Phong cách sáng tác của ba nhạc sĩ quang hải, nguyễn văn nam, ca lê thuần

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH

NHẠC VIỆN TP. HỒ CHÍ MINH

TRẦN ĐINH LĂNG

PHONG CÁCH SÁNG TÁC KHÍ NHẠC CỦA 3 NHẠC SĨ:

QUANG HẢI, NGUYỄN VĂN NAM, CA LÊ THUẦN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ ÂM NHẠC HỌC

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2020


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH

NHẠC VIỆN TP. HỒ CHÍ MINH

TRẦN ĐINH LĂNG

PHONG CÁCH SÁNG TÁC KHÍ NHẠC CỦA 3 NHẠC SĨ:

QUANG HẢI, NGUYỄN VĂN NAM, CA LÊ THUẦN

Ngành: Âm nhạc học
Mã số ngành: 62 21 02 01

Phản biện độc lập 1:
Phản biện độc lập 2:
Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. TẠ QUANG ĐƠNG

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2020


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận án “Phong cách sáng tác khí nhạc của 3 nhạc sĩ:
quang hải, nguyễn văn nam, ca lê thuần” là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi,
khơng có sự trùng lắp, sao chép của bất kỳ đề tài luận án hay cơng trình nghiên
cứu khoa học của các tác giả khác.

Tác giả luận án

Trần Đinh Lăng


MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC VÍ DỤ NHẠC...................................................................................................................... IV
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ.............................................................................................................................. VIII
DANH MỤC CÁC BẢNG.................................................................................................................................. IX
KÝ HIỆU ÂM NHẠC SỬ DỤNG TRONG LUẬN ÁN......................................................................................... X

MỞ ĐẦU........................................................................................................................................................... 1
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.............................................................................................................................. 1
2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU........................................................................................................................... 3
2.1. Những nghiên cứu theo hướng lịch sử âm nhạc................................................................... 3
2.2. Những nghiên cứu theo hướng phân tích đặc điểm âm nhạc............................................... 5
3. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU........................................................................................................................ 7
4. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU............................................................................................ 7
5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI........................................................................................... 8
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................................................................. 9
7. BỐ CỤC CỦA LUẬN ÁN........................................................................................................................... 9
1. CHƯƠNG 1................................................................................................................................................ 12
CƠ SỞ LÝ THUYẾT........................................................................................................................................ 12
1.1. PHONG CÁCH........................................................................................................................... 12
1.1.1. Phong cách sống – làm việc.............................................................................................. 12
1.1.2. Phong cách nghệ thuật..................................................................................................... 12
1.2. MỘT SỐ ĐỊNH NGHĨA, KHÁI NIỆM VỀ ÂM NHẠC................................................................... 15
1.2.1. Âm nhạc............................................................................................................................ 15
1.2.2. Khí nhạc, thanh nhạc........................................................................................................ 19
1.2.3. Giai điệu chủ đề............................................................................................................... 20
1.2.4. Âm nhạc nhiều bè............................................................................................................. 23
1.2.5. Thời gian trong âm nhạc.................................................................................................. 25
1.3. ĐIỆU THỨC NGŨ CUNG VIỆT NAM......................................................................................... 31
1.4. SƠ LƯỢC VỀ DÀN NHẠC GIAO HƯỞNG................................................................................. 32
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1..................................................................................................................... 34
2. CHƯƠNG 2................................................................................................................................................ 35
ĐẶC ĐIỂM TRONG XÂY DỰNG GIAI ĐIỆU CHỦ ĐỀ..................................................................................... 35
2.1. ẢNH HƯỞNG CỦA HOÀ ÂM VÀ CÁC ĐIỆU THỨC PHƯƠNG TÂY........................................... 35
2.2. XÂY DỰNG GIAI ĐIỆU TỪ ĐIỆU THỨC NGŨ CUNG VIỆT NAM.............................................. 45

i

2.2.1. Điệu thức ngũ cung thuần tuý.......................................................................................... 45
2.2.2. Điệu thức ngũ cung kết hợp với hoà âm phương Tây...................................................... 49
2.3. XÂY DỰNG GIAI ĐIỆU TỪ THANH ĐIỆU TIẾNG VIỆT VÀ MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM RIÊNG KHÁC. 52
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2..................................................................................................................... 57
3. CHƯƠNG 3................................................................................................................................................ 60
CÁC THỦ PHÁP KẾT HỢP NHIỀU BÈ.......................................................................................................... 60
3.1. KẾT HỢP THEO LỐI CHỦ ĐIỆU............................................................................................... 60
3.1.1. Kết hợp chiều dọc và các loại chồng âm, hợp âm........................................................... 60
3.1.2. Sử dụng chuyển điệu và các vòng kết.............................................................................. 73
3.2. KẾT HỢP THEO LỐI PHỨC ĐIỆU............................................................................................ 80
3.2.1. Đối vị tương phản............................................................................................................ 80
3.2.2. Đối vị mô phỏng................................................................................................................ 86
3.3. KẾT HỢP ĐỒNG THỜI PHỨC ĐIỆU VÀ CHỦ ĐIỆU................................................................. 92
3.4. SỬ DỤNG VÀ KẾT HỢP NHẠC CỤ............................................................................................ 96
3.4.1. Biên chế dàn nhạc............................................................................................................ 96
3.4.2. Kỹ thuật và phối hợp nhạc cụ.......................................................................................... 97
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3................................................................................................................... 106
4. CHƯƠNG 4.............................................................................................................................................. 109
TỔ CHỨC THỜI GIAN CỦA ÂM NHẠC........................................................................................................ 109
4.1. NHỊP ĐỘ, LOẠI NHỊP, NHỊP BIẾN ĐỔI.................................................................................... 109
4.2. ĐẢO PHÁCH VÀ ĐA TẦNG NHỊP ĐIỆU................................................................................... 115
4.3. CẤU TRÚC HÌNH THỨC VÀ THỂ LOẠI.................................................................................... 122
TIỂU KẾT CHƯƠNG 4................................................................................................................... 131
KẾT LUẬN................................................................................................................................................... 133
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ............................................................................................ 139
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................................................... 140
PHỤ LỤC 1.................................................................................................................................................. 153
TIỂU SỬ NHẠC SĨ........................................................................................................................................ 153

A.
QUANG HẢI............................................................................................................................. 153
B.

NGUYỄN VĂN NAM................................................................................................................... 155

C.

CA LÊ THUẦN.......................................................................................................................... 157

PHỤ LỤC 2.................................................................................................................................................. 159
BẢNG THỐNG KÊ NHỊP ĐỘ, LOẠI NHỊP, THỜI LƯỢNG VÀ LỐI TRÌNH BÀY CỦA CÁC TÁC PHẨM.......159
A. QUANG HẢI................................................................................................................................... 159

ii


B. NGUYỄN VĂN NAM......................................................................................................................... 164

C. CA LÊ THUẦN................................................................................................................................ 168
PHỤ LỤC 3.................................................................................................................................................. 172
MỘT SỐ TRANG TỔNG PHỔ CỦA CÁC TÁC GIẢ....................................................................................... 172
A.
QUANG HẢI............................................................................................................................. 172
B.

NGUYỄN VĂN NAM................................................................................................................... 176

C.

CA LÊ THUẦN.......................................................................................................................... 182

iii


DANH MỤC CÁC VÍ DỤ NHẠC
Ví dụ 2.1: Johann Sebastian Bach - Invention II, in Cm...................................... 36
Ví dụ 2.2: Quang Hải - Ký ức Hồ Chí Minh, Ch. II (nhịp 1 - 7)......................37
Ví dụ 2.3: Quang Hải - Chuỗi ngọc Biển Đơng, Ch. IV (nhịp 17 - 33)........38
Ví dụ 2.4: Quang Hải - TK Mưa rừng, Ch. I (nhịp 3 - 13).................................. 38
Ví dụ 2.5: Quang Hải - Piano concerto 1, ch. III (nhịp 2 - 9)............................39
Ví dụ 2.6: Ca Lê Thuần – Thơ giao hưởng (nhịp 76 - 89)................................... 40
Ví dụ 2.7: Frédéric Chopin - Prelude số 4 (nhịp 1 - 12)....................................... 40
Ví dụ 2.8: Ca Lê Thuần - Piano concertino (nhịp 26 - 31).................................. 41
Ví dụ 2.9: Ca Lê Thuần - Người giữ cồn (nhịp 8 - 12)......................................... 42
Ví dụ 2.10: Ca Lê Thuần - Piano Concerto, Ch. II (nhịp 5 - 10)......................42
Ví dụ 2.11: Cesar Franck - Violin Sonata, Ch. I (nhịp 5 - 12)...........................42
Ví dụ 2.12: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam (nhịp 1 - 9)...........................43
Ví dụ 2.13: Ca Lê Thuần – Dáng đứng Việt Nam (nhịp 25 – 28)....................44
Ví dụ 2.14: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam (nhịp 97 - 99).....................44
Ví dụ 2.15: Nguyễn Văn Nam – Symphony số 1, Ch. II (nhịp 4 - 15).........46
Ví dụ 2.16: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 3, Ch. I (nhịp 1 - 8)...............47
Ví dụ 2.17: Nguyễn Văn Nam – Symphony số 6, Ch. I (nhịp 12 - 22).........48
Ví dụ 2.18: Dân ca Quảng Trị - Lý hồi nam............................................................. 48
Ví dụ 2.19: Quang Hải - Đất và Hoa (nhịp 18 - 24)................................................ 49
Ví dụ 2.20: Quang Hải - Ký ức Hồ Chí Minh, Ch. I (nhịp 16 - 21)...............50
Ví dụ 2.21: Ca Lê Thuần - Ballade giao hưởng (nhịp 16 - 30)......................... 51
Ví dụ 2.22: Ca Lê Thuần - Piano Concertino (nhịp 3 - 7)................................... 51
Ví dụ 2.23: Franz Liszt - la vallee d'obermann (nhịp 1 - 9)................................52
iv

Ví dụ 2.24:Nguyễn Văn Nam – Symphony số 5, Ch. II (nhịp 5 - 10)...........53
Ví dụ 2.25: Nguyễn Văn Nam – Symphony số 7, Ch. I (17 - 20)...................53
Ví dụ 2.26: Nguyễn Văn Nam, Symphony số 8, Ch. I (nhịp 151 - 158)....54
Ví dụ 2.27: Lý chiều chiều - Dân ca nam Bộ............................................................. 54
Ví dụ 2.28: Ca Lê Thuần – Thơ giao hưởng (nhịp 1 - 5)..................................... 54
Ví dụ 2.29: Franz Liszt - By the Cypresses of the Villa d’Este (nhịp 16 - 21)

55
Ví dụ 3.1: Quang Hải - Chuỗi ngọc Biển Đơng, Ch. I (nhịp 16 - 20)...........62
Ví dụ 3.2: Quang Hải - Chuỗi ngọc Biển Đông, Ch. III (nhịp 153 - 160) .. 63

Ví dụ 3.3: Nguyễn Văn Nam – Symphony số 1, ch. I (nhịp 12 - 16)............64
Ví dụ 3.4: Nguyễn Văn Nam – symphony số 3, ch. II (nhịp 8 - 13)..............65
Ví dụ 3.5: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 1, ch. I (nhịp 236 - 238)........66
Ví dụ 3.6: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 3, ch. III (nhịp 161 - 164, trích

bộ dây)............................................................................................................................................. 67
Ví dụ 3.7: Ca Lê Thuần - Mặt trời và niềm tin (nhịp 45 - 48)........................... 68
Ví dụ 3.8: Ca Lê Thần - Piano Concerto (nhịp 17 - 22)........................................ 69
Ví dụ 3.9: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam (nhịp 300 - 303)...................70
Ví dụ 3.10: Ca Lê Thuần - Ngọc trai đỏ (nhịp 1-9)................................................. 71
Ví dụ 3.11: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam (nhịp 73 - 76)......................72
Ví dụ 3.12: Igor travinsky - Rite of Spring (nhịp 59 - 61, trích bộ gỗ).........72
Ví dụ 3.13: Quang Hải - Chuỗi ngọc Biển Đơng, ch. III (nhịp 185 - 200, trích

bộ Dây và Gỗ)............................................................................................................................. 73
Ví dụ 3.14: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 1, ch. I (nhịp 74 - 79)...........74
Ví dụ 3.15: Nguyễn Văn Nam – Symphony số 1, ch. I (nhịp 83 - 85)..........74

v


Ví dụ 3.16: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam (nhịp 321 - 329)................75
Ví dụ 3.17: Ca Lê Thuần - Piano Concerto, ch. I (nhịp 69 - 73)......................77
Ví dụ 3.18: Ca Lê Thuần - Piano concerto, ch. I (nhịp 128 - 140)..................78
Ví dụ 3.19: Ca Lê Thuần - Piano Concerto, ch. III (nhịp 237 - 244).............79
Ví dụ 3.20: Ca Lê Thuần – Thơ giao hưởng (nhịp 198 - 202)...........................79
Ví dụ 3.21: Quang Hải - Ký ức Hồ Chí Minh, ch. IV (nhịp 132 - 138).....81
Ví dụ 3.22: Quang Hải - Ký ức Hồ Chí Minh, ch. II (nhịp 116 - 122).........82
Ví dụ 3.23: Nguyễn Văn Nam, Symphony số 3, ch. I (nhịp 27 - 31)............83
Ví dụ 3.24: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam (nhịp 197 - 199)................84
Ví dụ 3.25: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam (nhịp 210 - 212)................84
Ví dụ 3.26: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam (nhịp 222 - 225)................85
Ví dụ 3.27: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam (nhịp 237 - 239)................85
Ví dụ 3.28: Quang Hải - Ký ức Hồ Chí Minh, Ch. II (nhịp 1 - 14)................86
Ví dụ 3.29: Quang hải - Ký ức Hồ Chí Minh, ch. V (nhịp 6 - 18)..................87
Ví dụ 3.30: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 1, Ch I (nhịp 116 - 126)....87
Ví dụ 3.31: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 3, ch. IV (nhịp 109 - 112) . 88

Ví dụ 3.32: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 6, ch. I (nhịp 26 - 35)...........89
Ví dụ 3.33: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 9, ch. III (nhịp 46 - 55).....90
Ví dụ 3.34: Ca Lê Thuần - Piano Concerto, Ch. II (nhịp 5 - 10)......................90
Ví dụ 3.35: Ca Lê Thuần - Piano Concerto, ch. II (nhịp 53 - 58)....................91
Ví dụ 3.36: Ca Lê Thuần - Piano Concertino (nhịp 194 - 201).........................91
Ví dụ 3.37: Ca Lê Thuần - Ngọc trai đỏ (nhịp 664 - 677)................................... 92
Ví dụ 3.38: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam (nhịp 8 - 12)........................93
Ví dụ 3.39: Ca Lê Thuần – Thơ giao hưởng (nhịp 1 - 7)..................................... 94
vi

Ví dụ 3.40: Ca Lê Thuần - Giai điệu quê hương (nhịp 80 - 84)....................... 94
ví dụ 3.41: Quang Hải – TK giao hưởng số 1, Chương IV (nhịp 1-7, trích bộ

Dây).................................................................................................................................................. 98
ví dụ 3.42: Nguyễn Văn Nam – Giao hưởng số 8, Chương II (Nhịp 47-51)
99
ví dụ 3.43: Nguyễn Văn Nam - Giao hưởng số 3, Chương I (Nhịp 84-87,
trích bộ Dây)................................................................................................................................ 99
ví dụ 3.44: Quang Hải – “Chuỗi ngọc Biển Đơng”, Chương I (Nhịp 36-39)
101
ví dụ 3.45: Quang Hải – Piano Concerto, Chương I (Nhịp 25-31)...............102
ví dụ 3.46: Nguyễn Văn Nam – Giao hưởng số 5, Chương II (Nhịp 5-8) 103

ví dụ 3.47: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 5, ch. III (nhịp 3 - 7)...........104
ví dụ 3.48: Ca Lê Thuần - Người giữ cồn (nhịp 4 - 7)........................................ 105
ví dụ 3.49: Nguyễn Văn Nam – Giao hưởng số 7, Chương III (Nhịp 94-96)
106
Ví dụ 4.1: Ca Lê Thuần - Giai điệu quê hương (nhịp 115 - 119)..................110
Ví dụ 4.2: Ca Lê Thuần – Thơ giao hưởng (nhịp 42 - 45)................................ 111
Ví dụ 4.3: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam (nhịp 121 - 123)................111
Ví dụ 4.4: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 1, ch. I (nhịp 1- 11)...............112
Ví dụ 4.5: Ludwig Van Beethoven - Symphony số 1, ch. I (nhịp 1 - 19) . 113

Ví dụ 4.6: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 1, ch. III (nhịp 7 - 14)..........113
Ví dụ 4.7: Đinh Lăng - viết lại chủ đề......................................................................... 114
Ví dụ 4.8: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 3, ch. I (nhịp 1 - 8)................115
Ví dụ 4.9: Béla Bartóck – Mikrokosmos, quyển 6, bài 151 (nhịp 1 – 4) .. 115

Ví dụ 4.10: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 7, ch. III (nhịp 6 - 10).....116
vii

Ví dụ 4.11: Ca Lê Thuần - Người giữ cồn (nhịp 9-12, Trích bộ Dây) .....


Ví dụ 4.12: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 3, ch. III (nhịp 83 - 91) ...
Ví dụ 4.13: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam (nhịp 25 - 30) .............
Ví dụ 4.14: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 5, ch. II (nhịp 19 - 24) ....
Ví dụ 4.15: Ca Lê Thuần – Thơ giao hưởng (nhịp 47 - 50) ......................
Ví dụ 4.16: Quang Hải - Tổ khúc “Mưa rừng”, số 5 (nhịp 42 - 47) .........
Ví dụ 4.17: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 1, ch. II (nhịp 177 - 181, trích

bộ gỗ) ........................................................................................................
Ví dụ 4.18: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 3, ch. III (nhịp 175 - 178, trích

bộ gỗ, đồng, gõ) ........................................................................................
Ví dụ 4.19: Quang Hải - Concerto đàn Tranh số 1 “Q tơi giải phóng” (nhịp
1 - 6)..........................................................................................................123
Ví dụ 4.20: Quang Hải - Concerto đàn Tranh số 1 “Q tơi giải phóng” (nhịp

80 - 85)......................................................................................................
Ví dụ 4.21: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 7, ch. I (nhịp 2 - 7) ..........
Ví dụ 4.22: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 7, ch. I (nhịp 73 - 80) ......
Ví dụ 4.23: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 7, ch. I (nhịp 36 - 39) ......
Ví dụ 4.24: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 7, ch. I (nhịp 108 - 112) ..

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 4.1: Quang Hải – Concerto đàn Tranh số 1 “Quê tôi giải phóng” ()
122

Sơ đồ 4.2: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 7, ch. I ().................................... 124
Sơ đồ 4.3: Nguyễn Văn Nam - Symphony số 1, ch. I......................................... 126
Sơ đồ 4.4: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam.................................................... 128
viii


Sơ đồ 4.5: Ca Lê Thuần - Piano Concerto, ch. I ()................................................ 129

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Thống kê nhịp độ của các giai điệu chủ đề............................................ 55
Bảng 2.2: Tổng kết một số ảnh hưởng từ điệu thức khi xây dựng giai điệu
chủ đề............................................................................................................................................... 56
Bảng 3.1: Tổng kết các thủ pháp kết hợp nhiều bè.................................................. 95
Bảng 4.1: Quang Hải - Concerto đàn Tranh số 1 “Q tơi giải phóng”...124
Bảng 4.2: Nguyễn Văn nam - Symphony số 1, ch. I............................................ 127
Bảng 4.3: Ca Lê Thuần - Dáng đứng Việt Nam..................................................... 129
Bảng 4.4: Tổng kết tổ chức thời gian trong các tác phẩm................................. 130

ix


KÝ HIỆU ÂM NHẠC SỬ DỤNG TRONG LUẬN ÁN
1.

C, c: Âm đô

2.

D, d: Âm rê

3.

E, e: Âm mi

4.

F, f: Âm fa

5.

G, g: Âm son

6.

A, a: Âm la

7.

H, h: Âm si

8.

B, b: Âm si giáng

9.

#, is: Dấu thăng (ví dụ C# hoặc do# hoặc cis là đô thăng)

10.

b, es: Dấu giáng (ví dụ Cb hoặc dob hoặc ces là đơ giáng)

11.

Chữ in hoa, maj: Hợp âm trưởng (ví dụ C hoặc Cmaj là hợp âm đơ
trưởng)

12.

m, min: Hợp âm thứ (ví dụ Cm hoặc Cmin là hợp âm đô thứ)

13. aug: Hợp âm tăng (ví dụ Caug là hợp âm đơ tăng)
14. dim: Hợp âm giảm (ví dụ Cdim là hợp âm đơ giảm)
15.

sus: Hợp âm khơng có âm 3, mà thay bằng âm 2 hay âm 4 (ví dụ
Csus4 bao gồm các nốt: c – f – g – c)

16.

(/): Dấu gạch sau hợp âm để ký hiệu âm bass (ví dụ Cm/G là hợp âm
đơ thứ có âm bass là nốt son)

17. (+): Tăng một âm (ví dụ C

+5

là hợp âm đô tăng âm năm)

18. (-): Giảm một âm (ví dụ C-5 là hợp âm đơ giảm âm năm)

19. dur: Giọng trưởng (ví dụ C-dur là giọng đơ trưởng)
20.

moll: Giọng thứ (ví dụ C-moll là giọng đơ thứ)

21. T, S, D: chức năng Chủ, Hạ át, Át
22. K6/4:

v

Hợp âm kết 6/4

Tên các nhạc cụ sử dụng trong luận án đều dùng tiếng Ý

x


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nền khí nhạc mới (Thính phịng - Giao hưởng) của Việt Nam được
xác định hình thành vào những năm 60 của thế kỷ XX, đến nay đã gần 60
năm [51: 11]. Chúng ta đã có nhiều nhạc sĩ được đào tạo cơ bản ở trong và
ngồi nước. Nhiều tác phẩm được cơng chúng đánh giá cao. Việc phân tích,
đánh giá tác phẩm của họ rất cần thiết cho sự kế thừa và phát huy những
giá trị của nền khí nhạc Việt Nam, là tiền đề và đặt nền móng vững chắc
cho sự phát triển dòng nhạc này theo đà hội nhập với thế giới.
Festival âm nhạc mới Á - Âu được tổ chức ở Việt Nam lần thứ nhất
năm 2014 và lần thứ hai năm 2016 cho thấy nền khí nhạc Việt Nam có
phần khởi sắc. PGS.TS. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân – Chủ tịch liên hoan đã
nhận xét các tác phẩm mới của Việt Nam tham gia liên hoan đều có chất

lượng tốt, cho thấy sự “ngang hàng” với các nước Á – Âu. Tuy nhiên, ông
cũng lưu ý “cảnh báo về sự thiếu hụt lực lượng kế cận, thiếu nghệ sĩ, dàn
nhạc trình độ cao, thiếu tác phẩm mới để tiếp tục tham gia vào các liên
hoan Á - Âu theo hướng “dài hơi” [33: 16].
Theo nhận định của phần lớn các nhà hoạt động âm nhạc chuyên
nghiệp trong nước, “sự mất cân bằng giữa thanh nhạc và khí nhạc cũng như
chưa có quy chuẩn trong mơ hình đào tạo đang là những vấn đề cản trở
ngành sáng tác ở Việt Nam” [116]. Đào tạo nhạc sĩ sáng tác khí nhạc nên đi
theo hướng tìm kiếm tài năng chứ khơng phải lấy theo số đông, cần nâng cao
hiểu biết về âm nhạc cổ truyền dân tộc để thể hiện bản sắc Việt Nam trong các
tác phẩm. PGS.TS. Nguyễn Thụy Loan nhận định: “Dấu ấn âm nhạc phương
Tây vẫn còn lộ rõ qua các phương tiện, kĩ thuật, thủ pháp sáng tác và hình
thức... tiếp thu của phương Tây – đặc biệt là trong lĩnh vực khí nhạc. Bản sắc
dân tộc trong các tác phẩm nhạc mới chủ yếu chỉ được tạo bởi việc sử dụng
chất liệu âm nhạc và một số nhạc khí cổ truyền. Đã đến lúc cần tạo

1


sự đột phá để âm nhạc Việt Nam có thể đi vững chắc trên 2 chân – tinh hoa
dân tộc và tinh hoa thế giới” [116].
“Tinh hoa dân tộc và tinh hoa thế giới” mà PGS.TS. Nguyễn Thuỵ
Loan nhắc tới ở đây phải chăng là những tinh hoa từ tri thức, học vấn cùng
với cội nguồn dân tộc được đúc kết trong bản thân người nhạc sĩ, được thể
hiện trong những tác phẩm mà họ để lại. Đó cũng chính là điều chúng tơi
muốn nhấn mạnh và là mục đích nghiên cứu chính của luận án. Mỗi nhạc sĩ
thường có cách thể hiện khác nhau, chúng tơi muốn tìm ra những đặc điểm
riêng của mỗi cá nhân nhạc sĩ, những kết tinh tạo nên phong cách âm nhạc
của họ.
Thuộc lớp nhạc sĩ thế hệ đầu, đại diện cho khu vực phía Nam chính là

các nhạc sĩ Quang Hải, Nguyễn Văn Nam, Ca Lê Thuần. Họ không chỉ nổi
danh là những nhà hoạt động nghệ thuật âm nhạc, các nhà giáo đáng kính mà
sáng tác của họ cịn là những tác phẩm gặt hái nhiều thành công, để lại dấu ấn
tốt đẹp khơng chỉ đối với khán thính giả trong nước mà cả nước ngồi.

Mặc dù ba nhạc sĩ có độ tuổi gần bằng nhau, cùng sinh ra ở khu vực
miền tây Nam Bộ, sống trong cùng một thời điểm và có chung hồn cảnh
lịch sử, đều được cử đi du học về âm nhạc chuyên nghiệp ở Nga (Liên Xô
cũ), rồi sau đó về Việt Nam và cùng sống, làm việc tại TP. Hồ Chí Minh
(xem phụ lục 1). Tuy nhiên, mỗi nhạc sĩ đều có một số phận khác nhau, cá
tính và phong cách sáng tác cũng khác nhau thể hiện qua những đặc điểm
riêng trong âm nhạc. Cả ba nhạc sĩ đều có những tác động và ảnh hưởng
khơng ít tới những thế hệ nhạc sĩ sau họ.
Tìm hiểu phong cách sáng tác của mỗi nhạc sĩ là để thấy rõ hơn chân
dung của từng tác giả, những giá trị nghệ thuật họ đã đạt được, từ đó phát
huy truyền thống và khuyến khích những sáng tạo mới, độc đáo cho thế hệ
trẻ, làm cho nền âm nhạc thính phịng - giao hưởng Việt Nam trở nên ngày
càng phong phú.

2


Chính những lý do đó đã thơi thúc chúng tơi chọn đề tài luận án là:
“Phong cách sáng tác khí nhạc của 3 nhạc sĩ: Quang Hải, Nguyễn Văn
Nam và Ca Lê Thuần”.
2. Lịch sử nghiên cứu
Đã có nhiều nghiên cứu trong nước có liên quan đến sự hình thành
và phát triển khí nhạc Việt Nam. Bên cạnh đó cũng có nhiều nghiên cứu về
đặc điểm âm nhạc hoặc thủ pháp sáng tác khí nhạc của các nhạc sĩ.
2.1. Những nghiên cứu theo hướng lịch sử âm nhạc

Trước tiên phải kể đến là Âm nhạc mới Việt Nam - tiến trình và
thành tựu [47]. Đây là cơng trình đồ sộ gồm 3 phần, 28 chương, 1000 trang
của nhóm biên soạn gồm PGS.TS. Tú Ngọc, PGS.TS. Nguyễn Thị Nhung,
TS. Vũ Tự Lân, Nguyễn Ngọc Oánh, Thái Phiên, do Viện âm nhạc xuất
bản năm 2000. Cuốn sách là một cơng trình lý luận mang tính lịch sử, tổng
kết tồn bộ q trình hình thành và phát triển của nền âm nhạc mới Việt
Nam. Trong đó, âm nhạc thính phịng và giao hưởng được xác định hình
thành vào khoảng cuối những năm 50 của thế kỷ XX, trong giai đoạn xây
dựng chủ nghĩa xã hội trên miền Bắc, đấu tranh thống nhất đất nước và
trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975). Chương XIX
của cơng trình đã khái qt q trình hình thành và phát triển của âm nhạc
thính phịng và giao hưởng Việt Nam, giới thiệu một số tác phẩm và đặc
trưng âm nhạc của các tác phẩm khí nhạc Việt Nam giai đoạn 1945-1975;
chương XXV khái quát sự phát triển của âm nhạc thính phịng - giao hưởng
trong giai đoạn 1975 đến nay, giới thiệu tác phẩm và đôi điều về ngơn ngữ
âm nhạc: Hình thức và thể loại, chủ đề nội dung, chất liệu chủ đề âm nhạc,
hoà âm và phức điệu, thủ pháp phối khí. Vì cơng trình mang tính chất lịch
sử, nên về mặt nghiên cứu đặc trưng ngôn ngữ âm nhạc chỉ dừng ở mức
giới thiệu sơ lược trên diện rộng.

3


Cơng trình thứ hai cũng mang tính lịch sử âm nhạc là Âm nhạc thính
phịng – giao hưởng Việt Nam, sự hình thành và phát triển, tác phẩm, tác
giả của PGS.TS. Nguyễn Thị Nhung, do Viện âm nhạc xuất bản năm 2001
[51].

Cơng trình gồm 3 chương, 420 trang. Ở đây, tác giả tập trung sâu hơn

về hai yếu tố đó là sự phát triển của Hình thức và Thể loại qua một số tác
phẩm tiêu biểu thuộc dòng âm nhạc thính phịng - giao hưởng Việt Nam, sơ
lược về chủ đề, hình tượng và đơi nét về tính chất âm nhạc. Chương III của
cơng trình phác thảo “Đơi nét về đặc trưng âm nhạc của âm nhạc thính
phịng - giao hưởng VN”, chủ yếu thông qua chất liệu chủ đề biểu hiện
hình tượng âm nhạc.
Cơng trình thứ ba là Tổng tập Âm nhạc Việt Nam- Tác giả- tác phẩm
với 1040 trang do Viện Âm nhạc xuất bản năm 2010, GS Trọng Bằng chủ
biên [19]. Cơng trình đã giới thiệu khái quát về tiểu sử, quá trình hoạt động
và các tác phẩm tiêu biểu của 61 nhạc sĩ thuộc giai đoạn đầu của nền nhạc
mới Việt Nam. Trong đó, phần viết về nhạc sĩ Nguyễn Văn Nam gồm 28
trang (Nguyễn Thị Minh Châu viết) và nhạc sĩ Ca Lê Thuần gồm 22 trang
(Phạm Tú Hương viết).
Bên cạnh các cơng trình sách, cịn có một số luận án nghiên cứu liên
quan đến đề tài này như: Nhạc giao hưởng Việt Nam - một tiến trình lịch
sử của Nguyễn Thế Tuân (Hà Nội, 2006) [60], và Sự hình thành và phát
triển âm nhạc giao hưởng việt nam và một số vấn đề biểu diễn dàn nhạc
giao hưởng của Ngơ Hồng Linh (Hà Nội, 2008) [37].
Trong luận án của Nguyễn Thế Tuân, tác giả tiếp cận âm nhạc giao
hưởng Việt Nam ở góc độ lịch sử trên một bình diện rộng có liên quan đến
các lĩnh vực khác như Văn hoá âm nhạc, Mỹ học âm nhạc, Xã hội học âm
nhạc vv… Luận án có đề cập đến những đặc điểm âm nhạc như nội dung,
đề tài, thể loại, hình thức và phương pháp xây dựng chủ đề nhưng ở mức
độ khái quát.

4


Luận án của Ngơ Hồng Linh, tập trung vào mục tiêu nghiên cứu
những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng nghệ thuật biểu diễn do vậy

mà các kết quả nghiên cứu khơng nói nhiều về đặc điểm âm nhạc.
2.2. Những nghiên cứu theo hướng phân tích đặc điểm âm nhạc
Năm 2007, Nhà xuất bản âm nhạc lần đầu tiên xuất bản cuốn sách
viết về một nhạc sĩ thuộc dòng nhạc thính phịng giao hưởng Việt Nam. Đó
là cuốn Giao hưởng một đời người của Nguyễn Thị Minh Châu [12]. Cuốn
sách mang màu sắc của một tiểu thuyết danh nhân, lồng vào đó là những
phân tích âm nhạc khá tỉ mỉ theo lối miêu tả cảm xúc. Cùng với những cảm
nhận âm nhạc cá nhân của người viết và phong cách diễn giải âm nhạc
thành lời văn, tác giả giúp cho những người ngồi ngành có thể dễ dàng
hơn trong việc tiếp cận với loại hình âm nhạc đồ sộ và phức tạp này - nhạc
giao hưởng. Những phân tích ở đây cũng đã giới thiệu khái quát về nội
dung tám bản giao hưởng của nhạc sĩ Nguyễn Văn Nam, hiểu được cuộc
sống, tính cách, tình cảm của nhạc sĩ, hồn cảnh ra đời của các tác phẩm.
Tuy nhiên, tác giả cũng chưa đánh giá đầy đủ về mặt học thuật, chưa phân
tích tỷ mỉ các thủ pháp sáng tác.
Luận án Tiến sĩ của Nguyễn Thiếu Hoa (Hà Nội 2009): Âm nhạc giao
hưởng Nga – Xô viết và sự ảnh hưởng đối với lĩnh vực âm nhạc giao hưởng
Việt Nam. [25] Tác giả phân tích hai tác phẩm của hai nhạc sĩ Việt Nam: Giao
hưởng số 5 của nhạc sĩ Nguyễn Văn Nam và Rhapsody “Việt Nam” của nhạc
sĩ Đỗ Hồng Quân. Mục đích chính của luận án là giới thiệu lĩnh vực âm nhạc
giao hưởng Nga - Xô viết, nghiên cứu và phân tích những tác phẩm nổi bật
của các nhạc sĩ Nga - Xô viết lỗi lạc, nêu ra những ảnh hưởng sâu rộng của nó
đối với lĩnh vực âm nhạc giao hưởng Việt Nam. Vì vậy mà các đặc điểm âm
nhạc trong hai tác phẩm Việt Nam chưa được phân tích kỹ.
Một số thủ pháp sáng tác tiêu biểu trong âm nhạc thế kỷ XX, là cơng
trình nghiên cứu thuộc lĩnh vực lý thuyết của Phạm Phương Hoa gồm 3 phần:

I. Sự hình thành và phát triển các khuynh hướng âm nhạc trong bối cảnh
5

lịch sử thế kỷ 20; II. Những đổi mới trong ngôn ngữ âm nhạc thế giới thế kỷ
20; III. Đặc điểm âm nhạc trong tác phẩm khí nhạc của các nhạc sĩ Việt Nam
[26].

Ở phần III, Tác giả tổng hợp một số thủ pháp sáng tác tiêu biểu bao

gồm nguồn chất liệu để xây dựng chủ đề, cách sử dụng chồng âm, một vài
thủ pháp phức điệu, một số luật nhịp khơng phổ biến, cách phối khí thêm
nhạc cụ dân tộc…mà các nhạc sĩ Việt Nam đã sử dụng trong tác phẩm.
Luận văn Thạc sĩ: Vận dụng cách viết giao hưởng nhiều chương của
phương Tây trong giao hưởng nhiều chương Việt Nam của Trương Quỳnh
Như (Hà Nội, 2004) [48]; Tìm hiểu ngôn ngữ âm nhạc trong vũ kịch Ngọc
trai đỏ của nhạc sĩ Ca Lê Thuần của Trần Hoàng Thị Ái Cầm (Hồ Chí
Minh, 2006) [11]; Các tác phẩm giao hưởng của nhạc sĩ Nguyễn Văn Nam
của Nguyễn Thị Thiều Hương (Hà Nội, 2010) [29].
Luận văn tốt nghiệp Đại học: Tìm hiểu ngơn ngữ âm nhạc của nhạc
sĩ Nguyễn Văn Nam qua bản giao hưởng số 6 của Nguyễn Thị Thư
Nhường (Hồ Chí Minh, 2000) [53]; một số thủ pháp hoà âm trong vũ kịch
“Ngọc trai đỏ” của nhạc sĩ Ca Lê Thuần của Nguyễn Minh Quý (Hồ Chí
Minh, 2004) [55]; Tính dân tộc và hiện đại trong tác phẩm giao hưởng số
5 “Mẹ Việt Nam” của nhạc sĩ Nguyễn Văn Nam của Võ Thế Nam (Hồ Chí
Minh, 2004) [44]; Opera “Người giữ cồn” của nhạc sĩ Ca Lê Thuần của
Nguyễn Thị Ngọc Dung (Hồ Chí Minh, 2012) [15].
Các luận văn đã thể hiện sự nghiêm túc trong nghiên cứu, dựa trên
cơ sở lý thuyết là những kiến thức đã được học tại trường. Các nghiên cứu
chủ yếu so sánh những thủ pháp sáng tác được các nhạc sĩ tiếp thu từ âm
nhạc cổ điển phương Tây, sử dụng trong tác phẩm. Nghiên cứu tập trung
vào đặc điểm sáng tạo riêng trong âm nhạc của từng tác giả chưa được
quan tâm nhiều.

Thơng qua các cơng trình nghiên cứu đi trước có liên quan đến lĩnh
vực nhạc giao hưởng thính phịng, chúng tơi cũng thu nhận được nhiều kết
quả bổ ích. Phần nhiều xoay quanh các thủ pháp sáng tác như cấu trúc hình
6


thức và xây dựng chủ đề; một số tài liệu phân tích về hồ âm, phức điệu,
phối khí… Tuy nhiên, do nhiều mục đích nghiên cứu khác nhau nên kết
luận của các nghiên cứu chưa thể xác định được phong cách sáng tác riêng
của từng tác giả.
3. Mục đích nghiên cứu
Mục đích chính: Xác định phong cách sáng tác của các nhạc sĩ thơng
qua các tác phẩm cho khí nhạc, để thấy được sự khác biệt của mỗi người,
dấu ấn tài năng cũng như những cống hiến của họ cho nền âm nhạc kinh
viện của nước nhà.
Mục tiêu cụ thể: Phát hiện những đặc điểm riêng, nổi bật trong cách
lựa chọn, sử dụng các phương tiện biểu hiện của âm nhạc mà các tác giả đã
dùng để miêu tả, xây dựng hình tượng nội dung của tác phẩm.
4. Đối tượng, phạm vi, tài liệu nghiên cứu
Luận án lựa chọn nghiên cứu các tác phẩm khí nhạc của ba nhạc sĩ:
Quang Hải, Nguyễn Văn Nam và Ca Lê Thuần. Đây là những “cây đại thụ”
của âm nhạc Việt Nam, đại diện cho khu vực phía Nam, đi đầu trong thể
loại âm nhạc thính phịng và giao hưởng.
Trong khối lượng lớn tác phẩm của ba nhạc sĩ trên, luận án chỉ tập
trung phân tích những tác phẩm viết cho dàn nhạc giao hưởng. Bởi vì chính
ở

những tác phẩm này chúng ta có thể thấy được sự tập trung nhất của

những kỹ năng, thủ pháp sáng tác, thể hiện tâm hồn và trí lực của một nhạc

sĩ. Tuy nhiên, luận án không liệt kê tất cả các thủ pháp sáng tác được sử
dụng trong tác phẩm, mà chỉ tập trung vào những đặc điểm nổi bật của
từng nhạc sĩ, những thói quen cũng như những sở thích của tác giả trong
q trình sáng tạo tác phẩm, nhằm tìm ra phong cách riêng của họ.
Tài liệu dùng để phân tích là những tổng phổ giấy do các tác giả cung
cấp, bên cạnh đó là phần âm thanh của một số bản nhạc có được từ các buổi
7


biểu diễn (số lượng này rất ít vì điều kiện dàn dựng một tác phẩm cho dàn
nhạc cịn khó khăn).
Trong luận án có sử dụng một số ví dụ âm nhạc từ tác phẩm của các
nhạc sĩ kinh điển châu Âu để so sánh.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Ý nghĩa khoa học:
Xác định phong cách riêng trong sáng tác khí nhạc của các nhạc sĩ
thơng qua những đặc điểm âm nhạc cụ thể. Khẳng định giá trị của các tác
phẩm khí nhạc Việt Nam giai đoạn đầu. Góp phần cho những nghiên cứu sâu
về lịch sử âm nhạc Việt nam. Từ trước đến nay các nhà nghiên cứu âm nhạc
trong nước cũng thường né tránh hoặc chưa có nghiên cứu chuyên sâu về
phong cách của một nhạc sĩ Việt nam. Trong khi đó trên thế giới vẫn có những
trường phái hoặc nhạc sĩ vĩ đại có phong cách nổi bật được cơng nhận.

Luận án đứng từ góc nhìn của người sáng tác, phân tích các yếu tố
hình thành tác phẩm âm nhạc theo trình tự từ chi tiết tới tổng thể. Khác với
cách phân tích phổ biến hiện nay thường chuyên sâu về các thủ pháp sáng
tác riêng biệt.
Ý nghĩa thực tiễn:
Kết quả nghiên cứu của luận án có thể làm tài liệu tham khảo để
giảng dạy bộ môn sáng tác tại các cơ sở đào tạo âm nhạc chuyên nghiệp

cũng như các trường văn hóa nghệ thuật trong cả nước, các mơn lý thuyết
âm nhạc và cho các cơng trình liên quan.
Nghiên cứu phong cách sáng tác khí nhạc góp phần động viên và giúp
các nhạc sĩ trẻ có những kinh nghiệm định hướng phong cách riêng của mình.

8


6. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp chính sử dụng trong luận án là phân tích và tổng hợp. Âm
nhạc bao gồm nhiều phương thức biểu hiện phức tạp, đòi hỏi phân tích từ
chi tiết đến tổng thể tác phẩm, tổng hợp các kết quả để rút ra kết luận.
Một số thao tác của phương pháp so sánh được sử dụng để tìm những
đặc điểm tương đồng và cá biệt của từng tác giả trong việc sử dụng các
phương tiện biểu hiện của âm nhạc; so sánh với những nhạc sĩ mẫu mực
của âm nhạc thính phịng giao hưởng phương Tây.
Một số thao tác thống kê được sử dụng để thống kê những phương tiện
biểu hiện của âm nhạc mà các tác giả hay sử dụng như tốc độ, loại nhịp,
giọng điệu…để tìm thói quen hoặc sở thích của tác giả.
Bên cạnh việc nghiên cứu tài liệu để kế thừa những thành tựu mà các
đồng nghiệp đi trước đã đạt được, chúng tôi đã tham dự các buổi chuyên đề
về âm nhạc, các buổi biểu diễn âm nhạc; đồng thời có các cuộc phỏng vấn
các tác giả trong sáng tác âm nhạc và các nghệ sĩ biểu diễn. Các cơ sở lý
thuyết của âm nhạc phương Tây như hòa âm, đối vị, tính năng nhạc cụ…
được sử dụng trong việc phân tích tác phẩm.
7. Bố cục của luận án
Ngồi mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, luận án được
chia làm 4 chương:
Chương 1. Cơ sở lý thuyết, bao gồm các định nghĩa, khái niệm liên
quan làm cơ sở cho những phân tích tác phẩm sau này.

Chương này bao gồm các mục:

1.1. Phong cách, từ phong cách sống, làm việc, từ các lĩnh vực nghệ
thuật khác dẫn đến phong cách sáng tác âm nhạc.

1.2. Một số định nghĩa, khái niệm về Âm nhạc, bao gồm các khái
niệm, định nghĩa về: âm nhạc, khí nhạc và thanh nhạc, giai điệu chủ đề, âm
nhạc nhiều bè và yếu tố thời gian trong âm nhạc.
9


1.3. Điệu thức ngũ cung Việt Nam, giới thiệu một số điệu thức ngũ
cung làm cơ sở cho việc phân tích tác phẩm ở các chương sau.
Chương 2. Đặc điểm trong xây dựng giai điệu chủ đề
Giai điệu là khởi nguồn của tác phẩm âm nhạc. Cũng vì thế mà
chúng tơi bắt đầu những phân tích âm nhạc từ đặc điểm giai điệu chủ đề
của các nhạc sĩ. Trong quá trình phân tích cấu trúc âm điệu, nhịp điệu, nhịp
độ và các loại điệu thức ảnh hưởng tới giai điệu, các yếu tố phụ khác như
âm khu, âm sắc và cường độ cũng được xem xét.
Luận án sẽ không phân tích những chủ đề lấy nguyên hoặc một phần
giai điệu của dân ca hay ca khúc, mà chỉ phân tích những chủ đề do nhạc sĩ
sáng tác, hoặc sáng tác mang âm hưởng dân ca nhằm đi tìm đặc điểm riêng
của từng tác giả trong quá trình xây dựng giai điệu chủ đề.
Chương này bao gồm các mục:
2.1. Ảnh hưởng của hoà âm và các điệu thức phương Tây
2.2. Xây dựng giai điệu từ điệu thức ngũ cung Việt Nam
2.3. Xây dựng giai điệu từ thanh điệu tiếng Việt và một số đặc điểm
riêng khác
Chương 3. Các thủ pháp kết hợp nhiều bè
Sau khi có giai điệu chủ đề (một bè), tác phẩm khí nhạc đặc biệt là

giao hưởng địi hỏi những kỹ thuật kết hợp nhiều bè rất đa dạng và phong
phú. Mỗi nhạc sĩ cũng thường thể hiện những đặc điểm riêng khi sử dụng
các thủ pháp kết hợp bè để xây dựng tác phẩm.
Chương này bao gồm các mục:
3.1. Kết hợp theo lối chủ điệu
3.2. Kết hợp theo lối phức điệu
3.3. Kết hợp đồng thời phức điệu và chủ điệu
3.4. Sử dụng và kết hợp nhạc cụ
Chương 4. Tổ chức thời gian của âm nhạc

10


Tổ chức thời gian thể hiện cấu trúc từng phần của tác phẩm âm nhạc.
Từ những phần lớn, âm nhạc được chia nhỏ dần cho đến những thành phần
nhỏ nhất là một nhân tố (motive) âm nhạc. Các thành phần từ nhỏ đến lớn
này lại cần có sự thống nhất, tiếp nối, được ni dưỡng và phát triển trong
tồn bộ tác phẩm. Tổ chức thời gian càng rõ ràng mạch lạc, cân đối càng
thể hiện rõ hình tượng, nội dung tác phẩm.
Chương này bao gồm các mục:
4.1. Nhịp độ, loại nhịp, nhịp biến đổi
4.2. Đảo phách và đa tầng nhịp điệu
4.3. Cấu trúc hình thức và thể loại

11


1.

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ THUYẾT
1.1. PHONG CÁCH
1.1.1. Phong cách sống – làm việc
Sách Đại từ điển Tiếng Việt định nghĩa phong cách là “vẻ riêng
trong lối sống, làm việc của một người hay hạng người nào đó: phong
cách sống – phong cách lãnh đạo” [67: 1261].
Phong cách làm việc (PCLV) còn được định nghĩa cụ thể hơn trong
Từ điển bách khoa Việt Nam như sau: “PCLV là hệ thống các phương
pháp đặc trưng nhất và ổn định nhất được áp dụng thường xuyên để giải
quyết các vấn đề nảy sinh trong q trình thực hiện nhiệm vụ…PCLV
khơng chỉ là những thủ thuật, những biểu hiện bên ngoài của con người
mà còn là lập trường, quan điểm giai cấp, phản ánh thế giới quan, lý trí và
tình cảm sâu sắc của con người” [43: 474].
Sách còn chia phong cách làm việc thành 3 loại đó là: 1) PCLV
chung được xây dựng trên những nguyên tắc chung, những quan điểm
chính trị, lợi ích chung. 2) PCLV cụ thể được hình thành phù hợp với
những điều kiện công tác cụ thể và với đặc điểm của từng lĩnh vực. 3)
PCLV cá biệt có liên quan tới đặc tính của từng người, thể hiện mặt mạnh
hoặc yếu của mỗi cá nhân trong quá trình làm việc.
1.1.2. Phong cách nghệ thuật
1.1.2.1. Trong văn học
Sách Đại từ điển Tiếng Việt định nghĩa phong cách văn học là “tồn
bộ các thủ pháp sử dụng phương tiện ngơn ngữ đặc trưng cho từng nhà
văn, tác phẩm, thể loại: Phong cách Nguyễn Tuân” [67: 1261].

12