The decline of goodness in the behavior culture of students nowadays
From the behavioral culture is considered as a direct reflection of the face of community
life, as well as the convergence of nationalist values has core of goodness, the post clarifies the
good connotation and behavior culture of student. On this basis, the author analyzes in depth the
expression of a meaningful decrease in goodness in the behavioral culture of today’s students. At
the same time, pointing out the cause of this issue and confirmed the eternal value of the goodness
in the personal life and ethnic communities with the aim of getting perfection and sustainable
development.

44