Một số vấn đề Lý luận về kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm ở doanh nghiệp xây lắp trong điều kiện hiện nay

Một số vấn đề Lý luận về kế toán tập hợp chi phí sản
xuất và tính giá thành sản phẩm ở doanh nghiệp xây lắp
trong điều kiện hiện nay

I. Đặc điểm sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp xây lắp
xây dựng là một ngành sản xuất độc lập có những điểm đặc thù về mặt kinh
tế, tổ chức quản lý và kỹ thuật chi phối trực tiếp đến việc tổ chức sản xuất thi
công và tổ chức công tác kế toán. Các doanh nghiệp xây dựng cũng có những
đặc điểm khác biệt so với những doanh nghiệp sản xuất khác. Sự khác biệt này
có những ảnh hởng, chi phối nhất định đến việc tổ chức kế toán chi phí sản
xuất và tính giá thành sản phẩm. Sự chi phối này đợc thể hiện nh sau:
- Sản xuất xây lắp là một loại sản xuất theo đơn đặt hàng. Sản phẩm xây lắp
mang tính chất đơn chiếc, riêng lẻ. Mỗi đối tợng xây lắp đòi hỏi yêu cầu kỹ
thuật, kết cấu, hình thức, địa điểm xây dựng thích hợp cụ thể trên từng thiết
kế dự toán của từng đối tợng xây lắp riêng biệt.
Do đó, kế toán phải hạch toán chi phí, tính giá thành và xác định kết quả
cho từng loại sản phẩm xây lắp riêng biệt (từng công trình hạng mục công
trình hoặc từng nhóm sản phẩm xây lắp)
- Đối tợng sản xuất xây dựng cơ bản thờng có khối lợng lớn, giá trị lớn, thời
gian thi công tơng đối dài.
- Sản xuất xây dựng mang tính thời vụ. Do chịu tác động trực tiếp của môi tr-
ờng tự nhiên nên phải có biện pháp bảo quản máy thi công và vật liệu,
ngoài ra còn có thể gặp nhiều rủi ro bất ngờ (ma gió, bão lụt phải phá đi
làm lại, ngừng thi công) gây thiệt hại, khi đó phải tổ chức theo dõi và
hạch toán phù hợp với nguyên nhân gây ra.
- Sản xuất thi công xây dựng đợc thực hiện trên các địa điểm cố định. Sản
xuất xây dựng cơ bản mang tính chất ổn định, gắn liền với địa điểm xây
dựng, khi hoàn thành thì không nhập kho nh sản phẩm thuộc ngành sản
xuất khác.
- Trong quá trình thi công, các công cụ, dụng cụ, thiết bị phục vụ cho thi
công phải di chuyển. Ngoài ra còn phải có các công trình tạm thời phục vụ

cho công nhân và việc thi công, chi phí chuẩn bị và dọn dẹp mặt bằng thi
công Kế toán cần phản ánh chính xác các chi phí này và tổ chức phân bổ
hợp lý.
II. Chi phí sản xuất và phân loại chi phí sản xuất trong doanh nghiệp
xây lắp
1. Chi phí sản xuất xây lắp
Bất kỳ một doanh nghiệp nào muốn sản xuất kinh doanh cũng phải
có đầy đủ ba yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất đó là: T liêu lao động,
đối tợng lao động và sức lao động. Sự kết hợp ba yếu tố này trong quá
trình sản xuất để tạo ra những sản phẩm, dịch vụ phục vụ cho nhu cầu
của con ngời . Việc tiêu hao một lợng nhất định về các yếu tố trên để
sản xuất ra các sản phẩm và dịch vụ đó gọi là chi phí.
Nh vậy, chi phí sản xuất xây lắp là toàn bộ hao phí về lao động sống
và lao động vật hoá phát sinh trong quá trình XDCB cấu thành nên giá
thành xây lắp (với khối lợng xây lắp đã hoàn thành). Trong điều kiện
nền kinh tế hàng hoá và cơ chế hạch toán kinh doanh mọi chi phí trên
đều đợc thể hiện bằng tiền. Trong đó chi phí về tiền công, BHXH,
BHYT, KPCĐ đợc biểu hiện bằng tiền của hao phí lao động sống, còn
chi phí về khấu hao TSCĐ, nguyên nhiên vật liệu là biểu hiện bằng tiền
của hao phí lao động vật hoá.
CPSX trong doanh nghiệp xây lắp bao gồm nhiều loại khác nhau,
công dụng và mục đích của chúng trong quá trình sản xuất cũng khác
nhau.
2. Phân loại chi phí sản xuất xây lắp
2.1 Phân loại chi phí sản xuất theo yếu tố
Theo cách phân loại này các chi phí có cùng nội dung kinh tế đợc xếp
chung vào cùng một yếu tố không kể chi phí phát sinh ở đâu hay dùng
vào mục đích gì trong quá trình sản xuất. Đối với doanh nghiệp xây lắp
bao gồm các yếu tố chi phí sau;
- Chi phí về nguyên vật liệu bao gồm: vật liệu chính nh xi măng, sắt

thép nhiên liệu nh xăng, dầu và công cụ dụng cụ nh quần áo bảo hộ
lao động.
- Chi phí về nhân công bao gồm: tiền lơng và các khoản trích theo lơng
của công nhân viên.
- Chi phí khấu hao TSCĐ bao gồm toàn bộ số tiền trích khấu hao của
các loại TSCĐ nh: nhà xởng, vật kiến trúc, máy thi công, máy vận
chuyển và các TSCĐ dùng trong quản lý
- Chi phí dịch vụ mua ngoài nh điện nớc, điện thoại
- Chi phí bằng tiền khác
Cách phân loại này cho ta biết tỷ trọng của từng loại chi phí đã chi ra
trong quá trình sản xuất. Từ đó làm cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch,
định mức về vốn lu động trong các thời kỳ và xác định mức tiêu hao vật
chất, thu nhập quốc dân.
2.2 Phân loại chi phí sản xuất theo mục đích và công dụng của chi
phí

- Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: là chi phí các loại vật liệu chính, vật
liệu phụ, vật liệu sử dụng luân chuyển cần thiết để tạo nên sản phẩm xây
lắp
- Chi phí nhân công trực tiếp: là chi phí tiền lơng cơ bản, các khoản phụ
cấp lơng, phụ cấp có tính chất ổn định của công nhân trực tiếp sản xuất
cần thiết để hoàn thành sản phẩm xây lắp
- Chi phí sử dụng máy thi công: là chi phí sử dụng máy để hoàn thành
sản phẩm xây lắp, gồm: chi phí khấu hao máy thi công, chi phí thờng
xuyên máy móc thi công, động lực, tiền lơng của công nhân điều khiển
máy và chi phí khác của máy thi công
- Chi phí sản xuất chung: là chi phí cho bộ máy quản lý thuộc tổ đội, các
khoản trích BHXH, BHYT, KPCĐ
Theo cách phân loại này mỗi loại chi phí thể hiện điều kiện khác nhau của
chi phí sản xuất, thể hiện nơi phát sinh chi phí, đối tợng chịu chi phí. Đồng

thời cách phân loại này tạo điều kiện để xác định mức ảnh hởng của các nhân
tố khác nhau và giá thành sản phẩm phục vụ cho công tác kế hoạch hoá và tính
giá thành sản phẩm.
2.3. Phân loại chi phí sản xuất theo phơng pháp tập hợp chi phí sản
xuất và mối quan hệ với đối tợng chịu chi phí
Theo cách phân loại này chi phí sản xuất đợc chia làm hai loại:
- Chi phí trực tiếp là những chi phí có liên quan trực tiếp với quá trình
sản xuất ra một loại sản phẩm, một công trình nhất định bao gồm
nguyên vật liệu xây dựng, tiền lơng chính của công nhân sản xuất, khấu
hao thiết bị thi công.
- Chi phí gián tiếp là những chi phí có liên quan đến việc sản xuất ra
nhiều loại sản phẩm, nhiều công việc. Kết cấu của chi phí gián tiếp cũng
tơng tự nh chi phí trực tiếp nhng những chi phí này phát sinh ở bộ phận
quản lý đội, phân xởng sản xuất của đơn vị xây lắp, vì vậy kế toán phải
tiến hành phân bổ cho các đối tợng có liên quan theo một tiêu thức thích
hợp.
Cách phân loại này có ý nghĩa đối với việc tập hợp chi phí và phân bổ
chi phí cho các đối tợng một cách hợp lý.
Mỗi loại chi phí trên có tác dụng khác nhau đến khối lợng và chất l-
ợng công trình nên việc định rõ hai loại chi phí này có ý nghĩa thực tiễn
cho việc đánh giá tính hợp lý của chi phí sản xuất và tìm biện pháp
không ngừng giảm chi phí gián tiếp, nâng cao hiệu quả vốn đầu t của
doanh nghiệp, việc đa ra quyết định đầu t vốn vào bộ phận nào là hợp lý
III. Đối tợng và phơng pháp kế toán tập hợp chi phí sản xuất xây lắp
1. Đối tợng tập hợp chi phí sản xuất xây lắp
Đối tợng tập hợp chi phí sản xuất xây lắp là phạm vi, giới hạn mà các
chi phí sản xuất phát sinh đợc tập hợp theo phạm vi giới hạn đó.
Để xác định đợc đối tợng tập hợp chi phí sản xuất ở từng doanh
nghiệp cần căn cứ vào các yếu tố sau :
- Tính chất sản xuất, đặc điểm quy trình công nghệ sản xuất sản phẩm

(sản xuất giản đơn hay phức tạp)
- Loại hình sản xuất: sản xuất đơn chiếc
- Đặc điểm tổ chức sản xuất: có hay không có phân xởng, bộ phận công
trờng, tổ đội thi công
- Yêu cầu và trình độ quản lý của doanh nghiệp
- Đơn vị tính gía thành áp dụng trong doanh nghiệp xây lắp
Dựa vào những căn cứ trên, đối tợng kế toán tập hợp chi phí sản xuất trong
các doanh nghiệp xây lắp thờng đợc xác định là từng công trình, hạng mục
công trình hay theo đơn đặt hàng
2. Phơng pháp tập hợp chi phí sản xuất xây lắp

Chi phí sản xuất xây lắp phát sinh ở các địa điểm xây dựng, lắp đặt khác
nhau, có nội dung kinh tế khác nhau, có mối quan hệ khác nhau đối với
các đối tợng chịu chi phí. Vì vậy có hai phơng pháp tập hợp chi phí cho
các đối tợng nh sau:
- Phơng pháp tập hợp trực tiếp: áp dụng các chi phí có liên quan trực
tiếp đến đối tợng kế toán tập hợp chi phí đã xác định, thờng chỉ liên
quan đến một đối tợng chịu chi phí (một công trình hoặc hạng mục công
trình)
- Phơng pháp phân bổ gián tiếp: áp dụng khi một loại chi phí có liên quan
đến nhiều đối tợng kế toán tập hợp chi phí sản xuất, không thể tập hợp trực
tiếp cho từng đối tợng đợc, do đó phải phân bổ theo tiêu thức hợp lý cho
các đối tợng tập hợp chi phí.
3. Tổ chức kế toán tập hợp chi phí sản xuất xây lắp
3.1 Tài khoản kế toán sử dụng
Theo quy định của chế độ kế toán hiện hành, các doanh nghiệp xây lắp
thực hiện hạch toán hàng tồn kho theo phơng pháp kê khai thờng xuyên,
do đó kế toán tập hợp chi phí sản xuất sử dụng các tài khoản sau:
- TK621: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
- TK622: Chi phí nhân công trực tiếp

- TK623: Chi phí sử dụng máy thi công
- TK627: Chi phí sản xuất chung
- TK154: Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang
Ngoài ra kế toán còn sử dụng một số tài khoản liên quan nh:TK155,
632, 334, 214, 111, 112
3.2 Kế toán tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp xây lắp bao gồm giá thực tế toàn bộ
vật liệu chính, vật liệu phụ, các cấu kiện, các bộ phận kết cấu công trình
sử dụng trong quá trình sản xuất xây lắp từng công trình, hạng mục
công trình. Nó không bao gồm giá trị vật liệu, nhiên liệu sử dụng cho
máy thi công và vật liệu sử dụng cho quản lý đội công trình. Chi phí vật
liệu trực tiếp còn bao gồm cả các chi phí về công cụ, dụng cụ đợc sử
dụng nhiều lần
Vật liệu sử dụng cho công trình, hạng mục công trình nào thì tính
trực tiếp cho công trình, hạng mục công trình đó. Trờng hợp không tách
riêng đợc phải tiến hành phân bổ cho từng công trình, hạng mục công
trình theo định mức tiêu hao vật liệu, hoặc theo khôí lợng thực hiện. Do
đó, để tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp vào đối tợng tập hợp chi
phí sản xuất, có hai phơng pháp:
- Phơng pháp tập hợp trực tiếp: chỉ liên quan đến từng đối tợng tập hợp
chi phí.
- Phơng pháp phân bổ gián tiếp: trờng hợp chi phí nguyên vật liệu trực
tiếp liên quan đến nhiều đối tợng khác nhau không thể tập hợp trực tiếp
cho từng đối tợng. Khi đó sử dụng công thức sau:
C
Ci = x T
i
T
i

Trong đó
C
i
: Chi phí nguyên vật liệu phân bổ cho đối tợng thứ i
C: Tổng chi phí NVL đã tập hợp cần phân bổ
T
i
: Tổng đại lợng tiêu chuẩn dùng để phân bổ
Chi phí nguyên vật liệu chính, nửa thành phẩm mua ngoài
có thể chọn tiêu thức phân bổ là : Chi phí định mức, chi phí kế
hoạch, khối lợng sản phẩm sản xuất.. Để tính toán tập hợp chính
xác, cần xác định số nguyên vật liệu đã lĩnh nhng cha sử dụng hết