Ảnh hưởng của các mức độ bổ sung khoai mì lát trong khẩu phần trên tăng trọng, khả năng tiêu hóa dưỡng chất và hiệu quả kinh tế của thỏ lai​

TR NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG

NGUY N HOÀNG KHA

NH H
NG C A CÁC M C
B SUNG KHOAI
MÌ LÁT TRONG KH U PH N TRÊN T NG TR NG,
KH N NG TIÊU HÓA VÀ HI U QU KINH T C A
TH LAI

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

C n Th , 2010


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

Tên

tài:

NH H
NG C A CÁC M C
B SUNG KHOAI
MÌ LÁT TRONG KH U PH N TRÊN T NG TR NG,
KH N NG TIÊU HÓA VÀ HI U QU KINH T C A
TH LAI

Giáo viên h ng d n:
PGS. TS. Nguy n Th Kim ông

C- nii-Th , 2010

Sinh viên th c hi n:
Nguy n Hoàng Kha
MSSV: 3060600
L p: CN K32


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG
B MÔN CH N NUÔI
------o0o------

NH H
NG C A CÁC M C
B SUNG KHOAI MÌ LÁT TRONG
KH U PH N TRÊN T NG TR NG, KH N NG TIÊU HÓA D
NG

CH T VÀ HI U QU KINH T C A TH LAI

C n Th , ngày .tháng .n m 2010
CÁN B H NG D N

C n Th , ngày .tháng .n m 2010
DUY T B MÔN

PGS.TS. Nguy n Th Kim ông

C n Th , ngày .tháng .n m 2010
DUY T KHOA

- iii-



L I CAM OAN
Tôi xin cam oan
tài này là công trình nghiên c u c a b n thân tơi. Các s li u
trong d tài hoàn toàn trung th c.
tài này không trùng v i các
tài tr c và ch a
t ng
c cơng b
b tk
tài nào. N u có b t c v n
sai xót nào tơi xin hồn
tồn ch u trách nhi m.

Ng

i th c hi n
Ch ký

Nguy n Hoàng Kha

- ii-


L IC MT
Xin cám n PGS TS. Nguy n Th Kim ơng và ã t n tình h ng d n, ng viên và
h tr tơi trong q trình th c hi n tài.
Xin chân thành ghi nh công n q Th y Cơ ã nhi t tình gi ng d y và truy n t
ki n th c t c b n n chun mơn cho tơi có
c ngày hôm nay.
Xin g i l i c m n n K s Nguy n Tr ng Giang, K s Lâm Ph c Thành, K s
ng Hùng C ng ã nhi t tình giúp
tơi trong q trình th c hi n tài.
Xin c m n các b n l p Ch n ni khóa 32 ã giúp
tơi r t nhi u trong cu c s ng và
h c t p.
L i c m n cu i cùng là l i c m n quan tr ng nh t. Con xin c m n cha m và nh ng
ng i thân trong gia ình, tài này k t tinh c a 4 n m dài khó nh c c a cha m
lo
l ng cho con n h c và c ng ng n y ni m hy v ng c u cha m
i v i con.
M t l n n a xin chân thành c m n!

- iii-

TĨM L

C

T tháng 12/2009 n tháng4/2010, chúng tơi th c hi n
tài
nh h ng c a các
m c
b sung khoai mì lát trong kh u ph n trên t ng tr ng, kh n ng tiêu hóa
d ng ch t và hi u qu kinh t c a th lai t i tr i ch n nuôi s 474C/18 khu v c Bình
An, Ph ng Long Hịa, Qu n Bình Th y, Thành ph C n Th . Thí nghi m nh m xác
nh m c
khoai mì lát t i u trong kh u ph n trên t ng tr ng và t l tiêu hóa
d ng ch t c u th lai.
Thí nghi m
c b trí hồn tồn ng u nhiên v i 5 nghi m th c (NT) t ng ng v i 5
kh u ph n thí nghi m và 3 l n l p l i. M i n v thí nghi m g m 1 th
c và 1 th
cái có ngày tu i và tr ng l ng t ng
ng nhau. N m kh u ph n là KML0: khoai
mì lat 0g, KML10: lkoai mì lát 10g, KML20: khoai mì lát 20g, .KML30, KML40: khoai
mì lát 40g.
Qua k t qu thí nghi m cho th y:
L ng v t ch t khô (DM) n vào cao nh t NT ML40 (79,9g/con/ngày) (P<0,001).
m thô (CP) n vào gi a các NT t ng
ng nhau dao ng trong kho ng 10,311,2g/con/ngày, (P>0,05).
L ng NDF n vào th p nh t NT KML30 là 24,7g/con/ngày, cao nh t NT KML0 là
28,0g/con/ngày, (P<0,05).

N ng l ng trao i (ME) tiêu th cao nh t NT KML40 là 0,96MJ/con/ngày, th p
nh t NT KML0 là 0,56MJ/con/ngày, (P<0,001).
K t qu t ng tr ng và hi u qu kinh t t t nh t nghi m th c KML40 (24,1g/con/ngày
và 10,228 ngàn ng), cao h n có y ngh a th ng kê (P<0,05 ) so v i nghi m th c
KML0.
Qua k t qu trên thì nghi m th c KML40 (b sung khoai mì lát 40g, c lơng tây 270g,
bã u nành 150g, u nành ly trích 7g) cho t ng tr ng tôta nh t và hi u qu kinh t
cao nh t.

- iv-


M CL C
L I CAM OAN................................................................................................i
L I C M T .................................................................................................... ii
TÓM L T ..................................................................................................... iii
DANH SÁCH CH VI T T T .......................................................................vi
DANH SÁCH B NG...................................................................................... vii
DANH SÁCH BI U
................................................................................ viii
DANH SÁCH HÌNH ........................................................................................xi
CH

CH

NG 1

TV N

....................................................................................... 1

NG 2 C S LÝ LU N.............................................................. 2

2.1 M T S GI NG TH
VI T NAM........................................................2
2.1.1 Th n i.......................................................................................................2
2.1.2 Th New Zealand tr ng ............................................................................2
2.1.3 Th California ...........................................................................................2
2.1.4 Th Panon..................................................................................................3
2.1.5 Th lai .......................................................................................................3
2.2
C I M SINH H C ..............................................................................3
2.2.1 B x ng ...................................................................................................3
2.2.2 C quan hơ h p..........................................................................................3
2.2.3 C quan tiêu hóa.......................................................................................3
2.2.4
c i m tiêu hóa.....................................................................................4
2.3 VÀI NÉT V TIÊU HĨA TH ...................................................................5
2.3.1 S tiêu hóa protein.....................................................................................5
2.3.2 S bi n d ng Nit trong manh tràng.......................................................5
2.3.3 Phân m m và s tiêu hóa protein ..............................................................6
2.3.4 X và s bi n d ng manh tràng ...........................................................6
2.3.5 S tiêu hóa tinh b t....................................................................................7
2.3.6 S tiêu hóa ch t béo .................................................................................8
2.4 KH N NG S NN XU T.........................................................................8
2.4.1 Kh n ng sinh tr ng ................................................................................8
2.4.2 Kh n ng cho th t.......................................................................................9
2.5 NHU C U DINH D NG .........................................................................9
2.5.1 X và nhu c u x .......................................................................................9
2.5.2 Nhu c u n ng l ng ..................................................................................9

2.5.3 Nhu c u protein .......................................................................................11

- v-


2.5.4 Nhu c u n c u ng c a th .....................................................................11
2.6 TH C N .................................................................................................12
2.6.1 Khoai mì lát .............................................................................................12
2.6.2 u nành ly trích .....................................................................................12
2.6.3 Bã u nành .............................................................................................13
2.6.4 C lông tây ..............................................................................................13

CH

NG 3 PH

NG TI N VÀ PH

NG PHÁP THÍ NGHI M . 15

3.1. PH NG TI N NGHIÊN C U ..............................................................15
3.1.1. a i m và th i gian nghiên c u ..........................................................15
3.1.2 Chu ng ni th thí nghi m....................................................................15
3.1.3 ng v t thí nghi m ................................................................................15
3.1.4 Th c n thí nghi m..................................................................................15
3.2. PH NG PHÁP TI N HÀNH ...............................................................17
3.2.1. B trí thí nghi m.....................................................................................17
3.2.2. Ph ng pháp ti n hành ...........................................................................17
3.2.3 Các ch tiêu theo dõi ................................................................................18
3.2.4 Ph ng pháp phân tích và x lý s li u ..................................................19

CH

NG 4 K T QU TH O LU N ................................................ 20

4.1 THÍ NGHI M NI D NG..................................................................20
4.1.1 Thành ph n hóa h c c a th c li u th c n s d ng trong giai o n
thí nghi m nuôi d ng .....................................................................................20
4.1.2 L ng th c n và d ng ch t tiêu th c a th trong giai o n thí
nghi m ni d ng...........................................................................................21
4.1.3 T ng tr ng, h s chuy n hóa th c n và hi u qu kinh t c a th
thí nghi m ........................................................................................................24
4.2 THÍ NGHI M TIÊU HĨA.........................................................................26
4.2.1 Thành ph n hóa h c c a th c li u th c n s d ng trong
giai o n thí nghi m tiêu hóa d ng ch t ........................................................26
4.2.2 L

ng d

ng ch t tiêu th trong giai o n thí nghi m tiêu hóa....................... 27

4.2.3 T l tiêu hóa d ng ch t và cân b ng nit c a th thí nghi m ............28
CH NG 5 K T LU N D NGH ...............................................................30
5.1 K T LU N ................................................................................................30
5.2
NGH ...................................................................................................30
TÀI LI U THAM KH O ................................................................................31
PH CH NG

- vi-

DANH SÁCH CH
KML: khoai mì lát
B N: bã

u nành

CLT: c lơng tây
NLT:

u nành ly trích

DM: v t ch t khơ
OM: v t ch t h u c
CP:

m thô

EE: ch t béo
CF: x thơ
NDF: x trung tính
Ash: khống t ng s
ME: n ng l

ng trao

i

DMD: t l tiêu hoá v t ch t khơ

OMD: t l tiêu hố v t ch t h u c
CPD: t l tiêu hố

m thơ

NDFD: t l tiêu hố x trung tính
TLTH: t l tiêu hố
FCR: h s chuy n hoá th c n
TL TN: tr ng l

ng

u thí nghi m

TLCTN: tr ng l

ng cu i thí nghi m

T : th c n

- vii-

VI T T T


DANH SÁCH B NG

B ng 1: So sánh t l dung tích c a các ph n
ng tiêu hố
c a các gia súc (%) .................................................................................. 4

B ng 2: Thành ph n hóa h c c a hai lo i phân th ................................. 5
B ng 3: Nhu c u c b n c a th ............................................................ 10
B ng 4: Nhu c u duy trì c a th ............................................................ 11
B ng 5: Nhu c u dinh d ng c a th theo th tr ng ............................. 11
B ng 6: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d ng c a
khoai mì lát (%) ..................................................................................... 12
B ng 7: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d ng c a
u nành ly trích (%) ............................................................................. 13
B ng 8: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d ng c a
bã u nành(%)...................................................................................... 13
B ng 9: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d ng c a
c lông tây (%) ...................................................................................... 14
B ng 10: Công th c kh u ph n th c n c a thí nghi m ........................ 17
B ng 11: Thành ph n hóa h c c a kh u ph n thí nghi m ..................... 17
B ng 12: Thành ph n hóa h c c a th c n s d ng trong
thí nghi m ni d ng (%DM) ............................................................. 20
B ng 13: L ng th c n và d ng ch t tiêu th c a th
thí nghi m giai o n thí nghi m ni d ng (g/con/ngày)................. 21
B ng 14: T ng tr ng, h s chuy n hóa th c n và hi u qu
kinh t th thí nghi m............................................................................ 24
B ng 15: Thành ph n hóa h c c a th c n s d ng trong
giai o n thí nghi m tiêu hóa (%DM) ................................................... 26
B ng 16: L ng th c n và d ng ch t tiêu th c a th trong
giai o n thí nghi m tiêu hóa (g/con/ngày)........................................ 27
B ng 17: T l tiêu hóa d ng ch t và cân b ng nit c a
th trong thí nghi m .............................................................................. 28

- viii-

DANH SÁCH BI U
Bi u
1: L ng DM, OM, CP n vào trong thí nghi m ni d ng .. 22
Bi u
2: M i quan h gi a l ng KML tiêu th và t ng tr ng c a
th thí nghi m........................................................................................ 25

- ix-


DANG SÁCH HÌNH

Hình 1: Khoai mì lát .............................................................................. 16
Hình 2: Bã

u nành .............................................................................. 16

Hình 3: C lơng tây ............................................................................... 16
Hình 4:

u nành ly trích ...................................................................... 16

Hình 5: Thí nghi m tiêu hóa.................................................................. 27
Hình 6: Th

ang n khoai mì ............................................................... 27

- x-

CH

NG 1

TV N

Trong nh ng n m g n ây, ngành ch n nuôi g p nhi u d ch b nh: cúm gia c m, l
m m long móng, tai xanh heo, làm nh h ng khơng ít n tình hình ch n ni.
Tuy nhiên ch n ni th phát tri n khá t t,
c nuôi r ng rãi kh p c n c và th t th
c ng
c a vào h th ng siêu th .
Th t th có giá tr dinh d ng cao ( m 21%), h n h n m t s lo i th t khác nh heo
17%, gà 19,5% và t bi t ít béo 8%, so v i th t heo là 21% và gà 12% (Nguy n V n
Thu, 2004). Hàm l ng cholesterol r t th p nên th t th t t cho ng i già và tr em . t
bi t, ch a th y có b nh truy n nhi m nào c a th lây sang ng i ( inh V n Bình và Ngơ
Ti n D ng, 2004). Thêm vào ó, chi phí u t nuôi th th p, th c n ch y u là rau, c
t nhiên, s n ph m và ph ph m nơng nghi p nh : khoai mì, u nành ly trích, bã u
nành, bã bia, nh ng lo i th c n này n c ta r t d i dào.
Khoai mì là lo i cây l y c
c tr ng r t ph bi n n c ta. Sau khi thu ho ch d ng
c t i, khoai mì
c s ch thành nh ng lát khơ hay thành b t, i u này giúp b o qu n
c khoai mì r t lâu mà ch t l ng c ng r t n nh. Khoai mì
c s d ng trong
nhi u l nh v c khác nhau nh : làm th c ph m, làm nguyên li u trong các ngành d c
ph m, ch bi n và m t l ng không nh
c dùng làm th c n trong ch n nuôi nh :
heo, gà, th , cá, Theo báo cáo c a Lâm Thanh Bình (2008) s d ng khoai mì lát
ni th v béo cho k t qu t ng tr ng 19,2 (g/con/ngày). Tuy nhiên ch a có nghiên c u

xác nh m c t i u c a khoai mì lát trong kh u ph n ni th t ng tr ng.
Vì v y, kh o sát nh h ng c a khoai mì lát trong kh u ph n ni th trong giai o n
t ng tr ng. Chúng tôi ti n hành thí nghi m
nh h ng c a các m c
b sung
khoai mì lát trong kh u ph n trên t ng tr ng, kh n ng tiêu hóa d ng ch t và hi u
qu kinh t c a th lai
M c ích c a

tài nh m:

Xác

nh m c

khoai mì lát b sung t i u trong kh u ph n trên t ng tr ng.

Xác

nh hi u qu kinh t khi s d ng khoai mì lát

Xác

nh t l tiêu hóa d

ni th .

ng ch t c a các nghi m th c trong thí nghi m.

T ó, có th khuy n cáo k t qu

t
c cho ng i ch n ni. Nh m góp ph n phát
tri n ch n nuôi th và t ng thu nh p c i thi n i s ng gia ình.

-1-


CH
2.1 M T S

GI NG TH

NG 2 C

S

LÝ LU N

VI T NAM

2.1.1 Th n i
Nhóm th
Vi t Nam
c du nh p t Pháp vào kho ng t 70-80 n m tr c ây
(Nguy n V n Thu, 2004). Chúng ã
c lai t o gi a nhi u gi ng khác nhau, nên ã
có nhi u hình d ng v ngo i hình th vóc, ph n l n có màu lông ng n, màu vàng tr ng
m c, ánh b c, khoang tr ng en, tr ng vàng, tr ng xám có th tr ng khơng q 2kg,
ng i ta th ng g i tên theo màu s c lông. M t vài n i có các gi ng th lơng xù màu
tr ng do có màu c a gi ng Angora.

Th xám và en
c lai t o trung tâm nghiên c u Dê Th S n Tây, ây là gi ng th t m trung,
n ng 3,8-4,5kg lúc tr ng thành, th en có màu lơng en tuy n. Th xám có màu lơng
xám tro, d i b ng h i sáng h n. C 2 gi ng u có m t en, tai và u ng n, nh . Hai
gi ng th này t ng tr ng nhanh, 4 tháng tu i t 2-2,5kg, cho t l th t x 48-50%
(Nguy n Ng c Nam, 1983).
2.1.2 Th New Zealand tr ng
Gi ng th này
c nuôi nhi u n c và ph bi n nhi u n i trên th gi i và
c
nh p vào Vi t Nam t Hungari n m 1978 do kh n ng thích nghi v i các i u ki n
s ng cao. Gi ng th này có tồn thân màu tr ng, lơng dày, m t
nh hịn ng c, có
t m vóc trung bình, th tr ng thành n ng kho ng 4,5-5kg.
M i n m th
trung bình 5-6 l a m i l a
trung bình t 6 -7 con. Nh v y i v i
gi ng th này m t th cái trung bình cho 20-30 con/n m. Th cai s a th ng
c
ni v béo n 90 ngày tu i thì gi t th t. Nh v y m t th m m t n m có th s n xu t
t 30-45kg tr ng l ng s ng n u ni t t có th
t 60-90kg và thêm t 20 30 t m
lông da (Nguy n V n Thu, 2004).
2.1.3 Th Californian
Nh p vào Vi t Nam t Hungari n m 1978 và 2000.
c t o thành do lai gi a th
Chinchila, th Nga và New Zealand. Là gi ng th th t, kh i l ng trung bình 4.5-5kg,
t l th t x cao 55-60%, lông tr ng nh ng tai m i, b n chân và i có i m màu en,
vào mùa l nh l p lông en s m h n và nh t vào mùa hè. Kh n ng sinh s n t ng t
th New Zealand (Hoàng Th Xuân Mai, 2005).

- 2-


2.1.4 Th Panon
Là m t dòng c a gi ng New Zealand,
c nh p vào Vi t Nam n m 2000 t Hungari,
ngo i hình gi ng New Zealand nh ng t ng tr ng và kh i l ng tr ng thành cao: 5,56,2kg/con (Hoàng Th Xuân Mai, 2005).
2.1.5 Th lai
Th
c ngo i New Zealand, Panon và California lai v i th cái en, Xám và th C
cho con lai F1, F2 s c t ng tr ng cao h n th n i 25-30% và sinh s n cao h n 15-20%.
Con lai thích ng r t t t v i i u ki n ch n nuôi gia ình.
2.2

C I M SINH H C

2.2.1 B x

ng

Thơng th

ng ng

i ta phân bi t x

ng chính (mình) và x

ng ph (t chi) c a th .

Khác h n v i các thú n th t (chó, mèo) th có b x ng l n. C u trúc t chi thích h p
cho vi c nh y. H th ng c m nh m c a chi sau (mông, c b p ùi) giúp th ch y tr n
m t cách d dàng b ng cách nh y h n là ch y.
2.2.2 C quan hô h p
Ph i th
c c u t o t nhi u thu , cùng v i tim, chi m h u h t xoang ng c. Ph i
c g n vào c hoành, c này chèn lên s n cu i, phân cách l ng ng c và b ng, khi
ho t ng cho phép th hít vào, th ra. C hồnh r t quan tr ng i v i hô h p c a th .
Th r t nh y c m v i ngo i c nh, thân nhi t c a th thay i theo nhi t
mơi tr ng,
do th có ít tuy n m hôi, c th th i nhi t ch y u qua
ng hô h p. Khi nhi t
0
môi tr ng t ng cao (> 35 C) kéo dài thì nh p th c a th nhanh và nơng th i nhi t,
do ó d b c m nóng. n c ta nhi t
thích h p nh t v i th
kho ng 20-28,50C
(Hoàng Th Xuân Mai, 2005).
Th th r t nh , không ti ng ng, ch th y thành b ng dao
th ng t n s hô h p kho ng 60-90 l n/phút.
2.2.3 C

ng theo nh p th , bình

quan tiêu hóa

c i mc ut o
ng tiêu hóa th : d dày n, co giãn t t nh ng co bóp r t y u;
ng ru t dài 4-6 m, manh tràng l n h n d dày có kh n ng tiêu hóa ch t x nh h

vi sinh v t, k t tràng
c chia thành 2 ph n: ph n trên có nhi u l p vân cu n sóng,
ph n d i nh n tr n.

- 3-


T l dung tích c a các ph n
ng tiêu hóa c a th c ng khác bi t so v i các loài gia
súc khác. D dày c a bò l n nh t (71%) so v i t ng dung tích
ng tiêu hóa c a nó.
Cịn th , manh tràng l n nh t (49%), c th b ng 2.
B ng 1: So sánh t l dung tích c a các ph n

Tên o n
D dày
Ru t non
Manh tràng
Ru t già
T ng s

ng tiêu hóa

Ng a
9,00
30,0
16,0
45,0
100

ng tiêu hố c a các gia súc (%)

Bò
71,0
19,0
3,00
7,00
100

Heo
29,0
33,0
6,00
32,0
100

Th
34,0
11,0
49,0
6,00
100

Ngu n: (Nguy n Quang S c và inh V n Bình, 2000)

pH c a các ph n
ng tiêu hoá th c ng khác nhau: d dày r t chua, pH trung
bình là 2,2. V t ch t khô c a ch t ch a d dày ph thu c vào d ng th c n, trung bình
17%. Ch t ch a ru t non có pH = 7,2-7,9. Manh tràng có pH = 6, v t ch t khơ là 23%.
K t tràng có pH = 6,6. D ch m t và tuy n t y có tác d ng cân b ng pH c a ru t non.

T ng s vi khu n trong manh tràng là cao nh t. Ho t ng lên men c a vi khu n trong
môi tr ng h i chua s t o nên
c nhi u axit béo bay h i t ch t cellulose.
2.2.4

c i m tiêu hóa

ng v t n c ch có th tiêu hóa ch t x t th c n th c v t b ng quá trình lên men
vi khu n. Quá trình này
ng v t nhai l i x y ra d dày và ph n u ru t non. th
và ng a thì x y ra manh tràng và ru t già. Trong các tr ng h p trên, s tiêu hoá tinh
b t t o thành axit béo và h p th vào
ng máu thì u gi ng nhau. Nh ng riêng s
h p th axit amin thì có khác nhau:
ng v t nhai l i axit amin phân h y và h p th
ngay d múi kh và ru t non. n ph n ru t già, t manh tràng axit amin khơng có
kh n ng h p th
c. Th ã b sung s khi m khuy t ó b ng hi n t ng sinh lý n
phân m m (Caecotrophia).
Trong
ng ru t c a th t o thành hai lo i phân: Lo i phân bình th ng viên trịn,
c ng, th khơng n thì g i là phân c ng. Còn m t lo i phân m m, nhi u viên nh , m n,
dính k t vào nhau, khi th i ra n h u mơn thì th ng
c th cúi xu ng n ngay,
nu t d ng vào d dày và tr n l n v i ch t ch a d dày, y d n vào ru t non và
c
h p thu các ch t dinh d ng
ó, c bi t là vitamin B, tr ng h p này g i là th n
phân l i.

- 4-


B ng 2: Thành ph n hóa h c c a hai lo i phân th

Thành ph n hoá h c

Phân c ng

Phân m m

V t ch t khô (%)

58,3

27,1

Protein thơ (%)

13,1

29,5

Ch t béo thơ (%)

2,60

2,40

Ch t x thơ (%)

37,8

22,0

Khống t ng s (%)

8,90

10,8

Chi t ch t không

37,7

35,1

m (%)

Ngu n: (Nguy n V n Thu, 2004)

Phân c ng có v t ch t khô cao h n, nh ng hàm l ng protein l i nh h n phân m m.
Th con cịn bú m khơng có hi n t ng n phân, hi n t ng này ch b t u hình
thành khi th
n 3 tu n tu i. Phân c ng còn g i là phân ban ngày, phân m m còn g i
là phân ban êm. Nh v y th n phân m m trong môi tr ng yên t nh.
2.3 VÀI NÉT V TIÊU HÓA TH
2.3.1 S tiêu hóa protein
Theo Henschell (1973) nh ng enzyme phân gi i protein c a th
c hoàn thi n vào

kho ng 4 tu n tu i và s phát tri n c a nó l thu c ch y u vào s phát tri n c a tuy n
n i ti t và ít nhi u c ng b nh h ng b i kh u ph n.
T l tiêu hóa c a th tr ng thành có m i liên h v i ngu n protein (Maertens and De
Groote, 1984). Theo cách này thì protein n t th c n h n h p và h t ng c c thì tiêu
hóa t t (cao h n 70%), trong khi ó protein ít nhi u có liên k t v i x thì có giá tr th p
h n (55-70%) nh ng cao h n nh ng loài d dày n khác (t l tiêu hóa protein c a c
linh l ng và b t c
heo và gia c m l n l t là 30 và 50% (Just and Jorgensen, 1985;
Green, 1987).
2.3.2 S bi n d

ng Nit trong manh tràng

NH3 là s n ph m chính cu i cùng c a s bi n i Nit trong manh tràng, nh là m t
ngu n Nit chính cho s t ng h p protein c a vi sinh v t. Gi ng nh nh ng ng v t
nhai l i, NH3 trong manh tràng th
n t s bi n d ng c a urê máu (kho ng 25%
NH3 trong manh tràng (Forsythe and Parker, 1985) và n t s phân h y th c n c a
kh u ph n. Ngồi ra Nit cịn có ngu n g c t s n i sinh c a nh ng vi sinh v t manh
tràng, làm gia t ng ho t ng phân gi i protein (Makkar and Singh,1987).

- 5-


N ng
NH3 trong manh tràng t 6-8,5 mg/100ml ch t ch a manh tràng trong kh u
ph n th c t (Carabano et al., 1988), hàm l ng này d ng nh
cho s t ng h p
protein c a vi sinh v t khi so sánh v i ng v t nhai l i, có ý ki n cho r ng n ng l ng
thì gi i h n h n cho s t ng tr ng t i u c a vi sinh v t trong manh tràng (Just,

1983). Trong các tr ng h p này m c dù NH3 trong manh tràng có th là y u t gi i
h n cho s t ng tr ng c a vi sinh v t thì ngu n urê cung c p không áp ng
c nhu
c u (King, 1971) b i vì urê
c th y phân và h p thu nh NH3 tr c khi n manh
tràng d n n gia t ng Nit trong n c ti u. H n th n a s gia t ng NH3 trong manh
tràng làm pH cao h n m c t i u vì th làm t ng nhanh s xáo tr n tiêu hóa.
2.3.3 Phân m m và s tiêu hóa protein
S óng góp ch y u c a hi n t ng n phân m m nh là m t ngu n cung c p protein
quan tr ng cho th . Th n phân m m 1 l n m t ngày, phân m m
c gi l i trong d
dày t 6-8 gi ph thu c vào màng bao b o v chúng thoát kh i s phá v c a q
trình tiêu hóa. Trong khi ó thì vi sinh v t ti p t c quá trình lên men c a chúng s n
xu t ra m t l ng l n acid lactic. Cu i cùng màng bao b h y i và phân m m i vào
s tiêu hóa bình th ng (Griffiths and Davies, 1963).
Protein cung c p t phân m m thay i t 10% (Spreadbury, 1978) n 55% (Haresigs,
1989) c a t ng l ng protein n vào tùy thu c vào th c li u th c n
c s d ng.
Trong kh u ph n th c t ngu n protein cung c p t phân m m kho ng 18% trong t ng
protein n vào. M t trong nh ng thu n l i chính c a hi n t ng n phân là nh h ng
tích c c n s tiêu hóa trong kh u ph n. Theo Stephens (1977) t l tiêu hóa protein
t ng t 5-20% là k t qu c a hi n t ng n phân, s gia t ng n giá tr cao nh t khi
protein trong th c n h n h p th p.
M c dù có m t vài s li u v thành ph n c a acid amin và s óng góp c a phân m m,
nó rõ ràng là m t ngu n t t v lysine và methionin là nh ng acid amin th ng gi i h n
trong kh u ph n th . Phân m m c ng là m t ngu n quan tr ng cung c p vitamin B,
K và có th t n d ng m t s khoáng ch t nh s t. M c dù vitamin B cung c p có th
cho s s n xu t c a th theo cách nuôi truy n th ng nh ng c n cung c p thêm
vitamin t ng h p và khoáng cho th nuôi t p trung (Harris et al., 1983).
2.3.4 X và s bi n d

ng

manh tràng

Ngu n n ng l ng cung c p t x th ng th p trong kh u ph n (ít h n 5% t ng n ng
l ng tiêu hóa c a kh u ph n). N i ây x trung bình tiêu hóa kho ng 17% (De Blas et
al., 1986).

- 6-


Tuy nhiên, lo i x
c bi t và hòa tan trong manh tràng
c lên men ch y u b ng vi
sinh v t t o ra acid béo bay h i (VFA). Theo Carabano (1988) thì n ng l ng là m t
y u t gi i h n cho s t ng tr ng c a vi sinh v t manh tràng. Acid propionic
cs n
xu t thì r t th p (8% trong t ng s ). V i acid acetic chi m s l ng l n (73%) và cao
h nm c
c a acid butyric (17%). Thành ph n c a VFA trong manh tràng thay i
r t l n t 34,5 µmol/gam DM n 351 µmol/gam DM. Tuy nhiên, c ng có th k t lu n
r ng các y u t
c
c p trên thích h p làm gia t ng th i gian l u gi th c n
trong ru t c ng làm gia t ng thành ph n c a VFA trong manh tràng, c bi t là acid
acetic khi tiêu hóa nhi u x , và acid butyric khi tiêu hóa ngu n x ít trong kh u ph n
(nh h n 14% CF/DM) làm pH trong manh tràng gi m.
M t vài tác gi khác (Borriello and Carman, 1983; Rolfe, 1984; Toofanian and
Hammen, 1986) c ng ch ra s bi n i trong manh tràng và s t ng tr ng c a nh ng

vi sinh v t gây b nh khác t o c h i cho s xáo tr n tiêu hóa. Tuy nhiên, nh ng nghiên
c u khác r t c n thi t
hi u
c nh h ng c a kh u ph n v s bi n d ng c a
n ng l ng trong manh tràng. Thành ph n hóa h c c a nh ng th c n tiêu hóa nhi u
h n x có th óng vai trò quan tr ng trong s s n xu t VFA. T nh ng k t qu
t
c u tiên ch ra r ng có m t vài m c
khác nhau gi a ngu n n ng l ng
c
cung c p t x (kho ng 5% n ng l ng c a kh u ph n) và n ng l ng cung c p t
VFA thì kho ng 12-40% c a nhu c u n ng l ng cho nhu c u duy trì th tr ng
thành (Hoover and Heitmann, 1972; Marty and Vernay, 1984).
2.3.5 S tiêu hóa tinh b t
Do nguyên nhân c a vi c nuôi t p trung, th
c cho n nh ng kh u ph n có dinh
d ng cao và vì th nó bao g m m c
cao c a h t ng c c và tinh b t h n cách nuôi
truy n th ng. Nh ng i u này
c ch ng minh b i Cheek and Patton (1980) là vi c
t ng s th y phân ngu n tinh b t trong kh u ph n cùng v i kh n ng di chuy n nhanh
c a s tiêu hóa th c n có th là ngu n cung c p tinh b t quan tr ng cho vi sinh v t
manh tràng, gây nên hi n t ng lên men làm t ng nhanh s xáo tr n tiêu hóa.
Wolter et al. (1980) ch ra r ng kho ng 70% tinh b t kh u ph n n ru t non không
qua s phân rã. i u này ch ra r ng pH c a d dày th p làm cho enzym khơng n
nh. Ngồi ra có kho ng 85% tinh b t
c tiêu hóa tr c manh tràng v i kh u ph n
g m 35% h t ng c c. Th cai s a d ng nh nh y c m v i tinh b t thoát qua ru t sau
b i vì h th ng enzym tuy n t y v n còn non n t và ch phát tri n nhanh lúc th 3-4
tu n tu i. Theo cách này De Blas (1986) ã ch ra r ng th 28 ngày tu i thì tinh b t

h i tràng kho ng 4% v i kh u ph n g m 30% tinh b t. Trong khi ó th tr ng

- 7-


thành, giá tr này th p h n 0,5%. S quan sát này là m t th c t quan tr ng
xáo tr n tiêu hóa trong su t tu n l
u sau cai s a (28-40 ngày tu i).

hi u v

Lee et al. (1985) ã ch ra r ng t l tiêu hóa c a tinh b t l thu c vào ngu n c a nó
c ng nh cách nuôi d ng. Tuy nhiên, Santoma et al. (1987) không th y s khác nhau
gi a t l ch t, t ng tr ng, t l chuy n hóa th c n, t l tiêu hóa v t ch t khô, v t ch t
h u c và tiêu hóa protein khi s d ng kh u ph n l n h n 33% c a nh ng h t ng c c
khác nhau (lúa mì, ngơ, lúa m ch).
2.3.6 S tiêu hóa ch t béo
Kh u ph n c a th bình th ng có ch a x , ch t béo thì thi t y u cho s gia t ng
ngu n n ng l ng. Có r t ít s li u v s tiêu hóa ch t béo th . Nh ng k t qu c a s
tiêu hóa c ng xác nh r ng th c ng gi ng nh nh ng ng v t d dày n khác. Theo
cách này Maertens and De Groote (1984) và Santoma et al. (1989) ã tìm th y m i
quan h tích c c gi a m c
c a acid béo ch a bão hòa. Và t l tiêu hóa c a chúng
c ng gi ng nh
heo và gia c m. Nh ng tác gi này c ng ch ra r ng có s
il p
gi a m c ch t béo c a kh u ph n và t l tiêu hóa ch t béo bão hịa.
Santoma (1989) ã phát hi n hi u qu
c bi t c a ch t béo, i u này gi ng nh
gia

c m (Mateos and Sell, 1981) và
c gi i thích là t l tiêu hóa c a nh ng thành ph n
không ph i là béo t ng 5,8% khi ch t béo
c thêm vào trên 3%.
2.4 KH N NG S N XU T
2.4.1 Kh n ng sinh tr
- Sinh tr

ng

ng và phát tri n trong th i k bú m

Tác ng nh h ng n sinh tr ng c a th bú m b t u ngay t khi cịn t cung.
Ch m sóc th ch a là y u t quan tr ng n s phát tri n c a thai và ch t l ng c a
thai nh h ng n sinh tr ng c a th con sau này. N u th cái có ch a mà không
c cung c p dinh d ng t t, con m ph i s d ng dinh d ng c a b n thân nuôi thai,
làm suy nh c c th m và s c s ng àn con c ng gi m sút vì s a m kém.
Th con theo m r t nh y c m v i mơi tr ng bên ngồi, c bi t là nhi t . N u
nhi t
cao ho c th p h n so v i nhu c u (25-280C), th con ít ho t ng, khơng
mu n bú m , da nh n nheo, bi n màu, t l ch t cao.
Th s sinh n ng 45-55g,
h n, khơng có lông, ch a m m t. Sau m t tu n b lông
m n, m ng ã ph h t mình. Th con m m t vào 9-12 ngày tu i. Th
nhi u con thì
khi th con t 200-300g ã ra kh i
, t p n th c n c a m .

- 8-

- Sinh tr

ng và phát tri n c a th sau cai s a

Th sau cai s a vài ngày thích ng ngay v i mơi tr ng m i. Nh ng cá th t t, kh e
m nh thì l n nhanh. Ph thu c vào gi ng và ch
nuôi d ng, mà t c
sinh tr ng
và th i gian t t i kh i l ng xu t th t có khác nhau. Lúc 10-12 tu n tu i, th
t kh i
l ng 1,8-2,2kg. Sau tu n tu i 12-14, t c t ng tr ng c a th gi m d n.
Kh n ng t ng tr ng c a cá th
c l p v i h s di truy n giai o n 7-11 tu n tu i.
giai o n này, th con c ng ít b tác ng c a môi tr ng sau cai s a. T 12 tu n
tu i, th t ng tr ng b t u gi m, c th lúc này ã b t u phát d c. Cho nên, vi c xác
nh kh n ng t ng tr ng cá th giai o n 7-11 tu n tu i làm c s ch n gi ng v tính
sinh tr ng là phù h p và quan tr ng nh t.
2.4.2 Kh n ng cho th t
Th
nhanh, n u nuôi d ng t t m i th cái m i n m
6-7 l a, m i l a 6-7 con,
sau 3 tháng nuôi kh i l ng gi t th t 1,7-2 kg, nh v y m t th m có th s n xu t 7080kg th t th /n m.
Th cho t l th t x 46-49%, t l th t l c/th t x là 85-86%. Th t th giàu và cân i
ch t dinh d ng: t l
m 21%, m 10%, khống 1,2%. Ngồi nh ng kh n ng s n
xu t trên, th cịn có kh n ng cung c p lông da s n xu t qu n áo, m lơng. Th cịn
c dùng làm ng v t ki m nghi m thu c và ch vaccin trong y h c.
2.5 NHU C U DINH D

NG

2.5.1 X và nhu c u x
Ch t x thô là thành ph n không th thi u
c i v i sinh lý tiêu hóa c a th . X
kích thích s ho t ng c a
ng tiêu hóa và nhu ng ru t bình th ng, tác ng t t
n quá trình lên men c a vi khu n manh tràng. Nhi u k t qu nghiên c u cho th y:
n u cho th n th c n ít x (d i 8%) th s b tiêu ch y. Nhu c u t i thi u v x thô
là 12% trong kh u ph n n c a th . Hàm l ng x thô phù h p nh t là 13-15%. Nh ng
n u t ng t l x thô lên 16% s gi m m c t ng tr ng và kh n ng s d ng th c n c a
th . Riêng th gi ng tr ng thành có th s d ng
c kh u ph n n có ph n x thơ
cao h n (16-18%). Cung c p x thô cho th có th theo d ng c , lá xanh, khơ ho c
d ng b t nghi n nh 2-5mm, tr n vào th c n h n h p
óng viên ho c d ng b t.

- 9-


2.5.2 Nhu c u n ng l

ng

Qua nhi u k t qu nghiên c u cho th y nhu c u n ng l ng c n thi t cho 1kg t ng
tr ng thay i t 16-40MJ. Lúc 3 tu n tu i là 16MJ, 20 tu n tu i c n 40MJ. Nhu c u
n ng l ng c a 1kg th h u b là 600-700KJ (140-170 Kcal) t ng
ng v i 25-35g
tinh b t (Nguy n Quang S c và inh V n Bình, 2000).
Nhu c u n ng l ng cho t ng tr ng còn ph thu c vào nhi u y u t khác nhau: khí h u,

t l dinh d ng (n ng l ng, protein, axit min), x , tr ng thái s c kh e Ch t b t
ng có nhi u trong th c n h t ng c c, khoai, s n Nh ng ch t này trong q trình
tiêu hóa s
c phân gi i thành
ng cung c p n ng l ng cho c th .
i v i th
con sau cai s a trong th i kì v béo thì c n t ng d n l ng tinh b t. i v i th h u b
(4-6 tháng tu i) và con cái gi ng ch a sinh
thì ph i kh ng ch l ng tinh b t
tránh s vô sinh do quá béo. n khi th
và ni con trong vịng 20 ngày u thì
ph i t ng l ng tinh b t g p 2-3 l n so khi có ch a b i vì con m v a ph i ph c h i
s c kh e, v a ph i s n xu t s a nuôi con.
n khi s c ti t s a gi m (sau khi
20
ngày) thì nhu c u tinh b t ít h n (Nguy n Quang S c và inh V n Bình, 2000).
Theo Robert (2001) thì th có kh n ng i u ch nh m c n vào cho phù h p v i nhu
c u n ng l ng nh ng c ng áp ng
nhu c u protein c a chúng. N u protein d
th a quá m c thì th gi m ho t ng n vào trong giai o n này.
Nhu c u n ng l

ng g m có 3 ph n:

- Nhu c u c b n
Nhu c u này có th xác nh trong tình tr ng th khơng s n xu t và ho t ng trong 24
gi theo nghiên c u c a Nguy n V n Thu (2004) các lo i th có tr ng l ng khác
nhau.
B ng 3: Nhu c u c b n c a th
Th tr ng (kg) Nhu c u c b n (kcal)

1,5
80
2,0
100
2,5
120

Th tr ng (kg)
3,0
3,5
4,5

Nhu c u c b n (kcal)
140
180
200

Ngu n: (Nguy n V n Thu, 2004)

- Nhu c u duy trì
c xác nh là nhu c u c b n và c ng thêm v i m t s n ng l ng c n thi t nh n
u ng, tiêu hóa và nh ng ho t ng sinh lý khác nh ng không s n xu t. Nhu c u này có
th tính b ng cách nhân ôi nhu c u c b n, nên k t qu nh sau:

- 10-


B ng 4: Nhu c u duy trì c a th
Th tr ng (kg)
1,5

2,0
2,5

Nhu c u c b n (kcal)
160
200
240

Th tr ng kg)
3,0
3,5
4,5

Nhu c u c b n (kcal)
280
360
480

Ngu n: (Nguy n V n Thu, 2004)

2.5.3 Nhu c u protein
T t c nh ng c tính: lơng, sinh tr ng, s n xu t và cho s a c a th
l ng cao c a protein ch t l ng t t.

u òi h i hàm

Kh n ng t ng tr ng c a th ang sinh tr ng ph thu c r t nhi u vào protein. Vì v y
vi c áp ng nhu c u protein cho th sinh tr ng là r t quan tr ng. Th nuôi thâm canh
t ng tr ng c n 4-5g protein/kg th tr ng/ngày. Nhu c u protein tiêu hóa c a th 6-7
tu n tu i là 7-9,5g/kg th tr ng. Sau 8 tu n tu i gi m xu ng còn 4,5-7g/kg th

tr ng/ngày.
B ng 5: Nhu c u dinh d
Th tr ng
(g)
D i 500
500
1000
2000
3000
4000
5000

ng c a th theo th tr ng

Protein tiêu hóa
(g/ngày)
1,5-3,0
2,5-4,5
4,9-9,5
7-14
13-17
12-16
15-17

ng l ng tinh b t
(g/ngày)
8-14
15-22
25-35
50-80

80-110
80-120
90-140

N ng l ng
(KJ)
176-308
330-484
550-770
1100-1760
1760-2420
2420-2640
1980-3080

Ngu n: (Nguy n Quang S c và inh V n Bình, 2000)

Ch t m óng vai trị quan tr ng trong quá trình phát tri n và sinh tr ng c a c th .
N u th m trong th i kì có ch a và ni con mà thi u m thì th con s sinh nh ,
s c
kháng kém. S a m ít d n n t l nuôi s ng àn con th p. Sau cai s a c th
th ch a phát tri n hồn h o, n u thi u m thì th con s còi c c, d sinh b nh t t
trong giai o n v béo (Nguy n Quang S c và inh V n Bình, 1999).
2.5.4 Nhu c u n

c u ng c a th

Có th th s d ng hai ngu n n c t n c trong c xanh và n c u ng. Nhu c u n c
ph thu c vào nhi t
khơng khí và hàm l ng v t ch t khô trong th c n hàng ngày.
Mùa hè th n nhi u th c n thơ thì c n l ng n c g p ba l n so v i nhu c u bình

th ng. Nhu c u n c ph thu c vào l a tu i và các th i k s n xu t khác nhau:
Th v béo, h u b gi ng: 0,2-0,5 lít/ngày

- 11-


Th mang thai: 0,6-0,8 lít/ngày
Khi ti t s a t i a: 0,8-1,5 lít/ngày
N u cho n th c n thơ xanh, c qu nhi u có b sung th c n tinh thì l ng n c th c
v t áp ng
c 60%-80% nhu c u n c t ng s . Nh ng v n c n cho u ng n c, th
thi u n c nguy hi m h n thi u th c n. Th nh n khát n ngày th hai là b n d n
n ngày th 10-12 là ch t (Nguy n V n Thu, 2004).
2.6 TH C N
2.6.1 Khoai mì lát
Là c khoai mì ã g t b v , x t lát và ph i khô. Khi dùng trong kh u ph n khoai mì
lát
c nghi n thành b t khoai mì hay
nguyên mi ng. Khoai mì lát r t giàu n ng
l ng 3097 kcal ME/kg heo, 3200 gia c m và 2800 trâu bò nh ng nghèo protêin
2,9%CP, nghèo acid amin 0,2% lysine, 0,06% methionin, 0,03% trytophan nên khó s
d ng. Theo Silva et al., 2000 nuôi th b ng kh u ph n g m b p và b t u nành s làm
t ng giá thành s n ph m th t. H n n a ây còn là ngu n th c n c nh tranh v i th c
ph m c a con ng i. Do ó, nh ng nghiên c u có th ch n ra
c m t ngu n th c
li u m i nh là các s n ph m t cây khoai mì
có th h giá thành s n ph m. i u
này còn r t quan tr ng cho ánh giá vi c s d ng khoai mì nh là ngu n th c n n ng
l ng và th c n thô khô (Oliveira et al., 2008)
B ng 6: Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d

ng c a khoai mì lát (%)

Giá tr dinh d

ng, %DM

Lo i th c n

Khoai mì lát

DM

OM

CP

NDF

Ash

ME, MJ/kgDM

85,0

98,1

3,08

29,0

1,98

13,3

Ngu n: Lâm Thanh Bình (2008), DM: vât ch t khơ, OM: v t ch t h u c , CP: protein thô, NDF: x trung tính,
Ash: khống t ng s , ME: n ng l ng trao i.

2.6.2

u nành ly trích

u nành ly trích hay cịn g i là (khơ d u u nành) là s n ph m c a quá trình ch bi n
d u t h t u nành. Hàm l ng d u còn l i kho ng 10g/kg. u nành ly trích là m t
ngu n protein th c v t có giá tr dinh d ng t t nh t trong các lo i khô d u và
c
dùng thay th m t ph n protein ng v t trong ch n ni. u nành ly trích có hàm
l ng protein cao, chi m kho ng 42-45% DM, thành ph n các acid amin c ng g n
gi ng v i protein s a (Lê
c Ngoan, 2005).

- 12-