Xây dựng mô hình kinh tế sinh thái hiện đại chiến lược phát triển đất nước

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Nghien ciiu - Trao ddi <b>T p p c h i c a n g s d n </b>

<b>XAY DUNG MO</b>

<b> H I N H </b>

<b>KINH TE SINH THAI HIEN DAI </b>

<b>TRONG CHIEN LUOC PHAT TRIEN DAT NUdC </b>

<b>NGUYEN VAN THANH </b>

<i>Trong qud trinh ddy mqnh cdng nghiep hda, vdn di bao vi vd cai tqo </i>
<i>mdi tnrong sdng ludn duqe ddt ra cdp bach ddi vdi mqi nin kinh ti. Vdy, </i>
<i>ddu Id gidi phdp hitu hiiu khdc phuc khung hodng mdi tnrdng gay gdt hiin </i>
<i>nay? Phdi chdng gidi phdp Id a dinh hudng "tdng trudng kinh ti phdi chu </i>
<i>y bdo vi mdi trudng"? Hay ldi gidi tu ngay trong cdu true cua hi thdng </i>
<i>kinh te, tit lira chqn md hinh phdt triin? Hudng tdi md hinh kinh te sinh </i>

<i>thai hien dai dang duac nhiiu nhd nghiin cuu eho Id cdch lam tdt nhdt di </i>

<i>gidi quyit ede vdn di khung hodng mdi trudng, Id ea sd eho hoqch dinh </i>
<i>chiin luqc phdt triin (bao gdm ed chiin luqe ndng luqng, cdng nghi, vdt </i>
<i>lieu vd ede chiin luqe phdt triin khoa hqc - cdng nghi), tudd nghiin cuu, </i>
<i>hoach dinh vd thue thi ede ehinh sdch phu hap. </i>

N§n kinh te tu nhien, nen nong

nghiep hihi co-, co* chi tir cung tu cap

va CO" cau nang luong tir nhien

Kinh tl sinh thai cd ngudn gdc tii kinh te
Ur nhien. Hoat ddng kinh tl chu yeu ctla con
ngudd la khai thac cac san phim ty nhien.

Nin kinh tl nay keo dai nhit ttong ljch su
nhan loai.

Cung vdi sy phat trien cua lao ddng va
ngdn ngii, con ngudi dan biet trdng ttpt va
chan nudi. Nin ndng nghiep hiiu ca dan thay
thi nin ndng nghiep san bat va hai lugm.
Chpn Ipc ty nhien dugc bd sung bang chpn
Ipc nhan tao. Van hda nhan loai hinh thanh

va phat trien qua cupc sdng dinh cu, dinh
canh. Nhung lang xdm, dd thi dan dugc hinh
thanh. Trong ndng nghiep, con ngudi da biet
dung phan hiiu co de tang dp phi nhieu cila
dit; sii dung bien phap sinh hpe de phdng trir
sau benh; bilt dira vao he sinh thai de chpn
gidng phil hgp. He sinh thai nhan tao hinh
thanh do cd sy tac ddng mdt each sang tao
cua con ngudd. Trong nen kinh te tu nhien,
he sinh thai nhan tao chua pha hiiy he sinh
thai ty nhien, chira lam tdn thuang can bang
sinh thai.

* TS, Vif n Nghien cuu Thanh nien

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Nghien ciiu - Trao doi <b>Tpp chi c a n g s d n </b>

Nen kinh te cong nghiep, co" cau

nang linmg nhan tao (theo co" che

phan tan, giai phong nang lurnig)

Vdd cupc each mang cdng nghiep, nen
kinh te cdng nghiep hda dugc xac lap. Cdng
nghiep ddng vai trd chii dao trong nen kinh
te, cd kha nang cai tao ca ndng nghiep. Thay
cho nen ndng nghiep hiru ca la nen ndng
nghiep cdng nghiep hda phat trien manh d
cac nude cdng nghiep tieu bieu ciia chau Au,
d My, Nhat Ban... vdi dac trung la ap dung
cac thanh tyu cua each mang cdng nghiep
nhu phan bdn hda hgc, thude trii sau, diet cd,
may ndng nghiep, thuy Ipd ldn, san xuat
trong nha kinh, thirc an tdn^ hgp; day
chuyen cdng nghe trong che bien, van
chuyen, tieu thu... Cac gidng ban dia nang
suat thap dugc thay the bang nhiing gidng
mdi nang suat cao, dugc chpn tii phdng thi
nghiem di truyen bpc. Nen ndng nghiep nay
dat dugc thanh tyu vT dai, nhung nhugc diem
<i>la coi thudng ban dnh sinh hgc, xem cay </i>
trdng, vat nudi nhu mdt cai may san xuat
ndng san nhu ga cdng nghiep, bd cdng
nghiep, cay trdng trong nha kinh, thiiy canh;
sir dung nhieu hda chat va may lam dat da
gay d nhiem dat, ngudn nude va khdng khi;
anh hudng nhieu tdi sue khde, siic lao ddng
ciia con ngudi, lam giam dp da dang sinh
hpe ciia dat, lam mit di cac gidng ban dia
vdi ngudn gen quy bau da dugc chpn Ipc, thii
thach hang nghin nam ciia nen ndng nghiep

hiru CO. Do dd, de thu lgi nhuan ddi hdi phai
gia tang chi phi. Nhu vay, viec lam dung
thanh tyu cdng nghiep hda da lam tang vugt
bac vl san lugng, nang suat lao ddng ndng
nghiep nhung lai la budc liii ve chat lugng
ndng san, pha vd sy phat trien ben vung, gay
nen nhieu hau qua.

Nin "cdng nghiep dng khdi", dya tren co
ciu nang lugng phan tan, khai thac tai
nguyen nhu diu, than da, khi ddt, gd, cui...

da lam can kiet tai nguyen vdi tdc dp pha
hiiy riing, d nhiem khdng khi va ngudn nude
chua tiing thay trong lich su (ca mat dat, bien
va tang khi quyen); toan bd he thdng ddng
CO chti yeu chay bang cac dang nguyen lieu
hda thach khdng tai sinh (nhu dau lira, than
da...) cang lam cho mdi trudng bi d nhiem.
Mang ludd giao thdng vdd nhiing xa Id ldn da
lam mat nhieu dat va tham thyc vat quy bau,
gay tiing dn, bui va chat thai ddc hai khac
lam suy thoai mdi trudng toan cau. Tdm lai,
cdng nghiep hda da bien con ngudd thanh
"khdng Id", nhung ciing de mat di mdi
trudng sdng trong lanh. Dd la mdt trong
nhiing ly do khien nen kinh te cdng nghiep
hda dang cd xu hirdng hi "phu dinh" bdi nen
kinh te sinh thai hien dai.

Tinh tat yeu ciia nen kinh te sinh

thai hien dai

Chuyen sang nen kinh te sinh thai hien
dai la mdt tat yeu khach quan, cd the xem xet
tren mdt sd gdc dp sau:

<i>Quy luqt phu dinh cua phu dinh: md hinh </i>

kinh te sinh thai cd lich sii phat trien lau dai,
bat ngudn tii nen kinh te ty nhien, ty cung ty
cap va nen ndng nghiep hiru ca dya vao ty
nhien vdd nang suat thap kem. Nd da bi phu
dinh bdi nen kinh te cdng nghiep hda. Bang
cdng nghiep con ngudd da tach khdi ty nhien,
hinh thanh mdt he sinh thai nhan tao do con
ngudi chii ddng. Thay vi phu thude thien
nhien, con ngudi cai tao thien nhien theo y
minh. Tuy nhien, khi chiing td sue manh cai
tao ty nhien, tach rdi va ddi lap vdd he sinh
thai ty nhien, con ngudd da tan pha chinh cai
ndi sinh ra va nudi dudng minh. Nen kinh te
<i>sinh thai hien dai se la sy phu dinh cdi da </i>

<i>phu dinh de trd ve vdd ty nhien. </i>

<i>Ly thuyet khodng toi uu: gidng nhu viec </i>

sir dung cac phuong tien di lai ciia con
ngudi. Di chuyen trong khoang ngin thi di

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Nghien CUTJ<b> - Trao ddi Tpp chi Cang s d n </b>

bd la tdi uu; xa hon mdt chiit thi di xe dap la mien niii. Viec xac dinh quy md td chirc tdi
tdi uu; xa hon niia, khoang vai chiac ki-ld-met, uu la mdt van de quan trpng cua td chirc
di xe may la tdi uu; vai tram ki-ld-met, phuong quan ly. O day, khdng the ddng nhat san
tien tdi uu la d-td va, vai ngan ki-ld-met xuat ldn vdi san xuat to, myet ddi hda quy
phuong tien tdi uu la may bay... Khdng thi md ldn, coi thudng quy md viia va nhd, hoac
sii dung may bay de chi di vai tram met. Neu ngugc lai. Tieu chi lira chpn quy md tdi uu la
su dung may bay bien thanh d-td va tdc dp danh gia hieu qua tdng hgp.

<i>cham nhu ngudi di bd, khdng khai thac dugc Lich suphdt triin nhdn loqi qua cdc tieu </i>
<i>tinh tdi uu ctla phuong tien. Nhu vay, ton tqi chi phdn loqi khdc nhau: Mdi nin kinh tl </i>

<i>mot khodng toi uu cho phuong tien vdi diu cd mdt ca ciu nang lugng dac trung ctla </i>
<i>nhvhtg tdc do khdc nhau a nhung khodng nd. Lich su nhan loai, neu dya vao sy bien </i>
<i>cdch van chuyin khdc nhau Id su lua chqn ddi ca ciu nang lugng, de phan loai bat dau </i>
<i>dung ddn. Nen kinh te qudc dan cung vay, tir viec phat minh ra lira den phat minh ra </i>

can thiet phai da dang hda nen kinh te de nang lugng nhiet hach cd dieu khien, cd hai
thich ting va khai thac tdi da hieu qua phii giai doan van ddng co ban: giai doan su
<i>hgp vdd timg he sinh thai td chirc cu the. dung nang lugng phdn tdn (ddt cui, than, dau </i>
Hinh thanh mdt nen kinh te nhieu cap dp, lua, nhiet dien...) va giai doan sudung nang
<i>ben canh thi trudng ldn, cd thi tnrdng nhd. lugng tdng hop (nang lugng nhiet hach, nang </i>
Phat triln nin kinh tl thi trudng nhung lugng mat trdi...). Thich img vdi giai doan
khdng nen xda bd nin kinh te van cdn mdt san xuit va sii dung nang lugng phan tan la
bd phan ty cung ty d p . Tit nhien, trong he nin ndng nghiep pha vd mdi trudng (khai
thdng kinh tl hien dai, kinh tl ty nhien, ty hoang, pha rimg, ddt ray lam nirong, hiiy
cung ty d p khdng cdn nguyen nghia nhu hoai mdi trudng sdng,...) va nen "cdng
xua. Sir dtang tdng hgp nin kinh te da dang nghiep dng khdi" gia tang COj, bui, va nhieu

la khai thac mgi tilm nang, de cd hieu qua chit thai ddc hai khac lam suy thoai mdi
tdng hgp trong dilu kien cu thi. trudng. Thich ting vdi giai doan tinh trdi
Quan dilm tren cho phep tinh toan miln nang lugng tdng hgp, la nin kinh te sinh thai
tdl uu su phat triln timg nganh, timg viing hien dai, van de bao ve mdi tnrdng dugc coi
ctla he thdng kinh tl qudc dan Khdng chi xii la nhiem vu sd mdt cua nen kinh te. ^
<i>ly cac vin dl ky thuat cdng nghe ma cdn ca Quy luqt nhu cdu - dieu kien: tdt cd </i>
<i>cac vin dl xa hdi. Td chiic va van hanh nin nhung g) thuc ddy con ngudi hoqt dqng diu </i>
<i>kinh tl theo nguyen ly dp da dang, tao nen xudt phdt tu nhu cdu cua cuqc song con </i>
<i>mdt he sinh thai td chirc da dang, dem lai ngirdi, thong qua su chi dqo cua tu duy </i>
<i>hieu qua tdng hgp, tdi uu. Trong quan ly, ngudi. Khoa bpc dii phat trien, nen kinh te </i>
mdt trong nhimg bai hoc vl td chirc tdi uu la phan nganh va hgp nganh nhu the nao, suy
qua trinh hgp tac hda ndng nghiep d Viet cho ciing diu nham phuc vu cupc sdng con
Nam Khi hgp tac xa ndng nghiep quy md ngudd. Nen kinh te chac chan se chuyen djch
thdn ban phu hgp vdi ndng dan, hieu qua sang nen kinh te mang tinh nhan ban,
kinh tl cao, nhung chuyin quy md thdn len nhan loai, nhan van, nhan dao, trd thanh
toan xa thi lap tire hieu qui khdng cdn, nen cdng cu phuc vu cho hanh phiic con ngudi.
ndng dan cd cau "nhd no to ddi". Chua kl ta Day la nen kinh te lay pham trii cai dep lam
cdn dem ca hgp tac xa quy md toan xa len ca sd. Cai dep la sy hat hoa giua con nguoi

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

Nghien ciiu - Trao ddi <b>Tpp chi c a n g s d n </b>

vdi tu nhien, xa hdi va sy hai hda ciia chinh
con ngudi.

<i>Chudn do vd xdc dinh muc tieu phdt </i>
<i>triin: neu xac dinh chuan do la su cdn thiet </i>
<i>de duy tri su song cda con nguoi, va neu </i>

thieu nd con ngudd se khdng duy tri dugc
cupc sdng (trong mdt khoang thai gian nhat

dinh), se cd sy sap xep cac yeu td sau:

1 - Khdng khi trong lanh va su thd, 2 - Nude
sach va sy luu chuyen nude trong ca the,
3 - An (che dp thu nhan dinh dudng...) va
qua trinh ddng hda, di hda trong ca the,
4 - Mac, d (phuong tien phdng hd cd Ipd cho
siic khde va lao ddng, sinh boat...) chdng lai
cac tac ddng bat lgi ciia mdi tnrdng, 5 - Di
lai, di chuyen...

Tir chuan do dd ta thay nhiem vu sd I de
thyc hien muc tieu dan sinh la: bao ve va cai
tao mdi trudng sdng, bao dam khdng khi
trong lanh, nude sach, che do dinh dudng
hgp ly, chdng ngheo ddi, suy dinh dudng,
bao dam nhu cau mac, d, di lai va nhiing nhu
cau thiet yeu ciia ddi sdng con ngudd. Day la
ly do sd 1 de ndi len tinh tat yeu chuyen sang
nen kinh te sinh thai, lam bien ddi toan bd ca
cau, chiic nang ciia he thdng kinh te - xa hdi.
Day la ca sd cho toan bd he thdng nhu cau
cua con ngudd dugc phat trien, co sd de phat
trien cac nhu cau ve tinh than, van hda.

Kinh te sinh thai hien dai - muc

tieu, cau triic va chiic nang

<i>Kinh te sinh thdi Men dqi Id nen kinh te </i>
<i>duac xdy dung, van hdnh, phdt trien dua tren </i>

<i>ca cdu ndng luqng tong hqp sach; he thong </i>
<i>cong nghe sach theo chu trinh kin, trinh do </i>
<i>tu dqng hda cao; Id he thong thdn thien vdi </i>
<i>moi trudng trong su gdn bd hdi hda giira tir </i>
<i>nhien, con ngudi vd xd hoi. Muc tieu cua nen </i>

kinh te sinh thai hien dai la dem sue khde,
hanh phiic dugc sdng hda hgp giira con

ngudi vdd ty nhien, giiia con ngudd vdd con
ngudi. Muc tieu ciia nin kinh te sinh thai
khdng diing d nang suat, chat lugng, hieu
qua kinh te ma la hieu qua tdng hgp, thda
man nhu cau hanh phiic ciia con ngudd trong
SU hda hgp. Van de la san xuat bao nhieu
trieu tan luong thyc cd y nghTa ddi vdi siic
khde, siic lao ddng cua nhan loai.

Nen kinh te sinh thai hien dai cd mdt ca
cau nang lugng mdi, nang lugng tdng hgp
-mdt dang nang lugng sach. No dugc bat dau
<i>tii cong nghiep sinh thdi vdi ca cau nang </i>
lugng sach; vat lieu mdi; cdng nghe sach,
theo chu trinh kin; san xuat d tiinh dp tir
ddng hda cao.

<i>Nong nghiep sinh thdi khdng chi cung </i>

cap luong thyc, thyc pham sach cho xa hdi
ma cdn la mdt nganh bao ve mdi trudng

sdng, san xuat Oj, hap thy COj, lam sach
bau khi quyen, giam hieu iing nha kinh, tang
dp da dang sinh hpe va tinh ben viing can
bang sinh thai. Nen ndng nghiep sinh thai
dugc td chuc lien hoan vdi nha d sinh thai,
tao thanh mdt he sinh thai thdng nhat hai hda
giira con ngudi va ty nhien.

<i>Giao thong sinh thdi giam tdi da tieng dn, </i>

bui, chat thai ddc hai khac; giam tdi da tai
nan giao thdng; mdt he thdng lien hoan giiia
dudng bd, dudng thtiy va dudng khdng;
phirong tien di lien thdng khdng ke dia hinh
(cd the bay, di dudi nude, va di tren bd; khi
<i>can cd the bien thanh nha a). </i>

<i>Kien true sinh thdi, nha d sinh thai, kien </i>

triic canh quan; kien triic ddng thay cho kien
triic tinh; hai hda vdd thien nhien ttd thanh
<i>mdt tieu chuan ciia cai dep kiln tnic. Dich vu </i>

<i>sinh thdi, du lich sinh thai, du lich van hda. </i>

Khoa bpc - cdng nghe ngay nay cd nhiem vu
<i>chu yeu la tim gidi phdp toi uu cho su </i>

<i>phdt trien. </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Nghien ciiu - Trao ddi <b>_{T p p c h i c a n g s d n}</b>

Tdm lai, nin kinh tl sinh thai hien dai la
mdt nen kinh te hai hda giira con ngudi vdi
ty nhien va xa hpi. Nin kinh tl nay dudng
nhu trd lai vdi nen kinh tl ty nhien, nhung
dugc hien dai hda tren co sd tri tue phat triln
cao cila con ngudi. Do vay, md hinh kinh tl
sinh thai hien dai cd ban chit la nin kinh tl
tri thtic, bao dam sy phat trien bin viing.

Chiin Imyc chuyen djch nen kinh

te Viet Nam theo humig kinh ti sinh

thai hien dai

1 - Lya chpn md hinh kinh tl sinh thai
hien dai lam mdt trong nhirng muc tieu phat
trien cua Viet Nam. Coi bao ve mdi trudng
la nhiem vu sd 1 cua nen kinh tl. Vin de
khdng chi la "phat trien kinh tl phai chii y
bao ve mdi trudng" ma cdn phai xir ly vin de
bao ve mdi trudng tir ngay trong cau true cua
he thdng kinh te, tii xac dinh lya chpn md
hinh phat trien.

2 - Tren nen tang bpc thuyet kinh te sinh
thai hien dai ma xay dyng cac chien luge phii
hgp: chien luge nang lugng tdng hgp, sach;
chien luge phat trien vat lieu mdi than thien
mdi trudng; chien luge khoa hpe - cdng

nghe, ddi mdi he thdng cdng nghe theo
hudng giai phap sinh thai (ecosolutions);
chien luge thdng tin; chien luge phat trien he
thdng dd thi sinh thai, kien true sinh thai;
chien luge phat trien giao thdng sinh thai,
ndng nghiep sinh thai v.v..

3 - Tren ca sd hoach dinh chien luge ma
xay dyng cac chuong trinh, ke hoach, de an
cu the va ddi mdi viec nghien ctiu, phan tich
chinh sach, thyc thi va giam sat chinh sach
phat trien ciia qudc gia. Chinh sach phai tao
thuan lgi cho cdng nghe sach dugc dua vao
Viet Nam va loai bd cdng nghe "ban".

4 - Md hinh mdi se lam co sd hdi tu nhan
tai ctla Viet Nam va the ^idi trong nghien
ciru, sang tao va phat trien. Hieu qua tdng

hgp, tdi uu ciia md hinh nay se trd thanh
thude do cua thdd ky phat trien mdi.

5 - He thdng giao due va dao tao, he
thdng khoa hpe - cdng nghe va cac he thdng
khac se dich chuyen tren nen tang cua he
thdng kinh te mdi. Nd phuc vu cho budc
phat trien dot pha ctla dat nude hudng tdi hai
hda vdi thien nhien, hudng tdi hien dai va
toan cau hda.

6 - Tu duy mdi trong hoach dinh chinh
sach phat trien ddi hdi phai thay ddi cac quy
hoach phat trien hien hanh:

- Quy hoach lai phat trien dd thi, khu dan
cu, cai each the che hanh chinh; tinh toan cac
khu cdng nghiep va cac xa Id; cac dd thi vdi
nha cao tang; tranh tap trung dan cu qua miic
d dd thi, phat trien phan tan dd thi ve ndng
thdn va ngugc lai, tao "lang hoa trong Idng
Ha Ndi"; bao ve nghiem ngat canh quan nhu
hd, sdng ngdi, cay xanh...

- Nghiem cam nhap cdng nghe lac hau
vao Viet Nam; quyet khdng de Viet Nam trd
thanh "bai rac cdng nghiep" cila su phat
trien; khdng xay them nha may san xuat cac
san pham cila "cdng nghiep dng khdi". Dau
tu de phat trien manh phan vi sinh, phan
xanh, phdng trir sau benh bang bien phap
sinh bpc.

- Thyc hien cac quy dinh nghiem ngat,
cac tieu chuan qudc te ve ve sinh, an toan
thyc pham; kien quyet thyc hien cac quy
trinh cdng nghe san xuat va bao quan, che
bien, tieu thu rau sach, luong thyc, thyc
pham sach. Thyc hien chuang trinh nude
sach ndng thdn.

- Dau tu vao nghien ciru ca ban, phat trien
he thdng khoa hpe - cdng nghe theo md hinh
kinh te sinh thai. Tang cudng giao due dao
<i>tao de hinh thdnh tu duy sinh thdi, dqo due </i>

<i>sinh thdi, hudng con ngirdi trd ve sy gan gui </i>

va hda hgp vdd thien nhien. Dd la bien chung
ciia sy phat trien. •

</div>

<!--links-->