Dao động tự do và dao động mùa của mực nước biển Đông

MỤC LỰC

Mổ đầu ....................................................... 3

C hướng 1 .

K h á i q u á t v ề đ i ê u k i ệ n t ự n h i ê n v à đ ặ c đ iể m

d a o đ ộ n g mUc m ió c b i ể n Đ ô n g . Cở s ỏ p h ư ớ n g p h ấ p
n g h iê n cú u
1 .1 .

.............................................................................................................1 5

K h á i q u á t v ề đ i ể u k i ệ n t \ ị n h i ê n v à đ ặ c đ iể m
d a o đ ô n g mUc nUỐc b i ể n D ô n g

1 .1 .1 .

.........................................................1 5

H ìn h d ạ n g đ ư ò n g v à p h â n b ố ctô s â u c ủ a
b iể n D ông

.....................................................................................................1 5

1 .1 .2 .

C hể đ ộ g i ó

1.1.3 .

Thuỷ t r i ể u v à dao đông mực nưốc b iể n Dông ............1 8

1 .2 .

t r ê n b i ể n D ôn g

.........................................................1 8

Cố sỏ p h ư ơ n g p h á p n g h i ê n c ú u mức n ư ố c

1 .2 .1 .

Phưdng pháp phân t í c h

1 .2 .2 .

C ông t h ú c b i ể n đ ổ i F o u r i e r .

tr o n g h à i dương h ọ c
1 .2 .3 .

đ i ề u h o à m\Ac n ư ó c

Hệ p h ư ơ n g t r ì n h

...................2 2

P h ư ôn g p h á p ph ổ

...............................................................................2 4

P h ư ơ n g p h á p mồ h ìn h s ố t r ị

1 .2 .3 .1 .

............................. 2 1

th u ỷ động

tu y ến t ín h

s ó n g d à i t r o n g m ió c n ơ n g

........................... 2 9

cù a ch u yển động

............................................................2 9

1 .2 .3 .2 .

N hững đ i ề u k i ệ n b a n đ ầ u v à đ i ể u k i ê n b i ê n

1 .2 .3 .3 .

Sơ đ ổ s a i p h â n c ù a h ệ p h ư ơ n g t r ì n h

C hướng 2 -

...........................3 5

K hảo s á t d a o đ ộ n g t u d o c ù a b i ể n Đ ô n g ........................... 3 8

2 . 1 . Ý n g h ĩa củ a v i ệ c

củ a b iể n D ông
2 .2 .

...3 4

n g h i ê n cử u d a o đ ò n g t ư do

................................................................................................3 8

Phương ph áp t ỉ n h

dao đ ôn g t u

do c ù a t h u ỳ v U c

....4 1


2.3.

T ín h đ a o ctộng t ự do c ủ a b i ể n D ôn g

...........................................4 4

2 .3 .1 *

Mơ h ì n h

s ố d a o đ ộ n g t ự d o c ủ a b i ể n Đ ố n g ...................... 4 4

2 .3 .2 .

L uối tỉn h

2 .3 .3 .

K et quà t in h chu k ỳ v à những sd đổ cấu t r ú c

.....................................................................................................4 5

không g ia n cù a
2 .4 .

c á c dao độngtư do

....................................4 6

N hững k ế t l u â n r ú t r a t ù k h ả o s á t d a o đ ô n g

tự do ......................................................................................................... 59

Chướng 3 . Phổ m\lc m lốc Ư v e n bị -bây b iể n Đ ô n g ............................. 86
3 . 1 . D ặ t v ấ n đ ề n g h i ê n c ú u p h ổ mực n ư ố c

........................................ 8 6

3 .2 .

để

L ọc n h ũ n g c h u ỗ i q u an t r ắ c mựcn ư ố c
t ín h phổ

3 .3 .

............................................................................................................. 8 8

K ất q u ả t ỉ n h

phổ

v à nhận x é t

Chũóng 4 . T ín h mUc mióc -trong
4 .1 .

trư ị n g g ió mùa .........................1 0 3

Dao đ ộ n g mùa c ủ a mực n ư ố c
t ín h to á n

............................................... 9 2

và đ ặ t vấn đề

......................................................................................................1 0 3

4 .2 .

Mô h ìn h s ố t í n h mực n ư â c t h e o

4 .3 .

C ác b ả n đ ổ t r ư ò n g g i ó

4 .4 .

P h ầ n b ố mực n ư ố c t r o n g g i ó đ ơ n g b ắ c

4 .5 .

P h â n b ố mực n ư ố c t r o n g g i ó t ầ y nam ..................................... 1 1 5

4 .6 .

tr ư ị n g g ió

xu ất phát

.................. 1 0 7

............................................. 1 0 9
.................................. 1 1 2

N hân x é t c h u n g v ề k ế t q u ả t i n h mực .m lốc

t h e o mơ h ì n h

........................................................................................120

K ết X u â n ...................................................................................................................... 1 2 5
T à i l i ê u tham khảo ..............................................................................................12 8
Phu lu e .................................................................................................................. f . 1 3 7


B iế n động t h ò i
một h iậ n tUOng tư

g ia n v à không

g ia n củ a miAc

nưóc b iể n l à

n h iê n có quy mơ to lố n ánh hưỏng

mơt cá ch

tr ự c quan t ố i n h iề u h o ạ t động k in h t ế kỹ th u ậ t củ a con n g ư ò i,
trư ố c h ế t l à c á c ngành vận t ả i b iể n , x â y dung công t r ì n h t r ê n
b iể n v à ven b ồ , cơng t r ì n h bào v ệ b ò , hệ th ổn g t ư ó i t i ê u nơng
n g h iệ p vùng v en b ò ,
t á c phòng

cấp t h o á t mlốc th àn h phố ven b iể n ,

chống t h iê n

t a i liê n

quan đến

tro n g bão ổ những vùng ven bò b iể n .

bão v à

cơng

nưốc dâng

Chể cíộ dao đơng mực mióc

cũng quy đ in h c à n h ip đ iê u sân x u ấ t v à s in h h o ạ t cù a nhân dân
những vùng v en b iể n .

Nhũng th ôn g t i n

t r ê n th ế g i ố i

v ể những h iệ n

l u t nguy hiểm ổ ve n b iế n c á c nưốc N h ật,

Mỹ,

Ấn đ ô ,

Hà l a n ,

B ă n g la đ é t làm t h i ệ t hạ .1 v ậ t c h ấ t v à c h ế t ngư òi cho

P h ilip in ,
th ấ y kể c ả

c á c nưốc t i ê n

t i ế n lẫ n

c ấ c nưốc

v i ệ c n g h iê n cứu cfể

nấm vững quy

lu ậ t vầ tiế n

chế ngvt h iệ n tượng

n ầy vẫn đang

còn l à vấn

t h i ế t v à cần đưoc p h á t t r i ể n

N ghiên cúu b iế n đơng
dương v à v e n bị còn
động mực

tưộng ngập

nưốc tr o n g

kém p h á t t r i ể n
t ó i kiếm s o á t
để t h ò i su

[14 ,4 ] .

mUc nưóc củ a b iể n kể c ả

có ý n g h ĩa khoa học ctôc lậ p
th u ỷ vUc

k ín hoăc

ỏ vùng cfạ.i
b ỏ i l ẽ b iế n

hỏ một phần bao g iò

cũng l à k ế t quà t á c động củ a n h iề u quá t r ì n h t u n h iê n ,
đó có c à những quá

cấp

t r ì n h động lự c kh ác x ả y r a

những quá t r ì n h nhân t ạ o v à v ể phần

tr o n g

t r o n g b iể n v à

mình chế đơ mực nưốc l ạ i


- 4 -

ành h ư ỏ n g t ố i n h ữ n g q u á t r ì n h
m iâ c ồ m ột v ù n g b i ể n

khác

[ 4 0 ,4 9 ,6 4 3 .

làm t h a y đ ổ i c h ế ctộ h o à n lư u nU Ố c,

đ o i nưốc qua eo b iể n ,

Những h o ạ t đ ọ n g k ỹ t h u ậ t ,
mô l ó n

là m t h a y

động nvụlc nưốc th a y đ ổ i

khảo s á t ,

ô n h ie m
tỉn h

đ ổ i nhũng đ iể u k iệ n
vU c,

chất th ả i

và hê

s in h

q u a n t ó i mực n ư ố c v à d ò n g c h à y 1 <

[6 3 ].

đ ị a mao b i ể n ,

s in h h ọc b iể n

c á chế đ<

t h á i . Do ctó nhũn*

N h iề u n g à n h k h o a h o e k h ấ c n h ư t r ấ c c t ỉa ,
chất h ọc,

c ầ n bắn;

là m c h o c h ế đ ộ da<

dẫn t ố i những th a y đ ổ i củ a

to á n có li ê n

v ơ cù n g quan t r ọ n g

c ũ a s ô n g v à lu ồ n g t à u .

x â y d ự n g c ủ a c o n n g ư ò i n g à y na:

n ư ó c , đ iề u k iệ n h ìn h t h á i c ù a th u ỳ

la n tr u y ề n

tra <

t ì n h h ì n h b à o mịn v à x ó i l ỏ b ị đ á y d<

són g v à dịng ch ây b iể n ỏ c á c đoạn b ồ ,

có k h i có quy

C hênh l ệ c h nvứ<

r ấ t quan

b ả n ctồ h ọ c ,

th u ỳ th ạ c h động lu c h o e b iể n ,
tâm t ố i n h ữ n g t h ô n g t i n

ctỉ<
th u :

v ề n h ữ n g ctặ<

t r ư n g c ủ a c h ế đ ộ d a o đ ộ n g mực n ư ó c b i ể n v à đ ạ i d ư ố n g .

V Ì v â y ctã t ù
đã là

ngưòi

l ấ u v ấ n ctể mực

đ ổ i tư ợ n g củ a

ta ngày

khoa h ọ c ,

c à n g áp

m iố c b i ế n v à d a o đ ọ n g c ủ a n<
c ủ a h ả i dương h ọ c .

dụng những

nghiên cửu chi tiết hòn về sự biến
phát tr iể n

ch ỉ phát tr iể n

cho

pháp

ch u yên khảo v ể

[ 6 0 ,6 5 ] ,

lĩn h

vẩn để n ày.

n h ữ n g c tổ i

c h ư a đ ư ợ c n g h i ê n cứ u k ỹ t r ư ó c đ â y ,

m ặt p h ư ơ n g

Vi

c ô n g tấ (

tư ớ n g đ ịa

mầ c à t r i ể n

g â n ctây c ò n x u ấ t

vtAc n à y t r o n g

h iệ n đ ạ i

động cùa mực n ư óc biến Vi

th ê m n h ữ n g k h í a c ạ n h m ố i c ủ a

n g h iê n cú u k h ôn g
m ố i,

phương ph ấp

N gày n a 1

h iệ n

h ả i dương h o c

1'

k h a i ví
c ả nhũn,

[ 5 0 ,2 7 ]

nhầi

t ổ n g h o p c á c p h u o n g p h á p h i ê n đ ạ i ctể k h ả o s á t v à n g h i ê n c ú u .


- 5 -

ỏ rvuồc t a tr o n g những năm gần đây đã b ấ t ctẫu có đ iể u k iê n
quan tâm t ố ỉ v i ệ c th u th ậ p những th ôn g t i n v ề những t h i ệ t h ạ i
khơng nhó do những vụ vỡ đê b iể n ,

ngập l ụ t ,

ngập mặn, có cả

mạnh,

đ ộ t n g ồ t củ a mực

c h ế t n g u ò i do những h iê n tưong dâng
mlốc t r o n g c á c cớn
[4 ,14 ,11] .

bão đổ bộ

v ào c á c vùng

ven bò V iệ t

nam

Cũng đ ã x u ấ t h iệ n những du án k ỉn h t ế kỹ t h u ậ t c ả i

tạ o hệ th ốn g tư ố ỉ

t i ê u m ió c

nông n g h iê p

th àn h phố v e n b iể n đ ò i h ỏ i những th ôn g t i n

v à cấp

t h o á t nưốc

về chế độ mực nưóc

b iể n v à hệ th ốn g sơn g có ảnh hưỏng củ a b iể n . N hiều t ín h to á n ,
t h i ế t kế th u ỷ l o i v à g ia o th ô n g ,
liệ u t in cậy về

chế độ nvực

xây

dung đ ò i h ỏ i những dữ

nuốc ỏ b iể n

v à củ a sô n g ,

cũng

như tr o n g sô n g .
Những

đồi h ổ i đó k íc h t h íc h cơng

t ấ c n g h iê n cứu khảo s á t

v à t ỉ n h to á n b iể n đơng mực nưóc b iể n , kể c ả đư b á o , củ a n hiều
nhầ n g h iê n

cúu tr o n g

các lĩn h

vực khác

nhau l i ê n quan t ó i

b iể n .

N hiều

mặt tr o n g

t r i ề u đ ã ctược

v ấn đề

dao động

c á c nhà h ả i dương

mực nưóc b iể n v à thuỳ

h ọ c V iệ t nam n g h i ê n

c ú u CC

h iệ u quả v à có những vấn đề mối th ế g i ó i nêu r a cũng được các
chuyên g i a củ a nưốc t a nấm b ấ t v à đ i vào n g h iê n cứu [ 1 6 ] .

Tổng quan v ề những
g i a tr o n g v à n g o à i nưóc

cơng t r ì n h n g h iê n cứu cù a

vê vấn efe

Dông cho t h ấ y rắ n g tr o n g
quà t o

ló n so n g

cũng n ổ i

c á c chuyêr

dao đông mực mlốc củ a b iể r

l ĩ n h vực n ày đã cíat
lê n một

tr o n g công t á c n g h iê n cúu v ấn efe n à y .

đ ặ c điểm

ctươc những k ểl

không đổng ctể\


- 6 -

Nhỏm l ó n n h ẩ t gổm đ a s ố c ấ c c ô n g t r ì n h
[ 3 2 ,6 1 ,5 5 ,4 1 ,3 0 ,2 4 ,4 6 ,4 7 ,2 5 ,4 5 ,1 2 ,1 5 ,1 3 ]
động th u ỷ t r i ề u
g iả

của

mUc m iố c .

N hững

nhưng ch o

t h ấ y tầm

chung v à

k ế t quả

có

tin

[ 5 Ĩ ,4 1 ]

cậy

nhất

được

củ a v i ệ c n g h iê n cúu

b ấ t đầu

tù

tr iề u

cúa

nnAc n ư ố c

do chúng

v à dự b á o d a o

ta tiế p

th u đước h ê

g ỉ ố i c ộ n g v ó i những đ ón g

l ố n c ù a c á c c h u y ê n g i a g i à u k ỉ n h n g h iệ m ỏ c á c c ơ

n g h iê n cứ u b i ể n

đ ã ctạ t ctươc t r ì n h

c ầ u c ơ b ả n c ủ a t h \t c t i ễ n ,
đ ư ộ c b ả n g dư t ỉ n h

quốc phòng l i ê n

t r i ề u đ ều

nam đ ể p h ụ c v ụ c á c

đã đư ộc n h iề u t á c

c á c phương pháp g i â i t í c h
và

n h ữ n g nh u

đặn

ch o c á c cảng

ngành sả n x u ấ t và

quan t ó i b ỉể n .

N hững b ả n cfổ t r i ề u

chi t iế t

ctộ tạm đ á p ú n g

quan

ơ n u ó c t a n h i ề u năm n a y ctã x u ấ t b ả n

mực n ư ố c t h u ỷ

c h ỉn h th u ộ c b ò b iể n V iệ t

có đơ t i n

tín h ,

kể c ả bầng

c ũ n g n hư p h ư ơ n g p h á p s ố ,

ngày càng

c â y cao hơn

phúc ta p ,

s \t t r u y ề n c á c s ố n g t r i ề u

g iả

[ 5 5 ,4 1 ,2 4 ,3 0 ,1 2 ,1 1 ,2 5 ,4 5 ,

Có t h ể n h ậ n đ i n h r ắ n g v ề c ơ b à n ,

h iê n tư ơ n g th u ý t r i ề u

ngu yên nhân

đ ộc đáo v à lý

h ìn h th à n h

t h ú ỏ b i ể n Đ ôn g

t ù T h á i b ì n h dutớng v à o q u a c á c e o

p h ía b ấ c v à đ ổn g b ấ c b iể n d ư ó ỉ t á c đ ộn g củ a đ iể u k iệ n

đ ịa

N hững

cá c cơng tr ìn h

phân t i c h

phương p háp tư ơ n g đ ố i ch u ẩn c ủ a t h ế

là

các tá c

k h ỉ phương p háp h iệ n đ ạ i đ u ộ c đưa v à o sử d ụ n g.

động th u ỳ

1 3 ].

của

b i ể n Đ ồng n ó i r i ê n g .

Cho đ ế n n a y c ó t h ể n ó i r ắ n g v i ệ c

góp to

c h ú ý đ ế n v ấ n ctể d a o

tu y cu n g cấp th ô n g t i n

quan tr ọ n g

v ù n g b i ể n D ơn g nam Á n ó i

l ĩ n h v ttc n à y

công tr in h

phuỏng t â y đầu th ế kỷ n ày [ 3 2 ,6 1 ] ,

sớ lư ộ c

th u ộ c

đ ịa

p h ư ơ n g c ủ a t h u ý v ^ c t r u n g tâm b i ể n v à c á c v ị n h ctể t a o

lý
n ên


- 7 -

ch ế đọ dao đông phúc
đõ đ ư ộ c

th ù a

nhận.

t ạ p v ố i n h lit t r i ề u

ngu t r i

T rong

để

khuôn

K T - 0 3 -0 3

c ấ c chuyên

g ia tr o n g

cơng tá c

hồn th iệ n

c á c mơ

dịng t r i ề u )

bắng con

s á t th ự c hơn đ iể u

khổ

l ĩ n h v\Jc

h ìn h s ố

đưịng c h i t i ế t

k iệ n b iê n v à

tr o n g k h i h iệ n th ự c h o á t ín h

t à i cấ p nhà nưốc
này đ an g th ự c h iệ n

tỉn h
hoá

th u ỳ t r i ề u

lư ố ỉ t ín h ,

nhũng th u ậ t to á n

(k ể c ả
xấp x ỉ

t ố ỉ Uu h ơ n

t o á n t r ê n mảy t í n h đ i ệ n t ủ .

Nhóm l ó n t h ú h a i gom c ố c á c c ơ n g t r ì n h
g ià n h ch o v i ệ c

ờ n h iề u n ơ i

n g h iê n cú u v à

tỉn h

h iể m t r o n g d a o đ ộ n g mực n ư ố c b i ể n ,

_ii)
[ 1 8 ,1 4 ,3 3 ,1 ,1 0 ,4 ] ,

to á n m ột
ctó l à h i ê n

h iệ n

tư ơ n g nguy

t ư ộ n g m iố c d â n g

t r o n g b ã o . H ưóng t h ú n h ấ t t r o n g n h ũ n g c ô n g t r ì n h

này

[ 1 4 ,1 1 ]

t â p t r u n g là m s á n g t ỏ v ấ n ctể v ể c á c đ ặ c t r ư n g c h ế đ ô c ù a n ư ó c
d â n g b ã o ỏ b i ế n D ôn g n h ư :

số

h o ạ t động tr ê n b iể n D ông,
k h á c n h a u t r o n g nảm ,

lư ợ n g c á c c ơ n b ã o t r u n g b ì n h năm

tầ n s u ấ t x u ấ t h iệ n bão ở c á c th á n g

n h ũ n g q u ỹ ctạo c ố

bàn củ a c á c cơn b ã o ,

những khu vự c c ó x á c s u ấ t n ư óc d ân g do b ã o lố n n h ấ t ,

bư ốc đầu

đ á n h g i á x ấ c s u ấ t x u ấ t h i ệ n n ư ố c d â n g n g u y h iể m t h e o p h a t h u ỷ
tr iề u ,

cấu tr ú c

không g ia n v à t h ò i g ia n

H uống n g h i ê n c ứ u t h ú h a i v ề n ư ó c
những p huơ ng p h áp h ổ i quy tư ơ n g quan

c ố n g t h ú c t h ự c n g h iê m mvlc n ư ó c d â n g
cu th ể có tỉn h
vụ

c h ẩ t đơn g iả n đ á p

cho vùng b iể n

nuóc t a

cù a nưốc dâng

d ân g do

bão

[4 ] để

th iế t

á p d ụ n g n h ũ n g mô

áp dung

lậ p những

t r o n g b ã o c h o n h ũ n g đ iể m
ú n g nhu c ầ u du

b ấo n g h iệ p

cũ n g c ó những th à n h tự u n h ấ t đ ịn h .

B ấ t đ â u t ù n h ữ n g năm tá m m ư ơ i, x u ấ t h i ệ n
m ó i,

là

do b ã o .

h ìn h

số

tín h

nc

n h ỉể u cơ n g t r ìn h
dâng

tr o n g

bão


- 8 -

[ l f l T1 , 3 3 , 1 0 , 2 ] .

NỘỈ d u n g c ơ b à n c ủ a

g i à ì b ắ n g s ố h ệ c á c p h U ôn g t r ì n h
v u e b iể n D ông v ố i đ ịa h ìn h đ á y
0 đây

các tá c

g iả ngày

g ỉ à i b à i to á n b iê n

0

só n g

bang cá ch c h i t i ế t

tâ n

khắc của

hố lư ố i tín h ,

c á c d a o đ ô n g mUc n ư ố c b i ể n D ô n g ,

kỳ x i nốp

và

T rong

những chu kỳ ngấn

n ủ a nãm ,

cỡ v à i g iò được

quà cũ n g c h ỉ đ ạ t

ít

chu

cá c cơng

được ỏ bu ốc đ ầu .

L iê n x ô

đã tù n g

n g h iê n cú u c h ế độ

d a o cỉộng mùa c ủ a b i ể n D ơn g

t r ê n cơ

sỏ phân

tíc h

c ù a mục n ư ó c t h e o

th ự c đo t ạ i

lậ p

b iể n D ơng
cơng t r ìn h

các tá c

nằm ,

g iả

D ồng,

[2 6 ]

khảo

dùng c á c SƯ đổ tín h mối

đ ộ n g v ó i c h u k ỳ d à i n h i ề u năm ,

ch ú ý hơn v ầ c á c k ế t

nó.

th a m s ố h o á c ô n b ã o v à th a m s ố

những dao

tr ìn h

b ị th v ic c ủ a

sâ u h oàn t h i ệ n phương pháp

ma s á t ctấyvà ma s á t g ió ,

dải

này là

d à i m lố c n ô n g c h o t h u ỷ

v à h ìn h d ạn g

càng đ i

s á t đ i ể u k i ệ n c á c ctưịng b i ê n ,

hố c á c l u e

những cố n g t r ì n h

sổ

liệ u

c á c bản đổ phân bố c á c y ếu t ố
b an g phương
[4 2 ]

bản đổ n à y ,

này,

pháp đ ẳn g đọ c a o .

ch o r ắ n g sư tổ n t a i

b iể n l à khơng hop l ý .

g ió

m ùa,

và đưối tá c

b i ể n l a n t r u y ề n nhữ ng s ó n g d à i t i ế n
ch ảy,

nhưng phân bố

án h h ư ở n g
T rên cơ s ỏ

tố i

về sa u ,

phân

những t à i

ctộ s â u

v ầ h ìn h

bố b iê n

độ v à

liệ u

tá c

g ià

củ a
củ a

ctã p h ê p h á n c á c

c ủ a c á c đ ỉ n h s ố n g năm c ù a mực

ctã n h ậ n đ ị n h r a n g d a o đ ộ n g

được g â y b ỏ i

tr ạ m v e n t> iể n

c ủ a d a o đ ộ n g mùa

n g h i ê n cứ u k ỹ h ơ n v ề v ấ n đ ề ,

rvũốc ỏ ph ần tru n g tâm
tr ìn h

các đ à i

c á c s ó n g năm

cũng tr o n g côn g

mùa ỏ b i ể n Đ ôn g c h ủ y ế u
động của g ió

tạ o

mùa t r o n g

n ê n d â n g mực v à dòn g

dạng đưòng bò đổng t h ò i
pha củ a

v ề hắng số đ iề u

những só n g n à y .
h o à c ủ a h a i m ươi


- 9 -

b ố n tr a m v à đ ư ò n g c o n g b i ế n t r ì n h năm c ủ a mvtc n u ố c b i ể n t r u n g
b ì n h , b ắ n g phulớng p h ả p
b iê n đô v à đổng

n ộ i su y

pha của

tá c

s ố n g nảm

t r a q u y mô v à c ấ u

đã lậ p

c ủ a Iiítfc

k h á c v ố i n h ữ n g b à n đ ổ đ ã n h ậ n ctưoc
r ầ n g , v à c ũ n g như t r o n g c ơ n g t r ì n h

g iả

tro n g

b iể n

[2 6 ].

tr u n g b in h ,

C húng t ô i c h o

[4 2 ] đ ã nhân đ in h ,

tr ú c không g ia n cù a dao động

k h ơ i củ a b iể n c h ỉ có

bản đổ đổng

th ể dựa v à o s ố

liệ u

đ ể k iể m

ỏ phần n g o à i

th tfc

đ o ỏ c á c tr ạ m

đ ả o t h u ộ c p h ầ n k h ớ i c ù a b i ể n D ô n g , h o ặ c d ù n g mơ h ì n h t í n h

cho

to à n b iể n .

T rong

[ 1 4 ,1 7 ]

th ô n g

báo v ề

các k ết

quả phân t í c h

h ồ v à phân t í c h

p h ổ mvtc m lâ c

sôn g,

cu n g cấ p những k ế t quả phân

ỏ đầy cũng

hỗ g iữ a c á c y ể u t ố k h ỉ tiiộ n g ,
mực n ư ó c ,

ỏ m ột s ổ

tíc h

tr o n g

p hổ tư ơ n g

áp s u ấ t k h í q uyển v à g i ó ,

p h ổ t ư ơ n g h ỗ c ủ a mvtc n ư ố c

đ ể nhận x é t v ề

tr&m b i ể n v à

đ iề u

những n gu yên nhân

vói

ỏ n h ữ n g tr&m k h á c n h a u

gây n ên dao

đ ộ n g mực n ư ó c

b iể n Đ ông.

N hững c ô n g t r ì n h
cho v i ệ c

phát tr iể n

n ày đ ã đưa r a m ột s ổ nhận x é t r ấ t b ổ íc h
n g h i ê n cứ u t i ể p ,

đố là

những

nhận x é t v ề

sự khác nhau tron g múc độ cưồng hoấ các sóng chu kỳ d ài - nửa
năm v à m ộ t năm ,
những

t ạ i những vù n g b iể n k h ác n h a u ,

đ iề u k iậ n

tá c đọng;

th u ậ n l ộ i

v ề su p h át t r iể n

nưóc nơng k h i th u ỷ t r i ề u
sôn g.

T ác g i à

[1 4 ]

h o ặ c không

tu ỳ th u ộ c vào

t h u ậ n l ợ i đ ể g i ó mùa

r ấ t phong phú v à đ án g k ể

tr u y ề n vào nưốc n ôn g,

đã có nhận

vào

cá c són g
sầu tr o n g

đ ị n h q u a n t r ọ n g v ê p h iiứ n g d i ệ n

phư ơng p h á p lu ậ n v ể sự c ó m ặ t, v à hơn n ũ a

r ấ t phong phú,

của


-

cá c aóng có chu

10 -

kỳ gần v ố i c á c

só n g n h ậ t t r iề u

b ộ i b ậ c b a , bẬ c b ố n , b ậ c năm c ủ a
tr iể u

m ạn h , mà n ế u p h ầ n t í c h

dễ dể

só t.

Như v ậ y , v ố i

chúng

ta cần

sủ lý

và

nố tr o n g vùng b iể n

b an g 80 đồ

vùng

D a r w in

b iể n

phân t í c h

chúng t a


hoặc phát tr iể n

các

tá c

n ư ố c ỏ b i ể n D ôn g
cần đuộc

g iá

n g h iê n

cúu

chúng t ô i r ú t

phát tr iể n

hđn nữa

ngự

rất
tr i,

m lố c t h e o
c á c phương

p h á p p h ổ v à d u t ỉ n h miAc m iố c t h e o p h ư ơ n g p h á p p h ổ

Tù v iệ c phân t í c h khái quát những

v ó i nhật

mà n h ậ t t r i ề u

các ch u ỗỉ

phương phấp b ìn h phương t ố i t h i ể u

đây của

c á c BÓng

[ 6 0 ,6 5 ] .

cơng tr in h CƯ bản trê n
tìn h

h ìn h

r a nhũng vấn
tr o n g sổ

d a o đ ô n g imAc
ctế s a u c ó

những v ấ n

th ể

đ ề v ê dao

đ ộ n g miAc n ư ố c ỏ b i ể n D ô n g .

1 . V ấn đ ề

v ề c h ể độ b iế n

b i ể n v à th ềm l ụ c đ ị a ,

đ ộ n g mực n ư ó c b i ể n

ch ủ y ế u ỏ c á c cà n g c h ín h v à v ù n g h o ạ t

đ ộ n g k in h t ế k ỹ t h u â t s ô i đ ô n g ,
đ ãc tr ư n g

th ố n g kê

t in cậy

những đ ặ c tr ư n g phổ phân ánh

bao

đô dao

số

cấu

tr ú c b ên tr o n g

lẫ n tr o n g g ió
x inốp,

tín h

ch ế

là m

cù a c á c dao
p h ố i c h ế độ

c á c dao đ ộn g nưốc

tr u n g b ìn h ,
cơ s ỏ

g i ó m ạn h ,

H oàn t h i ậ n

c á c phướng pháp

phân t í c h

nưốc th u ỷ t r i ề u ,

tă n g đọ c h ín h x á c c ủ a

th u ỷ t r i ể u ,

số

tà n g

các

ch o c á c phương pháp

t í n h v à đự. t í n h mực m ió c t h e o n h ũ n g p h ư ơ n g p h á p h i ệ n

2.

to á n cá c

đ ộ n g mực n ư ố c ,

cơ c h ế c h i

c h ú ý c á c d a o đ ọ n g m ùa,

dâng kể cả tr o n g bão
dao động v ó i tắ n

gồm v i ệ c

củ a

ctồng p h ú c tạ .p v à n h ũ n g n g u y ê n n h â n ,
d a o đ ộ n g mực n ư ó c ,

ỏ vùng ven

và

đ ạ i;

dü t i n h

mực

c á c h ần g số đ iề u h oà

lư ợ n g c á c s ó n g đ i ể u h o à t h u ỷ t r i ề u

tro n g


- 11 -

c á c phương t r ì n h

pháp phân
ấp dụng

c á c phương

xác và số
những t ỉn h

pháp phân

tíc h

chi

phươngnhị n h ấ t h o ặ c phương

v à dự t í n h

mực n ư ố c .

Song

lư ơ n g c á c s ó n g p h â n
to á n th ứ c t i i n

m iố c t h ấ p n h ấ t l ý

tíc h ,

như

tiế t

có

tín h

cẵn

D a r w in

h ơ n như p h ư ô n g

pháp C a r tw r ig h t đ ể phân

so n g v ố i v iệ c

các

t h u y ế t cù a trạ m ,

s u y mực m iố c c ứ c t r ị

3.

th a y v ì phüưng

t í c h đ iều hồ tru yền thống theo SƯ đổ

pháp b ìn h
tíc h

dự b á o mvic n ư ố c t h u ỷ t r i ề u ,

t ă n g độ c h ín h

th ể g iả i q u yết t ố t

hôn

mực n ư ố c c ự c t r i ,

mực

những b à i t o á n n ộ i n g o ạ i

g i ữ a c á c tr ạ m ;

C h ín h x ắ c h o á

và c h i t i ế t

c á c bàn đồ dòng t r i ể u ,

hoá c á c bản đồ t r i ề u ,

b ắ n g c o n ch lòn g t ậ n d u n g

kể cả

khâ nảng ngày

c à n g l ố n c ủ a máy t ỉ n h đ i ê n t ủ

đ ể t ă n g r ơ n g m iề n t í n h ,

là m

chi

tiế t

s á t th \ịc

hoá

các

lư ố i tín h ,

xấp x ỉ b iê n

p h é p th am

s ố h o á ma

động tổ n g

cộng t r iề u và g ió ,

cú u tư ơ n g t á c

4.

tr iề u

n h ũ n g mơ h ì n h

h oặc tr o n g bão để
nưốc p h i t r i ề u .

tiế n

Con

tiệ n

tín h

tiế t

h ố quá t r ìn h

5.

s á t đ á y v à ma s á t g i ó .

K e t h o p t í n h 'd a o

v à nưốc

dân g đ ể n g h iê n

g iũ a ch ú n g;

X ây d ự n g

mấy c ó t h ể

hónv ằ cụ th ể

tỉn h

t ó i dự b á o

đưịng h iệ u

to á n h iệ n đ ạ i
tín h

là

mực n ư ó c

dâng tr o n g g ió

đươc c ả c á c dao
n h ấ t phù hộp

v ó i phướng

á p d u n g n h ữ n g mơ h ì n h

số v ó i c h i

to á n

quả

đ ộ n g mực

lầ m c h o c h ư ô n g t r ì n h

tín h

tr ê n

á p d ụ n g v à o du b á o n g h i ê p v ụ ;

N hững v ẩ n

đề có tín h

k h o a h ọ c q u a n tâ m n h ư

quy

sự dâng lê n

mô t o à n c â u đ ư ô c
c ủ a mUc n ư ố c

n h iể u nhà

đ ạ i dương do


- 12 -

k h í hậu to à n cầu nống

lê n ,

stf b i ế n đ ô n g t h ế k ỷ c ủ a mực rrưốc

b iể n do c á c quá t r ìn h

đ ỉa đ ôn g lư c h ọ c

tro n g vỏ t r ả i đ ấ t,

la n

t r u y ẽ n c á c s ó n g th ềm l ụ c đ ị a .

T r o n g lu ậ n á n n à y ,
n g h iê n

cúu củ a

chúng t ơ i

m ìn h

si

tr ìn h bày

nhũng k ể t quả

(đ ã đ ư oc c ô n g bố m ột phần t r o n g

nhầm đ ó n g g ó p th ê m v à o v i ệ c n g h i ê n

cú u nhũng v ấ n

[5 -8 ])

đề còn tổ n

t a i đã nêu .

Cu t h ể ,

c h ú n g t ô i đ ậ t r a v à g i ả i q u y ế t b o n n h iê m v u s a u :

1 ) Khảo s á t c h i t ỉ ể t v ề d a o đ ô n g t ư d o c ủ a b i ể n Đ ô n g ;
2 ) G ià i t h ỉc h
tr iề u

cd

chế

h ìn h

r ấ t phúc tạ p v à đ ộc đáo

th à n h củ a h iệ n

tư ộ n g th u ỳ

ỏ b iể n B ông;

3 ) N g h iê n c ứ u c ấ u t r ú c c ủ a n h ữ n g d a o đ ộ n g mực n ư ố c ỏ c á c
vù n g bò k h ấc nhau d ọc

bị b iể n nưóc ta ;

4 ) N g h iê n c ú u c h ế

đô

d a o đ ộ n g mùa

c ủ a mực n ư ố c

D ôn g v à t h ủ n g h iệ m mơ h ì n h t ỉ n h mực n ư ố c d â n g t r o n g g i ó
dữ l i ệ u

đ iể m

dao đ ộng

n g h iê n c ú u " ,
tíc h
th iệ n

th eo

v ể tr iiị n g g i ó v à áp s u ấ t t r ê n b i ể n .

ơ c h ư ơ n g 1 v ó ỉ đ ầ u đ ề " K h ái q u ắ t v ề đ i ể u k i ệ n
đăc

ỏ b iể n

mưc

ch ú n g t ô i

đ i ề u h o à mvic n ư ố c ,
củ a chúng t ô i

nưốc

tr ìn h

b iế n

tự n h iê n v à

D ô n g . Cố sỏ p h ư ơ n g p h á p

b à y n g ẩ n g o n v ề phư ống pháp phân

t r o n g đ ó c ó t r ì n h b à y th ê m v ề S\1 h o à n

nhò áp dung phương p h áp

n h ấ t lầ m c h o c h ư ớ n g t r ì n h

phân t í c h

b ìn h phướng nhỏ

c h in h x á c h ổ n ,

những cô n g

th ú c b ỉế n đ ổ i F o u r ie r v à phương pháp phổ t r o n g h ả i dướng h o c ,
có chú ý t ố i

nhũng phương pháp

lọ c

nhầm t h u đ u ọ c n h ũ n g p h ố k h à d ĩ h i ệ n

ch u ỗi số

liê u

x u ấ t p h á t,

th u c tr o n g đ iề u k iệ n

ctăc


- 13 -

th ù củ a c á c c h u ỗ i t h ồ i g ia n củ a c á c quá t r ìn h

ỏ b iể n ,

cơ sỏ

củ a phương phấp s ố

t r ị t h u ỳ đ ộ n g g i ả i b à i t o á n mực n u ố c .

nh ữ ng đ ỉ ễ u k i ê n t ư

n h ỉ ê n v à
Đ ông c h ú n g t ô i c h ỉ t r ì n h
n à y ỏ c á c ch ư ớ n g 2 , 3 , 4

bày những n é t

v iệ c

b ấ t đầu

g iả i bầng số

k h á i q u á t n h ấ t mà s a u

s á t dao động

cống tá c

th ự c c ủ a b iể n Đ ống

tố i

để,

tu

do c ù a

b iể n

n g h i ê n c ú u c ủ a m ìn h b ằ n g

h ệ p h ư ơ n g t r ì n h mơ

m ột t h u ỷ v ứ c c ó t ỉ n h

b iể n

có sứ dụng t ó i .

C hướng 2 v ố i đ ầ u đ ề " Khào
Đ ông", chúng t ô i

về

t à dao đông tu

do củ a

h ìn h dạn g đưịng b ồ v à phân bố độ

ỏ múc đ ộ t r ù u t ư o n g c a o n h ấ t ,

khảo

sâu
sát

khâ n ăn g tự n h iê n c ủ a b iể n Đ ông phản ú n g v ó i những n h iễ u k íc h
động có th ể có

của n g o ạ i lự c .

Nhò

k ế t quà t ín h

do,

chúng t ơ i có đ iề u

k iệ n t ù g ó c độ

g ia

t r ư ó c đ â y đ ã là m ,

g i ả i t h í c h c h ế đô dao đ ộ n g th u ỳ

r ấ t ctộc đ á o ỏ b i ể n D ơ n g ,

khác so

dao

v ó i c á c chuyên
tr iể u

dự đ o á n n h ữ n g k h à n ă n g c ủ a t ù n g v ù n g

k h á c n hau c ủ a b iể n Đ ông c ộ n g hưởng v ó i
củ a c á c

ctộng t ự

nhũng tầ n số dao động

lự c cư ỗn g b ú c c ố t h ể c ó .

T rong ch ư ón g 3 -

"Phổ mực n ư ó c

s ẽ t r ì n h b ày những k ế t quả phân t í c h

ả ven bồ tâ y

b i ể n Đ ông"

p h ố c ủ a c á c d a o đ ộ n g m\ic

n ư ố c d o c h ú n g t ô i n h ậ n đ ư ộ c c h o năm tr&m q u a n t r ấ c

đ ộ d à i m ột

năm , c ó k ế t h ộ p v ố i k ế t q u ả c ủ a c á c t ấ c

để có k h ắ i

n iê m h ê t h ố n g v ể

quy

phúc tạ p v à đa dạng ổ

mô v à

c ấ u t r ú c c ủ a d a o đ ọ n g mực

nuóc

những v ù n g k h á c nh au c ù a b iể n .

Tù n h ũ n g k ế t q u à n à y l ạ i
<ìể là m s á n g t ổ

g ià k h á c,

so

k iể u phàn ú ng củ a

sá n h v ó i k ế t quả củ a chư ôn g 2
m ỗ i v ù n g b i ể n đ ố i v ó i những


- 14 -

n h iễ u đ ộ n g c u õ n g b ú c

C hương 4 v ố i
m ù a" , c h ú n g t ơ i
phướng t r ì n h

đầu đề

tu y ến t ín h để t ín h
g ió

trư ò n g

g ia n

nhu

v iê c

t ố i xây

t ư ơ n g ú n g nhắm k iể m

các

tá c

t r a h iệ u
mô v à

g i ả k h á c ctã p h â n t í c h

hay

t h ủ n g h iệ m n à y c ũ n g c ó ý n g h l a ctộc l ậ p ,

dựng chư ơng t r ì n h

đứa v à o c á c s ố

g ió

đ ộ c a o ưnìc

t h ể t ạ o n ê n n h ữ n g d a o đ ộ n g mùa v ố i q u y

không. N goài r a ,
nhắm t i ế n

tr o n g tr ư ò n g

b à y k ế t q u ả b ư ố c ctầu g i à i b ầ n g s ố h ê

tr o n g trư ị n g

mùa c ó

phân bố k h ơng

" T ín h mực n ư ố c

sẽ tr ìn h

m iố c n ơ n g

nưốc dâng lê n

tín h

củ a những k ế t

ỏ ch ư ơn g 2 .

q uả t ỉ n h

úng g ió

v à c h ỉ r a t ỉn h h iệ n th ự c

liệ u

t í n h mUc n ư ó c

x u ấ t p h á t v ề tr ư ò n g g ió

t r ê n máy
v à cá c yếu

t ổ k h í tư ợ n g .

T ron g quá
tr o n g

tr ìn h

lu Ạ n á n n à y ,

c ủ a GS, TS N g u y ễ n

chúng
N g o e T huy

cu n g c ấ p n h iề u t à i
d ẫn h ế t s ú c b ổ

n g h iê n

liê u

ỉc h ,

củ a n h iề u đ ổn g n g h iệ p ,

cứ u
tô i

để
đã

đi
nhận

(T ổ n g c u c

th a m k h à o q u ý ,

n h â n ctưoc n h ũ n g l ò i
đặc b iệ t

đến nhũng
đưộc

s-ứ

k ế t quả
g iú p

K hí tư o n g Thuỷ v ă n ) ,
cùng
khuyên

v ố i những c h ỉ
v à k h íc h

s ự g i ú p đỡ n h i ể u m ặt

c h ầ n t h à n h câm ơ n s ự g i ú p cíỡ q u ý b á u a y .

lệ

của tậ p

t h ể Bộ môn H à i d ư ơ n g h ọ c T r ư ò n g Đ ạ i h ọ c T ố n g h ộ p Hà n ộ i .

C húng t ô i

đỡ


CHUONG 1
KHÁI QUÁT VE DIEU KIẸN

tự nhiên và đặc

Đ ĩ Ểm

dao đọng

MỤC NUÓC BIEN DồNG. co sỏ PHUONG PHAP NGHIẼN cóu

1.1. Khấỉ quất vê điêu kiên tự nhiên và đặc điểm dao động

mUc mlốc biển Đơng

1.1.1. Hinh dang đưịng bị và phân bố đô sâu của biển Đông

B iể n D ô n g k ế c ậ n v ó i

lã n h t h ổ

c ù a m ưịỉ n ư ốc D ơng

l à m ột t r o n g nhũng b iể n

lố n n h ấ t t h ế g i ó i .

nhũng

quốc

ch iòn g

n h ữ n g năm g ầ n
trỏ

hàng

hải

tế

đ â y kh u v ự c th ề m

l ụ c đ ị a t â y nam

kể cả

củ a b iể n đã

kỹ th u ậ t s ô i đ ộn g.

t r ả i r ộ n g t ù k in h tu y ế n 99 5 đ ến 121

đông v à từ v ĩ tu y ế n 3
b iể n ,

b iể n này có

q u a n t r ọ n g c ti q u a v à t r o n g

th à n h m ột khu v ứ c h ọ a t đ ộn g k in h t ế

V ùng n ư ó c b i ể n

T rên

v ĩ nam đ ế n 2 5

c á c v in h

ló n T h á i

Nam Á ,

v ĩ bấc.

la n v à

k ỉn h

T ống d iê n t i c h

B ấc b ộ

củ a nó bang

,
e
2
khoảng 3 ,5 .1 0
km .

H ìn h d ạ n g ctuòng
v in h ,

vũng,

tâ m l ẫ n

bò b iể n h ế t

eo b iể n v à

đảo

sú c phúc tạ p

v ó i r ấ t n h iề u

l ố n n h ỏ nấm r ả i r á c

ỏ c ả tr u n g

gắn v en b ò .

Đ ịa
V ùng b i ể n

h ìn h đ á y

b iể n D ông

th u ộ c

th ẳ m v ố i đ ộ s â u v à i n g h ì n

v à l ệ c h v ể p h í a đ ơ n g b i ể n . Đọ s â u
5560 m é t.

lo ạ i

v ù n g th e m

lụ c đ ịa

đa dạng

(h ìn h

1 .1 ).

m é t nấm ỏ p h ầ n t r u n g tâm

lố n n h ấ t ồ vùn g này đ ạ t đến

v ố ỉ ctô

s â u d ư ó i 2 0 0 m é t c h iế m


16

-

hứn nủa d iê n

tlc h

t â y nam b i ể n v à

-

m ặt r ộ n g t h u ỷ v \ l c ,
tr o n g cá c v in h ,

phân

b ố ở p h í a nam v à

ỏ c á c v in h

B ấc bộ v à

T hái

la n đô sâ u b iể n b iế n đ ổ i t ù v à i m ét đ en đ ư ố i 10 0 m é t.

C ác ctưịng đ ẳ n g s â u
chung,

c ó h ìn h dạn g r ấ t k h ôn g

quan s á t th ấ y t í n h b ấ t đ ố i

đ ề u ctăn. N h ìn

xú n g tr o n g phân bố


củ a b iể n g iũ a h a i phần t â y v à đ ô n g ,

g i ũ a b ấ c v à nam c ù a b i ể n .

V ùng b i ể n

c ó ctộ

vối

p h ỉa đông

và đông

vù n g b iể n p h ỉa tâ y

s ẽ t h ấ y ỏ c á c ch ư ơ n g 2
dao

nam

d ốc đáy lố n hớn so

v à t â y b ấ c . D ặ c đ iể m n à y ,
và 4,

c ó ảnh h u ỏn g r ấ t

như

chúng t a

lố n đ ến ch ế

đ ô n g mUc m lố c b i ể n v à c á c v ù n g c ủ a n ó .

B i ể n D ơ n g l à m ột b i ể n
c á c b iể n k ế cậ n qua

ven,

liê n

m ột s ố e o b i ể n ,

h ệ v ố i T h á i b ìn h
ỏ p h ía

b iể n D ơng th ô n g v ố i T h á i b ìn h dương q u a

duớng v à

bấc v à đông b ẩ c ,

e o Đ à i lo a n r ơ n g 200

km v ó i đ ô s â u 5 0 m é t v à e o B a s i r ộ n g 3 5 0 km v ó i ctô s â u
3000 m ét.

N hững e o b i ể n n à y n g o à i đ ộ r ộ n g v à đ ơ

c ị n c ó đ ặ c đ iể m

quan tr ọ n g n h ấ t,

th ịn h hành tr ê n

đàm b ả o S'U

lư ơ n g g i ữ a b i ể n v à b ê n n g o à i .
c á c độ sâ u củ a b iể n
qua nhũng eo n ày

được tr a o

sâu đáng k ể ,

b iể n ,

t r a o đ ổ i m iố c

nên có v a i

cũ n g như n ăn g

P h ầ n l ố n n ũ ố c c á c t ầ n g m ặt v à ỏ
đ ổ i v ố i T hái

b in h dương th ô n g

[ 4 8 ,6 8 ] .

ỏ p h i a c ự c nam ,

b iể n D ông l i ê n

h ệ v ó i b i ể n G ia v a q u a e o

M a la c c a nầm g i ữ a b á n đ ả o M a la c c a v à đ ả o C a lim a n t a n .
cù a eo b iể n n ày là

Đ ằ c đ iể m

k h á r ô n g ,k h o ả n g 4 5 0 km, n h ư n g r ấ t n ô n g ,

sâ u x ấ p x ỉ 3 0 -4 0 m ét v à c ó những đ ảo
p h ía đơng

tr ê n

l à đ ịn h hư ốn g t h e o tu y ể n t r ụ c c h in h c ủ a b i ể n ,

cù n g hưóng v ố i c á c hưóng g ió
tr ị

độ

cùa b iể n ,

ị quãng

nhổ x en k ẽ .

g iũ a quần

ỏ b iê n

đào P h ilip p in

đơ

g ió i

v ầ đảo


- 17 -

lûO*

120°

lio*

HÌNH 1 . 1 . THAN IK) TX) í»Au nI KN 1XJNG VA MEN TJ NII
(- -5 0 0 — (Jư(ìĩif* fjííníí dơ íi/itj, vẨy', cỉiíỏn/ĩ nơ-P

khúc l à biên l.ính ciía c;ór* mơ bình HO,
hình vng nho !’liỉ vĩ l.ĩ-í rfỵAn l.ính f-hơ)

»*1 ►V*' ‘ '-,r

- IB -

Calimantarj

CO nhiễu

NhOng e o b i ế n n à y ỉ t

1.1.2 .

eo nhỏ

nông xen

th u ậ n l ộ i c h o

kẽ v ố i các chuỗi đảo.
tr a o đ ổ i nư óc.

Chế độ g i ó t r ê n b iể n Đơng

Chế đ ó g i ó
c á c nhân t ổ

tr ê n

b ỉể n

gây nên

là

nhân t ố

quan t r o n g n h ấ t t r o n g số

d a o đ ộ n g mực m iố c c ù a n ó

[4 2 ].

b i ệ t c ủ a b i ể n D ô n g nắm

tr o n g khu vự c n h iệ t đ ố i

Nam Ấ v ố i h a i h ệ

g ió

bộ c h ế đô n h i ệ t

th ố n g

độn g lự c h ọ c

mUc rníốc n ó i r i ê n g

v ê

khác b ỉê t

cù a nó

quy đ ịn h t o à n

ch ế độ dao

g ió

mùa đ ơ n g b ấ c h o ạ t

đ ộ n g t ù k h o ả n g t h ả n g m ư òi đ ể n t h á n g t ư năm s a u .
đ ơ t g i ó v ó i h ư ố n g t â y nam .

đ ôn g b ấ c th ư ò n g c ố cư òn g

đô

lố n v à đô ổn đ in h

Mùa h è ,

g ió

khơng g ia n

1 .1 .3 .

nầy

đểu đ ặc

tr ư n g b ỏ i

(x em c á c h ì n h 4 . 1

tín h

tr ê n

C ác t r ư ị n g

g ió

h o ạ t đông

cao

h ơ n s o v ố i c á c t r ư ò n g g i ó mùa t â y nam . T uy n h i ê n ,
trư ò n g

động

[ 1 9 ,5 6 ] .

mùa đ ô n g , b i ể n c h i u t ấ c đ ô n g c ủ a

b iể n th ịn h hành cá c

đặc

g i ố mùa D ô n g

tá c động

n ó i chung v à

Vỉ tr í

câ h a i lo ạ i

b ấ t đồng n h ấ t tr o n g

và 4 .2 ).

T h u ỷ t r i ể u v à d a o đ ô n g nrực n ư ố c b i ể n Đ ô n g

T h àn h p h ầ n q u a n t r o n g n h êít g â y n ê n d a o đ ộ n g mực n ú ơ c b i ể n
D ôn g l à

th u ỷ t r i ế u .

n h iể u t á c
đáo dậc

g iâ
sấc

D ao đ ô n g

đánh g iá
so

là

rẩt

th u ỷ t r i ề u

D ông

ch lộc

p h ú c t ạ p v à c ó n h i ề u n é t ctộc

v ố i nhũng vùng b iể n

đây có th ể

th ấ y

ctủ b ố n l o a i t h u ỷ t r i ể u

nhật tr iề u

đểu,

bán n h ậ tt r i ề u không

đều v à n h ậ t t r i ề u

ỏ b iể n

c ìề u . Qua c á c b ả n

cfổ

khác củ a th ể

g ió i.

khác nhau:

đó l à bấn

đểu, nhặt t r iề u
phân bố t ín h

N ói

khơng

c h ấ t th u ỷ


- 19 -

tr iê u

b iể n Đ ông t a

th ấ y n é t n ổ i b ầ t đầu t i ê n

là

ê tạ ỉ b ô

p h ía t á y v à p h ía

k h ở i rôn g

lố n v à

đông b iể n

th ỉn h hành

T h ái la n

v à B ẩc b ộ

phần c á c

k iể u dao
quan

d à ỉ bò

động n h ật

s á t th ấ y

tr iề u ,

vùng

ỏ c á c v ịn h

k iể u dao động t r i ề u

n h ậ t ctểu l ý t ư ờ n g v ố i ctộ l ố n đ á n g k ể ,
cá c sá c h g iá o khoa v ố i

to à n bô

to à n

ctã t ù n g

đilO c d ẫ n t r o n g

tư cá ch l à n h ậ t t r l ể u

đ ều đ iể n h ìn h .

Đ iiịn g c o n g mực n ư ố c c ó d ạ n g h ì n h s i n

r ấ t đ ề u đ ặ n v ố i m ôt n ư ố c

lố n v à

n g à y . T rong th á n g c h ỉ có

m ót

nuốc

khoảng h a i đến ba
Đơ l ố n

rịng

tro n g

m ơt

n gày có b iể u h iệ n củ a th u ỷ

th u ỳ t r i ề u

ỏ nơi

tr iề u

mạnh

hỗn h ởp.

n h ấ t b i ể n Đ ốn g l à đ ỉn h

6 m é t.

v in h B ắc bô đ ạ t t ố i

N hững k h u V"ức b á n n h ậ t t r i ề u
gần eo b iể n D à i lo a n ,

đ ểu

kh u v ự c b i ể n

V i ệ t nam . N hững k h u v ự c
b ò nam T r u n g q u ố c

tr iề u

tù

c ủ a b iể n D ông l à

l â n c ậ n c à n g T h u ận a n c ủ a

v ó i bán n h ậ t t r iể u

eo D à i lo a n

nam , g ầ n v ị n h P u lô L a k e i v à

d ả i bị

khơng

đều

t ố i vùng đơng b ẩc

là

dải

đảo H ai

v ù n g v e n b ị đ ơ n g nam V i ệ t nam ,

kh u v ự c p h ỉ a t â y v ị n h T h á i l a n v à v ù n g l ầ n c ạ n X in h g a p o .

T ín h
b iể n đ ổ i

phúc tạ p củ a th u ỷ t r i ể u
độ lố n

và tỉn h

’
'
0 v in h B ac b ô ,

b iể n D ông th ể h iệ n

c h ẩ t th u ỳ t r i ề u

sự b iế n đ ổ i nàyđ ặc b i ệ t phúc tạ p
v in h .

ổ

tr ê n

không

g ia n

tr o n g vùng gần bị

’
ì '>
t r ê n k h o a n g c á c h d ư ố i K iểu n g h ì n

g i ũ a t r u n g tâ m v ị n h v à c ủ a t â y nam c ù a n ố ,

đô lố n

ỏ sự
b iể n ,
và các

k ilô m é t

th u ỳ t r i ề u

c ó t h ể b iế n đ ổ i t ù v à i m ét t ó i

cU c t i ể u

cịn khoảng 5 0 -6 0

T ìn h h ì n h

như v ậ y

tr o n g v ịn h

hồn to à n

N ơi đây cả t ín h

chất

t ư ơ n g tiA
lẫ n độ lố n

th u ỷ t r i ể u

cm.

T h ái la n .

đ ể u p h â n h o ả m ạnh,

- 20 -

tổ n t ạ ỉ c ả n h ậ t t r i ề u

v à bán n h ậ t t r i ề u ,

Tĩẽ v ố ì n h ũ n g v ù n g v ô t r i ể u

v ù n g b i ê n
n gay tr o n g không g ia n v ịn h .

N hững k ế t q u ả k h à o s á t n ă n g lư ộ n g t r i ề u
đã đ i đến k ế t

lu ậ n r ắ n g " t r o n g

quá t r ìn h

tru y ển

t r ê n c á c m iề n k h á c

nhau c ủ a b i ể n ,

đ ia v ỉ th ú y ếu lú c

b an đầu đ ã c h u y ể n th à n h ch ủ

c á c h khác*
ành hưởng
tr iề u

tín h

của cá c

c h í n h c á c đ i ể u k i ệ n c t ia p h ư ớ n g
có ý

n g h ĩa că n

bàn t ố i

t r ê n v ù n g b iể n phúc t ạ p này"

N ét

đọc

đáo

D ôn g b i ể u h ỉ ẹ n ỏ

nữa

tro n g

nhân t h ấ y ,

b i ê n đ ộ BÓng Kx n g à y
M2 v à S 2 c ũ n g

đ i xa

nhật tr iề u
yếu.

tù

N ó i m ột

th à n h h iệ n

tư ợ n g

th u ỳ t r i ề u

t r o n g tư ố n g quan

b iê n độ c ù a những só n g th à n h phần
m ấy. N hưng c à n g t r u y ể n

só n g t r iề u

th u ỷ

(N g u y e n N g ọ c T h ụ y [ 1 5 ] ) .

củ a th u ỷ t r i ề u

T h eo c á c b à n
g ỉả

c ủ a b i ể n D ôn g đ ã

h ìn h

h iệ n

sự k h ác nhau

c ấ c só n g th à n h phần

đã g ià i

chất

tá c

ỏ b iể n

b iê n đô củ a

ỏ những vù n g

khác nhau.

k h i m ối tr u y ể n v à o b iể n c á c
nhạt tr iề u

tr ụ c

lố n cù a b iể n ,

c à n g ló n h ổn s ó n g O i. D ố i

v ó i c á c só n g

có b iể u h iệ n

t h í c h h iệ n tư o n g n ày

th e o hưống

k h ông k h ác nhau

tư ơ n g t ự .

N guyễn

l à v ì đơ

d à i só n g O i lố n hốn đơ

d à i só n g K i, n ên k h i tr u y ề n dần

N g ọ c T hụy [ 1 5 ]

v à o v ù n g m lố c n ô n g ,

b iê n độ

s ó n g t ã n g d ầ n v à v ỏ i s ó n g d à i h ơ n , múc đ ô t ă n g chậm h ơ n .

T r o n g b i ế n đ ơ n g mưc rn ióc b i ể n D ô n g ,
động th u ỷ t r i ề u
khác cũng

đóng v a i tr ị

có b iê n

đơ đáng

lố n n h ấ t,

cị n có những dao động

k ể . T rư óc

h ế t p h à i k ể đ ến những

d a o ctộng mực n ư ố c d o n iiố c d â n g t r o n g
tiế t

v ề c á c đ ặc tr u n g

n g o à i th à n h phần dao

bão.

N hững d ẫ n l i ệ u

dao động nước dâng có tr o n g

chi

[ 1 4 ,4 ,1 1 ] .


- 21 -

T h ẩy r a n g t r ị

s o đô lố n n ư ốc d ân g t r o n g b ão t ạ i khu

v e n V i ệ t nam k h ô n g n h ỏ ,

T iể p n ữ a ,

c ó t h ể đ ộ t t ố i 2 5 0 cm h o ậ c h ớ n n ũ a .

th à n h p hẫn th ú

ba đóng góp đáng k ể

đ ộ n g muc n ư ố c l à d a o đ ô n g mùa d o

cấc

lo ạ i g ió

mùa

b iê n độ dao động

vự c b iể n

quy đ in h .

sư lu â n p h iê n

C ác t à i

mùa c ù a mực m iố c

vào b iế n

t r o n g nảm c ủ a

li ê u khác

nhau ch o th ấ y

đ c á c tr ạ m p h í a

t â y b iể n

t h u ộ c b ò V i ệ t nam c ó t h ể đ a t t ố i 3 0 - 4 0 cm (x em b ả n g 4 . 1 ,

T rên đ ây t r ìn h

bày

tóm t ấ t n h ữ n g t h à n h p h ầ n

p h â n g â y n ê n b i ế n đ ộ n g mực m iố c b i ể n ,
đ ộ n ẻ mực n ư ó c b i ể n v à

tá c động của

m ột s ố

n g o ạ i lu e c ó

nguổn

t ố như: b iế n

s u ấ t g ió

c ủ a t r ư ò n g m ật đ ộ v ằ h o à n lư u n ư ó c ,
những đ iề u

n g h iê n cứ u .
trị
chế,

hốn

k iệ n h ìn h

T uy n h i ê n ,

nhị h ơ n ,

hoặc là

nữa

c ắ n k h ẳng đ ịn h r a n g dao

gốc th iê n văn v à đ ia

củ a áp s u ấ t k h ỉ q uyển v à úng

tro n g

chúng

ch ủ y ế u góp

c tạ i d ư ơ n g ở d ạ n g c h u n g n h ấ t l à

ló n c á c nhân

những nhân t ố
chỉ

ch ư a

th ể cùa

của cá c

b i ế n ctộng

c â n b ắ n g rruóc
th u ỷ vứ c được

sau này h oặc là

n g h iê n

k ế t quà

b iế n đông

tr ê n b iể n ,

c ó ý n g h ĩa đ ố i v ố i
đươc

động

vậ t lý ,

cá c yếu tố

t h á i cu

4 .2 )

có v a i

t ù n g v ù n g hạ.n

cứ u k ỹ đ ố i v ố i v ù n g

b iể n n à y n ên ch ú n g t ô i ch ư a tổ n g k ế t đ ư ợ c .

1 .2 .

Cở s ỏ p h ü ö n g p h á p n g h i ê n c ử u mực m ló e

Do t á c ctộng đ a n x e n c ủ a t ấ t c à n h ữ n g y ể u t ố ,
đ ộ n g c ù a mtfc n ư ó c đ ạ i
t ạ p v à đ a q u y m ơ.

dưổng h o ặ c b iể n

có tín h

T hơng th u ị n g t r o n g h à i dương

p h â n c h i a n h ữ n g b i ế n đ ô n g c ủ a mực m ió c

th eo

n ên sự b iế n
c h ấ t r ấ t phúc
học n gư òi ta

d á i tầ n

s ố đ ể áp


- 22 -

dụng c ắ c phưong p h áp n g h iế n
đ ô n g n h i ể u năm ,

cứ u t h íc h

những dao

đ ơ n g m ùa,

hop:

Đó

những dao đ ộn g v ố i ch u

kỳ x i n ố p v à n h ũ n g d a o đ ộ n g v ố i c h u k ỳ t r u n g b ì n h .

V ố i những quá t r ì n h
chúng

đã đuộc

lu â t rõ

x á c đ ịn h

r ê t như

phân t í c h

dao

cfơng mtfc n ư ố c mà n g u y ê n n h â n

tiê n

những dao

n g h iệ m

và t h iế t

đông th u ỷ

của

lậ p đưộc quy

t r i ề u t h ì phương

pháp

đ iề u h oà đưộc áp dụng r ấ t h iệ u q u ả.

P h ư ơn g p h á p mơ

h ìn h to á n h ọ c

rn lóc c ũ n g đ ư ộ c s ủ

dụng rộ n g r ã i

v ố i sự p h á t t r i ể n

của kỹ th u ậ t

càng phất

tr iể n

và

tr ỏ

th à n h

để tỉn h

các

q u ắ t r ì n h mực

v à tr o n g những
v à phương t i ê n
phướng

pháp

nám g â n đ â y
tín h

to á n nó

n h iề u t r i ể n

vọng

n h ấ t.

T uy n h i ê n d o t í n h p h ú c t ạ p v à
tr ìn h

dao đơng

mực r n iố c ,

n g h i ê n cứ u v ể mực n ư ó c ,
học,

phương pháp củ a

c h u ỗ i t h ò i g ia n t ỏ

1 .2 .1 .

lý

ra là

tr o n g m oi

th u y ế t các

quá t r ìn h

côn g cu r ấ t h iệ u

P h iiô n g p h á p p h â n t í c h

đ iề u h ồ đưộc b iể u

tr u ò n g hộp phân t í c h

d iễ n

ngẫu

n h iê n v à

quả.

đ i ể u h o à mực m ió c

tr iể u

th e o

lý

t h u y ế t phân

đ ư ó i dạng:

H t = Ao + s F i H i c o s [ Q ± t + ( V o+ U ) 1 - G i ]
i= l
tr o n g đó Ht -

đơ ca o

và

phương pháp x á c s u ấ t v à th ố n g k ê to á n

B i ể u t h ú c đ ộ c a o mUc n u ó c t h u ỷ
tíc h

đa n gu yên nhân củ a c á c quấ

mực n ư ó c ỏ

th ị i

đ iể m t

(1 .1 )

của t h ò i

g ia n


- 23 -

tru n g

b i n h m ăt

tr ò i;

Ao “ đ ô

tr o n g k h oảng t h ò i g ia n
t r o n g m ột g i ị
hệ số

phân t í c h ;

củ a dao đòng;

s u y g ỉà m

cao tr u n g

v à pha

F i,

Q± -

b ì n h c ủ a mực n ư ố c

t ố c đô

(V o + u ) ± -

ban đầu

cú a dao

th a y đ ổ i pha

tu ầ n tu

là nhũng

động phv th u ộ c vào

n h ữ n g ctã.c t r ư n g t h i ê n v ă n ; H ± ,G i - n h ữ n g h ắ n g s ố đ i ể u h o à c ủ a
mực n ư ố c

tu ầ n tự

pha phụ

th u ộ c v à o

dtậc t r ư n g

ch o b iê n

đ iề u k iệ n

đ ịa

đ ư oc x á c đ in h dưa v à o c h u ỗ i s ố

ỏ

V i ệ t nam

máy t í n h ,

k h i phân

th ơ n g th ư ị n g

lý

liệ u

tíc h

độ tr u n g b ìn h v à lê c h
đ iể m n g h i ê n c ử u v à c ầ n

q u a n t r ấ c mực n u ố c .

những

[ 9 ] n g iiò ỉ t a

c h u ỗ i miAc m lố c d à i t r ê n

đã áp dung c ô n g

th ú c tr ê n

c h iố i d ạ n g :
r
Ht = Ao + 2 ( A i c o s Q i t + B i s i n Q i t )

(1.2)

1= 1

vói

Ai = F iH ± co s[G i-(V o+ u )± ]

Bi. = F i H i s i n [ G i - ( V o + u ) i ]

để xác

đ ị n h c á c ẩ n s ổ A i v à B±

Ht r ổ i

t ù đ ó n h ậ n c á c h ắ n g s ố đ i ể u h o à Ha. v à G i .

T r o n g n g h i ê n c ú u c ủ a m ìn h ,
số đ iề u

h ồ th u ỷ

khác củ a cơn g th ú c

tr iể u ,
( 1 .1 )

th e o

c h u ỗ i quan t r ấ c

k h i cần

m\ic m ló c

x á c đ in h những h ầ n g

c h ú n g t ô i đ ã d ù n g m ột d ạ n g b i ế n đ ổ i
n hư s a u

r
Ht = Ao + 2 ( A i X i + B i Y i )
i —1

[5 0 ]:

(1 .3 )


- 24 -

vối

Ai = Fi.cos[Q ±t+(V o+u)±]
B i = F is in [Q it+ { V o + u )± ]

Xi = H ic o s G i, Y i = H isin G i

B ây g i ò X i v à Yi. l à

những ẩn s ố ,

s ố đưộc t ỉn h

tr iiố c ch o

th ể của v iê c

dùng cô n g th ú c

chỗ chúng t a khơng
trị

tù n g só n g i
( 1 .3 )

p h ả i lấ y

gân

c ò n A± v à B i l à

t ạ i t ù n g t h ò i đ iể m t .

so v ố i cô n g th ú c
đúng

s ố củ a những th ô n g s ố t h i ê n v ă n ,

tr ấ c d à i s ẽ gây s a i sổ đảng k ể ,
cù a c h u ỗ i,

đ iề u này r ấ t

ch u ỗ i dòng ch ả y ,

những hậ

( 1 .2 )

là

ỏ

(ỏ g iữ a

kỳ quan t r ấ c )

k h i sủ lý

c á c c h u o i quan

khơng đ ị i h ị i t ín h

th u ậ n t ỉ ê n ,

Uu

nhất

liê n

là đ ổ i v ố i

tụ c

nhũng

ch ú n g t a c ó t h ể g h ép những c h u ỗ i quan t r ẩ c

n g à y ỏ b ấ t k ỳ t h ò i kỳ nào l ạ i đ ể phẳn t í c h .

1 .2 .2 .

C ơn g t h ú o b i ế n đ ổ i F o u r i e r . P h ư ớ n g p h á p p h ổ
t r o n g h ả i ch lơ n g h ọ c

Hàm

th ị i

g ia n

f(t)

có

th ể

b iể u

d iễ n bắng t í c h

phân

F o u r ie r th e o cô n g th ú c :
CD

f(t)

=

F(6)e

2 ỉ|i Ốt

(1.4)

t r o n g đó
(D

F(ố)

=

f(t)e

dt

(1.5)


- 25 -

Hàm F ( S )
mẶt

b iể u t h i tr o n g

<íộ p h ổ ,

m iề n t ẫ n

n ố mồ t ả p h â n b ố

số

của

6" g ọ i

b iê n

l à hàm p h ổ h a y

độ th e o c á c tầ n

số

t r o n g hàỉĩi f ( t ) .

T rong to á n h ọ c

cặp công

th ú c

cổ n g th ú c b iế n đ ổ i F o u r ie r .

(1 .4)-(1.5)

K hỉ ch o

g ia n

f(t)

b i ế n đ ổ i F o u r i e r n g ư ơ c .Đ ạ i lư o n g

K h i hàm f ( t )
hữu h ạ n

-N í

t

N

ngưịi ta

có

cơ n g th ú c

ch o phép

t h e o hàm p h ố c ủ a

nó g ọ i l à

cơn g

If(«)I

được ch o t ậ i những
í

t r ư ố c hàm f ( t )

những

ị4 )

45) g ọ i l à b iế n đ ổ i F o u r ỉe r th u ậ n .
k h ô i p h ụ c l a i hàm t h ò i

g ọ i là

th ú c

g ọ i l à phổ cô n g s u ấ t

đ iể m r ò i r ạ c t r ê n

th ể k h ai t r iể n

khoảng

F o u r ie r th e o

công th ú c :

f(t)

= ----------+
2

X [ A k C o s (T tk t/N )d t + B k S Ì n ( iT k t /N ) d t ]
k=l

(1.6)

tr o n g đó
N
1

Alt — ----f(t)c o s (n k t/N )d t
N ,
-N
N
1

Bit = ----N ,
-N

h oặc d ư ối dạng phúc:

f(t)

a>
= s c*e
k=-<>‘

c

>

(k = 0 , 1 , 2 , . . . ) ( 1 .