Tấm mộc bản chiếu dời đô của Lý Công Uẩn năm 1010 trong "Mộc bản triều Nguyễn" - Di sản tư liệu thế giới

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (841.74 KB, 2 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

ĩAM MỘC BÁN CHIẾU DOI oõ CỦA LÝ CÕNG UẤN NĂM 1010

TRONG ‘ MỌC BÁN TRIẼU NGUYỀN" - DI SÃN Tir IIEU THÊ GIÚI

■ TS. VŨ THỊ MINH HƯONG (*)

IhS. PHẠM THỊ HUỆ (**)

T

rong khơng khí cả nước hướng tới Đại
lễ 1000 năm Thăng
Long - Hà Nội, một tin vui
làm nức lòng không chỉ
những người làm lưu trữ trong
cả nước mà còn đặc biệt đối
với Thủ đô Hà Nọi. Đó là,
trong lúc thống kê, biên dịch
số tài liệu mộc bản để biên
tập và xuất bản ấn phẩm
công bô' giới thiệu tài liệu về
Thăng Long, các cán bộ lưu
trữ của Trung tâm Lưu trữ
quốc gia IV (Cục Văn thư và
Lưu trữ nhà nước) đã tìm thấy
bản khắc “Chiếu.dời đô” của
Lý Công ụẩn năm 1010. Đây
là bản khắc gốc duy nhất còn
lại cho đến nay.

Năm 2009 vừa qua, Tổ
chức Văn hóa, Khoa học và
Giáo dục của Liên Hợp quốc
(UNESCO) đã công nhận khối
tài liệu mộc bản triều Nguyễn

gồm 34.618 tấm, hiện đang
được bảo quản tại Trung tâm
Lưu trữ quốc gia IV, là Di sản
tư liệu thế giới thuộc Chương
trình Ký ức thế giới của
UNESCO. Vì vậy, khối tài liệu
mộc bản trên được lãnh đạo
Bộ Nội vụ và Cục Văn thư và
LƯU trữ nhà nước đặc biệt

quan tâm, chỉ đạo Ưu tiên đưa
vào chương trình, kế hoạch
tăng cường việc bảo quản và
phát huy hơn nữa giá trị, đẩy
mạnh tuyên truyền nhân các
ngày lễ lớn của dân tộc trong
năm 2010, đặc biệt là dịp kỷ
niệm 1000 năm Thăng Long -
H aN ọi '

Mộc bản triều Nguyễn
phần lớn là những ván khắc
các tác phẩm chính văn,
chính sử... được sản sinh ra
trong quá trình hoạt động của
Nội các, Quốc tử giám, Quốc
sử quán của triều đình nhà
Nguyễn. Ngồi ra cịn có một
số mộc bản các tác phẩm
khác được khắc từ thời Lê,

được đưa từ Văn miếu Quốc
tử giám (Hà Nội) về bảo quản
ở Quốc tử giám (Huế) vào
thời Minh Mạng và Thiệu Trị.
Sau năm 1975, sở LỨU trữ
Phủ Chủ tịch Chính phủ
Cách mạng lâm thời Cộng
hòa miền Nam V iệ t/N a m
quản lý số/tài liệu mộc bản
này và từ năm 1976 giao cho
Cục Lưu trữ Nhà nước (nay là
Cục Văn thư và Lưu trữ nhà
nước) quản lý tại Trung tâm
LƯU trữ quốc gia II tại Thành
phố Hồ Chí Minh. Từ năm

2006 đến nay, tài liệu mộc
bản được bảo quản ỏ Trung
tâm LƯU trữ quốc gia IV tại
thành phố Đà Lạt.

Bản gốc mộc bản “Chiếu
dời đô” có kích thước 41 X

21,2 cm, khổ khuôn in 20 X

29,5 cm và nằm trong bộ
sách “Đại Việt sử ký toàn thư”
(kỷ Lý Thái Tổ - quyển 2 - tờ
2), ký hiệu H 31/8. Toàn bộ

“Chiếu dời đơ” có 214 chữ
(không kể phần chú thích).
Bộ sách “Đại Việt sử ký toàn
thư’ là một bộ sử biên niên
chép lịch sử Việt Nam từ thời
Hổng Bàng đến thời Lê
Trung Hưng (1675) do nhiều
sử gia từ thời nhà Trần đến
nhà Hậu Lê biên soạn từ cuối
thế kỷ XIII đến cuối thế kỷ
XVII. Đây là một bộ qụốc sử
lớn và là bộ quốc sử đầu tiên
của Việt Nam còn lưu truyền 
đến nay. Bộ sử này được
khắc in toàn bộ và công bố
lần đầu tiên vào năm Đinh
Sửu, niên hiệu Chính Hịa thứ
18, triều Lê Hy Tông (năm
1697) và là bộ sử Việt Nam
cổ nhất còn tồn tại nguyên
vẹn đến ngày nay.

Sau đây, chúng tôi xin
trân trọng giới thiệu toàn bộ
phần phiên âm và phần dịch
nguyên văn “Chiếu dời đô"
của Lý Công uẩn:

(*) Cục trưởng C ụ c Văn thư và Lưu trữ nhà nước, Bộ Nội vụ 
(**) Giám đốc Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Phiên âm:

"Tích Thương gia chí Bàn 
Canh ngũ thiên. Chu thất đãi 
Thành Vương tam tỉ. Khởi Tam 
đại chi sổ quân tuẫn vu kỷ tư, 
vọng tự thiên tỉ. D ĩ kỳ đồ đại 
trạch trung, vi ức vạn thế tủ 
tôn chi kế. Thượng cẩn thiên 
mệnh, hạ nhân dân chí, cẩu 
hữu tiện triếp cải, cố quốc tộ 
diên trường, phong tục phú 
phụ. Nhi Dinh Lê nhị gia, nãi 
tuẫn kỷ tư, hốt thiên mệnh, 
võng đạo Thương Chu chi tích, 
thường an quyết ấp vu tư, chí 
thế đại phất trường, tốn sơ'

đoản xúc, bách tính hao tổn,

vạn vật thất nghi. Trẫm thậm 
thống chi, bất đắc bất tỉ.

Huống Cao Vương cố đô 
Đại La thành, trạch thiên địa 
khu vực chi trung, đắc long 
bàn hổ cứ chi thế, chỉnh nam 
bắc đông tây chi vị, tiện giang 
sơn hướng bội chi nghi. Kỳ địa

quảng nhi thản bình, quyết 
thổ cao nhi sảng khải, dân cư 
m iệt hôn điếm chi khốn, vạn 
vật cực phồn phụ chi phong. 
Biến lãm Việt bang, tư vi 
thắng địa, thành tứ phương 
bức thấu chi yếu hội, vi vạn

thế kinh SƯ chi thượng đô.
Trẫm dục nhân thủ địa lợi 
d ĩ định quyết cư. Khanh đảng 
như hà ?"

Dịch nghĩa:

"Xưa, nhà Thương đến đời 
Bàn Canh 5 lần dời đô; nhà 
Chu đến đời Thành vương 3 
lần dời đô; đâu phải các vua 
thời Tam đại đều theo ý riêng 
của mình mà tự tiện dời đô 
xằng bậy. Làm như thế cốt là 
để mưu nghiệp lớn, chọn ở 
nơi chính giữa, dựng kế cho 
con cháu mn đời; trên kính 
mệnh trời, dưới theo ý dân, 
nếu có chỗ tiện lợi thì dời đổi, 
cho nên vận nước dài lâu, 
phong tục giàu thịnh. Thế mà 
hai nhà Dinh, Lê lại theo ý

riêng, coi thường mệnh trời, 
không noi theo việc cũ của 
Thương, Chu, cứ chịu đóng đơ 
ở n nơi đây, đến nỗi vận 
thế không dài, vận số ngắn 
ngủi, trăm họ hao tổn, muôn 
vật không tươi tốt. Trẫm rất 
đau lịng, khơng thể khơng 
dời đổi.

Huống chi thành Đại La, 
kinh đô củ của Cao Vương, ở 
giữa khu vực đất trời, được thế

ổ c h ứ c n h à ninVt* s ố

rồng chầu - hổ phục, chính 
giữa nam - bắc - đông - tây, 
tiện nghi núi sau - sông trước. 
Vùng này, mặt đất rộng mà 
bằng phảng, thế đất cao mà 
sáng sủa; dân cư khơng phải 
chịu khổ vì thấp trũng, tối tăm; 
muôn vật hết sức tốt tươi phồn 
thịnh. Xem khắp nước Việt, đó

là nơi thắng địa, thực là chỗ tụ

hội quan yếu của bốn phương, 
đúng là nơi thượng đô kinh sư

mãi muôn đời.

Trẫm muốn nhân địa lợi 
ấy mà định nơi ở, các khanh 
nghĩ sao?"

</div>