Giáo trình kết cấu động cơ đốt trong - Chương 7

CHặNG 7

H THNG LAèM MAẽT
Trong quaù trỗnh laỡm vióỷc cuớa âäüng cå, khi nhiãn liãûu chạy trong xilanh ca
âäüng cå cọ mäüt nhiãût lỉåüng låïn to ra, mäüt pháưn chuøn thnh cäng, pháưn cn lải
to ra ngoi khäng khê, hồûc cạc chi tiãút tiãúp xục våïi khê chạy tiãúp nháûn (xilanh,
piston, nàõp xilanh, xupap thi, vi phun äúng thi....) màût khạc nhiãût lỉåüng sinh ra do
ma sạt giỉỵa cạc bãư màût lm viãûc ca cạc chi tiãút trong âäüng cå.
Nhỉ váûy nãúu khäng lm mạt hay lm mạt khäng â cạc chi tiãút âọ s nọng
lãn quạ nhiãût âäü cho phẹp gáy ra cạc tạc hải nhỉ: ỉïng sút nhiãût låïn, sỉïc bãưn gim
dáùn âãún phạ hng cạc chi tiãút, tng tọứn thỏỳt ma saùt vỗ nhióỷt õọỹ lồùn do âọ âäü nhåït bë
phạ hu dáùn âãún máút tạc dủng bọi trồn. nhióỷt õọỹ cao (200ữ300oC) dỏửu nhồùt seợ bäúc
chạy, nhọm piston cọ thãø bë bọ kẻt trong xilanh vỗ giaớn nồớ, hóỷ sọỳ naỷp v seợ giaớm, ồớ
õọỹng cồ xng dóự chaùy chaùy kờch nọứ.
Vỗ vỏỷy, cỏửn laỡm mạt âäüng cå bàịng khäng khê hay bàịng nỉåïc (bàịng cháút lng).
Hãû thäúng lm mạt bàịng khäng khê cọ cáúu tảo âån gin hån hãû thäúng lm mạt
bàịng nỉåïc (khäng cáưn kẹt nỉåïc, båm nỉåïc v äúng dáùn nỉåïc..,) gim âỉåüc trng
lỉåüng ca âäüng cå v dãø sỉí dủng, nhỉng nhỉåüc âiãøm l khọ âiãưu chènh nhiãût âäü khi
ti trng ca âäüng cå khäng thay âäøi, hiãûu qu lm mạt tháúp.
Hãû thäúng lm mạt bàịng nỉåïc âỉåüc chia ra nhiãưu kiãøu khạc nhau nhỉ lm mạt
bàịng nỉåïc kiãøu bäúc håi, kiãøu âäúi lỉu tỉû nhiãn, kiãøu cỉåỵng bỉïc, kiãøu håí.
Háưu hãút cạc âäüng cå âäút trong lm mạt bàịng cháút lng (nhỉ nỉåïc, dáưu hay
nhiãn liãûu) nhỉng ch úu lm mạt bàịng nỉåïc, mäüt säú âäüng cå cọ cäng sút nh,
âäüng cå 2 k lm mạt kiãøu khäng khê. Âäüng cå ä tä mạy kẹo hiãûn nay sỉí dủng hãû
thäúng lm mạt bàịng nỉåïc tưn hon cỉåỵng bỉïc mäüt vng kờn vỗ chuùng coù nhióửu ổu
õióứm nhổ aùp suỏỳt nổồùc cao, nhióỷt õọỹ bọỳc hồi cao, vỗ vỏỷy lổồỹng nổồùc bäúc håi cháûm,
hao nỉåïc gim tỉì (6÷8) láưn so våïi kiãøu kên.

60

7.1.HÃÛ THÄÚNG LM MẠT BÀỊNG NỈÅÏC
Hãû thäúng lm mạt bàịng nỉåïc trong âäüng cå cọ âàûc âiãøm l hiãûu qu laỡm maùt
cao nhổng trong quaù trỗnh laỡm vióỷc õoỡi hoới phaới bọứ sung nổồùc laỡm maùt, vỗ nổồùc õổồỹc
duỡng laỡm mäi cháút trung gian ti nhiãût khi cạc chi tiãút.
Tu thüc vo tênh cháút lỉu âäüng ca nỉåïc trång hãû thäúng lm mạt, ta cọ cạc
phỉång ạn lm mạt sau:
7.1.1 Hãû thäúng lm mạt kiãøu bäúc håi
Hãû thäúng lm mạt bàịng nỉåïc kiãøu bäúc håi l loải âån gin nháút. Hãû thäúng
ny khäng cáưn båm, quảt.
Bäü pháûn chỉïa nỉåïc gäưm hai pháưn: khoang nỉåïc bao quanh thnh xilanh,
khoang nàõp xilanh v thng chỉïa nỉåïc bäúc håi åí phêa trãn.
Så âäư nguyón lyù cuớa hóỷ thọỳng nhổ sau:
Hỗnh 7.1. Hóỷ thọỳng lm mạt bàịng
nỉåïc kiãøu bäúc håi
1. Thán mạy; 2. Piston; 3. Thanh
truưn; 4. Häüp cacte trủc khuu; 5.
Thng nhiãn liãûu; 6. Bỗnh bọỳc hồi 7.
Nừp xi lanh.

Khi õọỹng cồ laỡm viãûc, nỉåïc nháûn nhiãût ca thnh bưng chạy s säi tảo thnh
bt nỉåïc, näøi lãn màût thoạng ca thng chỉïa âãø bäúc håi ra ngoi khê tråìi. Nỉåïc
ngüi trong thng chổùa coù tyớ troỹng lồùn chỗm xuọỳng õióửn chọự cho nỉåïc nọng â näøi
lãn, do âọ tảo thnh lỉu âäüng âäúi lỉu tỉû nhiãn. Càn cỉï vo nhiãût lỉåüng ca âäüng cå
âãø thiãút kãú hãû thäúng kiãøu bäúc håi.
Do laìm mạt bàịng cạch bäúc håi nỉåïc, mỉïc nỉåïc trong thng chỉïa s gim
nhanh, cáưn phi bäø sung nỉåïc thỉåìng xun vaỡ kởp thồỡi. Vỗ vỏỷy kióứu laỡm maùt naỡy
khọng thờch håüp cho cạc âäüng cå dng trãn phỉång tiãûn váûn ti m thỉåìng cho cạc
âäüng cå âäút trong kiãøu xilanh nàịm ngang trãn cạc mạy näng nghiãûp cåỵ nh.
7.1.2.Hãû thäúng lm mạt bàịng nỉåïc âäúi lỉu tỉû nhiãn
Trong hãû thäúng lm mạt kiãøu âäúi lỉu tỉû nhiãn, nỉåïc lỉu âäüng tưn hon nhåì

chãnh lãûch ạp lỉûc giỉỵa hai cäüt nỉåïc nọng v lảnh.
Trong hãû thäúng lm mạt âäúi lỉu tỉû nhiãn, nỉåïc lỉu âäüng tưn hon nhåì chãnh ạp
lỉûc ca hai cäüt nỉåïc nọng v nỉåïc ngüi, m khäng cáưn båm. Cäüt nỉåïc nọng trong

61


âäüng cå v cäüt nỉåïc ngüi trong thng chỉïa hồûc trong kẹt nỉåïc. Nỉåïc nháûn nhiãût
ca xilanh trong thán mạy 1(trón hỗnh 7.2), khọỳi lổồỹng rióng giaớm nón nổồùc näøi
lãn trãn. Trong khoang ca nàõp xi lanh 3, nỉåïc tiãúp tủc nháûn nhiãût ca cạc chi tiãút
bao quanh bưng chạy, nhiãût âäü tiãúp tủc tàng v ρ tiãúp tủc gim, nỉåïc tiãúp tủc näøi
lãn theo âỉåìng dáùn ra khoang phêa trãn ca kẹt lm mạt 6. Quảt giọ 8 âỉåüc dáùn
âäüng bàịng puli tỉì trủc khuu âäüng cå hụt khäng khê qua kẹt. Do âọ, nỉåïc trong kẹt
âỉåüc lm maùt giaớm nón nổồùc seợ chỗm xuọỳng khoang dổồùi ca kẹt v tỉì âáy âi vo
thán mạy, thỉûc hiãûn mọỹt voỡng tuỏửn hoaỡn.

Hỗnh 7.2.Hóỷ thọỳng laỡm maùt bũng nổồùc âäúi lỉu tỉû nhiãn.
1. Thán mạy; 2. Xilanh ; 3. Nàõp xi lanh ; 4. Âỉåìng nỉåïc ra kẹt ; 5. Nàõp âäø rọt
nỉåïc ; 6. Kẹt nỉåïc ; 7. Khäng khê lm mạt; 8. Quảt giọ ; 9. Âỉåìng nỉåïc lm mạt
vo âäüng cå

Âäü chãnh ạp lỉûc âỉåüc tênh theo cäng thæïc :
∆p = ρ.g.h.α. ∆t [N/m2]
ρ: khäúi læåüng riãng ca nỉåïc[kg/m3]; g: gia täúc trng trỉåìng[m/s2]; h: hiãûu
chiãưu cao trung bỗnh cuớa hai cọỹt nổồùc noùng vaỡ nguọỹi[m]; α: hãû säú gin nåí ca nỉåïc
(α=18.10-5 m3/m3oC ); ∆t: âäü chãnh nhiãût âäü ca hai cäüt nỉåïc nọng v ngüi.
Tỉì cäng thỉïc trãn âãø cọ hiãûu qu lm mạt thỗ vỏỷn tọỳc cuớa nổồùc phaới õuớ lồùn,
nhổng vỏỷn tọỳc ca nỉåïc lải phủ thüc vo ∆p m ∆p tè lãû báûc nháút våïi âäü cao h.
Trãn thæûc tãú, ∆p coù giaù trở beù vỗ chióửu cao h bở haỷn chãú båíi kêch thỉåïc bäú trê
chung. Hãû thäúng lm mạt bàịng nỉåïc kiãøu âäúi lỉu tỉû nhiãn cọ ỉu âiãøm l chãú âäü lm

mạt ph håüp våïi chãú âäü ti ca âäüng cå. Khi måïi khåíi âäüng do ∆t bẹ nón p beù. Vỗ
vỏỷy, nổồùc lổu õọỹng chỏỷm, õọỹng cồ chọng âảt âãún giạ trë nhiãût âäü åí chãú âäü laỡm vióỷc.
Sau õoù phuỷ taới tng thỗ t tng theo v váûn täúc nỉåïc cng tàng lãn. Tuy nhiãn, hãû
thäúng cọ nhỉåüc âiãøm l váûn täúc nỉåïc lỉu âäüng bẹ vo khong V = 0,12÷0,19 m/s.

62


Âiãưu âọ dáùn âãún hiãûu qu lm mạt kẹm. Do täúc âäü nỉåïc bẹ m mún âm bo lỉu
lỉåüng nỉåïc laỡm maùt thỗ phaới tng tióỳt dióỷn lổu thọng cuớa nỉåïc trong âäüng cå v hãû
thäúng lm mạt nàûng nãư cäưng kãưnh. Do váûy, hãû thäúng lm mạt kiãøu âäúi læu tæû nhiãn
khäng thêch håüp cho âäüng cå ä tä mạy kẹo, m dng trãn âäüng cå ténh tải.
7.1.3.Hãû thäúng lm mạt bàịng nỉåïc tưn hon cỉåỵng bỉïc
Hãû thäúng lm mạt tưn hon cỉåỵng bỉïc âãø khàõc phủc nhỉåüc âiãøm trong hãû
thäúng lm mạt kiãøu âäúi lỉu. Trong hãû thäúng ny, nỉåïc lỉu âäüng khäng phi do hiãûn
tỉåüng âäúi lỉu tỉû nhiãn m do sỉïc âáøy ca cäüt nỉåïc do båm nỉåïc tảo ra. Tu theo säú
vng tưn hon v kiãøu tưn hon ta cọ cạc loải hãû thäúng lm mạt nhỉ: hãû thäúng lm
mạt cỉåỵng bỉïc mäüt vng kên, kiãøu cỉåỵng bỉïc mäüt vng håí, kiãøu cỉåỵng bỉïc hai hai
vng tưn hon. Mäùi kiãøu lm mạt cọ ngun l lm viãûc, ỉu nhỉåüc âiãøm, phảm vi
sỉí dủng cng khạc nhau. Ta lỏửn lổồỹt tỗm hióứu õỷc õióứm cuớa tổỡng kiãøu lm mạt trãn.
7.1.3.1.Hãû thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc tưn hoaỡn kờn mọỹt voỡng
Hỗnh 7.3.Hóỷ thọỳng laỡm maùt cổồợng bổùc tưn
hon kên mäüt vng
1. Thán mạy; 2. Nàõp xi lanh; 3. Âỉåìng nỉåïc ra
khi âäüng cå; 4 äúng dáùn bt nỉåïc; 5. Van hàịng
nhiãût; 6.Nàõp rọt nỉåïc; 7. Kẹt lm mạt ; 8. Quảt
giọ ; 9. Puly ; 10. Äúng nỉåïc näúi tàõt vo båm ;
11. Âỉåìng nỉåïc vo âäüng cå ; 12. Båm nỉåïc ;
13. Kẹt lm mạt dáưu ; 14. ỳng phỏn phọỳi nổồùc

Trón hỗnh (7.3) giồùi thióỷu hãû thäúng lm mạt tưn hon cỉåỵng bỉïc ca âäüng cå
ä tä mạy kẹo mäüt hng xi lanh åí âáy nỉïåc tưn hon nhåì båm li tám 12, qua äúng
phán phäúi nỉåïc 14 phán phäúi vo cạc khoang chỉïa ca cạc xi lanh. Nỉåïc lm mạt
cọ nhiãût âäü tháúp âỉåüc bồm 12 huùt tổỡ bỗnh chổùa phờa dổồùi cuớa keùt 7 qua âỉåìng äúng
10 räưi qua kẹt 13 âãø lm mạt dáưu sau âọ vo âäüng cå. Âãø phán phäúi nỉåïc lm mạt
âãưu cho mäùi xilanh, nỉåïc sau khi båm vo thán mạy 1 chy qua äúng phán phäúi 14
âục sàơn trong thán mạy. Sau khi lm mạt xilanh, nỉåïc lãn lm mạt nàõp mạy räưi theo
âỉåìng äúng 3 ra khi âäüng cå våïi nhiãût âäü cao âãún van hàịng nhiãût 5. Khi van hàịng
nhiãût måí, nỉåïc qua van vo bỗnh chổùa phờa trón cuớa keùt nổồùc. Tióỳp theo nổồùc tổỡ
bỗnh phờa trón õi qua caùc ọỳng moớng coù gừn cạc cạnh tn nhiãût. Tải âáy, nỉåïc âỉåüc
lm mạt båíi dng khäng khê qua kẹt do quảt 8 tảo ra. Quảt âỉåüc dáùn âäüng bàịng puly

63


tổỡ truỷc khuyớu cuớa õọỹng cồ. Taỷi bỗnh chổùa phờa dỉåïi ca kẹt lm mạt, nỉåïc cọ nhiãût
âäü tháúp lải âỉåüc båm hụt vo âäüng cå thỉûc hiãûn mäüt chu trỗnh laỡm maùt tuỏửn hoaỡn.
Hóỷ thọỳng laỡm maùt cổồợng bổùc mäüt vng kên, nỉåïc sau khi qua kẹt lm mạt lải
tråí vãư âäüng cå do âọ âåỵ phi bäø sung nỉåïc, táûn dủng âỉåüc tråí lải ngưn nỉåïc âãø lm
mạt tiãúp âäüng cå.
Ỉu âiãøm ny ráút thûn låüi âäúi våïi cạc loải xe âỉåìng di, nháút l åí nhỉỵng vng
hiãúm ngưn nỉåïc. Ngy nay hãû thäúng lm mạt kiãøu cỉåỵng bỉïc mäüt vng kên âỉåüc
dng ráút phäø biãún trãn âäüng con ä tä mạy kẹo v âäüng cå ténh tải nhæ âäüng cå
kamaz-740, âäüng cå zil-130, âäüng cå AMZ-236v.v...
Trong âäüng cå tu thu, cọ thãø dng hai kiãøu tưn hon lm mạt: hãû thäúng
lm mạt kiãøu mäüt vng tưn hon håí v hãû thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc kiãøu hai vng.
7.1.3.2.Hãû thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc tưn hon hai vng
Trong hóỷ thọỳng naỡy (hỗnh. 7.4), nổồùc õổồỹc laỡm maùt taỷi kẹt nỉåïc 4 khäng phi
bàịng dng khäng khê do quảt giọ tảo ra m bàịng nỉåïc cọ nhiãût âäü tháúp hån, nhỉ
nỉåïc säng biãøn. Vng thỉï nháút lm mạt âäüng cå nhỉ â xẹt åí hãû thäúng cỉåỵng bỉïc

mäüt vng cn gi l nỉåïc vng kên. Vng thỉï hai våïi nỉåïc säng hay nỉåïc biãøn âỉåüc
båm 6 chuøn âãún kẹt lm mạt âãø lm mạt nỉåïc vng kên, sau âọ lải thi ra säng, ra
biãøn nãn gi l vng håí. Hãû thäúng lm mạt hai vng âỉåüc dng phäø biãún cho õọỹng
cồ taỡu thuyớ.

Hỗnh 7.4.Hóỷ thọỳng laỡm maùt cổồợng bổùc kiãøu hai vng tưn hon.
1. Thán mạy; 2. Nàõp xilanh; 3. Van hàịng nhiãût; 4. Kẹt lm mạt; 5. Âỉåìng nỉåïc ra
vng håí; 6. Båm vng håí; 7. Âỉåìng nỉåïc vo vng håí; 8. Båm nỉåïc vng kên.

Hãû thäúng ny lm viãûc nhỉ sau: nỉåïc ngt lm mạt âäüng cå õi theo chu trỗnh
kờn, bồm nổồùc (8) õóỳn õọỹng cồ âãún lm mạt thán mạy v nàõp xi lanh âãún kẹt lm

64


mạt nỉåïc ngt (4). Nỉåïc ngt trong hãû thäúng kên âỉåüc lm mạt båíi nỉåïc ngoi tu
båm vo do båm (6) qua lổồùi loỹc, qua caùc bỗnh laỡm maùt dỏửu, qua kẹt lm mạt (4)
lm mạt nỉåïc ngt räưi theo âỉåìng äúng(5) âäø ra ngoi tu.
Khi âäüng cå måïi khåíi âäüng, nhiãût âäü ca nỉåïc trong hãû thäúng tưn hon kên
cn tháúp, van hàịng nhiãût (3) âọng âỉåìng nỉåïc âi qua keùt laỡm maùt nổồùc ngoỹt. Vỗ vỏỷy,
nổồùc laỡm maùt åí vng lm mạt ngoi, nỉåïc âỉåüc hụt tỉì båm (6) qua kẹt lm mạt (4)
theo âỉåìng äúng (5) råi ra ngoi. Van hàịng nhiãût (3) cọ thãø âàût trãn mảch nỉåïc ngt
âãø khi nhiãût âäü nỉåïc ngt lm mạt tháúp, nọ s âọng âỉåìng nỉåïc âi vo kẹt lm mạt
(4). Lục ny nỉåïc ngt cọ nhiãût âäü tháúp sau khi lm mạt âäüng cå qua van hàịng nhiãtû
(3) räưi theo âỉåìng äúng âi vo båm nỉåïc ngt (8) âãø båm tråí lải âäüng cå.
7.1.3.2.Hãû thäúng lm mạt mäüt vng håí :
Hãû thäúng lm mạt kiãøu mäüt vng håí bn cháút khäng khạc nhiãưu so våïi hãû thäúng
lm mạt cỉåỵng bổùc voỡng kờn. Trong hóỷ thọỳng naỡy (hỗnh: 7.5) nổồùc lm mạt l nỉåïc
säng, nỉåïc biãøn, âỉåüc båm 6 hụt vo lm mạt âäüng cå sau âọ theo âỉåìng nỉåïc 4 âäø
ra säng, biãøn. Ỉu âiãøm cå bn ca hãû thäúng ny l âån gin.

Hinh7.5.Hãû thäúng lm mạt mäüt vng håí.
1.Thán mạy; 2. Nàõp mạy; 3.Van hàịng nhiãût; 4.Âỉåìng nỉåïc; 5.Lc lỉåïi; 6. Båm nỉåïc.

Tuy nhiãn åí mäüt säú kiãøu âäüng cå nỉåïc lm mạt âảt âỉåüc 100oC hồûc cao
hån. Khi åí nhiãût âäü cao nnỉåïc s bäúc håi. Håi nỉåïc cọ thãø tảo thnh ngay trong ạo
nỉåïc lm mạt (kiãøu bäúc håi bãn trong) hồûc håi nỉåïc bë tảo ra trong mäüt thiãút bi
riãng (kiãøu bäúc håi bãn ngoaìi). Do âọ cáưn phi cọ mäüt hãû thäúng lm mạt cho âäüng
cå, hãû thäúng ny âỉåüc giåïi thiãûu sau âáy.
7.2.HÃÛ THÄÚNG LM MẠT ÅÍ NHIÃÛT ÂÄÜ CAO
Hãû thäúng lm mạt ồớ nhióỷt õọỹ cao õổồỹc trỗnh baỡy ồớ õỏy bao gäưm hai hãû thäúng
lm mạt chênh l hãû thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc nhiãût âäü cao kiãøu bäúc håi bãn ngoaìi

65


v hãû thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc nhiãût âäü cao cọ låüi dủng nhiãût håi nỉåïc v nhiãût ca
khê thi. Do vỏỷy, õóứ tỗm hióứu õỷc õióứm, nguyón lyù laỡm viãûc ca hãû thäúng lm mạt åí
nhiãût âäü cao, ta tỗm hióứu õỷc õióứm cuớa hai hóỷ thọỳng trón.
7.2.1. Hóỷ thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc nhiãût âäü cao kiãøu bäúc håi bãn ngoi
Trong hãû thäúng ny cọ hai vng ạp suỏỳt rióng khaùc nhau (trón hỗnh 7.6).
Vuỡng thổù nhỏỳt coù ạp sút p1 truưn tỉì bäü tạch håi 3 qua bäü ngỉng 4 âãún båm tưn
hon 6. Quảt giọ 5 dng âãø quảt mạt bäü ngỉng tủ 4. Vng thỉï hai cọ ạp sút p2 > p1
truưn tỉì båm tưn hon qua âäüng cå âãún båm tiãút lỉu 2 ca bỗnh taùch hồi 3, õọỹ
chónh aùp suỏỳt p = p2 - p1 âỉåüc âiãưu chènh båíi båm tiãút lỉu 2. Nỉåïc trong vng cọ
ạp sút cao p2 khäng säi m chè nọng lãn(tỉì nhiãût âäü tvo âãún tra). p sút p2 tæång
æïng våïi nhiãût âäü säi t2 > tra nãn nỉåïc chè säi åí bäü tạch håi cọ ạp sút p1 < p2..

Hỗnh 7.6 Sồ õọử hóỷ thọỳng laỡm maùt
cổồợng bỉïc nhiãût âäü cao kiãøu bäúc

håi bãn ngoi.
1. Âäüng cå; 2. Van tiãút lỉu; 3. Bäü
tạch håi; 4. Bäü ngỉng tủ håi nỉåïc 5.
Quảt giọ; 6. Båm nỉåïc.

7.2.2. Hãû thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc nhiãût âäü cao cọ låüi dủng nhiãût ca håi nỉåïc
v nhiãût ca khê thi
Hãû thäúng lm maùt naỡy coù hai voỡng tuỏửn hoaỡn quaù trỗnh hoaỷt âäüng nhỉ sau:
Vng 1: bäü tạch håi 8 âãún båm tưn hon 14 âãún âäüng cå diezel 1 bäü tàng
nhiãût trỉåïc ca nỉåïc tưn hon 5 âãún båm tiãút lỉu 7 bäü tạch håi 8. Nỉåïc tưn hon
trong hãû thäúng tưn hon lm mạt kên nhåì båm 11, båm láúy nỉåïc tỉì bäü tạch håi våïi
ạp sút p1 âỉa vo âäüng cå våïi ạp sút p2. Tỉì âäüng cå nỉåïc lỉu âäüng ra våïi ạp sút
p2 v nhiãût âäü tra räưi vo bäü tàng nhiãût 5 ,åí âáy nhiãût âäü náng lãn t’ra > tra .
Nhỉng do ạp sút ca næåïc p2 tæång æïng våïi nhiãût âäü säi t2 > t’ra > tra nãn
næåïc khäng säi trong âäüng cå diezel v c trong bäü tàng nhiãût. Nỉåïc chè säi åí bäü
tạch håi sau khi qua båm tiãút lỉu, tải âáy ạp sút gim tỉì p2 xúng p1 våïi nhiãût âäü
t1.

66


Vng 2: Håi tỉì bäü tạch håi 8 qua bäü tàng nhiãût 4, sau âọ vo bäü túcbin 10 räưi
vo bäü ngỉng tủ 11. Nỉåïc lm mạt do håi nỉåïc ngỉng tủ trong bäü pháûn ngỉng tủ 11
âỉåüc båm 12 båm vo bưng chỉïa 13 räưi qua båm 15 âãø båm v bäü tàng nhiãût 6.
Sau âọ qua van âiãưu tiãút tỉû âäüng 9 m vo bäü tạch håi. Nỉåïc laỡm maùt cuớa voỡng tuỏửn
hoaỡn ngoaỡi lổu õọỹng qua bỗnh lm mạt dáưu, âi lm mạt âènh v qua bäü ngỉng tủ 11
âãưu do båm 16 ca hãû thäúng båm cáúp vo mảch håí âãø piston lm mạt nỉåïc trong
mảch kờn.

Hỗnh 7.7. Sồ õọử hóỷ thọỳng laỡm maùt nhióỷt õọỹ cao cọ låüi dủng nhiãût ca håi nỉåïc v

nhiãût ca khê thi.
1. Âäüng cå; 2. Túc bin tàng ạp ; 3. Âỉåìng thi; 4.Bäü tàng nhiãût cho håi nỉåïc; 5.
Bäü tàng nhiãût cho næåïc ra; 6. Bäü tàng nhiãût cho nỉåïc trỉåïc khi vo bäü tạch håi; 7,9. Van
tiãút lỉu; 8. Bäü taïch håi; 10. Tuäúc bin håi; 11. Bäü ngỉng tủ; 12,14,15,16. Båm nỉåïc; 13.
Thng chỉïa nỉåïc.

Náng cao nhiãût âäü nỉåïc lm mạt khäng nhỉỵng ạp dủng åí âäüng cå diezel tu thy
v âäüng cå ténh tải m cn ỉïng dủng trong c âäüng cå diezel v xàng dng trãn ä tä.
Ỉu âiãøm ca hãû thäúng lm mạt åí nhiãût âäü cao l :
Cọ thãø náng cao hiãûu sút lm viãûc ca âäüng cå lãn 6 ÷7%, dng hãû thọỳng
laỡm maùt ồớ nhióỷt õọỹ cao thỗ hióỷu suỏỳt coù thãø âảt 0,46 ÷ 0,47 trong khi âọ nãúu dng hãû
thäúng lm mạt thäng thỉåìng chè âảt 0,40 ÷ 0,42.
Gim âỉåüc lỉåüng tiãu hao nỉåïc v khäng khê lm mạt, do âọ cọ thãø rụt gn
kêch thỉåïc bäü tn nhiãût .
Âäút chạy âỉåüc nhiãưu lỉu hunh trong nhiãn liãûu nàûng. Nhỉng hãû thäúng lm
mạt ny cng cọ nhỉỵng nhỉåüc âiãøm m cå bn l nhiãût âäü ca cạc chi tiãút mạy cao.
Do âọ cáưn âm bo khe håí cäng tạc ca cạc chi tiãút cng nhỉ cáưn phi dng loải dáưu
bäi trån cho âäüng cå cọ tênh chëu nhiãût täút hån. Ngoi ra âäúi våïi âäüng cå xàng cn
phi chụ âãún hiãûn tỉåüng kêch näø. Khi tàng ạp sút âãø náng nhiãût âäü ca nỉåïc lm

67


mạt trong hãû thäúng, cáưn phi âm bo cạc mäúi näúi âỉåìng äúng, cạc khe håí ca båm
phi kên hån, bäü tn nhiãût phi chàõc chàõn håi.
7.3.KÃÚT CÁÚU CẠC BÄÜ PHÁÛN CHÊNH CA HÃÛ THÄÚNG LM MẠT BÀỊNG
NỈÅÏC
Trong hãû thäúng laỡm maùt bũng chỏỳt loớng thỗ sổỷ tuỏửn hoaỡn cuớa cháút lng âỉåüc
thỉûc hiãûn mäüt cạch cỉåỵng bỉïc dỉåïi tạc dủng ca båm nỉåïc båm vo ạo lm mạt,
nỉåïc bë hám nọng v qua âỉåìng nỉåïc åí nàõp mạy tråí vãư kẹt nỉåïc. Quảt giọ cọ tạc

dủng lm ngüi nỉåïc âỉåüc nhanh chọng.
7.3.1. Kãút cáúu kẹt lm mạt
Kẹt lm mạt cọ tạc dủng âãø chỉïa nỉåïc truưn nhiãût tỉì nỉåïc ra khäng khê âãø
hả nhiãût âäü ca nỉåïc v cung cỏỳp nổồùc nguọỹi cho õọỹng cồ khi laỡm vióỷc. Vỗ váûy u
cáưu kẹt nỉåïc phi háúp thủ v to nhiãût nhanh. óứ õaớm baớo yóu cỏửu õoù thỗ bọỹ phỏỷn
taớn nhiãût ca kẹt nỉåïc thỉåìng âỉåüc lm bàịng âäưng thau vỗ vỏỷt lióỷu naỡy coù hóỷ sọỳ toaớ
nhióỷt cao. Kờch thổồùc bón ngoaỡi vaỡ hỗnh daùng cuớa keùt laỡm maùt phủ thüc vo bäú trê
chung, chiãưu cao ca âäüng cå, chiãưu cao ca mui xe, kãút cáúu ca bäü tn nhiãût...
nhỉng täút nháút l bãư màût âọn giọ ca kẹt laỡm maùt nón coù daỷng hỗnh vuọng õóứ cho tyớ
lóỷ giỉỵa diãûn têch chàõn giọ ca quảt âàût sau kẹt lm mạt v diãûn têch âọn giọ ca kẹt
tiãún gáưn âãún mäüt. Trãn thỉûc tãú t lãû âọ chè chiãúm 75 ÷ 80%.
Kẹt lm mạt âỉåüc phán lm hai loải : kẹt lm mạt “nỉåïc- nỉåïc”v kẹt lm mạt
kiãøu “nỉåïc - khäng khê” .
Kẹt lm mạt kiãøu “ nỉåïc-nỉåïc ”: âỉåüc dng trãn âäüng cå cọ hai vng tưn
hon nỉåïc lm mạt nhỉ â nọi trãn trong âọ nỉåïc ngt âi trong äúng, cáúu tảo ca kẹt
nỉåïc náưy cng tỉång tỉû kẹt lm mạt dáưu nhåìn bàịng nỉåïc.
Kẹt lm mạt kiãøu “ nỉåïc- khäng khê”: thỉåìng dng trãn cạc loải ä tä mạy kẹo
bao gäưm ba pháưn, ngàn trãn chỉïa nỉåïc nọng tỉì âäüng cå ra, ngàn dỉåïi chỉïa nỉåïc
ngüi âãø vo lm mạt âäüng cå, näúi giỉỵa ngàn trãn v ngàn dỉåïi l gin äúng truưn
nhiãût. Gin äúng truưn nhiãût l bäü phán quan trng nháút ca kẹt lm maùt.
Kờch thổồùc bón ngoaỡi vaỡ hỗnh daùng cuớa keùt laỡm mạt phủ thüc vo bäú trê
chiãưu cao ca âäüng cå, chiãưu cao ca mui xe, kãút cáúu ca bäü tn nhiãût...Nhỉng täút
nháút l bãư màût âọn giọ ca kẹt lm maùt nón coù daỷng hỗnh vuọng õóứ cho tyớ lóỷ giỉỵa

68


diãûn têch chàõn giọ sau kẹt lm mạt v diãûn têch âọn giọ ca kẹt tiãún gáưn âãún mäüt.
Trãn thỉûc tãú, t lãûû âọ chiãúm 75 - 80%.
Âạnh giạ cháút lỉåüng kẹt lm mạt bàịng hiãûu qu lm mạt cao tỉïc hãû säú truưn

nhiãût ca bäü pháûn tn nhiãût låïn, cäng suáút tiãu täún êt âãø dáùn âäüng båm næåïc, quảt
giọ. C hai chè tiãu âọ âãưu phủ thüc vo 3 úu täú sau:
• Kh nàng dáùn nhiãût ca váût liãûu lm kẹt tn nhiãût.
• Kh nàng truưn nhiãût âäúi lổu cuớa keùt.
ã Kóỳt cỏỳu cuớa keùt.

KEẽT NặẽC HầNH NG DET

KEẽT NặẽC HầNH Tỉ NG

Hỗnh 7.8.Kóỳt cỏỳu keùt nổồùc
óứ giaới quút váún âãư thỉï nháút, ngỉåìi ta dng váût liãûu chãú tảo äúng v lạ tn
nhiãût cọ hãû säú dáùn nhiãût cao nhỉ: âäưng, nhäm.
Váún âãư thỉï hai âỉåüc thỉûc hiãûn bàịng cạch tàng täúc âäü lỉu âäüng ca mäi cháút
thi nhiãût (nỉåïc) v mäi cháút thu nhiãût (khäng khê) âãø tàng täúc âäü lỉu âäüng ca mäi
cháút thu nhiãût (khäng khê) âãø tàng hãû säú truưn nhiãût âäúi lỉu ca chụng.
Tuy nhiãn, tàng täúc âäü lỉu âäüng âi hi phi tàng cäng sút tiãu hao cho dáùn
âäüng båm nỉåïc v quảt giọ.
Váún âãư thỉï ba bao gäưm viãûc chn hỗnh daùng vaỡ kờch thổồùc cuớa ọỳng vaỡ laù taớn
nhióỷt, v cạch bäú trê äúng trãn kẹt.

69


Hỗnh7.9.Kóỳt cỏỳu bọỹ phỏỷn taớn nhióỷt cuớa keùt laỡm maùt kiãøu “nỉåïc khäng khê “
Thäng thỉåìng kẹt lm mạt âỉåüc lm bàịng cạc äúng dẻt, càõm sau trong cạc lạ
tn nhióỷt bũng õọửng thau (hỗnh 7.9a). ng nổồùc deỷt laỡm bàịng âäưng cọ chiãưu dy
thnh äúng l (0,13 - 0,20)mm v kêch thỉåïc tiãút diãûn ngang ca äúng l (13 -20)∗(2 4)mm. Cn cạc lạ tn nhiãût cọ chiãưu dy khong (0,08 - 0,12)mm.
Cạc äúng âỉåüc bäú trê theo kiãøu song song (hỗnh 7.9a) hoỷc theo kióứu so le
(hỗnh 6.9.d). Loaỷi so le duỡng phọứ bióỳn nhỏỳt vỗ hióỷu quaớ truưn nhiãût ca nọ täút hån

loải song song. Trong mäüt säú trỉåìng håüp, âãø tàng hiãûu qu truưn nhiãût (tàng khäng
âạng kãø), ngỉåìi ta âàût äúng chãúch âi mäüt gọc naỡo õoù (hỗnh 7.9c).
óứ taỷo xoaùy cho doỡng khọng khờ nhàịm tàng hiãûu qu truưn nhiãût, ngỉåìi ta
cn dng äúng deỷt haỡn vồùi laù taớn nhióỷt gỏỳp khuùc (hỗnh 7.9b), trãn lạ dáûp rnh thng,
hồûc dng äùng dẻt hn våïi laù taớn nhióỷt hỗnh soùng (hỗnh 6.9e) vaỡ trón phỏửn sọng ca
lạ âọ âỉåüc dáûp lm (chäù cọ säú 1). Hai loải ny cọ hãû säú truưn nhiãût khạ cao, nãn
cng âỉåüc ỉïng dủng räüng ri trãn âäüng cå ä tä. Trãn mäüt säú mạy kẹo v ti nàûng
ngỉåìi ta coỡn duỡng ọỳng troỡn coù gỏn taớn nhióỷt hỗnh xoừn ọỳc (hỗnh 7.9g). Loaỷi naỡy coù
ổu õióứm laỡ thay thóỳ do hoớng hoùc cuớa tổỡng ọỳng rỏỳt õồn giaớn vỗ cạc äúng khäng phi
hn vo ngàn trãn v ngàn nỉåïc dỉåïi nhỉ cạc kiãøu äúng dẻt m ghẹp v lm kên bàịng
cạc âãûm cao su chëu nhiãût.

70


Cạc kiãøu bäü pháûn tn nhiãût nãu trãn âáy dng laù taớn nhióỷt hoỷc gỏn taớn nhióỷt
thỗ ọỳng taớn nhióỷt âãưu l äúng nỉåïc.
Trãn mäüt säú ráút êt âäüng cå mạy kẹo ngỉåìi ta cn dng bäü pháûn tn nhiãût ọỳng
khọng khờ hỗnh troỡn hoỷc hỗnh luỷc lng, mang tón keùt nổồùc hỗnh tọứ ọng (hỗnh
6.9h,i). Loaỷi naỡy ờt duỡng vỗ hóỷ sọỳ truyóửn nhióỷt keùm.
Muọỳn nỏng cao hióỷu quaớ truyóửn nhióỷt cuớa keùt laỡm maùt thỗ phaới giaớm bổồùc ca
lạ tn nhiãût, bỉåïc ca äúng c theo chiãưu ngang (chiãưu âọn giọ) v c chiãưu sáu
(chiãưu giọ) cng nhỉ tàng chiãưu sáu ca kẹt (tỉïc l tàng säú dy äúng theo chiãưu sáu).
Nhỉng tàng chiãưu sáu nhiãưu cng khäng coù hióỷu quaớ lồùn vỗ rũng khi hóỷ sọỳ truyóửn
nhióỷt cuớa daợy ọỳng õaợ ọứn õởnh thỗ nóỳu tng chióửu sáu lãn 50%, kh nàng tn nhiãût ca
kẹt tàng15% , coỡn nóỳu tng chióửu sỏu lón 100% thỗ khaớ nng tn nhiãût cng chè tàng
thãm 20%. Cáưn chụ ràịng cạc biãûn phạp náng cao hiãûu qu trãn âáy âãưu kẹo theo
sỉû gia tàng sỉïc cn khê âäüng ca kẹt. Thäng thỉåìng kẹt nỉåïc dng trãn ä tä sỉïc cn
khê âäüng ca khäng khê qua kẹt khäng vỉåüt quạ 300N/m2.
Âạnh giạ kãút cáúu kẹt lm mạt dng trãn ä tä mạy kẹo bàịng hãû säú hiãûu qu v

hãû säú thu goỹn nhổ sau:
w/m2
1
2
100
80
3
60
40

4

20
0

4

8

12

kk.kk

Hỗnh 7.10. Quan hóỷ cuớa hóỷ sọỳ truyóửn nhiãût K våïi täúc âäü khäúi cuía khäng khê
( ω kk .ρ kk ) ca cạc loải kẹt lm mạt khi täúc âäü ca nỉåïc l 0,4m/s.
1. Cạc äúng dáù n nỉåïc bäú trê chãúch våïi hỉåïng giọ mäüt gọc 450 .
2. Cạc äúng dáùn nỉåïc bäú trê so le
3. Cạc äúng dáùn nỉåïc bäú trê song song
4. Loải kẹt nỉåïc täø ong

Hãû säú hiãûu qu η =

Flm
(m2/W)
Ne

71


Hãû säú thu gn ϕ =

Fim
Vk

(1/m)

Giạ trë ca η v ϕ nàịm trong khong sau:
η = (0,14 ÷ 0,20).10-3m2/W : âäúi våïi ä tä du lëch
η =(0,20 ÷ 0,41).10-3m2/W :âäúi våïi ä tä ti
ϕ = 900 ÷ 1100 (1/m) : trë säú låïn nháút âäúi våïi ä tä du lëch, trë säú nhoí âäúi våïi

ä tä taíi; Flm: diãûn têch taín nhiãût cuía bäü pháûn taín nhiãût (m2); Ne: cäng sút cọ êch ,
danh nghéa ca âäüng cå (W); Vk: thãø têch taín nhiãût cuía bäü pháûn taín nhiãût (m3)
7.3.2.Kãút cáúu ca båm nỉåïc
Båm nỉåïc cọ tạc dủng tảo ra mäüt ạp lỉûc âãø tàng täúc âäü lỉu thäng ca nỉåïc lm
mạt. Båm cọ nhiãûm vủ cung cáúp nỉåïc cho hãû thäúng lm mạt våïi lỉu lỉåüng v ạp
sút nháút âënh. Thỉåìng våïi táưn säú tưn hon khong(7 ÷ 12 ) láưn /phụt. Cạc loải båm
dng trong hãû thäúng lm mạt âäüng cå bao gäưm: båm ly tám, båm piston, båm bạnh
ràng, båm gưng...âỉåüc láưn lỉåüt giåïi thiãûu åí pháưn sau.
7.3.2.1.Båm ly tám

Båm ly tám âỉåüc dng phäø biãún trong hãû thäúng lm mạt cạc loải âäüng cå.
Lm viãûc l låüi dủng lỉûc ly tám ca nỉåïc nàịm giỉỵa cạc cạnh âãø däưn nỉåïc tỉì
trong ra ngoi räưi âi lm maùt.
Hỗnh 7.11.Bồm nổồùc
kióứu ly tỏm
1,8. Phồùt; 2. Truỷc bồm; 3.
Caùnh båm; 4. Nàõp båm; 5.
Thán båm; 6. Äø bi cáöu; 7.
Puli

Trón hỗnh 7.11. giồùi thióỷu kóỳt cỏỳu mọỹt loaỷi bồm nỉåïc ly tám dng trãn ä tä
làõp åí màût âáưu ca thán mạy v dáùn âäüng quay båm nỉåïc bàịng âai truưn nhåì puli 7.
Nàõp båm 4 v thán båm 5 âỉåüc chãú tảo bàịng gang, cạch båm 3 thỉåìng âỉåüc chãú tảo
bàịng âäưng hồûc cháút do. Âãø gim kêch thỉåïc båm t säú truưn giỉỵa trủc båm nỉåïc
2 v trủc khuu thỉåìng chn gáưn bàịng 1(âäúi våïi âäüng cå cao täúc) vaì 1,6 (âäúi våïi
âäüng cå täúc âäü tháúp). Nỉåïc åí chäù vo cạch cọ ạp sút: 0,02 -0,04 Mpa vaì täúc âäü

72


1,0m/s. Cäüt ạp do båm tảo ra khong 0,05 - 0,15 Mpa v täúc âäü nỉåïc trãn âỉåìng
äúng dáùn vo båm khäng vỉåüt quạ 2,5 -3m/s. Cäng sút tiãu hao âãø dáỵn âäüng båm
chiãúm khong 0,5-1,0% cäng sút cọ êch ca âäüng cå tỉïc l (0,005 -0,01)Ne. Trủc
båm âỉåüc âàût trãn hai äø bi cáöu 6, âãø bao kên dáöu måỵ bäi trån äø bi dng cạc phåït 8 v
bao kên bàịng phåït 1.
Båm ly tám cọ âàûc tênh cáúp nỉåïc âäưng âãưu, kêch thỉåïc v khäúi lỉåüng nh, khäng
äưn v hiãûu sút cao. Tuy nhiãn nhỉåüc âiãøm ca båm li tám l khäng tảo ra âỉåüc
vng ạp tháúp â khi hụt nỉåïc (khäng quạ (2,94 ÷ 4,9).104 N/m2), do âọ khäng cọ
nàng lỉûc tỉû hụt, nãn trỉåïc khi khåíi âäüng phi nảp âáưy nỉåïc vo äúng hụt v båm,
âäưng thåìi phi x khäng khê hãút ra khi båm. Båm nỉåïc ly tám AMZ236 cọ ngun

l hoảt âäüng tỉång tỉû trón

Hỗnh 7.12. Bồm nổồùc ly tỏm duỡng trón õọỹng cồ AMZ236
7.3.2.2.Båm piston
Båm nỉåïc kiãøu piston thỉåìng chè âỉåüc dng trong hãû thäúng lm mạt ca
âäüng cå tu thy täúc âäü thỏỳp.
õọỹng cồ tọỳc õọỹ cao vỗ õóứ traùnh lổỷc quạn tênh ráút låïn ca cạc khäúi lỉåüng
chuøn âäüng ca båm v âãø trạnh hiãûn tỉåüng va âáûp thy lỉûc cho chu trỗnh cỏỳp nổồùc
khọng lión tuỷc cuớa bồm nón ngỉåìi ta êt dng loải ny.

73


9

7

8

10

A

A-A
8

7

A

4
3
2
1
5
6

Hỗnh 7.12. Kóỳt cỏỳu bồm nổồùc kióứu piston
1,3. Xilanh dỏựn hỉåïng; 2. Piston; 4. V båm; 5. Thanh truưn; 6. Trủc khuu ca båm
piston; 7,8. Van nỉåïc; 9. L xo van nổồùc; 10. Nừp van.

Trón hỗnh 6.12. Laỡ bồm nổồùc piston coù quaù trỗnh hoaỷt õọỹng nhổ sau:
Piston bồm 2 bàịng âäưng chuøn âäüng trong xilanh dáùn hỉåïng 1,3 ca v
båm 4. Piston näúi våïi thanh truưn 5 v chuøn âäüng nhåì trủc khuu 6. Khi piston 2
âi xúng, nỉåïc s âi qua van 7 vo khang chỉïa bãn trãn piston 2. Khi piston âi lãn,
næåïc trong khoang bë âáøy qua van 8 âi vo hãû thäúng lm mạt.
7.3.2.3.Båm bạnh ràng
Trãn tu thy cng thỉåìng dng loải båm bạnh ràng âãø båm nỉåïc cho hãû
thäúng lm mạt âäüng cå. Nọ cọ ỉu âiãøm gn nhẻ , song khi lm viãûc våïi nỉåïc håí
(nãúu dng cho nỉåïc säng hồûc nỉåïc biãøn) thỗ do nổồùc bỏứn nón baùnh rng choùng moỡn
. Vỗ váûy, ngỉåìi ta bäú trê trong trỉåìng håüp ny mäüt càûp bạnh ràng truưn lỉûc åí v
ngoi ca båm, khi âọ cạc ràng trong v båm s khäng chëu lỉûc truưn, v âãø gim
mi mn bạnh ràng båm, ngỉåìi ta cn chãú tảo mäüt trong hai bạnh ràng båm bàịng
váût liãûu tec-tä-lit hồûc lm bàịng cao su lỉu họa .
ÅÍ hỗnh 6.13.Kóỳt cỏỳu bồm baùnh rng duỡng trón hóỷ thọỳng lm mạt ca âäüng cå
tu thu 413/18 . Båm quay nhåì bạnh ràng 8 àn khåïp våïi hãû thäúng bạnh ràng truưn
âäüng tỉì trủc khuu. Trủc truưn âäüng båm 1 mäüt âáưu dáùn âäüng âàût trãn äø bi cáưu 9,
cn åí âáưu kia làõp bạnh ràng båm tỉûa trãn hai bảc 2 v 3 , cạc bảc ny âỉåüc bäi trån

74

nhåì cạc âãûm bàịng tec- tä-lit 4 v vng cao su 5. Cn bao kên dáưu bäi trån äø bi bàịng
vnh chàõn dáưu 7 v ren häưi dáưu 6. Bạnh rng bở õọỹng 11 õổồỹc laỡm bũng tec-tọ-lit.
7.3.2.4.Bồm caùnh huùt
8

9

76

10

5

11

11

4

3

2

1

Hỗnh 7.13.Kãút cáúu båm nỉåïc kiãøu bạnh ràng
1. Trủc truưn âäüng båm; 2,3. Bảc; 4. Âãûm; 5. Vng cao su ; 6. Ren häưi dáưu; 7. Vnh
chàõn dáưu; 8. Bạnh ràng;9. Äø bi cáưu; 10. Phåït bao kên; 11. Bạnh ràng bë âäüng.

Båm cạnh hụt thỉåìng âỉåüc dng cho mảch ngoi (mảch håí) ca hãû thäúng
lm mạt âäüng cå tu thy. Nọ hụt nỉåïc tỉì bãn ngoi v tu (nỉåïc säng hồûc nỉåïc
biãøn) âãø lm mạt nỉåïc ngt åí mảch trong ca hãû thäúng lm mạt. Kãút cáúu v ngun
l lm vióỷc cuớa bồm caùnh huùt õổồỹc thóứ hióỷn ồớ hỗnh 7.14
Kãút cáúu ca båm gäưm: nỉía trỉåïc 3 v nỉía sau 2. Cạc nỉía v båm làõp våïi hai
nàõp åí trủc 1 v 4 bàịng cạc bu läng. Bạnh cạnh 5 cäú âënh trãn trủc 8, trủc 8 ny âỉåüc
dáùn âäüng bàịng bạnh ràng cän 9. Nỉía v sau cọ cỉía vo 10 v nỉía v ra trỉåïc cọ cỉía
ra 11. Bãn trong mäùi nỉía v cọ mäüt rnh vng cung (rnh 6 v 7 ). Chiãưu sáu ca
cạc rnh âọ thay âäøi, åí giỉỵa rnh cọ chiãưu sáu låïn nháút v chiãưu sáu gim dáưn âãún
khäng vãư hai phêa õỏửu muùt cuớa raợnh (hỗnh 7.14b).
Nguyón lyù laỡm vióỷc cuớa båm cạnh hụt nhỉ sau :
Ban âáưu, dung têch cäng tạc giỉỵa hai cạnh âỉåüc mäưi âáưy nỉåïc (vë trê I). Khi
caùnh quay thỗ nổồùc nũm giổợa hai caùnh cuợng dëch chuøn theo (vë trê II). Do chiãưu
sáu ca rnh 6 v 7 tàng dáưn nãn dung têch giỉỵa hai caùnh tng lón. Do tng dung tờch
nón trong bồm hỗnh thnh âäü chán khäng. Nhåì cọ âäü chán khäng nỉåïc âỉåüc hụt vo
qua cỉía 10: cạnh quay tiãúp tủc âỉåüc nổớa voỡng thỗ chióửu sỏu raợnh seợ bừt õỏửu giaớm
dỏửn nỉåïc bë nẹn theo cỉía 11 âi vo hãû thäúng lm mạt

75


Nhỉåüc âiãøm cå bn ca loải båm cạnh hụt l hióỷu suỏỳt bồm rỏỳt thỏỳp. So vồùi
bồm li tỏm thỗ thua kẹm 3÷4 láưn v khi båm phi mäưi nỉåïc. Vỗ vỏỷy, ngổồỡi ta chố
duỡng loaỷi bồm naỡy õóứ bồm nỉåïc ngoi tu vo. Chiãưu cao cäüt nỉåïc ca båm khọng
dổồùi 1,5m vồùi lổu lổồỹng 8000l/ph.
Hỗnh 7.14. Sồ õọử kóỳt cáúu v
ngun l lm viãûc ca båm
cạnh hụt .
1,4. Äø trủc båm; 2,3. Hai nỉía

thán båm; 5. Bạnh cäng tạc
ca båm; 6,7. Rnh chỉïa
nỉåïc; 8. Trủc båm; 9. Bạnh
ràng dáùn âäüng båm 10. Cỉía
nỉåïc vo båm ; 11. Cỉía nỉåïc
ra.

7.3.2.5.Båm gưng
Cng nhỉ loải båm cạnh hụt, båm gưng dng âãø cáúp nỉåïc trong hãû thäúng lm
mạt tưn hon håí. Nhỉng loải båm gưng cọ ạp sút cäüt nỉåïc khạ cao. Hỗnh
6.15.giồùi thióỷu sồ õọử kóỳt cỏỳu bồm guọửng duỡng trong âäüng cå diezel. Båm gäưm cọ
:bạnh cäng tạc 2 (bạnh gưng) quay trong v 3 v nàõp 1. Trãn bạnh cäng tạc ngỉåìi
ta phay cạc rnh hỉåïng kênh 6. V v nàõp cọ lm rnh xoạy 5 thäng våïi cỉía hụt 8 v
cỉía thoạt 4. khi bạnh cäng tạc quay, nỉåïc vo cạc rnh v dỉåïi tạc dủng ca lỉûc li
tám, cạc pháưn tỉí nỉåïc chuøn âäüng tỉì trong ra ngoi v quay theo cạc cạnh 7 räưi
theo rnh xồõn äúc 5 trãn v båm âi qua cỉía thoạt 4 vo hãû thäúng lm mạt ca âäüng
cå. Loải båm gưng ca âäüng cå diezel 20 m lỉûc âỉåüc dng âãø cung cáúp nỉåïc cho
hãû thäúng lm mạt håí (nỉåïc sau khi qua âäüng cå âỉåüc thi ra ngoi ). Cäüt ạp ca loải
båm gưng cao hån cäüt ạp ca båm ly tám khong 3÷7 láưn nhỉng hiãûu sút tháúp
ηb = 0,25 ÷ 0,45, trong khi âọ båm li tám ηb = 0,65 ÷ 0,9. Tuy váûy so våïi båm

cạnh hụt thỗ hióỷu suỏỳt cuớa bồm guọửng vỏựn cao hồn khoaớng 2 láön.

76


Hỗnh 7.15.Sồ õọử kóỳt cỏỳu bồm guọửng .
1. Nừp bồm; 2. Bạnh cäng tạc; 3. V båm; 4. Cỉía thoạt; 5. Rnh
xồõn äúc; 6. Rnh gưng; 7. Cạnh gưng ; 8. Cỉía hụt .

7.3.3.Kãút cáúu quảt giọ
Trong hãû thäúng lm mạt bàịng nỉåïc, dng kẹt lm mạt bàịng khäng khê, quảt
giọ dng âãø tàng täúc âäü ca khäng khê qua kẹt nhàịm náng cao hiãûu qu lm mạt.
Quảt giọ thỉåìng l quảt chiãưu trủc .
Quảt giọ ca âäüng cå cọ thãø chảy bàịng khäng khê hồûc âiãûn. Nhỉỵng âäüng cå âàût
dc åí thán xe cọ trủc sau l trủc ch õọỹng thổồỡng sổớ duỷng laỡ quaỷt cồ khờ (hỗnh6.16)
õổồỹc lừp cuỡng truỷc vồùi bồm nổồùc.

Hỗnh 7.16. Quaỷt cồ khờ
1.Caùnh quaỷt giọ, 2. Puli båm
nỉåïc

Cọ hai chè tiãu âãø âạnh giạ cháút lỉåüng ca quảt: â l nàng sút (lỉu lỉåüng
giọ) ca quảt v cäng sút tiãu täún cho dáùn âäüng quảt. Âäúi våïi mäüt kẹt nỉåïc củ thãø,
nàng sút thãø hiãûn bàịng täúc âäü giọ qua kẹt lm mạt.
Hai chè tiãu trãn phủ thüc vo nhiãưu úu täú khạc nhau: säú vng quay ca quảt,
kêch thỉåïc cạch, gọc nghiãng ca cạch v vë trê tỉång quan giỉỵa quảt v kẹt nỉåïc.
Tàng gọc nghiãng ca cạnh v tàng säú vng quay ca quảt âãưu lm cho cäng
sút dáùn âäüng quảt tàng lãn. Thäng thỉåìng gọc nghiãng täút nháút âäúi våïi quảt phàóng
l 46 -450 v våïi quảt cạnh läưi l 380. Tàng gọc nghiãng v tàng chiãưu räüng cạch
quảt cọ lm cho lỉu lỉåüng tàng nhỉng cäng sút dáùn âäüng quảt tng maợnh lióỷt, vỗ
vỏỷy õọỳi vồùi õọỹng cồ ọ tọ mạy kẹo âỉåìng kênh quảt khäng vỉåüt quạ 0,65m v chiãưu
räüng khäng vỉåüt quạ 70mm.

77


Khong cạch tỉì quảt âãún kẹt phủ thücvo viãûc täø chỉïc dng khê lm mạt
tiãúp cạc bäü pháûn dỉåïi nàõp xe. Khi coù lừp caùc baớn hổồùng doỡng khờ thỗ khong cạch âọ
cho phẹp âãún 80 - 100mm. Nãúu khäng thỗ khọng nón vổồỹt quaù 10 -15mm. Sọỳ caùnh

tng laỡm nàng sút tàng theo nhỉng khäng nãn vỉåüt quạ 8 cạnh.
Cạch quảt âỉåüc dáûp bàịng thẹp táúm cọ chiãưu dy 1,2 ÷ 1,6mm räưi bàõt chàûnvo
ma, trỉåïc khi làõp phi cán bàịng. Loải cạch quảt chãú tảo bàịng váût liãûu polyme thỗ
khọng cỏửn cỏn bũng. óứ giaớm tióỳng ọửn loaỷi quaỷt 4 caùnh õổồỹc chóỳ taỷo theo hỗnh chổợ
X vồùi goùc giổợa hai caùnh laỡ 70 ữ 1100. Quaỷt õổồỹc dỏựn õọỹng bũng õai truyóửn hỗnh
thang, tọỳc õọỹ cuớa õai truưn khäng vỉåüt quạ 30 ÷ 35 m/s. Trãn mäüt säú âäüng cå quảt
âỉåüc dáùn âäüng bàịng xêch, cn dáùn õọỹng baùnh rng thỗ ờt gỷp. Tyớ sọỳ truyóửn õọỹng quảt
nàịm trong khong 1,0 ÷ 1.3. Ngoi ra cn cọ bọỹ phỏỷn aùo laỡm maùt.Aùo laỡm maùt õổồỹc
hỗnh thaỡnh bồới khoang träúng nàịm giỉỵa thnh ngoi nàõp mạy våïi thnh bưng âäút.
Âàûc biãût åí nhỉỵng chäù bäú trê âỉåìng x thỗ cỏửn õổồỹc tng cổồỡng laỡm maùt.
7.3.4.Van hũng nhióỷt
Van hũng nhiãût hoảt âäüng ty theo nhiãût âäü dng âãø âiãưu chènh nhiãût âäü
nỉåïc lm mạt bàịng cạch âiãưu khiãøn nỉåïc lm mạt âi tỉì âäüng cå âãún kẹt lm mạt.
Van hàịng nhiãût âỉåüc làõp trãn âỉåìng nỉåïc giỉỵa nàõp xi lanh vồùi bỗnh laỡm maùt. Van
hũng nhióỷt õoùng hay mồớ ty theo nhiãût âäü nỉåïc lm mạt . Khi âäüng cå cn lảnh van
hàịng nhiãût âọng. Khi âäüng cå nọng lãn van hàịng nhiãût måí, âiãưu âọ cho phẹp hay
khäng cho phẹp nỉåïc lm mạt âi qua kẹt.
Bàịng cạch âọng âỉåìng nỉåïc dáùn tåïi kẹt khi âäüng cå lảnh, âäüng cå s áúm lãn
nhanh chọng khi nhiãût âäü ca âäüng cồ vỏựn õổồỹc giổợ laỷi trong õọỹng cồ thay vỗ ra kẹt
lm mạt, nhåì âọ rụt ngàõn thåìi gian hám nọng âäüng cå, tiãu hao êt nhiãn liãûu v gim
âỉåüc lỉåüng khê x. Sau khi hám nọng, van hàịng nhiãût giỉỵ cho âäüng cå lm viãûc åí
nhiãût âäü cao hån so våïi trỉåìng håüp khäng cọ van hàịng nhiãût. Nhiãût âäü lm viãûc cng
cao s ci thiãûn hiãûu qu ca âäüng cå v gim âỉåüc khê x.Van hàịng nhiãût dng trãn
hãû thäúng lm mạt bàịng nỉåïc chia lm hai loải : loải dng cháút lng lm cháút gin nåí
v loải dng cháút ràõn lm cháút gin nåí.
Van hàịng nhiãût dng cháút lng lm cháút gin nåí (van hàịng nhiãût kiãøu häüp xãúp):
Van hàịng nhiãût cọ tạc dủng giụp cho âäüng cå nhanh chọng âảt tåïi nhiãût âäü
quy âënh trong trỉåìng håüp âäüng cå måïi khåíi âäüng.

78

Hỗnh 7.17. Van hũng nhióỷt
Van hũng nhióỷt kióứu họỹp xóỳp:
a. ÅÍ tỉ thãú âọng; b. ÅÍ tỉ thãú måí;

Van hàịng nhiãût dng cháút ràõn:
c. ÅÍ tỉ thãú âọng; d. ÅÍ tỉ thãú måí.

1.ÄÚng dáùn nảp; 2.ÄÚng chuøn; 3.ÄÚng; 4. Van hàịng nhiãût; 5. Thanh; 6. Thán van
hàịng nhiãût; 7. Báưu chỉïa; 8. Xãrãzin; 9. Mng; 10. ÄÚng dáùn hỉåïng; 11. L xo tråí vãư; 12. Cỉỵ
chàûn.

Van hàịng nhiãût kiãøu häüp xóỳp (hỗnh: 7.17b) gọửm coù bỏửu chổùa mọỹt chỏỳt loớng dãù
bay håi. Pháưn dỉåïi ca báưu bàõt chàût vo thán 6 van hàịng nhiãût, van 4 hn vo thanh
5 ca pháưn trãn báưu chỉïa. Khi nhiãût âäü lm mạt tháúp hồn 780C, van hũng nhióỷt õoùng
laỷi (hỗnh 6.17a) vaỡ toaỡn bäü cháút loíng âi qua äúng chuyãøn 2 (äúng hai ng) âãø tråí vãư
båm nỉåïc, ạp sút trong báưu chỉïa tàng lãn, lm cho báưu chỉïa 7 gin di ra v náng
van 4 lãn. Nỉåïc nọng âi qua äúng 3 vaỡo bỗnh trón cuớa bọỹ taớn nhióỷt. Van 4 mồớ räüng
hon ton åí nhiãût âäü 910C.
Van hàịng nhiãût dng cháút rừn laỡm chỏỳt giaợn:
ớ hỗnh 6.18c coù bỏửu 7 chổùa âáưy xãrãzin (láúy tỉì dáưu m) 8 v âáûy kên bàịng
mng cao su 9. ÅÍ nhiãût âäü 700C, xãrãzin nọng chy v gin nåí âáøy mng 9, cỉỵ chàûn
12 v thanh 5 chuøn âäüng lãn phêa trãn. Lục ny van 4 måí ra v nỉåïc bàõt âáưu chy
tưn hon qua bọỹ taớn nhióỷt (hỗnh 7.17c).
Khi nhióỷt õọỹ giaớm xuọỳng, xórózin âäüng âàûc lải v gim båït thãø têch.
Dỉåïi tạc dủng ca l xo tråí vãư 11, van 4 âọng lải vaỡ maỡng 9 haỷ xuọỳng (hỗnh
6.17c)
Van hũng nhióỷt kióứu loỡ xo xồõn: så âäư kãút cáúu ca loải van hàịng nhiãût dng
l xo bimãtaN gäưm hai thanh di kim loải cọ hãû säú gin nåí di khạc nhau. Di thẹp

håüp kim inva cọ hãû säú nåí di 1,5.10-6, di âäưng cọ hãû säú nåí 20.10-6. Van hàịng nhiãût
dng l xo bimãtan lm viãûc ráút täút nhỉng âàõt tiãưn.
7.3.5.Nàõp kẹt nỉåïc

79


Hãû thäúng lm mạt âỉåüc âọng kên v âiãưu ạp bũng mọỹt nừp keùt nổồùc laỡm maùt
(hỗnh 6.18). ỏỷy kờn cho phẹp gim sỉû hao hủt nỉåïc lm mạt do bọỳc hồi vaỡ cho
pheùp sổớ duỷng bỗnh giaớm aùp. Sổỷ tàng ạp â lm tàng nhiãût âäü säi ca nỉåïc lm mạt
do âọ lm tàng hiãûu qu lm mạt. ÅÍ ạp sút khê quøn thäng thỉåìng, nỉåïc säi åí
1000C nãúu aùp suỏỳt tng lón, õióứm sọi cuợng tng.
Hỗnh 7.18. Kóỳt cáúu nàõp kẹt nỉåïc
a. Måí van x.
b. Måí van nảp khäng khê.
1. Nàõp; 2. Vng ân häưi; 3. L xo
van; 4. Thán ca van håi nỉåïc; 5. Âéa
cao su ca van x; 6. Âãûm cao su ca
van x; 7. M ca can khäng khê; 8.
L xo van khäng khê; 9. Vng âãûm
van khäng khê; 10. Thán ca van
khäng khê; 11. Vng âãm; 12. Läù
thoạt håi nỉåïc

Khi ạp sút ca hãû thäúng lm mạt tàng lãn, âiãøm säi ca nỉåïc cng tàng cao hån
1000C. Sỉû chãnh lãûch nhiãût âäü giỉỵa nỉåïc laỡm maùt vaỡ bón ngoaỡi tng, nổồùc caỡng
noùng thỗ khaớ nng truyóửn nhióỷt thỗ khaớ nng truyóửn nhióỷt ra keùt nỉåïc cng nhanh.
Ty ạp sút ca hãû thäúng lm mạt cng lm tàng hiãûu qu båm nỉåïc. ÅÍí âäüng cå
nàõp kẹt nỉåïc cọ hai van, cọ mäüt van khäng khê v mäüt van håi. Van håi dng âãø
khäúng chãú ạp sút dỉ åí hãû thäúng lm mạt trong giåïi hản 0,28ữ1KG/cm2, nhổ vỏỷy seợ

nỏng cao nhióỷt õọỹ sọi cuớa nổồùc lãn khong 1190C v gim båït sỉû hao hủt ca nỉåïc
do bäúc håi. Khi ạp sút tiãúp tủc tàng cao, van håi måí v håi qua äúng thoạt x ra
ngoi. Van khäng khê näúi thäng hãû thäúng lm mạt våïi khäng khê bãn ngoi sau khi
âäüng cå ngüi âãø âãư phng kẹt nỉåïc bë våỵ do hiãûn tỉåüng gim ạp sinh ra.
7.4.HÃÛ THÄÚNG LM MẠT BÀỊNG KHÄNG KHÊ

Nhỉỵng nàm gáưn âáy âỉïng vãư quan âiãøm mi mn xi lanh, ngỉåìi ta nháûn tháúy
hãû thäúng lm mạt bàịng mạt bàịng khäng khê ỉu viãût hån hàón âäüng cå lm mạt bàịng
nỉåïc. Hãû thäúng lm mạt bàịng khäng khê cọ cáúu tảo âån gin hån so våïi hãû thäúng
lm mạt bàịng nỉåïc, âäưng thåìi nọ trạnh âỉåüc nguy cå nỉåïc trong hãû thọỳng bở õoùng
bng. Vỗ vỏỷy, nhióửu haợng õaợ saớn xuỏỳt cạc âäüng cå lm mạt bàịng khäng khê cọ cäng

80


sút låïn dng trãn ä tä v c trãn tu thy (cåỵ tỉì 200 m lỉûc âãún 1500 m lỉûc) nhỉ
hng Chevrole (M), Komạtsu, Hon Âa (Nháût), Tatra (Tiãûp)...
7.4.1. Cạc phỉång ạn lm mạt bàịng khäng khê
Hã ûthäúng lm mạt bàịng khäng khê chia lm hai loải: lm mạt bàịng khäng khê
kiãøu tỉû nhiãn v kiãøu lm mạt theo kiãøu cỉåỵng bỉïc (dng quảt giọ). Ty vo âàûc
âiãøm ca tỉìng loải âäüng cå m trang bë hãû thäúng lm mạt håüp l.
7.4.1.1. Hãû thäúng lm mạt bàịng khäng khê kiãøu tỉû nhiãn.
Hãû thäúng lm mạt kiãøu tỉû nhiãn cọ ỉu âiãøm l ráút âån gin. Nọ chè gäưm cạc
phiãún tn nhiãût bäú trê trãn nàõp xi lanh v thán mạy. Cạc phiãún åí màût trãn nàõp xi lanh
bao giåì cng bäú trê dc theo hỉåïng di chuøn ca xe, cạc phiãún lm mạt åí thán
thỉåìng bäú trê thàóng gọc våïi âỉåìng tám xilanh. Tuût âải âa säú âäüng cå mä tä v xe
mạy bäú trê hãû thäúng lm mạt theo kiãøu ny. Tuy váûy, mäüt vi loải xe mạy âàût âäüng
cå nàịm ngang lải bäú trê phiãún tn nhiãût trãn thán mạy dc theo âỉåìng tám xilanh âãø
giọ la qua khe giỉỵa cạc phiãún tn nhiãût.
Hãû thäúng lm mạt kiãøu tỉû nhiãn låüi dủng nhiãût ca xe chảy trãn âỉåìng õóứ lỏỳy

laỡm maùt caùc phióỳn taớn nhióỷt. Vỗ vỏỷy, khi xe chåí nàûng, leo däúc, chảy cháûm...thỉåìng
âäüng cå bë quạ nọng do lm mạt kẹm. Âãø khàõc phủc nhỉåüc âiãøm ca hãû thäúng lm
mạt tỉû nhiãn ngỉåìi ta âỉa ra phỉång ạn lm mạt bàịng khäng khê kiãøu cỉåỵng bỉïc.
7.4.1.2.Hãû thäúng lm mạt khäng khê kiãøu cỉåỵng bỉïc.
Kiãøu hãû thäúng lm mạt khäng khê cỉåỵng bỉïc cọ ỉu âiãøm låïn l âm bo
cỉåìng âäü lm mạt ca âäüng cå, khäng phủ thüc vo täúc âäü di chuøn ca xe d xe
âỉïng mäüt chäù, váùn âm bo lm mạt täút. Nhỉåüc âiãøm ca hãû thäúng lm mạt kiãøu
cỉåỵng bỉïc l cọ kãút cáúu thán mạy v nàõp xilanh phỉïc tảp, ráút khoù chóỳ taỷo vỗ do caùch
bọỳ trờ caùc phióỳn taớn nhióỷt vaỡ hỗnh daỷng caùc phióỳn taớn nhióỷt.
Hióỷu quaớ laỡm maùt phuỷ thuọỹc vaỡo rỏỳt nhióửu vóử hỗnh daỷng sọỳ lỉåüng v cạch bäú
trê cạc phiãún tn nhiãût trãn thán mạy v nàõp xilanh.
Så âäư, ngun l lm viãûc ca hãû thäúng lm mạt bàịng khäng khê kiãøu cỉåỵng
bỉïc nhỉ sau:
Hóỷ thọỳng laỡm maùt bũng gioù (hỗnh6.20) bao gọửm ba bäü pháûn ch úu, cạc
phiãún tn nhiãût trãn thán mạy v nàõp xi lanh, quảt giọ v bn dáùn giọ. Nhỉng bäü
pháûn quan trng l quảt giọ, giọ cung lỉåüng giọ cáưn thiãút, cọ täúc âäü cao âãø lm mạt
âäüng cå. Quảt giọ 2 âỉåüc dáùn âäüng tỉì trủc khuu cung cáúp våïi lỉu lỉåüng låïn lm

81


maùt õọỹng cồ. óứ ruùt ngn quaù trỗnh quaù õọỹ tỉì trảng thại ngüi khi khåíi âäüng âãún
trảng thại nhiãût äøn âënh, quảt giọ trang bë li håüp âiãûn tỉì hồûc thy lỉûc.
Quảt giọ dng trong âäüng cå mä tä xe mạy âa säú l quảt li tám thỉåìng làõp
liãưn våïi trủc ca räto mạy phạt âiãûn, våïi bạnh âì hồûc räto ca mạy phạt âiãûn khåíi
âäüng, cạnh thỉåìng lm thúng hoỷc cong theo chióửu quay cuớa truỷc khuyớu.

3
4
5

2
1

Hỗnh 7.20.Hóỷ thäúng lm mạt
bàịng khäng khê
1. Xilanh; 2. Quảt; 3. Nàõp xilanh; 4.
Cại chủp; 5. Cạnh tn nhiãût

7.4.2.Âàûc âiãøm kãút cáúu, phán loải ca cạc bäü pháûn trong hãû thäúng lm mạt
bàịng khäng khê
7.4.2.1.Bn hỉåïng dng giọ
Bn hỉåïng giọ cọ nhiãûm vủ âm bo phán bäú lỉåüng giọ håüp l v hỉåïng
dng giọ âọ (khäng khê) âi sạt cạc bãư màût tn nhiãût. Âạnh giạ cháút lỉåüng bn hỉåïng
giọ bàịng hai chè tiãu sau âáy: Mỉïc âäü âäưng âãưu ca nhiãût âäü ca cạc vë trê khạc
nhau trãn thán v nàõp xi lanh. Sỉïc cn khê âäüng ca dng khê lỉu âäüng theo bn
hỉåïng giọ (tỉïc l täøn tháút cäng sút cho quaỷt gioù).
Baớn hổồùng gioù(hỗnh 6.21) õổồỹc dỏỷp bũng tọn dy 0,8÷1 mm cäú âënh chàût trãn
thán mạy bàõng bu läng hồûc vêt. Do âàûc th ca âäüng cå lm mạt bàịng khäng khê
âäüng cå cọ nhiãưu kiãøu khạc nhau. Do váûy cạc phỉång ạn bäú trê bn hỉåïng giọ âãø
phán chia dng khäng khê lm mạt nàõp xi lanh vaỡ thỏn maùy cuớa õọỹng cồ coù caùc loaỷi
nhổ sau:

Hỗnh 7.21. Hãû thäúng lm mạt bàịng giọ ca âäüng cå 4 xylanh dng trủc hỉåïng
trủc.
1.Quảt giọ; 2.Cạnh tn nhiãût ;3.Táúm hỉåïng giọ; 4. V; 5. Âỉåìng thoạt khäng khê.

82


Nhåì cọ bn dáùn giọ nãn dng khäng khê âỉåüc phán chia âãưu cho cạc xilanh,

khiãún cho nhiãût âäü cạc xilanh tỉång âäúi âäưng âãưu. Hån nỉỵa do khi cọ bn dáùn giọ,
dng khäng khê âi sạt màût âènh ca caùc phióỳn taớn nhióỷt vỗ vỏỷy coù thóứ nỏng cao hiãûu
sút truưn nhiãût. Ngoi ra nhåì cọ bn dáùn giọ, ta cọ thãø bäú trê ỉu tiãn cho dng
khäng khê âãún lm mạt cạc vng låïn nháút nhỉ xupap thại , buọửng chaùy.
Theo sồ õọử hỗnh (7.22.a), thỗ phỏửn khọng khê âi sạt trãn mäüt pháưn låïn ca chu
vi thnh xilanh. ÅÍí phêa giọ vo cạc phiãún tn nhiãût âỉåüc laỡm maùt tọỳt hồn, vỗ vỏỷy gỏy
ra hióỷn tổồỹng laỡm mạt khäng âãưu. Âäü chãnh lãûch nhiãût âäü trãn thnh xilanh theo chu
vi âãún 510C. Så âäư náưy cọ âàûc âiãøm l nhiãût âäü khäng khê lm mạt cao v sổùc caớn
khờ õọỹng lồùn.
Hỗnh7.22.Sồ õọử phỏn bọỳ doỡng khọng
khờ laỡm mạt nàõp xi lanh v thán mạy
ca âäüng cå lm mạt bàịng giọ.
a v b. Cỉía giọ vo räüng hån cỉía ra c.
Cỉía giọ vo hẻp, bn hỉåïng giọ gáy gọc
tảo xoạy cho lưng giọ; d.Bäú trê cỉía giọ
ra trong âäüng cå nhiãưu xi lanh; e. Lm
mạt nàõp xilanh.

Dảng bn hổồùng doỡng gioù õổồỹc duỡng phọứ bióỳn nhỏỳt trón hỗnh (7.22.b). Loải
náưy thỉåìng dng cho cạc âäüng cå cọ cạc phiãún taín nhiãût khäng låïn làõm. Âäü chãnh
lãûch nhiãût âäü trong phiãún tn nhiãût khäng vỉåüt quạ 23 oC, sỉïc cn khê âäüng hc nh
hån 15 ÷20% so våïi kiãøu hỗnh (7.22.a).
Bọỳ trờ baớn hổồùng doỡng gioù theo sồ õọử (7.22.c) thỗ doỡng khọng khờ laỡm maùt õi vaỡo
cổớa gioù hẻp räưi phán âãưu cạc phiãún tn nhiãût. Khi va âáûp vo thnh xi lanh, dng khê
tảo thnh cạc xoạy tảo âiãưu kiãûn cho cạc phiãún tn nhiãût, tn nhiãût mäüt cạch dãø dng
hån. D váûy nãúu trảng thại nhiãût cuớa caùc xi lanh nhổ nhau thỗ lổồỹng khọng khờ cỏửn
thióỳt so vồùi sồ õọử trón hỗnh (7.22.a) seợ giaớm âỉåüc 40% v âäưng thåìi sỉïc cn gim
khong 25%. Âäü chãnh lãûch nhiãût âäü trong thnh xilanh khäng vỉåüt quạ 25 oC. Cạc
bn dáùn giọ cọ kãút cáúu phỉïc tảp âãø täø chỉïc lưng giọ lm mạt phán bäú âãưu dóỳn caùc
xilanh giồùi thióỷu trón hỗnh (7.22.d).

83


Trong âäüng cå cọ nhiãưu xilanh bäú trê ngưn giọ lm mạt sao cho nhiãût âäü ca xi
lanh êt chãnh lóỷch nhau laỡ mọỹt vióỷc rỏỳt khoù. Vỗ vỏỷy kóỳt cáúu ca bn hỉåïng giọ, vë trê
ca cỉía giọ vo v cỉía ra hãút sỉïc quan trng, nọ nh hỉåíng trỉûc tiãúp âãún tỉìng nhiãût
âäü ca cạc xi lanh.
7.4.2.2.Quảt giọ.

1

2 3

4

5

6
11

10

9
7
QUẢT GIỌ LY TÁM

12

8

QUẢT GIỌ HỈÅÏNG TRỦC

Hinh 7.17. Så âäư cạc phỉång ạn dáùn âäüng v kãút cáúu quảt giọ.
Cạnh quảt; 2. Buläng; 3. Bạnh âai dáùn âäüng cå cáúu phủ; 4. Vng bêt; 5.Äø bi; 6. Bạnh ràng;
7. Trủc; 8.Bạnh cäng tạc; 9. Nàõp âáưu trủc; 10. Trủc ca quảt giọ; 11.Bạnh âai truưn; 12.
Tang träúng cọ cạnh.

Quảt giọ dng trãn âäüng cå lm mạt bàịng khäng khê cọ thãø l quảt li tám
hồûc cọ thãø l quảt hỉåïng trủc, nhỉng thäng dủng nháút l quảt hỉåïng trủc.
Quảt giọ cung cáúp lỉu lỉåüng giọ cáưn thiãút v cọ täúc âäü cao âãø lm mạt âäüng
cå. ÅÍ âäüng cå quảt giọ thỉåìng dng âãø lm mạt l quảt li tám, cọ cáúu tảo bao ngoi
cạnh quảt l v, trủc quảt âỉåüc quay trãn hai äø bi. V v cạnh quảt giọ thỉåìng âỉåüc
chãú tảo bàịng nhäm, âỉåüc làõp åí bãn phi âäüng cå, phêa trãn ca v quảt gàõnvåïi nàõp
xilanh, cn phêa dỉåïi gàõn våïi cạcte. Khäng khê lm mạt âỉåüc thäøi do quảt giọ âàût
phêa trỉåïc âäüng cå thäøi vo phiãún tn nhiãût hồûc âỉåüc hụt qua phiãún tn nhiãût båíi
quảt âàût åí phêa bạnh â.
Khi lỉu lỉu lỉåüng khờ tióu hao nhổ nhau thỗ sổùc caớn khờ õọỹng ca dng khê
khi dng quảt hụt cao hån 12÷23% v cäng sút täøn tháút cho lm mạt trong trỉåìng
håüp ny cuợng tng lón 15ữ32% . ọỹ chónh lóỷch nhióỷt õọỹ tàng khong 4÷60C. Cạc
kiãøu bäú trê quảt giọ ca âäüng cồ mọỹt haỡng xi lanh giồùi thióỷu trón hỗnh 6.18 vaỡ kióứu
bọỳ trờ cuớa õọỹng cồ chổợ V trón hỗnh 6.19.

84