Giáo trình Hệ thống mạng Linux

- 1-
TR姶云N G A萎I H窺C BÁCH KHOA AÀ N 允N G
KHOA CÔN G N GH烏 THÔN G TIN
Â
G
G
I
I
Á
Á
O
O
T
T
R
R
Ì
Ì
N
N
H
H
M
M
Ô
Ô
N
N
H
H
窺

窺
C
C
H
H
烏
烏
T
T
H
H
渦
渦
N
N
G
G
M
M
萎
萎
N
N
G
G
L
L
I
I
N

N
U
U
X
X
Ths. N GUY右N T遺N KHÔI
(L⇔u hành nじi bじ)
Aà N 印ng – 2004
- 2-
O映c l映c
Bài 1 A;N G N H一P H烏 TH渦N G LIN UX ..............................................4
1.1. Truy c壱p vào máy tính 8ã cài 8員t h羽"8k隠u hành Linux................................4
1.2. S穎 d映ng Telnet 8吋 truy c壱p vào máy Linux t瑛 xa.......................................4
1.3. Thoát kh臼i h羽 th嘘ng ..................................................................................4
Bài 2 U盈 D影N G E-Mail 5
2.1. G荏i th逢 b茨ng sendmail..............................................................................5
2.2. Nh壱n th逢...................................................................................................5
2.3. Các thao tác h厩 tr嬰 ....................................................................................5
Bài 3 CÁC L烏N H TRÊN LIN UX............................................................7
3.1. T鰻 ch泳c h羽 th嘘ng t壱p tin trên Linux...........................................................7
3.2. Các l羽nh thao tác trên h羽 th嘘ng t壱p tin.......................................................7
3.2.1. T衣o m噂i th逢 m映c ..............................................................................7
3.2.2. Thay 8鰻i th逢 m映c hi羽n hành..............................................................8
3.2.3. Xem th逢 m映c làm vi羽c hi羽n hành......................................................8
3.2.4. Xem thông tin v隠 t壱p tin và th逢 m映c .................................................8
3.2.5. Di chuy吋n m瓜t hay nhi隠u t壱p tin .......................................................8
3.2.6. Sao chép t壱p tin ................................................................................9
3.2.7. T衣o liên k院t v噂i t壱p tin......................................................................9
3.2.8. Tìm ki院m m瓜t t壱p tin ........................................................................9
3.2.9. Xoá th逢 m映c r厩ng...........................................................................10

3.2.10. Xóa các t壱p tin ho員c th逢 m映c..........................................................10
3.2.11. Xem h逢噂ng d磯n s穎 d映ng l羽nh .........................................................10
3.2.12. Hi吋n th鵜 n瓜i c栄a các t壱p tin..............................................................10
3.2.13. N嘘i các t壱p tin ................................................................................10
3.2.14. Xu医t n瓜i dung thông báo.................................................................11
3.2.15. Nén và gi違i nén t壱p tin....................................................................11
3.3. Các l羽nh h羽 th嘘ng ...................................................................................11
3.3.1. L羽nh at ...........................................................................................11
3.3.2. L羽nh hostname ...............................................................................11
3.3.3. L羽nh ps..........................................................................................11
3.3.4. L羽nh clear.......................................................................................12
3.3.5. L羽nh date........................................................................................12
3.3.6. L羽nh cal <month> <year>..............................................................12
3.3.7. L羽nh mount ....................................................................................12
3.3.8. Ti羽n ích mc.....................................................................................12
3.3.9. Ti羽n ích máy tính bc .......................................................................13
Bài 4 QU謂N LÝ TÀI KHO謂N VÀ PHÂN QUY陰N S盈 D影N G..........14
4.1. Qu違n lý tài kho違n c栄a h羽 th嘘ng ...............................................................14
4.1.1. Tài kho違n ng逢運i dùng.....................................................................14
4.1.2. Tài kho違n nhóm ng逢運i dùng ...........................................................14
4.2. Phân quy隠n ng逢運i dùng trên h羽 th嘘ng t壱p tin...........................................14
4.2.1. Các quy隠n truy xu医t trên t壱p tin ......................................................14
4.2.2. L羽nh chmod....................................................................................15
4.2.3. Thay 8鰻i ng逢運i ho員c nhóm s荏 h英u t壱p tin .......................................15
Bài 5 U盈 D影N G TRÌN H SO萎N TH謂O VI ..........................................18
- 3-
5.1. Gi噂i thi羽u................................................................................................18
5.2. Kh荏i 8瓜ng vi...........................................................................................18
5.3. So衣n th違o v<n b違n...................................................................................18
5.4. Thoát kh臼i vi...........................................................................................19

5.4.1. Dùng vi v噂i danh sách các l羽nh 8ã ch衣y c栄a Shell...........................19
Bài 6 N一P TRÌN H SHELL 22
6.1. Ch逢挨ng trình tính t鰻ng 1-> n...................................................................22
6.2. Ch逢挨ng trình tính giai th瑛a c栄a m瓜t s嘘....................................................22
6.3. Ch逢挨ng trình 8院m s嘘 dòng c栄a m瓜t t壱p tin..............................................22
6.4. Ch逢挨ng trình 8院m s嘘 t瑛 c栄a m瓜t t壱p tin...................................................23
6.5. Ch逢挨ng trình tìm dòng có 8瓜 dài l噂n nh医t trong m瓜t t壱p tin.....................23
6.6. Ch逢挨ng trình tìm m瓜t xâu trong m瓜t t壱p tin ............................................24
Bài 7 N壱p trình C & C
++
25
Bài 8 QU謂N LÝ TI蔭N TRÌN H 27
8.1. Gi噂i thi羽u................................................................................................27
8.1.1. T衣o m瓜t ti院n trình - l羽nh fork..........................................................27
8.1.2. D瑛ng m瓜t ti院n trình ........................................................................27
8.1.3. Giao ti院p gi英a các ti院n trình............................................................28
8.1.4. Liên l衣c gi英a hai ti院n trình..............................................................29
8.2. L壱p trình 8a ti院n trình..............................................................................30
8.2.1. 嘘ng d磯n liên l衣c...............................................................................30
8.2.2. Thao tác v噂i "嘘ng d磯n liên l衣c" .......................................................31
8.2.3. Liên l衣c gi英a ti院n trình cha và ti院n trình con ...................................31
Bài 9 N壱p trình m衣ng TCP/IP 32
9.1. L壱p trình client /server theo giao th泳c TCP/IP.........................................32
9.2. L壱p trình client /server theo giao th泳c UDP/IP........................................37
Bài 10 DÞch vô FTP 40
Bài 11 CÁC T一P TIN C遺U HÌN H M萎N G ............................................42
Bài 12 E遺U HÌN H D卯CH V影 DN S.........................................................44
12.1. Các t壱p tin c医u hình d鵜ch v映 DNS ..........................................44
12.1.1. T壱p tin /etc/host.conf ......................................................................44
12.1.2. T壱p tin /etc/resolv.conf ...................................................................44

12.1.3. T壱p tin /etc/named.conf .................................................................44
12.1.4. T壱p tin /var/named/dng.vn.zone......................................................44
12.1.5. T壱p tin /var/named/edu.vn.zone ......................................................45
12.1.6. T壱p tin /var/named/0.0.127.in-addr.arpa.zone .................................45
12.1.7. T壱p tin /var/named/localhost.zone..................................................45
12.1.8. L羽nh kh荏i 8瓜ng d鵜ch v映 DNS .........................................................45
12.2. Các l羽nh và ti羽n ích h厩 tr嬰.........................................................46
12.2.1. L羽nh nslookup................................................................................46
12.2.2. L羽nh host........................................................................................46
12.2.3. L羽nh dig .........................................................................................46
12.2.4. Ti羽n ích redhat-config-bind.............................................................46
- 4-
Bài 1 " A;NG NHP H゛ THぇNG LI NUX
1.1. Truy c壱p vào máy tính 8ã cài 8員t h羽"8k隠u hành Linux
Kh荏i 8瓜ng máy 8ã cài 8員t Linux, xu医t hi羽n d医u nh逸c kh荏i 8瓜ng h羽"8k隠u hành:
Boot : linux
Khi HAH Linux kh荏i 8瓜ng, xu医t hi羽n d医u nh逸c truy c壱p h羽 th嘘ng :
login :
password :
Ng逢運i dùng nh壱p vào username và password t逢挨ng 泳ng, trên màn hình xu医t hi羽n
f医u nh逸c c栄a h羽 th嘘ng nh逢 sau :
[user12@linux user12]$
1.2. S穎 d映ng Telnet 8吋 truy c壱p vào máy Linux t瑛 xa
Truy c壱p vào Server LINUX t瑛 máy Windows. Yêu c亥u máy Windows 8ã cài 8員t
o衣ng. A吋 ki吋m tra h羽 th嘘ng m衣ng, t瑛 d医u nh逸c c穎a l羽nh trên Windows, gõ l羽nh :
C:\>ping 200.201.202.180
P院u trên màn hình xu医t hi羽n : Reply from 200.201.202.180 ...
thì ngha là máy tính có kh違 n<ng truy c壱p vào Server LINUX, ng逢嬰c l衣i, n院u có
thông báo nào khác thông báo nh逢 trên thì nên ki吋m tra l衣i c医u hình m衣ng trên máy.
Ti院p theo, ta gõ l羽nh :

telnet 200.201.202.180
Sau m瓜t kho違ng th運i gian thi院t l壱p liên k院t, trên c穎a s鰻 telnet xu医t hi羽n :
login :
password :
- Ng逢運i dùng nh壱p vào username và password t逢挨ng 泳ng.
Ví dつ : A<ng nh壱p vào v噂i tài kho違n user12, trên màn hình xu医t hi羽n nh逢 sau :
login: user12
Password:
Last login: Wed Apr 7 08:35:50 from 131.16.16.21
[user12@linux user12]$
1.3. Thoát kh臼i h羽 th嘘ng
Thoát kh臼i phiên làm vi羽c : #exit ho員c #logout
Ch医m d泳t ho衣t 8瓜ng c栄a h羽 th嘘ng : #shutdown Îh now
- 5-
Bài 2 U盈 D影N G E-Mail
Th逢"8k羽n t穎 hi羽n nay 8ang tr荏 thành ph逢挨ng ti羽n chính 8吋 liên l衣c trên m衣ng. Th逢
8k羽n t穎 d宇 s穎 d映ng, ti羽n l嬰i và nhanh chóng. Trong ph亥n này ta s穎 d映ng d鵜ch v映
sendmail c栄a h羽 th嘘ng Linux.
2.1. G荏i th逢 b茨ng sendmail
Cú pháp : mail < address1> < address2 > < address3 > . . .
$m ail user01 root
§ Ti院p theo, trên màn hình xu医t hi羽n
Subject :
§ D衣n gõ vào ch栄"8隠 b泳c th逢. Nh医n Enter, b逸t 8亥u nh壱p vào n瓜i dung th逢.
§ Sau khi nh壱p vào n瓜i dung th逢, nh医n CTRL-D 8吋 g荏i th逢"8i.
§ Trên màn hình xu医t hi羽n :
CC :
§ Nh壱p vào tên nh英ng ng逢運i cùng nh壱n th逢 ho員c nh医n Enter 8吋 b臼 qua.
2.2. N h壱n th逢
§ Khi có th逢"8院n, trên màn hình xu医t hi羽n thông báo :

You have mail
§ A吋"8丑c th逢, gõ vào l羽nh : $mail
§ Trên màn hình s胤 li羽t kê các b泳c th逢 theo th泳 t詠 1, 2, 3 ... A吋"8丑c n瓜i dung
th逢 nào, gõ vào s嘘 th泳 t詠 c栄a b泳c th逢"8ó.
§ F医u & nh逸c r茨ng b衣n 8ang 荏 ch逢挨ng trình 8丑c th逢.
§ A吋 xóa th逢"8ang 8丑c, t衣i d医u nh逸c b衣n gõ : &d
§ A吋 thoát ch逢挨ng trình 8丑c th逢, t衣i d医u nh逸c b衣n gõ : &q
Ví d映 M瓜t phiên g荏i mail c栄a user12 :
[user12@linux user12]$ mail user15 root
Subject: Chao ban
Thuc hanh LINUX
Cc:
[user12@linux user12]$
2.3. Các thao tác h厩 tr嬰
- A吋 h栄y b臼 th逢 tr逢噂c khi g荏i, b衣n nh医n CTRL-C hai l亥n.
- A丑c n瓜i dung m瓜t t壱p tin trên th逢 m映c hi羽n hành vào mail : ~r filename
- 6-
- Thay 8鰻i ch栄"8隠 c栄a th逢 : ~ s
- Xem t医t c違 các th逢 l逢u trong h瓜p th逢 : $m ore mbox
Các l羽nh thao tác trên sendmail
t <message list> type messages
n goto and type next message
e <message list> edit messages
f <message list> give head lines of messages
d <message list> delete messages
s <message list> file append messages to file
u <message list> undelete messages
R <message list> reply to message senders
r <message list> reply to message senders and all recipients
pre <message list> make messages go back to /usr/spool/mail

p <message list> print message
m <user list> mail to specific users
q quit, saving unresolved messages in mbox
x quit, do not remove system mailbox
h print out active message headers
! shell escape
cd [directory] chdir to directory or home if none given
- 7-
Bài 3 CÁC L゛NH TRÊN LI NUX
3.1. T鰻 ch泳c h羽 th嘘ng t壱p tin trên Linux
/etc E医u hình h羽 th嘘ng c映c b瓜 theo máy
/usr/bin Ch泳a h亥u h院t các l羽nh ng逢運i dùng.
/dev Các t壱p tin thi院t b鵜.
/usr/man Ch泳a các tài li羽u tr詠c tuy院n.
/usr/include Ch泳a các t壱p tin include chu育n c栄a C.
/var/log Các t壱p tin l逢u gi英 thông tin làm vi羽c hi羽n hành c栄a ng逢運i dùng.
/home Ch泳a các th逢 m映c con c栄a các user.
/usr/lib Ch泳a các t壱p tin th逢 vi羽n c栄a các ch逢挨ng trình ng逢運i dùng.
Khi truy c壱p vào h羽 th嘘ng, th逢 m映c làm vi羽c c栄a ng逢運i dùng 8逢嬰c xem nh逢 là th逢
o映c ch栄. Ví d映 : Th逢 m映c ch栄 c栄a user01 s胤 là / home/ user01
P院u 8逢運ng d磯n b逸t 8亥u b茨ng d医u “/”, h羽 th嘘ng xem 8ó nh逢 là m瓜t tên 8逢運ng d磯n
8亥y 8栄 b逸t 8亥u t瑛 th逢 m映c g嘘c.
3.2. Các l羽nh thao tác trên h羽 th嘘ng t壱p tin
Các tham s嘘 luôn b逸t 8亥u b荏i d医u “-“, và trong h亥u h院t các tr逢運ng h嬰p nhi隠u tham
u嘘 m瓜t ch英 cái có th吋 k院t h嬰p dùng m瓜t d医u “-“.
Ví dつ: Thay vì dùng l羽nh ls -l -F, ta có th吋 dùng l羽nh t逢挨ng 8逢挨ng ls -lF.
Kí t詠 Ch泳c n<ng
* ?[ ]
Kí t詠"8衣i di羽n hay theo m磯u
&

Ch衣y 泳ng d映ng 荏 ch院"8瓜 n隠n (background), tr違 l衣i d医u nh逸c h羽 th嘘ng cho
các tác v映 khác .
;
F医u phân cách nhi隠u l羽nh trên m瓜t dòng l羽nh.
\
V逸t tác d映ng c栄a nh英ng kí t詠"8員c bi羽t nh逢 *, ?, [, ], &, ;, >, <, |
>
A鵜nh h逢噂ng d英 li羽u xu医t ra file.
<
A鵜nh h逢噂ng d英 li羽u nh壱p t瑛 file.
> >
A鵜nh h逢噂ng d英 li羽u xu医t ra cu嘘i file n院u file 8ã t欝n t衣i.
|
A鵜nh h逢噂ng d英 li羽u xu医t là d英 li羽u nh壱p cho l羽nh ti院p theo.
$
U穎 d映ng bi院n môi tr逢運ng.
3.2.1. T衣o m噂i th逢 m映c
Cú pháp : mkdir < dir1> < dir2> ... < dirN>
< dir1> . . . < dirN> là tên các th逢 m映c c亥n t衣o.
[user01@linux user01]$ mkdir baitap
- 8-
[user01@linux user01]$ mkdir document
[user01@linux user01]$ mkdir baitap\ltc
[user01@linux user01]$ ls
[user01@linux user01]$ mkdir baitap/ltc
[user01@linux user01]$ mkdir baitap/perl
3.2.2. Thay 8鰻i th逢 m映c hi羽n hành
Cú pháp : cd < directory>
< directory> là th逢 m映c mu嘘n chuy吋n 8院n.
. : yêu c亥u chuy吋n 8院n th逢 m映c hi羽n hành.

.. : chuy吋n 8院n th逢 m映c cha.
[user01@linux user01]$ cd baitap
[user01@linux user01]$ cd /home
[user01@linux user01]$ cd
3.2.3. Xem th逢 m映c làm vi羽c hi羽n hành
Cú pháp : pwd
[user12@linux user12]$ pwd
/home/user12
[user12@linux user12]$
3.2.4. Xem thông tin v隠 t壱p tin và th逢 m映c
Cú pháp : ls < file1> < file2> ... < fileN> < Tham sえ>
< file1> . . . < fileN> là danh sách tên t壱p tin hay th逢 m映c.
<Tham s嘘> :
-F : dùng 8吋 hi吋n th鵜 m瓜t vài thông tin v隠 ki吋u c栄a t壱p tin
-l : (long) li羽t kê kích th逢噂c t壱p tin, ng逢運i t衣o ra, các quy隠n ng逢運i s穎 d映ng.
[user12@linux user12]$ ls -lF
total 75
drwxrwxr-x 2 user12 user12 1024 Apr 7 09:41 baitap/
drwxrwxr-x 2 user12 user12 1024 Apr 7 09:41 doc/
-rwxrwxr-x 1 user12 user12 71 Mar 31 10:39 hello*
-rw-rw-r-- 1 user12 user12 126 Apr 7 09:26 baitho.txt
-rw-rw-r-- 1 user12 user12 70 Apr 7 08:26 hello.c
[user12@linux user12]$
ls ÎlF
ls * a* : hi吋n th鵜 t医t c違 t壱p tin hay th逢 m映c con có kí t詠 a
ls F* E : hi吋n th鵜 danh sách b逸t 8亥u b茨ng F và k院t thúc b茨ng E
3.2.5. Di chuy吋n m瓜t hay nhi隠u t壱p tin
Cú pháp : mv < file1> < file2> ... < fileN> < destination>
- 9-
< file1> . . . < fileN> là danh sách tên t壱p tin c亥n di chuy吋n

< destination> là t壱p tin hay th逢 m映c 8ích.
N羽nh mv có th吋 dùng 8吋"8鰻i tên t壱p tin.
• Chuy吋n nhi隠u t壱p tin
$ mv * directory
• Di chuy吋n th逢 m映c
[user01@linux user01]$ mkdir ctrinh
[user01@linux user01]$ ls ÎlF
[user01@linux user01]$ mv ctrinh baitap
Di chuy吋n th逢 m映c / home/ user01/ ctrinh vào th逢 m映c / home/ user01/ baitap
3.2.6. Sao chép t壱p tin
Cú pháp : cp < source> < destination>
[user01@linux user01]$ cd baitap
[user01@linux baitap]$ vi tho.txt
[user01@linux baitap]$ mv tho.txt baitho.doc
[user01@linux baitap]$ ls
baitho.doc ctrinh hello.c ltc perl
[user01@linux baitap]$ cp baitho.doc ~/document
• Sao chép t医t c違 các t壱p tin vào m瓜t danh m映c
$ cp * directory
3.2.7. T衣o liên k院t v噂i t壱p tin
V衣o liên k院t v噂i t壱p tin là t衣o thêm cho t壱p tin tên m噂i và 8逢運ng d磯n t逢挨ng 泳ng.
Cú pháp : ln < source> < destination>
ls -l : xem s嘘 liên k院t c栄a t壱p tin.
Mu嘘n xóa m瓜t t壱p tin ta ph違i xoá t医t c違 các liên k院t c栄a nó.
[user01@linux user01]$ pwd
[user01@linux user01]$ ls -l
[user01@linux user01]$ ls -l baitap
[user01@linux user01]$ ln baitap/file1 file.link
[user01@linux user01]$ ls -l baitap
[user01@linux user01]$ ls -l file.link

3.2.8. Tìm kiｘm mじt tｆp tin
N羽nh find cho phép tìm ki院m m瓜t hay nhi隠u t壱p tin trong m瓜t cây danh m映c.
• Tìm theo tên: find < path> -name < filename>
• Tìm theo s嘘 i-node c栄a t壱p tin: find < path> -inum < number>
• Tìm theo tên ng逢運i s荏 h英u : find < path> -user < usernam e>
- 10-
A吋 tránh các thông báo l厩i 8逢a ra màn hình, ta có th吋" 8鰻i h逢噂ng 8亥u ra l厩i
chu育n (standard error) t噂i m瓜t t壱p tin r厩ng (/dev/null ):
$ find / -name filename - print 2>/dev/null
Ví d映:
$ pwd
/home/user01
$ find / -name ttyc2d1 - print 2>/dev/null
/dev/ttyc2d1
$ ls -i /unix
2810 - r- xr- - r- - 2 bin bin 508516 Mar 10 1989 /unix
$find / -inum 2810 - print 2>/dev/null
3.2.9. Xoá th逢 m映c r厩ng
Cú pháp : rm dir < dir1> < dir2> ... < dirN>
< dir1> ... < dirN> là tên nh英ng th逢 m映c c亥n xóa.
rmdir /home/baitap xóa th逢 m映c /home/baitap
3.2.10. Xóa các tｆp tin hoｐc th⇔ mつc
Cú pháp : rm < file1> < file2> ... < fileN>
3.2.11. Xem h⇔ずng dｄn sぬ dつng lうnh
Cú pháp : man < command>
ho?c < command> --help
< com m and> / ?
Trong 8ó < com m and> là tên c栄a m瓜t c亥n xem h逢噂ng d磯n.
[user12@linux user12]$ man ls
[user12@linux user12]$ cp --help

[user12@linux user12]$ cp --help >cp.txt
3.2.12. Hi吋n th鵜 n瓜i c栄a các t壱p tin
Cú pháp : more < file1> < file2> ... < fileN>
< file1> < file2> ... < fileN> là nh英ng t壱p tin c亥n hi吋n th鵜.
[user12@linux user12]$more baitho.txt // hi吋n th鵜 t壱p tin baitho.txt
[user12@linux user12]$more mbox // Xem t医t c違 th逢 l逢u trong h瓜p th逢
3.2.13. N 嘘i các t壱p tin
Cú pháp : cat < file1> < file2> ... < fileN> [ > filename]
N羽nh dùng 8吋 hi吋n th鵜 toàn b瓜 n瓜i dung c栄a nhi隠u t壱p tin cùng m瓜t lúc.
< file1> < file2> ... < fileN> là nh英ng t壱p tin c亥n hi吋n th鵜 n瓜i dung.
Ví d映:
- 11-
Hi吋n th鵜 n瓜i dung hai t壱p tin baitho.txt và vanban.doc
$cat baitho.txt vanban.doc
M院t n嘘i n瓜i dung hai t壱p tin baitho.txt và vanban.doc vào t壱p tin thop.doc
$cat baitho.txt vanban.doc >thop.doc
3.2.14. Xu医t n瓜i dung thông báo
Cú pháp : echo < arg1> < arg2> ... < argN>
Trong 8ó < arg1> < arg2> ... < argN> là các 8嘘i s嘘 dòng l羽nh.
[user12@linux user12]$ echo ÐChao cac banÑ
Chao cac ban sinh vienÑ
[user12@linux user12]$echo * → Hi吋n th鵜 n瓜i dung th逢 m映c
3.2.15. N én và gi違i nén t壱p tin
Cú pháp : gzip < filename>
Nén m瓜t t壱p tin. Tên t壱p tin nén gi嘘ng nh逢 tên ban 8亥u, kèm theo 8uôi .gz
[user12@linux user12]$ gzip vanban.txt -> vanban.txt.gz
Cú pháp : gunzip < filename>
gzip -d < filenam e>
N羽nh dùng 8吋 gi違i nén t壱p tin.
[user12@linux user12]$gunzip vanban.txt.gz

3.3. Các l羽nh h羽 th嘘ng
3.3.1. L羽nh at
Th詠c hi羽n l羽nh theo th運i gian 8鵜nh tr逢噂c
[user12@linux user12]$ at 8:15am Feb 27
echo Happy birthday | mail emily <CR>
<^d>
[user12@linux user12]$atrm jobnumber xóa l羽nh trong hàng 8嬰i
[user12@linux user12]$at -l hi吋n th鵜 danh sách các l羽nh trong hàng 8嬰i
3.3.2. L羽nh hostname
Hi吋n th鵜 tên máy tính 8ang làm vi羽c.
J羽 th嘘ng l逢u thông tin v隠 tên máy trong t壱p tin /etc/hosts
[user12@linux user12]$ hostname
linux.edu.vn
3.3.3. L羽nh ps
Xem danh sách các ti院n trình 8ang ho衣t 8瓜ng trên h羽 th嘘ng.
[user12@linux user12]$ ps
PID TTY STAT TIME COMMAND
- 12-
4516 p4 S 0:00 -bash
4703 p4 S 0:00 /usr/bin/mc -P
4705 r0 S 0:00 bash -rcfile .bashrc
4727 r0 R 0:00 ps
[user12@linux user12]$ kill 4703 //H栄y b臼 ti院n trình mc có s嘘 hi羽u 4703
Terminated
3.3.4. N羽nh clear
Xóa màn hình.
3.3.5. L羽nh date
Hi吋n th鵜 ngày tháng hi羽n hành c栄a h羽 th嘘ng
3.3.6. L羽nh cal <month> <year>
Xem l鵜ch t逢挨ng 泳ng v噂i tháng và n<m ch雨"8鵜nh.

3.3.7. L羽nh mount
Cú pháp : mount [ -t < type> ] < device> < mountpoint>
- L羽nh dùng 8吋 k院t n嘘i h羽"8k隠u hành v噂i các thi院t b鵜 khác trên h羽 th嘘ng.
- L羽nh này chえ thばc hiうn"8逢嬰c khi b衣n vào h羽 th嘘ng v噂i t逢 cách là root.
type : Ki吋u t壱p tin
device : T壱p tin 8k隠u khi吋n thi院t b鵜 k院t n嘘i.
mountpoint : V鵜 trí th逢 m映c trên h羽"8k隠u hành dùng 8吋 k院t n嘘i v噂i file thi院t b鵜.
• V衣o k院t n嘘i v噂i 8a logic 1 : #mount /dev/hda1 /mnt/hdisk
• V衣o k院t n嘘i v噂i 8a m隠m MS-DOS: #mount /dev/fd0 /mnt/floppy
• V衣o k院t n嘘i v噂i 8a m隠m LINUX : #mount -t ext2 /dev/fd0 /mnt/floppy
• V衣o k院t n嘘i v噂i 8a CDROM : #mount /dev/hda1 /mnt/cdrom
• J栄y k院t n嘘i v噂i 8a m隠m : #umount /dev/fd0
Chú ý : Jう thぐng Linux xem các thiｘt bお kｘt nぐi nh⇔ các mじt tｆp tin 8ｐc biうt.
3.3.8. Ti羽n ích mc
Ti羽n ích mc trên Linux có giao di羽n làm vi羽c gi嘘ng nh逢 trình NC Command c栄a
MS - DOS. A吋 kh荏i 8瓜ng mc gõ l羽nh nh逢 sau :
# mc
- 13-
3.3.9. Tiうn ích máy tính bc
Ch逢挨ng trình bc cung c医p m瓜t b瓜 máy tính tay giúp ng逢運i dùng có th吋 tính toán
các bi吋u th泳c, các hàm toán h丑c ...
3.3.9.1. Khぞi 8じng bc
V瑛 d医u nh逸c h羽 th嘘ng, b衣n gõ :
# bc ↵
xu医t hi羽n d医u nh逸c, b衣n có th吋 nh壱p vào các bi吋u th泳c tính toán :
(4+5)*(12-10) ↵
18
1000000000000*1000000000000↵
1000000000000000000000000
A吋"医n 8鵜nh s嘘 ch英 s嘘 th壱p phân, dùng l羽nh scale = n :

scale=3↵
1/6↵
.166
N壱p trình trong bc.
define giaithua(n)
{
if (n<=1) return (1);
else return (gt(n-1)*n);
}
gt(5)
120
A吋 chuy吋n 8鰻i sang các c挨 s嘘 khác nhau, dùng các l羽nh ibase và obase
ibase=c挨u嘘 A鵜nh d衣ng c挨 s嘘"8亥u vào
obase=c挨u嘘 A鵜nh d衣ng c挨 s嘘 xu医t ra
ibase và obase ng亥m 8鵜nh là c挨 s嘘 10
ibase=16↵
FF↵
255
obase=2↵
FF↵
11111111
ibase↵
obase↵
3.3.9.2. Kｘt thúc bc
Nh医n CTRL-D 8吋 thoát.
#man bc -> Xem các h逢噂ng d磯n s穎 d映ng bc.
- 14-
Bài 4 QUN LÝ TÀI KHON VÀ PHÂN QUY．N Sっ DせNG
Mô t違 c挨 ch院 b違o v羽 t壱p tin c栄a LINUX: ng逢運i s穎 d映ng, nhóm ng逢運i s穎 d映ng, các
quy隠n truy xu医t trên t壱p tin.

4.1. Qu違n lý tài kho違n c栄a h羽 th嘘ng
4.1.1. Tài kho違n ng逢運i dùng
O厩i ng逢運i s穎 d映ng trên h羽 th嘘ng 8逢嬰c mô t違 qua các thông tin sau:
- username : tên ng逢運i s穎 d映ng
- password : m壱t kh育u (n院u có)
- uid : s嘘 nh壱n d衣ng (user identify number )
- gid : s嘘 c栄a nhóm (group identify number )
- comment : chú thích
- Th逢 m映c ch栄 c栄a tài kho違n (home directory )
- Shell 8<ng nh壱p (ch逢挨ng trình ch衣y lúc b逸t 8亥u phiên làm vi羽c)
Các thông tin trên 8逢嬰c ch泳a trong t壱p tin /etc/passwd
4.1.2. Tài kho違n nhóm ng逢運i dùng
O瓜t nhóm ng逢運i s穎 d映ng 8逢嬰c mô t違 b茨ng các thông tin sau:
- groupname : tên c栄a nhóm
- gid : s嘘 c栄a nhóm (gid: group identify number)
- danh sách các tài kho違n thu瓜c nhóm
Các thông tin trên 8逢嬰c ch泳a trong t壱p tin /etc/group
4.2. Phân quy隠n ng逢運i dùng trên h羽 th嘘ng t壱p tin
4.2.1. Các quy隠n truy xu医t trên t壱p tin
Khi t壱p tin 8逢嬰c t衣o l壱p, các thông tin sau 8ây 8欝ng th運i 8逢嬰c ghi l衣i:
- uid c栄a ng逢運i t衣o t壱p tin
- gid c栄a ng逢運i t衣o t壱p tin
- Các quy隠n thâm nh壱p t壱p tin khác . . .
- T壱p tin 8逢嬰c b違o v羽 b荏i m瓜t t壱p h嬰p các bit 8鵜nh ngha quy隠n thâm nh壱p
r w x r w x r w x
suid sgid
ow ner group other
Trong 8ó:
- 15-
r Quy隠n 8丑c n瓜i dung t壱p tin, th逢 m映c

w Quy隠n t衣o và xoá n瓜i dung t壱p tin, t衣o và xóa t壱p tin trong th逢 m映c
x Quy隠n th詠c thi t壱p tin. Quy隠n truy xu医t qua l衣i trên th逢 m映c.
• Các quyｚn vずi th⇔ mつc chえ có hiｚu lばc ぞ mじt mとc nhＸt 8おnh, th⇔ mつc con có thあ
8⇔ぢc bＶo vう trong khi th⇔ mつc cha thì không.
• Nうnh ls -lF liうt kê danh sách các tｆp tin và các thuじc tính cてa chúng trong mじt
danh mつc, qua 8ó ta có thあ xem các thông tin nh⇔ loＴi tｆp tin, quyｚn truy nhｆp,
ng⇔ぜi sぞ hのu và kích th⇔ずc cてa tｆp tin. . .
4.2.2. L羽nh chmod
N羽nh chmod cho phép thay 8鰻i quy隠n trên t壱p tin c栄a ng逢運i dùng. Ch雨 nh英ng
ng逢運i s荏 h英u t壱p tin này m噂i có th吋 thay 8鰻i 8逢嬰c m泳c 8員c quy隠n 8嘘i v噂i t壱p tin này.
Có th吋 th詠c hi羽n l羽nh theo hai cách:
4.2.2.1. Dùng các ký hiうu t⇔ぢng tr⇔ng:
Cú pháp : chmod { a,u,g,o} { + ,-,= } { r,w ,x} < filename>
Trong 8ó : u (user), g (group), o (other), a (all)
Các toán t穎 : + thêm quy隠n. - b噂t quy隠n. = gán giá tr鵜 khác
4.2.2.2. Dùng thông sぐ tuyうt 8ぐi
Cú pháp : chmod < mode> < filename>
trong 8ó mode là m瓜t s嘘 c挨 s嘘 8 ( octal )
r w x r - x r - -
1 1 1 1 0 1 1 0 0
7 5 4
$chmod 754 filename
$chmod g-w,o+r baitho.doc
$chmod a+r baocao.txt
$chmod +r baocao.txt
$chmod og-x baocao.txt không cho th詠c thi
$chmod u+rwx baocao.txt cho phép ng逢運i s荏 h英u có th吋"8丑c, vi院t và th詠c thi.
$chmod o-rwx baocao.txt không cho truy nh壱p t壱p tin.
$chmod 777 * A員t các quy隠n cho t医t c違 các 8嘘i t逢嬰ng s穎 d映ng .
trên toàn b瓜 t壱p tin trong th逢 m映c hi羽n hành

4.2.3. Thay 8鰻i ng逢運i ho員c nhóm s荏 h英u t壱p tin
- L羽nh chown cho phép thay 8鰻i ng逢運i s荏 h英u, nhóm s荏 h英u trên t壱p tin.
- L羽nh chgrp cho phép thay 8鰻i nhóm s荏 h英u trên t壱p tin.
- 16-
TH衛C HÀN H
1. Thay 8鰻i quy隠n trên t壱p tin
#cat bai1.sh
#ls -lF bai1.sh
#chmod u+x,g+wx bai1.sh
#ls -lF bai1.sh
#chmod 644 bai1.sh
#ls -lF bai1.sh
#chmod 764 bai1.sh
#ls -lF bai1.sh
#chmod 777 bai1.sh
#ls -lF bai1.sh
2. T衣o tài kho違n h羽 th嘘ng
V衣o nhóm cntt2004
#groupadd cntt2004
Xem t壱p tin /etc/group
#cat /etc/group
V衣o m瓜t account user01 m噂i thu瓜c nhóm cntt2004
#useradd - g cntt2004 -c ÐTai khoan user01Ñ user01
#passwd user01
Xem t壱p tin /etc/passwd, /etc/shadow
#cat /etc/passwd
#cat /etc/shadow
Th穎"8<ng nh壱p vào h羽 th嘘ng v噂i tài kho違n là user01
V衣o m瓜t account user02
#useradd user02

#passwd user02
A逢a user02 vào nhóm cntt2004
#usermod -g cntt2004 user02
Th穎"8<ng nh壱p vào h羽 th嘘ng v噂i tài kho違n là user02
Xóa user02
#userdel user02
#cat /etc/passwd
3. Thay 8鰻i quy隠n s穎 d映ng cho các 8嘘i t逢嬰ng trên t壱p tin
a. T衣o m瓜t t壱p tin m噂i /home/baocao.txt
b. A鰻i ch栄 s荏 h英u c栄a t壱p tin /home/baocao.txt là user01
- 17-
#chown user01 /home/baocao.txt
c. Phân quy隠n rwxr--r-- cho các 8嘘i t逢嬰ng trên t壱p tin /home/baocao.txt.
#chmod 744 /home/baocao.txt
d. A<ng nh壱p vào h羽 th嘘ng v噂i tài kho違n user01. Th穎 thay 8鰻i n瓜i dung t壱p tin
/home/baocao.txt.
e. A<ng nh壱p vào h羽 th嘘ng v噂i tài kho違n khác. Th穎 thay 8鰻i n瓜i dung t壱p tin
/home/baocao.txt. Nh壱n xét ?
4. Phân quy隠n s穎 d映ng cho các 8嘘i t逢嬰ng
a. T衣o nhóm ng逢運i s穎 d映ng có tên cntt2004.
b. B鰻 sung các user01, user02 vào nhóm cntt2004.
#usermod -g cntt2004 user01
#usermod -g cntt2004 user02
c. T衣o th逢 m映c /home/common
#mkdir /home/common
d. A鰻i nhóm s荏 h英u c栄a th逢 m映c /home/common là nhóm cntt2004.
#chown :cntt2004 /home/common
ho員c
#chgrp cntt2004 /home/common
e. Phân quy隠n rwx cho 8嘘i t逢嬰ng nhóm cntt2004 trên th逢 m映c /home/common

#chmod g+rwx /home/common
#ls -lF /home
f. A<ng nh壱p vào h羽 th嘘ng v噂i tài kho違n user01. T衣o th逢 m映c m噂i trong
/home/common.
g. A<ng nh壱p vào h羽 th嘘ng v噂i m瓜t tài kho違n khác không thu瓜c nhóm cntt2004.
Th穎 t衣o th逢 m映c m噂i trong /home/common. Nh壱n xét ?.
- 18-
Bài 5 U盈 D影N G TRÌN H SO萎N TH謂O VI
Gi噂i thi羽u trình so衣n th違o vi, các thao tác so衣n th違o t壱p tin b茨ng vi.
5.1. Gi噂i thi羽u
vi là ch逢挨ng trình so衣n th違o các t壱p tin v<n b違n trên các h羽 th嘘ng Unix :
- Màn hình 8逢嬰c xem nh逢 m瓜t c穎a s鰻 m荏 trên t壱p tin.
- Có kh違 n<ng di chuy吋n con tr臼"8院n b医t k v鵜 trí nào trên màn hình.
- C穎a s鰻 có th吋 di chuy吋n t詠 do trên t壱p tin.
Ph亥n l噂n các phím dùng 8瓜c l壱p ho員c k院t h嬰p v噂i phím Shift và Ctrl 8吋 t衣o ra các
n羽nh c栄a vi. Các l羽nh c栄a vi có th吋"8逢嬰c g丑i khi có d医u " : " 荏 dòng cu嘘i màn hình.
Có 2 ch院"8瓜 (mode) trong khi s穎 d映ng vi: Append mode và Command mode
ChÕ ®é lÖnh
(Command mode)
ChÕ ®é so¹n th¶o
(Editor mode)
NhÊn phÝm lÖnh
NhÊn ESC + PhÝm lÖnh
5.2. Kh荏i 8瓜ng vi
Ta có th吋 g丑i vi v噂i tên t壱p tin v<n b違n : $ vi filename
Ví dつ : vi bai1.txt < Enter>
Màn hình so衣n th違o hi羽n ra nh逢 sau (ぞ"8ây 8ang dùng Telnet 8あ nぐi vào UN IX) :
- D医u ngã (~) tr逢噂c m厩i dòng cho bi院t dòng 8ó còn r厩ng (tr嘘ng)
- Dòng d逢噂i cùng cho bi院t tên file 8ang m荏, tr衣ng thái c栄a file: n院u là file m噂i thì
"[new file]", n院u m荏 file c thì s胤 hi吋n th鵜 s嘘 dòng, s嘘 ký t詠 trong file (hình

f逢噂i).
5.3. So衣n th違o v<n b違n
- Chèn ký t詠 trên m瓜t dòng a < text > < ESC >
- S穎 d映ng các phím so衣n th違o v<n b違n.