Tải Phân tích truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu - Dàn ý + bài văn mẫu lớp 9

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Phân tích truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu</b>

Bến quê là truyện ngắn được lấy làm tên chung cho tập truyện của nhà văn quân đội
Nguyễn Minh Châu (1930 – 1989), xuất bản năm 1985. Ở tác phẩm này, ngòi bút của nhà văn
hướng vào những sự việc tưởng chừng nhỏ nhặt, tầm thường, để thông qua đó phát hiện ra
chiều sâu của đời sống tinh thần với bao nhiêu quy luật và nghịch lí, vượt ra khỏi tầm nhìn,
tầm suy nghĩ hạn hẹp trước đây của tác giả nói riêng và mọi người nói chung.

Truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu chứa đựng những suy ngẫm, trải nghiệm
sâu sắc của nhà văn về con người và cuộc đời, thức tỉnh mọi người sự trân trọng vẻ đẹp và giá
trị của những điều bình dị, gần gũi của gia đình, q hương. Triết lí trong Bến q sâu sắc,
mang tính trải nghiệm, có ý nghĩa tổng kết của một con người sắp giá từ cuộc sống.

Cốt truyện được xây dựng trên một tình huống chứa đựng mâu thuẫn. Nhân vật chính là
anh Nhĩ, người đã từng đi khắp nơi trên thế giới, nhưng cuối đời lại bị cột chặt vào giường bởi
một căn bệnh hiểm nghèo. Nhưng cũng chính vào thời điểm ấy, Nhĩ đã phát hiện ra vùng đất
bên kia sông, nơi bến quê quen thuộc một vẻ đẹp mộc mạc mà vô cùng quyến rũ. Cũng như
mãi cho đến lúc nằm liệt giường, nhận sự săn sóc từng miếng ăn, ngụm nước của vợ con, Nhĩ
mới cảm nhận được nỗi vất vả, sự tần tảo, tình yêu và đức hi sinh thầm lặng của người vợ
hiền. Nhĩ khao khát được một lần đặt chân lên bờ bãi bên kia sông, cái miền đất gần gũi nhưng
đã trở nên xa vời đối với anh. Anh đã suy ngẫm và chiêm nghiệm ra cái quy luật đầy nghịch lí
của đời người: Con người ta trên đường đời thật khó tránh được những cái điều vịng vèo hoặc
chùng chình.

Mn nắm được nội dung tác phẩm, trước hết, chúng ta phải tìm hiểu sơ qua về tình
huống của truyện.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

người.

Kịch tính của truyện nằm ở cái điều trớ trêu là suốt mấy chục năm cơng tác, Nhĩ đã có
điều kiện đặt chân đến hầu như khắp mọi nơi trên thế giới. Ấy thế mà những năm cuối đời, căn

bệnh bại liệt quái ác lại buộc chặt anh vào giường và hành hạ anh suốt mấy năm trời.

Vào một buổi sáng, Nhĩ muốn nhích người đến gần bên cửa sổ. Anh phải nhờ đám trẻ
hàng xóm giúp đỡ. Tình huống nghịch lí ấy lại dẫn đến một tình huống thứ hai trong truyện
cũng khơng kém phần nghịch lí: Nhĩ phát hiện ra vẻ đẹp lạ lùng của bãi bồi bên kia sơng ngay
phía trước cửa sổ nhưng anh biết rằng mình sẽ khơng bao giờ có thể được đặt chân lên mảnh
đất ấy, dù nó ở rất gần. Nhĩ đã nhờ cậu con trai thực hiện giúp mình điều khao khát đó, nhưng
rồi cậu ta lại sa vào một đám chơi phá cờ thế trên hè phố và có thể sẽ để lỡ mất chuyến đị
ngang duy nhất trong ngày.

Tạo ra một chuỗi những tình huống nghịch lí như trên, tác giả muốn người đọc lưu ý đến
một vấn đề của cuộc đời: cuộc sống và số phận con người chứa đầy những điều bất thường,
ngẫu nhiên, vượt ra ngoài dự định, ước muốn và cả những tính tốn cố sẵn. Nhưng ý nghĩa của
tình huống trong truyện Bến q khơng dừng ở đó mà nó cịn mở ra một nội dung triết lí mang
tính tổng kết những trải nghiệm của cả đời người, qua suy ngẫm của nhân vật Nhĩ: Con người
ta trên đường đời thật khó tránh được những cái điều vịng vèo hoặc chùng chình… Cũng như
sự giàu có lẫn vẻ đẹp gần gũi của bãi bồi bên kia sông hay phẩm chất của người vợ tần tảo,
giàu tình yêu và đức hi sinh thì phải đến lúc này, khi sắp giã biệt cuộc đời, Nhĩ mới thấu hiểu
và cảm nhận thấm thía.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Vẻ
đẹp của
thiên
nhiên
trong
một
buổi
sáng
đầu thu
được

miêu tả
qua cái
nhìn và

cảm xúc tinh tế của nhân vật Nhĩ. Cảnh vật được miêu tả theo tầm nhìn của Nhĩ từ gần đến xa,
tạo thành một khơng gian có chiều sâu, chiều rộng. Đầu tiên, anh nhìn thấy những bơng bằng
lăng tím ngay phía ngồi cửa sổ, rồi đến con sơng Hồng với màu nước đỏ nhạt và sau cùng là
bãi bồi bên kia sông.

Cảnh vật thiên nhiên hiện ra với vẻ đẹp vô cùng quyến rũ: Bên kia những cây bằng lăng,
tiết trời đầu thu đem đến cho con sông Hồng một màu đỏ nhạt, mặt sơng như rộng thêm ra.
Vịm trời cũng như cao hơn. Những tia nắng sớm đang từ từ di chuyển từ mặt nước lên những
khoảng bờ bãi bên kia sông, và cả một vùng phù sa lâu đời của bãi bồi ở bèn kia sông Hồng
lúc này đang phô ra trước khuôn cửa sổ của gian gác nhà Nhĩ một thứ màu vàng thau xen với
màu xanh non – những màu sắc thân thuộc quá như da thịt, hơi thở của đất màu mỡ…

Không gian và những cảnh sắc ấy vốn quen thuộc, gần gũi, nhưng hầu như rất mới mẻ đối
với Nhĩ. Tưởng chừng như lần đầu tiên trong đời, anh cảm nhận được vẻ đẹp phong phú của
nó. Từ hồn cảnh cụ thể của mình, Nhĩ đã quan sát, suy ngẫm để rút ra quy luật giống như một
nghịch lí của đời người.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

nâng một cánh tay lên khẽ ẩy cái bát miến trên tay Liên ra. Anh ngửa mặt như một đứa trẻ để
cho thằng Tuấn cầm chiếc khăn bồng tẩm nước ấm khẽ lau miệng, cằm và hai bên má cho
mình. Rồi anh hỏi vợ : Đêm qua lúc gần sáng em cơ nghe thấy tiếng gì khơng?…

Hơm nay đã là ngày mấy rồi em nhỉ? Chị Liên dường như cũng đã cảm nhận được tình
cảnh và tâm trạng của chồng nên lảng tránh trả lời những câu hỏi của anh.

Anh Nhĩ nghĩ về chị Liên thật cảm động. Lần đầu tiên, anh để ý thấy vợ mình mặc tấm áo
vá. Những ngón tay gầy guộc của chị âu yếm vuốt ve vai anh và Nhĩ nhận ra tất cả tình yêu

thương, sự tần tảo và đức hi sinh thầm lặng của vợ. Nhĩ nói với vợ: Suốt đời anh chỉ làm em
khổ tâm… mà em vân nín thinh. Chị Liên trả lời: Có hề gì đâu… Miễn là anh sống, ln ln
có mặt anh, tiếng nói của anh trong gian nhà này. Chính trong những ngày cuối đời, Nhĩ mới
thực sự thấu hiểu và biết ơn sâu sắc người vợ hiền thục, đảm đang:…, cũng như cảnh bãi bồi
đang nằm phơi mình bên kia, tâm hồn Liến vẫn giữ nguyền vẹn những nét tần tảo và chịu
đựng hi sinh từ bao đời xưa, và cũng chính nhờ có điều đó mà sau nhiều ngày tháng bơn tẩu,
tìm kiếm… Nhĩ đã tìm thấy được nơi nương tựa là gia đình trong những ngày này.

Vào buổi sáng hôm ấy, khi nhận ra vẻ đẹp bình dị, gần gũi của cảnh vật qua ơ cửa sổ,
đồng thời cũng hiểu rằng mình sắp phải giã biệt cõi đời, trong tâm thức Nhĩ bừng dậy một
khát khao vô vọng là được đặt chân một lần lên cái bãi bồi bên kia sơng. Điều ước muốn ấy
chính là sự thức tỉnh về những giá trị bền vững của những điều bình thường và sâu sắc của
cuộc sống thường bị người ta bỏ qua hoặc lãng quên, nhất là thời còn trẻ, khi những ham
muốn xa vời, hão huyền đang lơi cuốn con người tìm đến. Sự thức tỉnh này chỉ đến với người
ta ở cái tuổi đã từng trải, với Nhĩ thì đó là thời gian cuối đời, lại phải nằm liệt trên giường
bệnh. Bởi thế sự thức tỉnh của anh xen lẫn niềm ân hận, xót xa: Họa chăng chỉ có anh đã từng
trải, đã từng in gót chân khắp mọi chân trời xa lạ mới nhìn thấy hết sự giàu có lẫn mọi vẻ đẹp
của một cái bãi bồi sông Hồng ngay bờ bên kia.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Cuối truyện, tác giả tả khi thấy con đò ngang vừa chạm mũi vào bờ đất bên này, Nhĩ đã
thu hết tàn lực dồn vào một cử chỉ có vẻ kì quặc: Anh đang cố thu nhặt hết mọi chút sức lực
<i>cuối cùng cịn sót lại để đu mình nhơ người ra ngồi, giơ một cánh tay gầy guộc ra phía ngồi</i>
<i>cửa sổ khốt khốt như đang khẩn thiết ra hiệu cho một người nào đó. Hành động này của Nhĩ</i>
có thể hiểu là anh đang nơn nóng thúc giục cậu con trai hãy mau mau xuống bến kẻo lỡ đị,
nhưng hình ảnh này cịn có ý nghĩa sâu xa hơn. Đó là ý mn thức tỉnh mọi người về những
cái vịng vèo, chùng chình mà chúng ta đang sa vào trên đường đời, hãy cố gắng dứt ra khỏi
nó để hướng tới những giá trị đích thực, bền vững vốn rất giản dị, gần gũi của cuộc đời xung
quanh ta.

Nhân vật Nhĩ là nhân vật tư tưởng, một loại nhân vật xuất hiện khá nhiều trong sáng tác

của Nguyễn Minh Châu giai đoạn sau 1975. Nhà văn đã gửi gắm qua nhân vật này nhiều điều
mà ông quan sát, suy ngẫm, triết lí về cuộc đời và con người. Nhưng nhân vật không bị biến
thành cái loa phát ngơn cho tác giả. Những chiêm nghiệm, triết lí của ơng đã được chuyển hóa
nhuần nhuyễn vào đời sống nội tâm của nhân vật, với diễn biến tâm trạng tinh tế dưới sự tác
động của hoàn cảnh bất thường.

Đặc điểm nổi bật trong nghệ thuật của truyện là nhà văn đã sáng tạo ra những hình ảnh
giàu ý nghĩa biểu tượng. Vậy hình ảnh biểu tượng là gì?

Trong truyện Bến quê, hầu như mọi hình ảnh đều mang hai lớp nghĩa: nghĩa thực và nghĩa
biểu tượng. Hai lớp nghĩa này gắn bó thống nhất, khiến cho các hình ảnh khơng bị tước đi giá
trị tạo hình và sức gợi cảm để chỉ đơn thuần là hình ảnh ước lệ. Ý nghĩa biểu tượng được gợi
ra từ hình ảnh thực, nhưng phải đặt nó vào trong cả hệ thống hình ảnh và nó chỉ có thể tốt lên
ý nghĩa khi đối chiếu với chủ đề của tác phẩm.

Hình ảnh bãi bồi, bến sơng và tồn bộ khung cảnh thiên nhiên được miêu tả trong truyện
cũng mang ý nghĩa khái quát, tượng trưng. Đó là vẻ đẹp dung dị, tự nhiên của đời sông thể
hiện qua những sự vật gần gũi, thân thuộc như một bến đị, một dịng sơng, một bãi bồi,… nói
rộng ra là quê hương, xứ sở.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

Hai chi tiết này gợi cho người đọc ý nghĩ là sự sống của nhân vật Nhĩ đã ở vào những ngày
cuối cùng.

Đứa con trai của Nhĩ sa vào một đám chơi phá cờ thế trên lề đường là chi tiết giống như
điều mà Nhĩ gọi là sự chùng chình, vịng vèo mà trên đường đời, người ta khó lịng tránh
khỏi..

Hành động và cử chỉ của Nhĩ ở cuối truyện cũng mang ý nghĩa biểu tượng. Bằng việc đặt
nhân vật vào tình huống có tính nghịch lí, truyện Bến q phát hiện một điều có tính quy luật:
trong cuộc đời, con người thường khó tránh khỏi những diều vịng vèo, chùng chình, đồng thời

thức tỉnh về những giá trị và vẻ đẹp đích thực của đời sống ở những điều quen thuộc, bình
thường mà bền vững mn đời.

Qua cảnh ngộ và tâm trạng của nhân vật Nhĩ, chúng ta cảm nhận dược ý nghĩa triết lí về
cuộc đời con người mà nhà văn dặt ra trong tác phẩm: Hãy cố gắng tìm hiểu và cảm nhận
những vẻ đẹp bình dị mà quý giá ẩn chứa trong những gì quen thuộc, gần gũi nhất của gia đình
và quê hương.

Truyện được kể theo cái nhìn và tâm trạng của nhân vật Nhĩ, trong một cảnh ngộ đặc biệt.
Giọng trầm tư, suy ngẫm của một người từng trải, cùng với giọng xúc động, đượm buồn, có cả
sự ân hận và xót xa của một người nhìn vào hiện tại và quá khứ của mình ở cái thời điểm biết
mình sắp phải từ giã cuộc đời. Những đoạn tả hàng cây bằng lăng, con sông, bờ bãi bên kia
sông là những đoạn vãn rất hay. Tác giả đã miêu tả những sắc thái khác nhau của vẻ đẹp thiên
nhiên bằng tính từ chỉ màu sắc và những đường nét tạo hình rất gợi cảm.

<i>Bến quê là một truyện ngắn xuất sắc, chứa đựng những chiêm nghiệm, triết lí sâu sắc về</i>
đời người. Những cảm xúc tinh nhạy đã được tác giả thể hiện bằng lời vãn hàm súc, giản dị và
những hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng nhưng dễ hiểu.

<b>Bài tham khảo 2:</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

con người, chỉ có thể có được khi một người đã đi gần trọn đời mình, nhìn lại và vượt qua mọi
ham hố, danh vọng, ảo tưởng, để thấu đạt tới những giá trị đích thực, giản dị và bền vững của
cuộc sống.

Cũng như ở nhiều truyện ngắn thành cơng khác của mình, Nguyễn Minh Châu đã sáng tạo
một tình huống đặc biệt trong Bến quê để đặt nhân vật vào đó mà soi rọi vào thế giới bên trong
của họ, làm bật lên vấn đề tư tưởng của truyện. Tình thế (theo cách gọi của Nguyễn Minh
Châu) hay tình huống trong Bến quê là một hồn cảnh đầy vẻ nghịch lí. Nhân vật chính của
truyện - anh Nhĩ - từng đi khắp mọi nơi trên Trái đất, về cuối đời lại bị cột chặt vào giường

bệnh bởi một căn bệnh hiểm nghèo đến nỗi không thể tự mình dịch chuyển lấy vài mươi phần
trên chiếc phản hẹp kê bên cửa sổ.

Nhưng cũng chính vào một buổi sáng trong những ngày cuối đời mình, từ cửa sổ căn gác,
Nhĩ đã nhận ra được ở vùng đất bãi bồi bên kia sông, nơi bến quê quen thuộc, một vẻ đẹp binh
dị mà hết sức quyến rũ.

Vào cái buổi sáng đầu thu ấy, từ trên chiếc phản hẹp kê bên cửa sổ căn gác nhà mình, Nhĩ
đã gặp nơi khơng gian ngồi kia những vật quen thuộc lại được hiện ra trong những màu sắc
và vẻ đẹp lần đầu anh được thấy. Những bông hoa bằng lăng thưa thớt cuối mùa như tím thêm
hơn. Tiết trời đầu thu đem đến cho con sông Hồng lúc này đang phô ra trước khuôn cửa sổ của
gian gác nhà Nhĩ một thứ màu vàng thau xen lẫn vào màu xanh non những màu sắc thân thuộc
quá như da thịt, hơi thở của đất màu mỡ. Cảnh bãi bồi bên kia sông, một không gian gần gũi
và quen thuộc vẫn hiện ra phía trước cửa sổ nhà Nhĩ, nhưng anh lại chưa một lần đặt chân đến,
dù suốt đời Nhĩ đã từng đi tới khơng sót một xó xính nào trên Trái đất. Bởi thế, cái bờ bên kia
sông Hồng đối với Nhĩ là một chân trời gần gũi mà xa lắc.

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

bao năm tháng bôn tẩu, mà cuộc đời dành cho những chuyến đi khắp chân trời, đến lúc này, ở
những ngày cuối đời mình, Nhĩ mới thấy và hiểu được nơi bến đậu bình yên, điểm tựa cho
cuộc đời anh chính là gia đình, là người vợ suốt đời láo tần, thầm lặng. Nhĩ nói với Liên bằng
cả lòng biết ơn xen lẫn niềm ân hận: Suốt đời anh chỉ làm em khổ tâm... mà em vẫn nín thinh.
Và Liên đã trả lời: có hề sao đâu... miễn là anh sống, ln ln có mặt anh, tiếng nói của anh
trong gian nhà này...

Trong cái buổi sáng có lẽ cuối cùng cua cuộc đời mình, Nhĩ vơ cùng khao khát được một
lần đặt chân lên bờ bãi bên kia sông, cái miền đất thật gần gũi nhưng đã trở nên rất xa lạ với
anh. Điều ước muốn ấy chính là sự thức tỉnh về những giá trị bền vững, bình thường và sâu xa
của cuộc sống — những giá trị thường bị người ta bỏ quên, nhất là lúc cịn trẻ, khi những ham
muốn xa vời đang lơi cuốn con người tìm đến. Sự thức nhận này chỉ đến khi người ta đến độ
đã từng trải, với Nhĩ là cuối đời, khi phải nằm liệt trên giường bệnh. Đấy lại là một nghịch lí

trớ trêu của cuộc đời: Khi nhận ra được những giá trị đích thực và giản dị của đời sống, thì
người ta lại khơng cịn thời gian và khả năng có thể đạt tới được. Bởi thế, ở Nhĩ sự thức tỉnh
có xen với niềm ân hận và nỗi xót xa. Khơng thể nào làm được cái điều mình khao khát, Nhĩ
đã nhờ đứa con trai thay mình đi sang bên kia sơng, đặt chân lên bãi phù sa màu mỡ. Nhưng ở
đây anh đã gặp một nghịch lí nữa: đứa con khơng hiểu được ước muốn của cha, nên làm một
cách miễn cưỡng và bị cuốn hút vào những trị chơi hấp dẫn nó gặp trên đường đi, để rồi cứ
thế lỡ chuyến đò sang ngang duy nhất trong ngày. Từ sự việc ấy, Nhĩ đã nghiệm ra được cái
quy luật phổ biến của đời người: Con người ta đi trên đường đời thật khó tránh khỏi những cái
điều vịng vèo hoặc chùng chình. Anh khơng trách đứa con trai bởi vì: Nó đã thấy có gì đáng
hấp dẫn ở bên kia sơng đâu? Họa chăng chỉ có anh đã từng trải, đã từng in gót chân khắp mọi
chân trời xa lạ mới nhìn thấy hết sự giàu có lẫn mọi vẻ đẹp của một cái bãi bồi sông Hồng
ngay bên kia, cả trong những nét tiêu sơ, và cái điều riêng anh khám phá thấy giống như một
niềm mê say pha lẫn với nỗi ân hận đau đớn, lời lẽ sẽ không bao giờ giải thích hết.

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

con trai hãy mau kẻo lỡ chuyến đị duy nhất trong ngày. Những hình ảnh này cịn gợi ra một ý
nghĩa khái qt hơn. Đó là ý thức muốn thức tỉnh mọi người về cái vịng vèo, chùng chình mà
chúng ta đang sa vào trên đường đời, để dứt ra khỏi nó, để hướng tới những giá trị đích thực,
vốn rất giản dị, gần gũi và bền vững.

Truyện ngắn của Nguyễn Minh Châu sau năm 1975 đều là những quan sát, chiêm nghiệm
của nhà văn về cuộc đời và con người. Ngòi bút của Nguyễn Minh Châu hướng vào đời sống
thế sự, nhân sinh thường ngày, để phát hiện những chiều sâu của đời sống với bao nhiêu quy
luật và những nghịch lí, vượt ra khỏi giới hạn chật hẹp trong những cách nhìn, cách nghĩ quen
thuộc của xã hội và của chính tác giả. Nhiều tác phẩm của Nguyễn Minh Châu là những cuộc
đối chứng với quan niệm và nhận thức cũ để nhận và thấu hiểu cái điều mà tác giả gọi là cuộc
đời vốn đa sự, con người thì đa đoan. Điều đặc sắc trong Bến quê là ở chỗ triết lí của truyện có
những chiêm nghiệm thâm trầm mà giản dị, mang ý nghĩa tổng kết của một đời người, chỉ có
thể có được dưới ngịi bút của một nhà văn thực sự thấu hiểu lẽ đời, tình đời, khơng chỉ sống
nhiều mà cịn có năng lực nghiệm sinh sâu sắc.

Tạo nên thành công đặc sắc của truyện không phải chỉ có những triết lí thâm trầm đã phân
tích ở trên, mà còn bởi một nghệ thuật viết truyện già dặn của tác giả: từ ngòi bút miêu tả thiên
nhiên để miêu tả và phân tích tâm lí đều hết sức tinh tế, sáng tạo tình huống chứa nhiều ý
nghĩa, sử dụng nhiều hình ảnh và chi tiết nghệ thuật mang ý nghĩa biểu tượng. Sáng tạo hình
ảnh biểu tượng vốn là một sở trường của ngòi bút Nguyễn Minh Châu. đặc biệt trong truyện
ngắn, ở Bến quê hầu như mọi chi tiết hình ảnh đều mang hai lớp nghĩa: nghĩa thực và nghĩa
biểu tượng. Hai lớp nghĩa này gắn bó thống nhất, khiến cho các hình ảnh khơng bị tước đi giá
trị tạo hình và sức gợi cảm để chỉ cịn lại hình ảnh ước lệ. Ý nghĩa biểu tượng được gợi ra từ
hình ảnh thực, nhưng phải xem xét trong cả hệ thống hình ảnh và chỉ có thế toát lên khi đặt
vào sự quy chiếu của chủ đề tác phẩm.

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

Chi tiết đứa con trai của Nhĩ sa vào đám chơi phá cờ thế bên đường và hình ảnh Nhĩ với
những động tác, cử chỉ khác thường ở cuối truyện đều mang ý nghĩa biểu tượng rất rõ. Việc sử
dụng đậm đặc các hình ảnh và chi tiết biểu tượng làm cho tác phẩm của Nguyễn Minh Châu
chứa đựng nhiều tư tưởng và ý nghĩa sâu rộng hơn ý nghĩa thực của cái được miêu tả, lại có
khả năng gợi mở nhiều liên tưởng, suy ngẫm ở người đọc.

</div>

<!--links-->