Thuốc điều trị ung thư

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.31 MB, 31 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Đại học Y Dược 
Thành phố Hồ Chí 
Minh

PGS. TS. Thái Khắc Minh

Bộ Mơn Hóa Dược

/>

www.facebook.com/thaikminh

Ken Thai (thaikminh)

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Một số định nghĩa

- Khối u, ung thư (neoplasms): một dạng phát triển mới 
và bệnh hoạn của mơ.

- neoplasm lành tính
- neoplasm ác tính
Neoplasms ác tính

- Wilm’s tumor, Hodgkin’s disease, Kaposi sarcoma.
- myeloma và lymphoma

- carcinomas
- sarcomas

Leukemia: sản xuất gấp đôi, gấp ba lượng bạch cầu bình thường

+ leukemia cấp tính: can thiệp vào sự sản xuất bình

thường những tế bào máu trắng trưởng thành.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

-Di căn (metastases): khối u ác tính cuối cùng sẽ di căn nếu khơng
điều trị.

tế bào của khối u ác tính

phát tán khỏi khối u ban đầu

hệ bạch huyết và mạch máu

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

CÁC BỆNH UNG THƯ CÓ THỂ CHỮA KHỎI

Ung thư nhau, bạch cầu cấp trẻ em dòng lympho
Bệnh Hodgkin, một số ung thư lympho (Burkin)
Ung thư tinh hoàn, K buồng trứng

Ung thư tử cung
Bướu Wilm

Sarcom cơ vân bào thai
Sarcom Ewing

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

-Những nguyên tắc quan trọng

•Sự tăng trưởng (proliferation)

Hai mặt quan trọng của đời sống tế bào:

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

Sự hoạt hóa khác thường của yếu tố tăng trưởng hay 
sự biểu hiện giảm của chất ức chế tăng trưởng sẽ dẫn 
đến mất việc kiểm sốt bình thường sự tăng trưởng, đưa
đến sự sinh sôi nẩy nở tế bào gia tăng bất thường.

Nguyên nhân căn cơ của những sự khác thường nầy ở
mức độ tế bào chưa được xác định một cách hoàn toàn.

Tuy nhiên, người ta tin là do proto-oncogen, gen kiểm sốt

sự tăng trưởng và biệt hóa bình thường, được chuyển thành

oncogen.

Oncogen làm biến đổi cơ chế kiểm sốt tế bào, kích thích

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

* Chu kỳ tế bào (CKTB) và sự điều hòa

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

Ở những khối u, phần tế bào phát triển gia tăng so với tế
bào ngủ và chết nên có sự gia tăng hệ thống về số

lượng tế bào.

Ở những khối u, tế bào mới được tạo ra trong những
vùng thiếu oxy, gần trung tâm khối u hơn và ‘poorly
perfused’ (được sinh ra trong tình trạng khơng tăng
trưởng). Những tế bào này khơng nhạy cảm với thuốc.
Sau khi khối u tiếp xúc với hóa trị liệu, đa số những tế
bào ở phía ngồi, chủ yếu trong tình trạng tăng trưởng
nhạy cảm và bị tiêu; những tế bào ở tình trạng khơng

tăng trưởng có thể chuyển thành tình trạng tăng trưởng.

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

Căn bản sinh hóa về ung thư

- Kết quả của sự đa đột biến

- Quá trình hình thành ung thư và sự di căn bao gồm:

(1) Sự đột biến khởi đầu

(2) Giai đoạn tiến triển xảy ra trong suốt thời gian tế bào đột
biến phát triển được trợ giúp bằng cách tiếp xúc với những
hợp chất non-genotoxic khác.

(3) Một khối u nhỏ lành tính được tạo thành hay một chứng

loạn sản nhẹ xảy ra trong thời gian phát triển của phenotype
ác tính

(4) Khối u ác tính sơ khởi được hình thành

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

Initiators, ít nhất ở những liều thấp, không gây ung thư,

mặc dù chúng thường xun gây đột biến. Khơng có sự
kích thích thứ cấp, sự chuyển dạng thành tế bào ác tính

khơng xảy ra. Tuy nhiên, nếu những tế bào nầy tiếp xúc với
một promoter, sự trỗi dậy của phenotype ác tính sẽ xảy ra.

Promoters trong sự vắng mặt của initiator nói chung sẽ

khơng gây độc tính trên gen (genotoxic) hay gây đột biến
gen (mutagenic).

Vài promoter quan trọng bao gồm:

-12-O-tetradecanoyl phorbol-13-acetat (TPA)
- thuốc trừ sâu clor hữu cơ

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

- Hóa chất

benzo[a]pyren benzo[a]pyren 7,8-oxid
O
7,8-dihydrobenzo[a]pyren 7,8-diol
epoxid
hydroxylase
HO
OH
CYP450
CYP450
HO
OH
O
Guanin HN
NH
N
N
N
O
OH
HO

Sự họat hóa chuyển hóa của benzo[a]pyren

Đột biến điểm

trường hợp tồn tại dai dẳng

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

Chất sinh ung thư Lọai ung thư Nguồn từ môi trường

β-Naphtylamin bàng quang phẩm nhuộm

Amiang phổi

Bức xạ ion hóa phổi, xương quặng uranium

Hydrocarbon da, phỗi tiếp xúc hắc ín, sản phẩm đốt

Đa nhân thơm cháy (combustion products)

Ánh sáng UV da người tắm nắng, làm việc dứơi nắng

Aflatoxin gan thực phẫm bị nhiễm

Khói thuốc lá phỗi, miệng người hút thuốc

Tác nhân alkyl hóa xương, bang quang tác nhân hóa trị liệu ung thư

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

- Virus oncogenic

Có nhiều ung thư ở người mà nguyên nhân có
thể liên quan đến virus.

Human Papilloma Virus (HPV)

Epstein – Barr vius (EBV)

Human herpes virus 8 (HHV-8)

Kaposi‘s Sarcoma – Associated Herpervirus (KSHV)
Hepatitis C Virus : HCV

Hepatitis B Virus : HBV

Human T-cell Leukemia Virus 1 = HTLV1
- Biểu hiện gen bị biến đổi

(1) biểu hiện oncogen bất thường hay gia tăng hoặc
(2) hoạt tính bị giảm của những chất kìm hãm khối u
(anti-oncogen).

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

Điều trị ung thư

- Phẫu thuật
- Xạ trị

- Hóa trị liệu

- Nhóm thuốc điều trị ung thư hướng mục tiêu

(là những thuốc được phát triển nhằm can thiệp vào hoạt động của một
hoặc nhiều protein liên quan đến ung thư)

Bao gồm 2 nhóm

Kháng thể đơn dịng (hay Điều trị miễn dịch): 9 thuốc
Các phân tử nhỏ: 12 thuốc

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

Doanh số của các thuốc điều trị ung thư nhóm hóa trị liệu và nhóm điều
trị hướng mục tiêu năm 2005-2009 tại Hoa kỳ. Doanh số cho thấy có sự
tăng về thị phần của nhóm thuốc điều trị ung thư hướng mục tiêu.

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Phân chia thị phần của các thuốc điều trị ung thư hướng mục tiêu năm
2009 tại thị trường Hoa kỳ.

Tổng doanh số đạt 10,4 tỷ USD và doanh số của 5 thuốc hàng đầu
chiếm 86% doanh số.

(Đơn vị tỷ USD)
50% doanh số

phân tử nhỏ

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17></div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

Mở rộng các chỉ định của imatinib dựa trên sự chấp thuận của
Cục quản lý thực phẩm và thuốc Hoa Kỳ (US FDA) từ năm 2001-2009

Imatinib

2009: doanh số imatinib tại Mỹ đạt 1,1 tỷ USD và doanh số trên toàn cầu đạt
3,95 tỷ USD.

Dự kiến năm 2014, doanh số trên tồn cầu của imatinib có thể được nhiều hơn 5
tỷ USD

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

Các thụ thể liên kết tyrosin kinase

Imatinib (Gleevec®, Glivec®, Novartis)

thụ thể yếu tố tăng trưởng biểu bì (EGFR, epidermal growth factor receptor)
Small ligands:

Gefitinib (Iressa®, AstraZeneca, 2003, đã rút khỏi

thị trường),

Erlotinib (Tarceva®, Genentech/OSIP, 04.2005)

cho ung thư phổi, tụy và các dạng khác,

Lapatinib (Tycerb®, GlaxoSmithKline, 03.2007) cho

ung thư vú và phổi,

Kháng thể đơn dịng:

Cetuximab (Erbitux®, ImClone, Bristol-Myers

Squibb, 2004)

Panitumumab (Vectibix®, Amgen, 11.2006)

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

Mục đích của hóa trị liệu: là điều trị một ung thư đặc hiệu

- làm giảm kích thước của khối u trước khi giải phẫu,
- làm khối u nhạy cảm hơn đối với xạ trị,

- hoặc chặn đứng di căn sau khi khối u được lấy đi.

Hữu ích trong loại trừ khối u kích thước nhỏ; kém hiệu quả ở khối u lớn vì ở
khối u lớn thì sự tưới máu bị kém và các tác nhân hóa trị liệu ung thư khó vào
đến bên trong.

Thiếu tính chọn lọc của những tác nhân hóa trị liệu đối với tế bào bình thường
so với tế bào ác tính.

Tế bào ác tính, sinh sơi nẩy nở nhanh, bắt giữ những chất ngoại bào (thu
nhận thuốc) ở một tốc độ lớn hơn tế bào bình thường.

Một vài loại tế bào bình thường sinh sơi nẩy nở nhanh như tế bào tóc, tế bào
tủy xương, tế bào viền của dạ dày-ruột

rụng tóc, ức chế hệ miễn dịch, buồn nôn và tiêu chảy. Những tác
dụng nầy sẽ biến mất khi ngừng hóa trị liệu.

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

Thành cơng của hóa trị liệu ung thư

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

Điều trị ung thư – HÓA TRỊ LIỆU

1. TÁC NHÂN ALKYL HÓA

2. CHẤT CHỐNG CHUYỂN HÓA VÀ CHẤT TƯƠNG ĐỒNG 
NUCLEOSID

3. KHÁNG SINH KHÁNG UNG THƯ
4. TÁC NHÂN CHỐNG PHÂN BÀO
5. HORMON LIỆU PHÁP

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

Điều trị ung thư – HÓA TRỊ LIỆU

1. TÁC NHÂN ALKYL HÓA

Nitơ mustard: Meclorethamin, Clorambucil, Melphalan,
Estramustin, Cyclophosphamid, Ifosphamid

MESNA: giải độc

Aziridin (Ethyleneimin): Thiotepa

Methan sulfonat: Busulfan

Nitrosourea: Carmustin (BCNU), Lomustin (CCNU),
Streptozocin

Triazen: Dacarbazin (DTIC), Temozolomid

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

2. CHẤT CHỐNG CHUYỂN HÓA VÀ CHẤT TƯƠNG ĐỒNG 
NUCLEOSID

-Chất chống chuyển hóa pyrimidin: cấu trúc tương tự Cytosin (C), 
Thymin (T), và Uracil (U)

U: 5-Fluorouracil FU), 5-Ethynyluracil, Floxuridin 
(5-fluorodeoxyuridin) , Cytarabin (ARA-C), Gemcitabin

- TS-1 capsule 20 and 25: Tegafur (+Gimeracil; Oteracil); Capecitabin
-Chất chống chuyển hóa purin: Adenin (A) - Guanin (G)

G: 6- Mercaptopurin (6-MP), 6-Thioguanin,

A: Fludarabin phosphat, Cladribin (2-chloro fludarabin)

-Các chất chống chuyển hóa khác

Acid folic: Methotrexat (MTX);

Chất giải độc tế bào: Calcium leucovorin

Và nhiều thuốc khác

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

3. KHÁNG SINH KHÁNG UNG THƯ

-Bleomycin: glycopeptid - đa cơ chế, tạo phức chelat là 
chính

-Dactinomycin hay actinomycin D: lèn vào DNA, ức chế 
topoisomerase

-Mitomycin C: alkyl hóa

-Anthracyclin: Doxorubicin, Daunorubicin, idarubicin,

epirubicin, valrubicin: lèn vào DNA, ức chế topoisomerase
-Mitoxantron: lèn vào DNA, ức chế topoisomerase

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

4. TÁC NHÂN CHỐNG PHÂN BÀO

- Alkaloid Vinca: Vincristin, Vinblastin, và Vinorelbin

Ức chế sự thành lập vi ống và thoi tơ vô sắc
- Taxan – Paclitaxel và Docetaxel

Ức chế sự phân hủy của vi ống

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

5. HORMON LIỆU PHÁP

Estrogen

- Chất kháng estrogen: Tamoxifen, Toremifen
- Chất ức chế aromatase: Anastrozol, Letrozol

Androgen

- Chất kháng androgen: flutamid, bicalutamid, nilutamid
- Chất chủ vận GnRH: Leuprolid (leuprorelin), goserelin
- Chất đối vận GnRH: abarelix

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

6. THUỐC ĐIỀU TRỊ UNG THƯ KHÁC

Epipodophyllotoxin: etoposid, teniposid - lèn vào DNA, ức

chế topoisomerase

Hydroxyurea: chelat hóa cofactor Fe2+. G1-S

Mitotan: ung thư võ thượng thận
Retinoid: Tretinoin, Alitretinoin

Camptothecin: Topotecan và Irinotecan - lèn vào DNA, ức

chế topoisomerase

</div>
(29)<div class='page_container' data-page=29>

Thuốc cấu trúc nhỏ tác động lên thụ thể

tyrosin kinase

Imatinib, nilotinib, dasatinib, bosutinib.

Sunitinib, sorafenid, pazopanid,

</div>
(30)<div class='page_container' data-page=30>

Kháng thể Đích tác động Bệnh

Alemtuzumab CD52 B-cell CLL

Bevacizumab VEGF Ung thư đại trực tràng, Ung

thư phổi

Cetuximab EGFR Ung thư đại trực tràng, Ung

thư đầu và cổ
Gemtuzumab

ozogamicin

CD33 Ung thư bạch cầu cấp tính

Ibritumomab tiuxetan
(murine)

CD20 NHL

Ofatumumab CD20 CLL

Panitumumab EGFR Ung thư đại trực tràng

Rituximab CD20 NHL

Tositumomab
(murine)

CD20 NHL

Trastuzumab HER2 Ung thư vú

</div>
(31)<div class='page_container' data-page=31>

Dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư

Đủ dinh dưỡng

Cơng thức điều
hịa chuyển hóa

Chọn PP dinh
dưỡng thích hợp

• Bổ sung DD đường miệng
• DD qua ống thơng

• DD tĩnh mạch (PN)

• NL: 25-30kcal/ kg/ngày
• Đạm: 1,2-1,5g/ kg/ ngày

(max 2g)

• 50% NL khơng từ đạm

• Acid béo omega 3 -EPA 2g
• Thuốc (kháng viêm, nội

tiết tố)

</div>

Thuốc điều trị ung thư

<b>PGS. TS. Thái Khắc Minh</b>

<b>Bộ Mơn Hóa Dược</b>

<b>Một số định nghĩa</b>

<b>CÁC BỆNH UNG THƯ CÓ THỂ CHỮA KHỎI</b>

<b>- Hóa chất</b>

<b>Điều trị ung thư</b>

<b>Imatinib</b>

<b>Điều trị ung thư – HÓA TRỊ LIỆU</b>

<b>Điều trị ung thư – HÓA TRỊ LIỆU</b>

<b>Thuốc cấu trúc nhỏ tác động lên thụ thể </b>

<b>tyrosin kinase</b>

Imatinib, nilotinib, dasatinib, bosutinib.

Sunitinib, sorafenid, pazopanid,

<b>Dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư</b>

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về