Những chặng đường tiến tới độc lập của "Châu Phi thuộc Pháp" sau chiến tranh thế giới lần thứ hai

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.8 MB, 6 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

N H Ữ N G C H Ặ N G Đ Ư Ờ N G T I Ế N T Ớ I Đ Ộ C L Ậ Ỉ P

CỦA C H Â U P H I T H U Ộ C

P H Á P

sau chi ến t r a n h t h s g i ớ i l i n t h ứ b a i

V Ũ D ư tư ĩT N G N'

Có thề lóni tắt việc tuyên bổ độc lập của các thuộc đ ịa P háỊ) ỞT (Châu
n h ư sau :

1956: Tiinisie -và Maroc
1958: Guinốe

1960: Madagascar, Dahomey, Niger, Haute,. Volta, Côle fj’l v o i n r e , Td
Trung Phi, Congo, Gabon, Mali, sỏnỏgíỉl, M auritani

1962:Algérie

Thực ra, quả trình đó khỏng diễn ra gọn gàn^ n h ư b ả n g biên niiênn trên
phải trải qua nhièu bước quanh co khúc khuỷu. Và sau khi g ià n h đcộcc lập,
d ư ờ n g tiếp theo cũng chằn^ êm Ihãm dễ dàníỊ gì. Nhân d à n Châu P l ũ clăà vàđ:
phải v ư ợ t qua nhiều chặng đường gian khô dễ giành đ ộ c lậ p d à n t ộ c , ', dfin
và tiến bộ xâ hội cho đát nước mình.

Lời tuyên bố của lirớng De Gaulle tại Brazzaville n ă m 1944 gấy" nnén iit 
ảo tưởng trong các giới xã hội Châu Phi thuộc Pháp. T heo đ ó . n i r ở c pliíiáp hứ
x e m x 6 l lạ i th ề c h ế củ a CÍIC Ih u ộc đ ụ i n h ằ tn đ ô n g v iê n s ự đ ó n g y ú p .'XUiIOni^ r 
v à của câi vào cơng cuộcgiâi phóng mrớc Pháp khỏi ách p h á t xlt Đ ứ c .. NNhưng
cuộc cỉiiến đã lui vào dĩ vãng Ihi n h ữ n g lời hứa hẹn cũng bị q uên lã m g nngay. 1

hiển pháp của nền Đệ tứ cộng hòa (1946) thành lộp 0 L iên hiệp PhíÉipp» (ƯP

*Francaise) bao gôm nước Pbáp và các thuộc địa cũ đ ư ợ c gọ i Ií\ « Qíuiốóc gia 1
k ẽ t » cỏ mộl số quyèn tự trị hạn chế.

Nhưng nhân dân châu Phi đâu có dễ d à n g ch ẵ p nhận m ộ t sự l ừ a líỌtc lìnhư V!
Sự hinh Ihàph hệ thống xâ hội chủ n g h ĩa và sự phát triền ph o n g t r à o gi(iải plii
d á n tộc đã thức lỉnh châu PRi. Đặc biệl, n h ữ n g sự kiện ở Việt n a m n ă n x 19i}45- 1
tác động mạnh mẽ vào cuộc vận động độc lập ở nhiều n ư ớ c c h âu PhiL ĩHiệpc!
so bộ 6 — 3 về Việt Nam làm cho bạn bè ở xa vui mừng tự ở n g r ẳ n g v á n n dê ^
n a m (lă được giải quyếỉ. «Ngn lin này có ảnh hưởng sàu sầc v ủ kli'ỏi i dậy 1

cảm tìnli lớn ở các nước thuộc địa, nhãt ià ở Madagascar® [i]. Vì lihế, chỉiĩ 15 II;

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

b làr hậu thuẫn nẻn bốn yêu sách bị cẫin lưu hành, các đ ạ i biều Malgache bị
Ịni plát biều. Tuy nhiên, ảnh hư ờ ng của cách mạng Việt nam vả Chủ tịch H5
[lí Milh đã tát'. dộnfí đển pliong Iríio chống Pháp trên Đảo l ớ n : «Đói với nhiều
iógưd^ ỉn h dạo của Phong trào phực hưng dân chủ Madagascar, tám girơng Đông
r0inni^đả (lược xác định. Hành động của Việt minh chứng tỏ rậ n g c irờ n g quốc
Ihực d u có thề phải rút lui Tà Ihất bại, và Hồ Chí Minh trở íhành người anh hùng
4ă chứig m inh con đirờng phẳi kiên trì đi theo : Con đ ư ờ n g độc lậ p í [2]. Do đó.

chỉ bổi thảng sau khi cuộc kháủg chiỗn loàn quốc nô ra ở Việt nam thi ngọn lửa
đấu traih vũ trang cũng bùng lôn ờ Madagascar. Cuộc kh ả i nghĩa kéo dài 20
thảng rời (1947 — 1948) giải phóng một nử a đát nước phía dơng nhưng cuối cùĩig
bị thi'ifbai. Sự trấn áp d ữ dội đ ã đễ lộ bộ mặt ưin bạo của chủ nghĩa thực dâ n
nhưngchúng không Ihẽ dập fắt hẳn phong trào yêu nirớc n gày càng lan rộng. Có
4hè nc đây là cuộc đấu tranh vù trang lớn nhát ở Châu Phi vảo cuối n h ữ ng

4í

11 Npài Madagascar, sân kháu chính trị Irong các niĩớc châu Phi thuộc P h á p
hU sức sôi động. Nhưng nội dung của nó mới là sự xuăt hiện những đảng
hái clính trị mà mục tiêu khơng thực rõ ràng như « Liên m inh dân chủ Sénégal »,
Bảng Dân cliủ Cơle d.Ivoire », « Tập hợp Dân chủ người phi » (của một 8Ố nước
Ịhâu^ni xich đ ạo...). Cùng trotig thừi gian này diễn ra n h ữ n g cuộc tranh cử ơn
iogiữ; các nhóm phái vào hội dông tự trị đia phương, những bài báo thễ hiện
ihiềii u hướng i-hinh trị rát phân tán. Từ những boạl động n h ộ n nhịp đó tốt
■n ngivện vọng Iha thiễt của các tầng lớp nhân dàn về q u vẽn độc lập và đời sống

^ » a / » A - 1 ♦ _ X _ ________________ .si 4 _ ' ^ _ 1 _••
n no Nhirngcũng lừ dó lộ ra thìi đoạn "vừa gay gắt, vừa xoa dịu của chủ nghĩa

ực (ftn và nh ận thức mơ hò của những người đứng ra đ ả m nhiệm s ứ m ệnh cửu
guy (ân tộc. Đó mới là một sổ người Ihuộc giới q uan chức và trí thức tư sản
luốnonnh tâ n xă hội nhưng chưa thoát khỏi những ràng buộc vẽ quyền lọi v à
i.rhạicM vè lăm nhìn. Quàn chúng lao động nghẻo khô và yêu nước đã liến
ành liều tình, bãi cơng, lơ chức nghiệp đoàn nhưng ch ư a được giác ngộ, chưa

ưọc Ồ cKức nén chưa Ihề phát huy sức mạnh tiỄm tàng của minh.

Clâu ị)hi Ihuộc P h á p iiiỏi b ả l đ à u Irủ miulw c h u ầ n c h o đ ạ t d á u Ira iih in ớ i

•ongihữn<» n ăm 50 — 60 của Ihế kĩ.

NiữrgUn tức vẻ « Châu Ả thức lĩnh » dội vào châu Phi ngày rnộl đòn dập.
ự rađờ. cỉia hai quổc gia đỏng dân nhát — Cộng h ò a An độ (1947) và. cộng hòa
'hân lân T rung hoa (1949) - có liếng vang lởn ò c hâu Phi. Năm 1953. cuộc n ô i 
ạ y c à d ũ ỉả Gamal Abd-el-Nasser lật đô triều v u a F a ro u k thàn Anh đ ư a Ai

ạ p đivà) con (lường độc lập và dàn chủ càng kỉch thích các phong trào yê u
V^c V Ciân Phi, đặc biệt là ở Bẳc Phi. Song tác động m ạ n h mẽ trự c tiếp nhát
ủ.hĩíi cic nước châu Phi thuộc Phảp là chiến thắng Điện Biên Phủ à Việt nam . 
o íc liế t thẳng nỉiy, một dàn lộc đă từng là thuộc địa của Pháp, đẵ chịu cùng
ộl ciế iộ áp bức bóc lọt n h ư nhân dân châu Phi, nay giành được thẫng lợi hồn 
•àn.Tiỏđâu sự phá sàn của chể độ thực dâii Phàp. < Tại Việt Nam, sự thất b ạ i

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Vi thế v ừ a đúng một trăm ngày sau khi cuộc kháng chiến của nhâm tdđân V
nam chống Pháp kỂt thúc thắng lợi, nhân dân Algérie bắt đầu cuộc đ ẫ u ttitranh
tr a n g giành độc lập cho Tô qu6c (1-11-1954). Đó là câu trả lời cương: tniiuyếl
d ứ t khoát của nhân dân Algérie trư ớc những chính sách mơn Irớn ciia (đđế qu
Pháp. Lại th&tn thái độ kiên quyết của chính phủ Nasser trong việc quO'C; Ihhữu h
kênh Suez (1956) càng thôi thúc phoDg trào đẫu tranh ở châu P h i pihááàt trie
N hững cuộc b iỉu tinh và bâi công diễn ra rầm rộ ỏ các thành phố lớn bucộộc Ph
Irao trả độc lập cho Maroc và Tiinisic (5 — 1956),

T rư ớ ctin hh ìn h sơi động.đẽquốc Pháplim cách tránh nénhữngđịntấm icơnglrii
diện. Khơng Ihè đề những « vụ Việt nam », những « vụ Algérie » lan trà n kthhắpníí
giớ i thực dân đè ra chính sách « Hãy nhả châu Ả nắm chặt châu Phi».NhnrnQpg<r nắiỉ
c h ặ t » bằng cách buông lỏng bê ngồi. Với ý đơ đó, ngày 23-6-1956, quốc hoộội Pliá
thỏng qua cái gọi là < Luậl khung » (Loi cadre). Theo độ, L iên hiệp P h á p đ iỉir ợ c d /
tên là Cộng đòng Phảp (Communaute francaise). Các quốc gia Ihành viêỈBii (lưọ
lập quỗc hội và hội đồng chính phủ mà quyẽn hạn của nó bị hạn chế tối daJ,i, kliỏn
đ ư ợ c biẽu quyẽt các vẩn đề quan trọng do Cao ủy Pháp làm chủ lịch h ộ i cđđòngđ
ra. Trẽn thực tế, nó chỉ đóng vai trị của một hội đồng c6 vẫn. Tuy iKỘi (dung í

ỏ i như vậy, ờ các nư ớc vẫn nô ra những cuộc vận động tuyền cử khái rrrầm IT

Thư ờng thường các chỉnb đảng do thực dản Pháp nhào nặn chiếm đ a S8GỐ tronj
quốc hội và chính quỹền. Năm 1958, tướng De Gaulle lẽn câm quyền ở Píhhápchi

chư ơng liển hành trưng cầu ý dân các thuộc địa đẽ thơng qua chề đ l í ộ Cộii!
đồ n g Pháp. Sự kiện này gây ra m ột «cơn sốl chính I r ị » Irong một số n ư c ớ íc chi\i
Phi. Nhiều chính đảng mới ra địi trên qui mơ tồn quốc hoặc nhiều qtuuốc giiị
n h ư « Đàng Độc lập người P hi», « Phong trào giải phóng dân tộc > (lủr 6SSénégaỊ
đến Cameroun, từ Haute Volta đến Dahomey), « Đảng Tập hợp người P h í ...» đú
ra khầu hiệu « Độc lập hồn tồn », « Độc lập khơng điêu kiện », € Độc lậíPP ngaj
lập tức». Nhiều tô chức cơng đồn được thành lập. có qui mơ lớn n h ư Tơìínglièii
đ o à n lao động châu Phi đen ».

Tuy vậy, bên cạnh Al^ỉérie vẫn liếp tục theo đuôi cuộc kháng chiến dainng Irẽii
đ à thắng lợi, chĩ có Guinée cỏ thái độ dứt k h ốt: trỉi lịi khơng c h ẫp mliiậầR lỊ
chẽ « Luật khung* và chính Ihửc tuyên bố độc lập ngày 2-10-1958. Cuộc (duiilhuyết
của tướng Dc Gaulle Tananarive, Brazzaville, Abidjan dẽ thu phục nbữin^í njíưừi
căm đàu các đảng phái dân tộc bị chững lại ỏ Connakry. Người đứng tđàìiu đảii^
Dàn chù Giiinỏe khi đó là Admed Sékou Touré trả lời thẳng thừn g: « Chiúúng tịi

chọn sự nghèo khò trong tự do còn hơn sự giàu sang trong nô lệ ».

ở các nước khác thuộc T rung Phi, Tây Phi và Maílagascar, sáu hai năăim đáu
Iraiih sôi nôi trong lĩnh vực chinh trị, nước Pháp buộc phải trao Irả đ((ộc.^')
Năm 1960, 12 quốc gia châu Phi thuộc Pháp luyén bố dộc lập. Đó là thắnig Hộ
lao của nhàn dâu châu Phi sau nhieu năm kiên trì dẫu Iranh địi độc l;ập),, đárnl!
d ẩ u b aớc tiến chung của phong Irào giải phóng dân tộc thẽ giới và sự sụ p (đô của
hệ thống Ihuộc (lịa Pháp.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

4ủa nhftn dàn châu Phi, góp phần lích cực vào việc đập tan chủ nghĩa thực d â n
fh á p .

Ị Năm 1960 đi vào lịch sử là « Năm châu Phi », rlánh dáu sự thức tĩnh của nh ân
4àn châu Phi với sự ra đòri của nhioii quốc gia độc lập. Song nhìn chung, nên độc

chưa trọn vẹn. Theo các hiệp ước kí giữa Pháp với các qu6c gia thuộc địa cũ
thì trên vùng lănh thơ cịn cỏ căn cứ quân sự của Pháp, quyền ưu tiên khai thác
tài nguyên vẫn thuộc về cảc công ti tư bảnv Pháp, nền tài chính vẫn nằin trong
khu vực đồng Franc Pháp, chế độ giáo dục vẫn theo chương trinh Pháp, chính
sá«h ngoại giao vẫn theo đường hư ớ n g của Paris...

Vi t h í đấu tran h đề tiẽn tởi độc lập hoàn toàn là điều khỏng thề tránh khỏi.
•Cuộc dấu tra n h đó diễn ra dưới dạng thức của cuộc đấu tranh giữa các lực lượng
r^ược gọi là « tả í và « hữu », giữa các đảng đối lập và càiĩi quyền đễ xác định
ịíiiột dường lối chinh trị độc lập, một chề độ d â n chủ, tách khỏi s ự 1-àng buộc của
quốc và đ ặ t quan hệ với các nưửc xã hội chủ nghĩa. Nhin bề ngoài, tirỞDg

ịih ư đó chỉ là cuộc tranh chấp nội bộ sau khi người Pháp đ ã trao trả chủ quyền
■^ề thực chát đó vẫn là cuộc đáu tranh yêu nưởc của các tầng lớp nhân dân, tiễp 
ịjbối truyền thống của dân tộc chống lại kẻ thù giẫu inặt là chủ nghĩa thực dân
Ịpióri, tức là cuộc đẫu tranh chổng chủ nghĩa đế quốc. Nhièu cuộc đảo chính nơ ra
•iỉr nơi này nới khác, phàn ánh những mâu thuẫn giỉra dân tộc với các đế quốc 
Ihông qua làng lớp tay sai bản xứ, gây nên sự không ơn định về chính trị và
;phơi bày bàn tay t a n thiệp của bọn đế quỗc vào công việc nội bộ các quổc gia.

củng cõ nều độc lập dân tộc, Ihủ tiêu mọi tàn d ư cùa chế độ thực dần. Năm 1909
nhân dân congo đã chọn con đường xã hội chủ nghĩa với sự ra đời của Bảng Lao
tlộng Congo, chính đủng cơng nhân lấy chủ nghĩa Mác — Lênin làm kim chỉ n a m
Đó là quốc gia đầu tiên ĩf châu Phi đã chọn một hirởng đi mới, hướng đi xã hội 
chii nghĩa. Cuộc n ồ i dậy của s in h vii''n Vii các (ììng l á p xS hội ở M adagỉisenr n ă m

1972 là Sự kiện tiêu biễu cho tinh thân đấu tranh của quàn cbúng nhân dàn dòi
thủ tiêu mọi sự phụ thuộc chủ nghĩa đế quốc Pháp. Năm J975,nhân dân Malgache
đã tán thành « Hiẽn chương cách mạng xã hội chủ nghĩa®. Năm sau, nhân d ân
Algérie nhẫt frí thơng qua « IIiỄn chương Algórie* chọn con đường l ă hội chủ

,!nghĩa. Nhân dàn Bénin (tức Dahomey), Bourkiqò Faso (tức Haute VoUa) và nhiều
'n ư ớ c khác đang ra sức phục h^i kinh tế, xây dựng đát nưức theo con đư ờ n g
'p h àt triền không tư bản chủ nghĩa. Các nước này, trên m ức độ khác nhau, đ ã

|th ự c hiện việc tăng cường hoạt động của nhà nước trong các lĩnh Vực kinh tễ —

xã hội, loại trừ dần sự khống chế của các công li lư bản lung đoạn nirởc ngoài

Tà trong nước, thi hành chính Síich đối ngoại tích cực chống chủ nghĩa đế quốc,

đề cao vai trò quần chún^ lao động và đưa họ tham gia quản lí bộ máy nhà n ư ớ c
xảc lập vai trị của chính đảng cách mạng, đại diện lợi ích chung của quàn chúng
nhân dân. Như vậy, trong những quốc gia trước đây của Pháp, trừ Congo là n a i
đã có chính đảng Mác — Lênin, cỏn các nước khác thì bẳt đầu có XII hướng x&
hội chủ nghĩa [5J

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

tỉnh trạng đói nghèo do hậu quả ciia chủ nghĩa thực dân vản ỉà; 'Vvíẩn đè
bỏng và gay gắt nhẩt. Việc đề ra và thi hành những chinh sách kiriPi (!i'> ỉỉihẳm

linh trạng đó gắn bó chặt chẽ với đường lối chính Irị của in ỗ i (qỊiuốc 'gi)
thống thuộc địa đã lan vỡ nhưng các để quốc thực dân vồn khõug c;hiịịiuj buôi
€ Kinh nghiệm nhiều nước đang phát Iriền cho Iháy rằ n g kinh té lài «'((V)ìng cụ 
trọ n g mà chủ nghĩa đế quổc và thổ lực phản động dùng đẽ chi p hổi itíYi ỉmi trạni
q u à n chúng nhân dân, lài nó di theo birớng chống chủ nghĩa xã liộ.i »»> [6]. c
dùng mọi thủ đ oạn đề gây nên lình Irạng khổng ơn dịnb vè c h ín h l.r ỊỊ,, ràng

vê tài chinh, bóp nghẹt về kinh tế và nô dịch vẽ văn hóa. Phụ h ọ a 'V OTÍii chủ ĩi'
đế quốc, « Một số giới dân chìi xã hội châu Âu đang gạ gẫm Algẻriie; irrằng hl 
thề giảm n h ẹ sức ép kinh tể nếu như Algérie chịu thỏa thuận (lonig; w /ai trịi
r lích cực hơn trong việc ủng hộ sự nghiệp hòa binh và tiến bộ, chịu < ‘Ihiẵlim dứt'

còng khai vạch mậl chủ nghĩa đế quốc, trư ớc hết là (lế quỗc Mĩ » ị[^ ]ị- Sự cl
phá cuộc (ỉấu Iranh chính nghĩa của nhân dân Sahraoni, cuộc chiểm 1 raainh ở 1 
kéo dài suốt nửa đầu những năm 80. những vụ gây rối Irong t Tô) ccỉhức u
n h á i châu P h i »... đề lộ ra sự can thiệp của chủ nghĩa đế quốc Ảư Mìĩ.. ((Chúng!
dục và lợi dụng sự phân hóa giữa các lực lượng chính trị trong m ỏi quuố5i)cgia ('
n h ư trên địa bàn khu vực hoặc toàn châu Phi dễ ngăn chặn hước liế íi Cỉủủia các
tộc. Rõ ràng, Irỏr lực chính trẽn bước đường phát triền của xă liội clhiâiiu Phi
là chủ nghĩa đế quốc, đứng đàu là đế quốc Mĩ. Cho nên. cuộc d á u tirrainli c!
chủ nghía để quốc, chống chủ nghĩa thực dân niới và bè lũ tay sai Vtẫini là nh

vụ hàng đàu của nhản dân châu Phi. ^

Trên bình diện quổc (ể chung, cuộc đẩu tranh giai cáj) ữ m ỗ i imưrcớc dặl'
n h iè u vấn đ ề phức lạp. Do hậu quả của chủ nghĩa thực dân, nền ('C)ỉnfgí nghiệị
các nước n ày chưa phát trièn, tỉ trọng công nhân trong dân cư còn q uiáái thẫp.|
tru y ề n bả chủ nghĩa M ácLênin gặp nhiều trớ ngại. Trong híìu hết c k c niitutớc, ch
quyền ử trong tay giai cấp lư sản hoặc đi Iheo xu hirởng phái tr i è n ítíícCiMi cực,

thái đ ộ kiên q u y ết chống chủ nghĩa đế q u ổ c ; hoặc theo xu hướng, p.liiảani dân I

th â n để quổc. Cho nên, cuộc đấu tranh trong những nưốrc đó t ù y fhmi<ộ)c vào

lớ n mạnh của giai cáp cồng nhân và các lực lirợng xã hội tiến bộ, vâ<0> íSSự trin 
bá t ư (iTỏrng họo t h u y ế t Mác L ê n i n v à ả n h hư& ng c ù a c á c n irở c x ã h(ồ 1 oẽillỉi ngl

Có tinh hinỉí là ở nhĩèu nơi, nhận thức vè chù nghĩa xầ hội còn mcx hic5»,, hoặc 
sự hạn chế về làm nhiQ và s ự ẫu trĩ chinh trị của các giai cấp khơn g W<ƠV sân.li'
do m ư u đồ xuyèn tạc và bóp méo của bọn đế quốc và các tlic lực p h à m đĩỉộng. V
quá nhăn m ạnh đặc điềm lịch sử, đặc điềm dân tộc hay địa phiroiầgĩ rUlẽ đưa
nh ữ n g loại hình « chù nghĩa xã hội châu Phi » sẽ dẫn tởi nguy cơ lưtớ cĩ Ibỏ nhĩ

nguyền lí cách mạng cũa chủ nghĩa Mác Lênin. di vào con đưòriig âio tturốn>Ị.
lương, thậm chí chệch quĩ đạo chung của thời đại là cách mạng giải p h õ m > ^ dàn
phải gắn lièn với cách mạng xã hội chỏ nghĩa. Cho nên,các nước x ã h Ạ'i iccĩhủ
phong trào cộng sản và công nhân quốc tễ có Irách nhiệm lớn đ ổ i v ởii wiộc g
đ ỡ các nước này đi theo đúng xu thễ chung của thời đại. Bời vi, n hiiơ imột ]
lâoh đạo châu Phi đă từng n ó i : «Các nưởc xã hội chủ nghĩa là b ạ n điíồing 111

khách quan của chúng ta trong cuộc đẩu tranh chống chủ nghĩa dẽi cqỊUốc, I

nghĩa thực dàii mới, chủ Qghĩa chủng tộc (...) Pvhông dựa vào lực liJ(Ợ nụí» xã
chủ nghĩa, những phong trào giải phóng dân tộc sẽ rẩt khó giành đ ư ạ c llhắng
hin tồn [8]

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

ịrc c iu Phi. Cuộc đáu íranh cịn gian khơ nhưng Iriềa vọng đa rõ rảng, con
Smgi« lên của nhân dân cháu Phi đã được xác đ ị n h : « Nhân dân các nước đó
Ịvùn{dậy chống chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động khác, đang tham
Ị ĩlch ực vào đời sổng chinh trị. Họ là một lực hrạiig cách mạng đang trỗi đậỵ
‘ mù xuân, cho nên cách mạng ô các nước dân tộc chủ nghĩa quyết không thề

cỊiiig dừng lại mà nhẵt định sẽ tiến tới khơng ngừng » [9]

CIỈÚ THÍGH

[1]- p. B o ite au .« Contribution à ưhlstoire de la nation Malgache». NXB. Soci- 
s. Peis 1958. Trang 350.

[2]- A. Spacensky. tMadagascar 50 ans de la vie politique NXB. Latines.
iris 170. tra n g 52

[3Joseph Ki — Zerbo : «Histre d e l' A f rỉque Noire 9. NXB A. Haticr. Paris

78. Ting 473.

[4]3asil Davidson: « L ’ A friqueau XX e siècle NXB J.A. Paris 1978. T rang 249 
[5J- Tham khảo Evgueni Prinakov: « L ’ orient a lion socialiste: Princỉpauxc- 
Ịèresi Trong c Socialisme: Théorie et Pratique ». Số 2-1982. Trang 91.

1.6]- Giselle Rạbesahala «Dằng hành động Ihực l ĩ khẳng địah sự lựa chọn 
|a nhíidâ n ». Tạp chí Những văn đẽ hòa binh v à chủ nghĩa xã hội. Số 2-1984

H n g il. ^

^ [7]- Mahmoud Bel la l e v : « Aỉgérie: bảo vệ sự lựa chọn tiền bộ í Tạp chí đa 
ln .s h ỉ- 1 9 8 4 . T ran g 9 1 .

[8]- Didier R a tsira k a : « Phái bữu lại Hội nghị-các nướe không liều k ỉ t năm 
iịíl7í)» chí « Afn'que Asie J> số 198. Tháng 10 — 1979. Trang 42.

f9]-Lê Diiần. Tinh hình quốc tế và nhiệm vự của Đảng ta. NxB Sự thật, H,
|675. taig 117.

ễV;-|bí*Hr H H H b . S T A n b l HA n y i H K H E 3 A B H C H M 0 C T H « 0 P A H U y 3 C K H X 
lOnOHMft B AOPHKE)) n O C ; i E BTOPOPl M HP O BO f i BOPĩHbl.

B carte aH3/iH3ỉip yi0TCH ộopMbi ố opb ốu ệpaH Ú yscK H x K0;i0Hnfi B A ộ p n K e ,

;pc3MJTaTbi H npoố/icM u, BCTaBasuiHe Hẩ n y rn AộpHKH HaunoHa^ibHOiì HC-
Ịibhchi«cth, AeMOKpaTHỉi H oốiuecTBeHHOMy nporpeccy. CTaTbH aHa^iHSHpycT

i K > K e 3 . H H H H e Me > KAy H a p O A H o r o p e B O ; i K ) m i O H O r o A B i m e u n H , n p o K A ẽ B c ẽ r o 
•BOốaiTe;ii>HOfi ỐOPỐH ỂbeTHaMa, Ha XOA ỗopbốbi 3a HesaBHCHMocTb aộ pH -

iiHCKit iapOAOB.

u DIOÍG NINH. THE STAGES TOWARDS INDEPENDENCE OF a FRENGW
AFRICA » AFTER WORLD WAR II.

</div>