PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHUNG VÀ VIỆC THU THẬP BẰNG CHỨNG KIỂM TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO AASC THỰC HIỆN

Báo cáo thực tập tốt nghiệp tào hải nhân- kiểm toán 42c
phơng hớng hoàn thiện quy trình kiểm toán chung và
việc thu thập bằng chứng kiểm toán trong kiểm toán báo
cáo tài chính do aasc thực hiện
I- Sự cần thiết phải hoàn thiện công tác kiểm toán
trong kiểm toán báo cáo tài chính do aasc thực hiện
Trên thế giới hiện nay, toàn cầu hoá đang là một xu
thế tất yếu. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đó.
Bằng việc tham gia khối
ASEAN, ký Hiệp định thơng mại Việt -
Mỹ, gia nhập khu vực mậu dịch tự do ASEAN, tiến tới gia nhập tổ chức thơng
mại thế giới - WTO Việt Nam đã tạo điều kiện để các doanh nghiệp trong
nớc có thể hội nhập và cạnh tranh trên thị trờng quốc tế. Điều này cũng có
nghĩa là các doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải cạnh tranh với các doanh nghiệp
nớc ngoài ngay tại Việt Nam. Đây chính là cơ hội lớn và đồng thời là thách
thức không nhỏ đối với tất cả các ngành, các lĩnh vực của nền kinh tế Việt
Nam trong đó có loại hình dịch vụ kế toán, kiểm toán. Để các Công ty kiểm
toán Việt Nam có thể khẳng định đợc mình trong cuộc cạnh tranh với các
Công ty kiểm toán quốc tế, vấn đề hoàn thiện công tác kiểm toán là một vấn
đề tất yếu.
Cùng với tiến trình hội nhập thế giới, nền tài chính nớc ta cần có một đội
ngũ những công ty kiểm toán mạnh để làm trong sạch môi trờng tài chính,
hoàn thiện hơn nữa hoạt động tài chính kế toán, tạo điều kiện cho sự tăng tr-
ởng của kinh tế đất nớc. Kiểm toán Việt Nam cần phải phát huy vai trò của
mình một cách tích cực hơn, khẳng định vị thế của mình trong công cuộc xây
dựng và phát triển đất nớc. Vốn là ngành nghề mới mẻ, phát triển chậm so với
thế giới một thời gian dài, để làm đợc điều đó, kiểm toán Việt Nam phải
không ngừng tự hoàn thiện mình. Vấn đề này là của toàn ngành, không chỉ
riêng một công ty kiểm toán nào.
Không nằm ngoài quỹ đạo phát triển chung của đất nớc, AASC đang có
những bớc chuyển mình mạnh mẽ để có thể tồn tại và phát triển, khẳng định

vị thế là một trong những công ty hàng đầu trong lĩnh vực kiểm toán tại Việt
Nam. AASC, ngoài việc chuyển đổi mô hình doanh nghiệp theo chủ trơng của
Bộ tài chính, luôn luôn đặt ra nhiệm vụ hàng đầu là hoàn thiện quy trình kiểm
toán sao cho khoa học, hợp lý, phù hợp thực tiễn và đạt hiệu quả cao cùng với
- 1 -
khoa kế toán đh ktqd
1
Báo cáo thực tập tốt nghiệp tào hải nhân- kiểm toán 42c
chi phí kiểm toán thấp. Điều này không những giúp giảm rủi ro kiểm toán,
mà hiệu quả cao cùng phí kiểm toán thấp sẽ là một lợi thế quan trọng trong
cuộc cạnh tranh với các công ty kiểm toán khác. Nh vậy, hoàn thiện công tác
kiểm toán là vấn đề sống còn đối với AASC.
Hoàn thiện quy trình kiểm toán là một việc quan trọng và phức tạp, có rất
nhiều vấn đề cần phải quan tâm mà một phần quan trọng trong số đó là vấn
đề hoàn thiện quy trình thu thập bằng chứng kiểm toán. Bằng chứng kiểm
toán chính là cơ sở để kiểm toán viên hình thành nên ý kiến của mình về Báo
cáo tài chính đợc kiểm toán từ đó hình thành nên kết luận kiểm toán. Có
nghĩa là, sự thành công của toàn bộ cuộc kiểm toán phụ thuộc chủ yếu vào
việc thu thập bằng chứng kiểm toán. Trong khi đó, các phơng pháp kỹ thuật
để thu thập bằng chứng kiểm toán lại là sự đúc kết, khái quát hoá những kinh
nghiệm kiểm toán trên cơ sở phơng pháp luận biện chứng và phơng pháp cụ
thể của các khoa học về giải tích, về quy hoạch, về xác suất và thống kê toán.
Chính vì vậy, hệ thống các phơng pháp này cần đợc hoàn thiện không ngừng
qua thực tiễn hoạt động kiểm toán.
Có thể nói, hoàn thiện việc thu thập bằng chứng kiểm toán để nâng cao
chất lợng và giảm chi phí trong các cuộc kiểm toán nói chung và kiểm toán
Báo cáo tài chính nói riêng cũng là một vấn đề không thể thiếu đợc đối với
Công ty Dịch vụ T vấn Tài chính Kế toán và Kiểm toán (AASC) cũng nh với
bất cứ Công ty kiểm toán nào trong quá trình phát triển của mình.
II Thực tế việc tổ chức thực hiện công tác kiểm toán

Báo cáo tài chính tại aasc
1.u điểm trong tổ chức thực hiện công tác kiểm toán tại AASC
Công ty Dịch vụ T vấn Tài chính Kế toán và Kiểm toán (AASC) là một
công ty hoạt động trên lĩnh vực dịch vụ kế toán, kiểm toán và t vấn tài chính
và thuế. Trong suốt quá trình hơn 10 năm phát triển, AASC luôn giữ vững và
khẳng định vị trí là một trong những Công ty kiểm toán đầu tiên và lớn nhất
Việt Nam. Chất lợng các dịch vụ mà Công ty cung cấp ngày càng nâng cao và
nhận đợc sự tín nhiệm của các doanh nghiệp thuộc mọi loại hình, hoạt động
trong mọi lĩnh vực trên khắp cả nớc.
Để đạt đợc những thành công nh vậy, trớc hết phải kể đến vai trò to lớn của
đội ngũ những ngời làm công tác quản lý, điều hành của công ty. Ban Giám đốc
- 2 -
khoa kế toán đh ktqd
2
Báo cáo thực tập tốt nghiệp tào hải nhân- kiểm toán 42c
công ty là những ngời trực tiếp tham gia vào việc lên kế hoạch cho từng phòng
nghiệp vụ và giám sát chặt chẽ quá trình cung cấp dịch vụ cho khách hàng.
Định kỳ, Ban Giám đốc và các trởng phó phòng cùng họp bàn, đánh giá kết quả
hoạt động và giải quyết kịp thời những khó khăn trong quá trình chỉ đạo và thực
hiện công việc. Chính sự hiệu quả trong quản lý của ban lãnh đạo đã giúp cho
công tác kiểm toán của công ty luôn đạt chất lợng cao.
Bên cạnh đó, đội ngũ nhân viên của công ty là một trong những nhân tố
quan trọng quyết định cho sự thành công của công tác kiểm toán của đơn vị.
Đây là những kiểm toán viên có trình độ chuyên môn cao, nhiệt tình, năng động
và sáng tạo trong thực hiện công việc. Yếu tố con ngời trong lĩnh vực kiểm toán
là một yếu tố hết sức quan trọng, khi mà hoạt động này thờng phải dựa trên
nhận định nghề nghiệp của kiểm toán viên trong nhiều công đoạn quan trọng.
Trong khâu lựa chọn nhân sự cho cuộc kiểm toán, AASC đã phối hợp những
kiểm toán viên có kinh nghiệm lâu năm thực hiện cuộc kiểm toán cùng một số
kiểm toán viên mới vào nghề để vừa đảm bảo chất lợng kiểm toán, vừa đào tạo

đội ngũ kiểm toán viên ngày càng hoàn thiện hơn. Đồng thời, AASC thờng tổ
chức đào tạo bồi dỡng nhân viên của mình qua các khoá tập huấn để ngày càng
nâng cao chất lợng dịch vụ của mình.
Ngoài yếu tố quản lý và con ngời, không thể không kể đến đóng góp to lớn
của việc chuẩn hoá chơng trình kiểm toán, hồ sơ kiểm toán trong thành công
của công tác kiểm toán tại AASC. Với Chơng trình kiểm toán đợc xây dựng chi
tiết giúp cho việc thu thập bằng chứng kiểm toán đầy đủ, hiệu lực cho từng
khoản mục, đây chính là cơ sở cho kiểm toán viên tiến hành các cuộc kiểm
toán, đảm bảo chất lợng của kiểm toán. Đồng thời, với mẫu Hồ sơ chuẩn AASC,
công tác soát xét cuộc kiểm toán đợc thực hiện một cách hiệu quả, giúp cho
công ty có thể sớm nhận ra những thiếu sót trong hoạt động của đơn vị mình,
đảm bảo hơn không ngừng có biện pháp hoàn thiện và nâng cao chất lợng kiểm
toán của công ty.
2.Những khó khăn và thách thức đối với AASC
Trải qua hơn 10 năm hoạt động, dù đã khẳng định đợc vị thế của mình
trên thị trờng kiểm toán Việt Nam, song AASC còn gặp nhiều khó khăn,
thách thức trong quá trình phát triển.
- 3 -
khoa kế toán đh ktqd
3
Báo cáo thực tập tốt nghiệp tào hải nhân- kiểm toán 42c
Thứ nhất là sự cạnh tranh với các Công ty trong cùng ngành. Kiểm toán
tuy là một ngành rất mới mẻ ở Việt Nam nhng đã ra đời và phát triển khá lâu
trên thế giới. Chính sách kinh tế mở của Việt Nam đã thu hút công ty kiểm
toán nớc ngoài đồng thời cũng sản sinh ra một loạt các công ty kiểm toán
Việt Nam. Điều đó có nghĩa là mặc dù kiểm toán là một thị trờng còn đầy
tiềm năng song sự cạnh tranh đang và sẽ ngày càng khốc liệt. Sự tham gia của
các hãng kiểm toán quốc tế có uy tín tại Việt Nam là một thách thức không
nhỏ với AASC vì so với trình độ kiểm toán quốc tế, kiểm toán Việt Nam nói
chung và của AASC nói riêng vẫn còn thua kém về nhiều mặt.

Thứ hai là môi trờng pháp lý. Trong điều kiện Việt Nam hiện nay, hệ
thống chính sách kế toán và kiểm toán đang trong quá trình hoàn thiện, với hệ
thống các chuẩn mực nghề nghiệp kế toán và kiểm toán đang đợc tiếp tục ban
hành. Nh vậy, môi trờng pháp lý của kế toán và kiểm toán vẫn đang tiếp tục
thay đổi. Đây là một thách thức lớn đối với các Công ty kiểm toán nói chung
và với AASC nói riêng vì các kiểm toán viên cần thờng xuyên cập nhật các
thay đổi, nếu không rủi ro kiểm toán sẽ rất cao, uy tín và danh tiếng của Công
ty sẽ bị ảnh hởng.
Thứ ba là khó khăn trong bản thân Công ty. Do hoạt động kiểm toán của
Công ty không ngừng đợc mở rộng và nâng cao nên điều kiện cơ sở vật chất,
trang thiết bị, nguồn nhân lực phục vụ cho cuộc kiểm toán cha đáp ứng đầy
đủ. Những phơng tiện cần thiết nh máy tính xách tay cha đợc trang bị đầy đủ
cho kiểm toán viên. Điều kiện phòng làm việc còn cha tốt. Vào mùa kiểm
toán thờng xuyên xảy ra tình trạng thiếu kiểm toán viên hoặc các kiểm toán
viên của Công ty phải làm việc thêm giờ, ngoài giờ để hoàn thành công việc.
Trên đây chính là những khó khăn, thách thức chủ yếu mà AASC gặp
phải trên con đờng phát triển của mình. Để hoàn thành đợc các mục tiêu đề ra
trong những năm sắp tới là củng cố và mở rộng thị trờng, duy trì tốc độ phát
triển, nâng cao trình độ của kiểm toán viên để đạt tới trình độ quốc tế; cung
cấp các dịch vụ với chất lợng cao, tạo niềm tin của khách hàng đối với tính
trung thực, khách quan, bảo mật, tính độc lập, kiến thức chuyên môn của
AASC; giữ vững vị trí là một Công ty kiểm toán hàng đầu Việt Nam và có thể
cạnh tranh đợc với các Công ty kiểm toán nớc ngoài thì Ban Giám đốc cùng
toàn thể nhân viên của AASC phải cùng nhau giải quyết những khó khăn,
thách thức này.
- 4 -
khoa kế toán đh ktqd
4
Báo cáo thực tập tốt nghiệp tào hải nhân- kiểm toán 42c
III- Phơng hớng hoàn thiện quy trình kiểm toán chung

và việc thu thập bằng chứng kiểm toán trong kiểm toán
Báo cáo tài chính do AASC thực hiện
1. Phơng hớng hoàn thiện quy trình kiểm toán chung do aasc thực hiện
1.1.Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán: hoàn thiện việc đánh giá hệ
thống kiểm soát nội bộ

Việc đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong giai đoạn lập kế hoạch
kiểm toán Báo cáo tài chính có một vai trò quan trọng, ảnh hởng xuyên suốt
đến toàn bộ cuộc kiểm toán do công việc này quyết định đến số lợng và loại
hình các thủ tục kiểm toán cụ thể sẽ áp dụng. Nhng trên thực tế, công việc
này đôi khi cha đợc các kiểm toán viên AASC thực hiện đầy đủ hoặc thờng
chỉ đợc thực hiện đối với những khách hàng lớn. Để thu thập các bằng chứng
kiểm toán về HTKSNB tại Công ty khách hàng, kiểm toán viên AASC chủ
yếu vận dụng các kỹ thuật quan sát, phỏng vấn, kiểm tra tài liệu. Nhng những
kỹ thuật này lại không đợc ghi chép đầy đủ trên giấy tờ làm việc mà chỉ lu
các bằng chứng thu thập đợc nh: Nội quy, quy định trong tổ chức, hoạt động,
Biên bản họp Hội đồng quản trị, họp Ban giám đốc... Sự hiểu biết về
HTKSNB trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán đợc trình bày dới dạng Bản
tờng thuật
Bản tờng thuật là một công cụ hữu ích trong việc mô tả hệ thống kiểm
soát nội bộ của khách hàng. Tuy nhiên, sử dụng bản tờng thuật đối với những
HTKSNB phức tạp thờng khó khăn do việc mô tả bằng văn bản một HTKSNB
phức tạp khiến cho ngời đọc khó theo dõi cho dù đây mới chỉ là những nét sơ
bộ. Hơn nữa, việc mô tả những hiểu biết đối với HTKSNB bằng bản tờng
thuật gây khó khăn cho ngời soát xét hồ sơ kiểm toán vì ngời soát xét sẽ
không biết đợc nhóm kiểm toán đã thu thập các thông tin này nh thế nào.
Để khắc phục hạn chế này của Bản tờng thuật, AASC có thể sử dụng kết
hợp các phơng pháp mô tả HTKSNB ngay từ đầu nh sử dụng Lu đồ hay Bảng
câu hỏi để các thông tin thu thập đợc có thể phản ánh đầy đủ hơn, phục vụ tốt
hơn cho việc đánh giá và công tác thu thập bằng chứng về HTKSNB ở giai

đoạn thực hiện kiểm toán sẽ đơn giản hơn.
- 5 -
khoa kế toán đh ktqd
5
Báo cáo thực tập tốt nghiệp tào hải nhân- kiểm toán 42c
1.2. Trong giai đoạn thực hiện kiểm toán: hoàn thiện cách thức tiếp cận
kiểm toán
Trong thực hiện kiểm toán, các kiểm toán viên AASC tiếp cận Báo cáo tài
chính theo khoản mục. Theo quy trình kiểm toán chung, với mỗi khoản mục
trên Báo cáo tài chính, công việc kiểm toán đợc chi tiết thành các cách thức
tiếp cận tơng ứng với mỗi mục tiêu kiểm toán cho khoản mục đó. Điều này
tạo điều kiện cho các kiểm toán viên có thể phối hợp thực hiện với nhau và là
căn cứ để cấp trên kiểm soát chất lợng hoạt động kiểm toán. Tuy nhiên, do
bản chất của việc phân chia phần hành kiểm toán theo khoản mục, các khoản
mục trên Bảng cân đối kế toán vốn có quan hệ chặt chẽ với nhau nh Hàng tồn
kho và Giá vốn hàng bán lại đợc đa vào những phần hành kiểm toán khác
nhau. Kiểm toán viên không thể sử dụng các mối quan hệ kinh tế thuộc bản
chất kinh doanh của khách hàng làm căn cứ cho đối chiếu của mình.
Để khắc phục hạn chế này, AASC nên xây dựng một quy trình kiểm toán
theo cách thức tiếp cận Báo cáo tài chính theo chu trình. Chính nhờ mối liên
hệ chặt chẽ lẫn nhau giữa các khoản mục, các quá trình cấu thành, các yếu tố
trong một chu trình chung của hoạt động tài chính sẽ giúp cho công việc kiểm
toán đợc hiệu quả hơn do xuất phát từ mối liên hệ vốn có của các nghiệp vụ,
từ đó thu gom đợc các đầu mối của các mối liên hệ trong kinh tế và trong ghi
sổ kế toán đã chứa đựng trong Bảng khai tài chính. Theo cách thức tiếp cận
Báo cáo tài chính này, công tác kiểm toán đợc phân chia thành 6 phần hành
cơ bản:
-
Kiểm toán chu trình Bán hàng và thu tiền
- Kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán

- Kiểm toán chu trình tiền lơng và nhân viên
- Kiểm toán chu trình hàng tồn kho
- Kiểm toán chu trình huy động và hoàn trả vốn
- Kiểm toán tiền mặt

2. Phơng hớng hoàn thiện việc thu thập bằng chứng kiểm toán do aasc
thực hiện
2.1. Hoàn thiện quyết định về bằng chứng kiểm toán: Quyết định về khoản
mục cần chọn từ tổng thể
Trong thực hiện kiểm toán tại AASC, các kiểm toán viên luôn tiến hành lựa
chọn các phần tử kiểm tra theo phơng pháp kiểm tra chọn mẫu đối với các
- 6 -
khoa kế toán đh ktqd
6
Báo cáo thực tập tốt nghiệp tào hải nhân- kiểm toán 42c
khoản mục trên Báo cáo tài chính. Phơng pháp chọn mẫu kiểm toán cho phép
các kiểm toán viên chỉ với một số lợng xác định nhng có tính đại diện cao của
mẫu chọn giúp kiểm toán viên vẫn thu thập đợc những bằng chứng kiểm toán
đầy đủ, thích hợp với chi phí kiểm toán thấp.
Vấn đề đặt ra với phơng pháp này chính là cách thức lấy mẫu sao cho đảm
bảo tính đại diện cao nhất đối với tổng thể mà không bỏ qua những trờng hợp
đặc biệt. Trên thực tế, hiện nay, kiểm toán viên của AASC thờng tiến hành chọn
mẫu theo nguyên tắc số lớn, tức là u tiên những khoản mục, những mẫu có số
d lớn hoặc tiến hành chọn mẫu theo phán đoán của kiểm toán viên. Việc lựa
chọn hoàn toàn mang tính chủ quan của kiểm toán viên này có thể dẫn đến việc
các mẫu chọn không có tính đại diện cao, nh vậy sẽ tồn tại những mẫu có số d
trung bình và nhỏ nhng lại có mức độ rủi ro cao, nhất là khi kiểm toán viên
không thực sự am hiểu sâu sắc về hoạt động kinh doanh của khách hàng. Do
đó, chất lợng của cuộc kiểm toán có thể sẽ không đợc đảm bảo, và rủi ro kiểm
toán cao do bằng chứng thu đợc không thực sự hiệu lực và đầy đủ.

Để vừa có thể đảm bảo tính đại diện của mẫu lại vừa đảm bảo hiệu quả của
cuộc kiểm toán, kiểm toán viên nên thực hiện kết hợp chọn mẫu kiểm toán theo
nhận định nghề nghiệp của kiểm toán viên với các phơng pháp: chọn mẫu ngẫu
nhiên, chọn mẫu theo lô và sử dụng kỹ thuật phân tầng (phân tổ) trong chọn
mẫu kiểm toán.
Chọn mẫu ngẫu nhiên: Chọn mẫu ngẫu nhiên là phơng pháp lựa chọn các
phần tử vào mẫu mà nguyên tắc của chọn mẫu ngẫu nhiên là mỗi phần tử trong
tổng thể đều có cơ hội nh nhau để đợc chọn vào mẫu. Phơng pháp này tạo nên
sự khách quan trong việc nhìn nhận và đánh giá tổng thể cũng nh mẫu chọn.
Kiểm toán viên có thể chọn mẫu ngẫu nhiên theo Bảng số ngẫu nhiên, chọn
theo hệ thống hoặc chọn theo chơng trình máy vi tính.
Chọn mẫu theo lô (khối): Chọn mẫu theo lô khối và việc lựa chọn một tập
hợp các đơn vị kế tiếp nhau trong một tổng thể. Phần tử đầu tiên trong khối đợc
chọn thì các phần tử còn lại cũng đợc chọn, mẫu chọn có thể là một khối liền
hoặc nhiều khối rời gộp lại.
Chọn mẫu sử dụng kỹ thuật phân tầng (phân tổ): Phân tầng (phân tổ) là
kỹ thuật phân chia một tổng thể thành nhiều nhóm nhỏ hơn gọi là tầng hoặc tổ
mà các đơn vị trong cùng một nhóm có những đặc tính khá tơng đồng với nhau
(thờng là theo quy mô lợng tiền). Các tổng thể con sẽ đợc chọn mẫu độc lập và
- 7 -
khoa kế toán đh ktqd
7