Chiếu cầu hiền (Cầu hiền chiếu) | Lớp 11, Ngữ văn - Ôn Luyện

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Chiếu cầu hiền

<i><b>( Ngơ Thì Nhậm)</b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>



<b>@/ Nội dung của bài học gồm 3 phần :</b>



<b>I/ Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm:</b>



<i><b>1.Tác giả Ngơ Thì Nhậm.</b></i>



<i><b>2. Đặc điểm thể loại, hồn cảnh, mục đích </b></i>

<i><b>sáng tác và bố cục của tác phẩm “Chiếu </b></i>

<i><b>cầu hiền”.</b></i>



<b>II. Đọc hiểu văn bản : </b>



<i><b>1. Đọc và giải nghĩa từ khó.</b></i>



<i><b>2. Tìm hiểu văn bản.</b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<b>I/ Tìm hiểu chung</b>

 <b>1/ Tác giả Ngơ Thì Nhậm</b>
 <b>( 1746 – 1803):</b>

 <b>- Là người đã đỗ Tiến sĩ, </b>
<b>từng làm quan dưới triều </b>
<b>Lê -Trịnh.</b>

 <b>-Ông vốn là một sĩ phu Bắc </b>
<b>Hà đi theo phong trào Tây </b>
<b>Sơn, được vua Quang </b>

<b>Trong trọng dụng.</b>

 <b>- Ngơ Thì Nhậm đã có </b>
<b>nhiều đóng góp cho triều </b>
<b>đại Tây Sơn.Nhiều văn </b>

<b>kiện, giấy tờ quan trọng của </b>
<b>nhà Tây Sơn đều do ơng </b>

<b>soạn thảo. </b>

 Ngơ Thì Nhậm là một bậc
kỳ tài trong nhiều lãnh vực
văn học, chính trị, triết học,
tơn giáo, qn sự, sử học...
Những cống hiến của ông
cho đất nước không khỏi
làm chúng ta liên tưởng đến
một nhân vật khác của lịch
sử dân tộc là Nguyễn Trãi.
Một mình Ngơ Thì Nhậm,
với những trứ tác của ơng,
cũng đủ tiêu biểu cho cả nền
văn học Tây Sơn.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>



<b>2. Thể loại, hoàn cảnh - mục đích sáng tác và bố </b>

<b>cục của tác phẩm</b>

<b>:</b>



<i><b>a.Thể loại</b></i>

<b>: </b>



<b>- “</b>

<b>Chiếu</b>

<b>” là một thể văn nghị luận chính trị - xã </b>

<b>hội của thời trung đại do nhà vua ban hành.</b>



<b>-Xuống chiếu cầu hiền tài là một truyền thống văn </b>

<b>hố – chính trị của các triều đại phong kiến </b>

<b>phương Đơng.</b>



<i><b>b.Hồn cảnh- mục đích sáng tác của bài chiếu:</b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

<i>Những tác phẩm văn học chính trị này (được coi là của Ngơ Thì </i>
<i>Nhậm, Trần Văn Kỷ và Phan Huy Ích) khơng chỉ có giá trị về </i>
mặt sử học mà còn là những bản hùng văn đề cao chính nghĩa
của dân tộc, dõng dạc nêu lên sức đề kháng của toàn dân và

vạch ra ý hướng xây dựng một nếp sống tiến bộ cho người dân.
<b>Những tác phẩm này, tiêu biểu nhất là các bài Chiếu Khuyến </b>
<b>Nông, Chiếu Cầu Hiền, Chiếu Lập Học, Mở Khoa Thi...</b> <i><b>còn </b></i>
<i><b>soi tỏ tấm lòng yêu nước thương dân của bậc đại anh hùng </b></i>
<i><b>Quang Trung Nguyễn Huệ. So sánh với khí văn thời Lê mạt </b></i>
hay thời Gia Long, người ta thấy hiển hiện một niềm kiêu hãnh
dân tộc và tính lạc quan chủ động đặc biệt của thời kỳ Tây Sơn.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

 <i><b>c.Bố cục : </b></i>

 <b>Có thể chia làm 3 phần</b>

 <b>-</b> <b>Phần 1</b> <b>: Mối quan hệ giữa người hiền tài và thiên tử.</b>
 <b>-Phần 2: Thái độ của nho sĩ Bắc hà và tấm lòng cầu hiền </b>

<b>của vua Quang Trung.</b>

 <b>-Phần 3</b> <b>: Con đường để người hiền tài cống hiến cho đất </b>
<b>nước.</b>



<i><b>=> Bài chiếu có lập luận chặt chẽ, đi từ “điểm tựa” </b></i>

<i><b>của lập luận :</b></i>



<b>+ Hiền tài sinh ra để phụng sự cho đời. </b>



<b> + Phân tích thực trạng người hiền chưa chưa ra </b>

<b>giúp cho triều đại.</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

<b>II/ Đọc hiểu</b>



<i><b>1. Đọc và giải nghĩa từ khó :</b></i>



<b>- Đọc </b>

<i><b>chính xác và sáng tạo :</b></i>

<b>giọng </b>

<b>đọc </b>

<b>rõ ràng, mạch lạc; chú ý thể hiện </b>

<b>tình cảm của người xuống chiếu với </b>

<b>lời lẽ nhún nhường, tâm huyết, mềm </b>

<b>dẻo, giàu sức thuyết phục</b>

<i><b>(đặc biệt ở </b></i>

<i><b>các câu hỏi tu từ khép lại các đoạn</b></i>

<b>) </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>



<b>2. Tìm hiểu văn bản : </b>



<i><b>a.Mối quan hệ của người hiền và Thiên tử: </b></i>



<b>- Tác giả bắt đầu bằng lời khẳng định của Khổng </b>

<b>Tử : </b>



<b>+ Người hiền cũng như sao sáng trên trời.</b>



<b></b>

<b>Cách so sánh đã khẳng định, trân trọng vai trị </b>

<b>của người có tài, có đức.</b>



<i><b>+ Sao tất phải chầu về Bắc thần ( Sao Bắc đẩu)</b></i>



<b></b>

<b>Quy luật của tinh tú trong tự nhiên.</b>



<b>+Từ đó đi đến kết luận : “</b>

<b>người hiền ắt làm sứ giả </b>

<b>cho Thiên tử</b>

<b>” </b>

<i><b>( người hiền tài phải quy thuận về với </b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>



<b>+ </b>

<i><b>Cho nên</b></i>

<b>, thái độ quay lưng lại lại với với thời </b>

<b>cuộc chính là trái ý trời, đi ngược lại với quy luật </b>

<b>hợp lẽ xưa nay.</b>



<i><b>+ Chính vì thế</b></i>

<i><b>,</b></i>

<b>người hiền tài khơng nên giấu </b>

<b>mình, ẩn tiếng; khơng để đời dùng thì khơng </b>

<b>đúng với ý trời và phụ lịng người</b>

<b>.</b>



<i><b>*Tóm lại</b></i>

<b>, </b>

<b>phần mở đầu bài chiếu ngắn gọn, hình </b>

<b>ảnh</b>

<b>, </b>

<b>tác giả đã đưa ra luận đề mà bất cứ người </b>

<b>hiền tài nào cũng không phủ nhận được.</b>



<b>Lời lẽ, ý tứ giàu sức thuyết phục khi tác giả </b>

<b>đứng trên quyền lợi của dân tộc, của đất nước </b>



<i><b>(đặc biệt là dùng cách dẫn lời của Khổng Từ trong </b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>



<i><b>b.Thái độ của nho sĩ Bắc Hà và tấm lòng của Quang </b></i>

<i><b>Trung:</b></i>



<b>b1.Thái độ của nho sĩ Bắc Hà khi Nguyễ Huệ đem </b>

<b>quân ra Bắc diệt Trịnh</b>

<b>:</b>



<b>-</b>

<i><b>Đối tượng của bài chiếu</b></i>

<b>là các nho sĩ Bắc Hà và </b>

<b>các quan lại trí thức trong triều Lê- Trịnh.</b>



<b>-</b>

<i><b>Thái độ của họ với quân Tây Sơn</b></i>

<b>:</b>



<b>+ </b>

<b>Cố chấp</b>

<b>vì một chữ “trung” với với triều đại cũ </b>

<b>mà </b>

<b>bỏ đi ở ẩn</b>

<b>.</b>



<b>+Người </b>

<b>ở lại</b>

<b>triều chính thì </b>

<b>im lặng</b>

<b>.</b>



<b>+ Các quan lại </b>

<b>cấp dưới thì làm việc cầm chừng</b>

<b>.</b>



<b>+ Có người đã </b>

<b>có ý định tìm đến cái chết…</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>



<b>b2:Thái độ, tấm lòng của vua Quang Trung :</b>

 <b>- Thành tâm, chân thực,khiêm</b>
 <b>nhường,mong đợi hiền tài.</b>

 <b>- Nhà vua tự giãi bày tâm sự</b>
 <b>của mình về hồn cảnh đất</b>
 <b>nước trong hiện tại</b>

<b>:</b>

 <b>+Tình hình đất nước mới tạo lập .</b>
 <b>+Kỷ cương cịn nhiều thiếu sót .</b>
 <b>+Lại lo chuyện biên ải</b>

 <b>+Dân chưa được hồi sức,</b>

 <b>lòng người chưa được thấm nhuần</b>

 <i><b>*Lời lẽ chân thành, da diết, thể hiện ý thức trách nhiệm trước </b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

 <i><b>* Nhận xét về nghệ thuật biểu đạt của tác giả trong phần 2 </b></i>

<i><b>của bài chiếu ?</b></i>

 <b>- Chỉ trong một đoạn văn ngắn, tác giả đã sử dụng 9 điển </b>
<b>tích, điển cố được rút ra từ sách vở cổ xưa ( …)</b> <i><b>hàm ý chỉ </b></i>

<i><b>những người ẩn dật uổng phí tài năng, hoặc những người làm </b></i>
<i><b>quan nhưng còn nghi ngại, kiêng dè, giữ mình mà khơng dám </b></i>
<i><b>nói thẳng.</b></i>

 <b>=> Cách diễn đạt tượng trưng bằng các điển tích vừa thấp </b>
<b>thống chút châm biếm nhẹ nhàng,vừa tế nhị đồng thời cũng </b>
<b>cho thấy vốn hiểu biết uyên thâm, tài văn chương của Ngơ </b>
<b>Thì Nhậm. </b>

 <b>- Sử dụng phối kợp các câu hỏi tu từ đã đem lại hiệu quả </b>

<b>nghệ thuật cao cho bài chiếu: </b><i><b>hỏi mà ràng buộc, hỏi mà đồng </b></i>
<i><b>thời chỉ ra con đường để thay đổi của những sĩ phu Bắc Hà .</b></i>

 <b>*Đoạn văn cũng thể hiện thái độ “cầu hiền” khiêm nhường </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>



<b>c.Con đường cầu hiền của vua Quang Trung:</b>



<i><b>- Những biện pháp cầu hiền của vua Quang Trung :</b></i>



<b>+ Ban chiếu để “Quan liêu lớn nhỏ, dân chúng trăm </b>

<i><b>họ …đều cho phép được dâng thư bày tỏ…”</b></i>



<b> lời cầu hiền mang tính dân chủ.</b>



<b>+ Người nói được việc hay, bàn nhiều việc tốt thì </b>

<i><b>nên “bể dụng”.</b></i>



<b>+ Khơng trách cứ những người có lời lẽ “khơng </b>

<i><b>dùng được”.</b></i>



<b>+Các quan được quyền tiến cử người có tài nghệ.</b>



<b>+ Bản thân người tài tự cử….</b>



<i><b>*Em có nhận xét gì về nội dung cầu hiền của </b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>



<b>-Nội dung cầu hiền vừa cụ thể, vừa sinh động, </b>

<b>hướng tới đông đảo đối tượng… </b>



<i><b></b></i>

<i><b>biểu hiện thái độ và tấm lòng của người </b></i>

<i><b>đứng đầu đất nước.</b></i>



<b>-Lời cầu hiền đã mở rộng con đường để các </b>

<b>bậc hiền tài thi thố tài năng lo đời giúp nước.</b>



<b>=> Có thể nói</b>

<b>: </b>

<b>lời cầu hiền rất tâm huyết, thể </b>

<b>hiện tư tưởng tiến bộ nhất trong suốt các triều </b>

<b>đại phong kiến Việt Nam</b>

<i><b>( cả trước và sau </b></i>

<i><b>Nguyễn Huệ ).</b></i>



<i><b>*Qua bài chiếu, em có nhận xét gì về vua </b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>



<i><b>- Quang Trung là một vị vua có cái nhìn đúng đắn và </b></i>

<i><b>xa rộng : </b></i>



<b>+Biết trân trọng những kẻ sĩ, người hiền; biết hướng </b>

<b>họ vào mục đích xây dựng quốc gia vững mạnh.</b>



<i><b>- Quang Trung là vị vua hết lịng vì dân, vì nước:</b></i>



<b>+ Lo củng cố cho xã tắc, chú ý tới muôn dân.</b>



<b>+Lo giữ gìn đất nước, chống giặc ngoại xâm.</b>



<i><b>-Quang Trung là vị vua thể hiện tư tưởng dân chủ, </b></i>

<i><b>tiến bộ :</b></i>



<b>+Phát hiện nhân tài bằng nhiều biện pháp.</b>



<b>+Không phân biệt quan lại hay thứ dân.</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16></div>

<!--links-->