CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HẠCH TOÁN TIÊU THỤ VÀ XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ TIÊU THỤ

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HẠCH TOÁN TIÊU THỤ VÀ XÁC ĐỊNH
KẾT QUẢ TIÊU THỤ
I. KHÁI NIỆM,NHIỆM VỤ,THỦ TỤC,CHỨNG TỪ VÀ CÁC PHƯƠNG THỨC
TIÊU THỤ:
1. Khái niệm và nhiệm vụ hạch toán tiêu thụ.
1.1. Khái niệm.
Tiêu thụ là quá trình trao đổi dễ thực hiện giá trị của thành phẩm, hàng hoá, dịch vụ.
Hay nói cách khác đó là quá trình chuyển hoá vốn của doanh nghiệp từ hình thức hiện vật
sang hình thức tiền tệ.
Thành phẩm, hàng hoá của doanh nghiệp được xác định là tiêu thụ khi doanh
nghiệp đã chuyển giao thành phẩm, hàng hoá hoặc cung cấp dịch vụ cho khách hàng, đã
được khách hàng thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán.
1.2. Nhiệm vụ hạch toán tiêu thụ.
Để đáp ứng yêu cầu quản lý, hạch toán tiêu thụ thành phẩm cần thực hiện các nhiệm
vụ sau:
+ Phản ánh chính xác, đầy đủ, kịp thời tình hình xuất bán thành phẩm.
+ Tính chính xác doanh thu, các khoản giảm trừ doanh thu và thanh toán với
ngân sách nhà nước về các khoản thuế phải nộp.
+ Hạch toán chính xác chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp.
+ Xác định kết quả của hoạt động tiêu thụ thành phẩm.
2. Các phương thức tiêu thụ và thủ tục, chứng từ.
2.1. Các phương thức tiêu thụ.
2.1.1. Phương thức tiêu thụ trực tiếp.
Theo phương thức này, bên mua cử cán bộ nghiệp vụ đến nhận hàngtại kho hoặc tại
các phân xưởng sản xuất của doanh nghiệp. Sau khi giao hàng xong, bên mua ký vào
chứng từ bán hàng thì hàng được xác định là tiêu thụ. Mọi tổn thất trong quá trình vận
chuyển hàng về đơn vị do người mua chịu.
2.1.2. Phương thức chuyển hàng.
Theo phương thức này, doanh nghiệp chuyển hàng đến cho người mua theo địa
điểm ghi trong hợp đồng kinh tế đã được kí kết. Số hàng chuyển đi này vẫn thuộc quyền sỡ
hữu của doanh nghiệp. Khi hàng được giao xong và người mua đã thanh toán hoặc chấp

nhn thanh toỏn (ó ký vo chng t mua hng) thỡ s hng ú c xỏc nh l tiờu th.
Mi tn tht trong quỏ trỡnh vn chuyn n ngi mua do doanh nghip chu. Phng
thc ny c ỏp dng i vi nhng khỏch hng cú quan h mua bỏn thng xuyờn vi
doanh nghip.
2.1.3. Phng thc bỏn hng qua i lý, ký gi.
Theo phng thc ny , doanh nghip chuyn hng n h thng cỏc i lý theo cỏc
iu khon ó c ký kt trong hp ng. S hng chuyn n cỏc i lý ny vn thuc
quyn s hu ca doanh nghip cho n khi c xỏc nh l tiờu th. Sau khi kt thỳc hp
ng bỏn hng, doanh nghip s tr cho cỏc i lý mt khon thự lao v vic bỏn hng ny
gi l hoa hng i lý. Hoa hng i lý c tớnh theo t l phn trm trờn tng giỏ bỏn.
2.1.4. Phng thc bỏn hng tr chm, tr gúp.
i vi mt s mt hng cú giỏ tr tng i cao, ngi cú thu nhp trung bỡnh
cú th tiờu dựng c mt hng ny, cỏc doanh nghip tin hnh bỏn hng theo phng
thc tr chm, tr gúp. Theo phng thc ny, khi giao hng cho ngi mua thỡ c xỏc
nh l tiờu th.
2.1.5. Cỏc phng thc tiờu th khỏc.
Ngoi cỏc phng thc tiờu th trờn, cỏc doanh nghip cũn cú th s dng sn phm
thanh toỏn tin lng, tin thng cho ngi lao ng, trao i vt t, hng hoỏ khỏc
hoc cung cp theo yờu cu ca Nh Nc.....
2.2. Cỏc th tc, chng t.
Khi bỏn hng, k toỏn lp hoỏ n bỏn hng hoc hoỏ n (GTGT) v phiu xut
kho. Hoỏ n l cn c doanh nghip ghi s k toỏn cú liờn quan, õy cng l chng t
cho ngi mua vn chuyn trờn ng v ghi s k toỏn. Hoỏ n c thnh lp 3 liờn
(t giy than vit mt ln). Phiu xut kho l cn c k toỏn doang nghip ghi vo s
k toỏn liờn quan n thnh phm.
II.HCH TON TIấU TH:
1. Haỷch toaùn giaù vọỳn haỡng hoaù:
1.1. Caùc phổồng phaùp tờnh giaù xuỏỳt kho:

Phổồng phaùp bỗnh quỏn gia quyóửn:

- Theo phổồng phaùp naỡy, trổồùc hóỳt phaới tờnh õồn giaù bỗnh quỏn cho tổỡng mỷt
haỡng.
ồn giaù mua bỗnh quỏn
caớ kyỡ dổỷ trổợ haỡng (i)
=
Giaù mua haỡng i tọửn kho õỏửu kyỡ + Giaù mua haỡng i nhỏỷp trong ky ỡ
Sọỳ lổồỹng haỡng i tọửn kho õỏửu kyỡ + Sọỳ lổồỹng haỡng i nhỏỷp trong kyỡ
ồn giaù mua bỗnh quỏn
taỷi thồỡi õióứm j (haỡng i)
=
giaù trở mua haỡng i coù õóỳn thồỡi õióứm j
Sọỳ lổồỹng mua haỡng i coù õóỳn thồỡi õióứm j
Giaù mua haỡng i
xuỏỳt kho trong kyỡ
=
Sọỳ lổồỹng haỡng i xuỏỳt kho * ồn giaù mua bỗnh quỏn trong kyỡ

Phổồng phaùp nhỏỷp trổồùc - xuỏỳt trổồùc (FIFO)
Phổồng phaùp naỡy dổỷa trón giaớ thióỳt haỡng nhỏỷp kho trổồùc seợ xuỏỳt trổồùc, vỗ
vỏỷy haỡng tọửn kho õỏửu kyỡ giaớ õởnh laỡ haỡng xuỏỳt trổồùc tión, sọỳ haỡng hoaù xuỏỳt
thóm sau õoù õổồỹc xuỏỳt theo õuùng thổù tổỷ nhổ õổồỹc mua vaỡo nhỏỷp kho.

Phổồng phaùp nhỏỷp sau - xuỏỳt sau (LIFO)
Phổồng phaùp naỡy dổỷa trón giaớ thióỳt haỡng nhỏỷp kho sau thỗ xuỏỳt kho trổồùc
khi tờnh giaù mua
cuớa haỡng xuỏỳt kho seợ cn cổù vaỡo hoaù õồn cuớa haỡng nhỏỷp kho gỏửn lỏửn xuỏỳt
nhỏỳt.

Phổồng phaùp thổỷc tóỳ õờch danh:
Phổồng phaùp naỡy dổỷa trón cồ sồớ xuỏỳt kho haỡng hoaù thổỷc lọ naỡo thỗ lỏỳy õuùng

giaù mua lọ õoù õóứ tờnh giaù mua cuớa haỡng xuỏỳt kho. Aùp duỷng phổồng phaùp naỡy trong
trổồỡng hồỹp kóỳ toaùn nhỏỷn dióỷn õổồỹc tổỡng lọ haỡng, tổỡng loaỷi haỡng hoaù tọửn kho tổỡng
lỏửn mua vaỡo õồn giaù theo tổỡng hoaù õồn cuớa chuùng.
1.2. Haỷch toaùn giaù vọỳn haỡng baùn:

Sồ õọử haỷch toaùn:
- Theo phổồng phaùp kó khai thổồỡng xuyón.
TK 156
TK 151
TK 632
Phaớn aùnh GVHB
TK 157
Giaù vọỳn haỡng gồới õi baùn
gồới õi baùn
õaợ xaùc õởnh tióu thuỷ
Giaù vọỳn haỡng
- Theo phổồng phaùp kióứm kó õởnh kyỡ.
TK 111, 112, 131
TK 156, 157, 151
TK 632
K/c giaù mua cuớa haỡng tọửn cuọỳi kyỡ
K/c giaù mua cuớa haỡng baùn trong kyỡ
2. Haỷch toaùn doanh thu tióu thuỷ:
- Theo phổồng phaùp kó khai thổồỡng xuyón, khi phaùt sinh caùc nghióỷp vuỷ baùn
haỡng kóỳ toaùn haỷch toaùn doanh thu vaỡ giaù vọỳn haỡng baùn.
- Theo phổồng phaùp kióứm kó õởnh kyỡ kóỳ toaùn phaớn aùnh doanh thu tổồng tổỷ
nhổ KKTX, giaù vọỳn chố õổồỹc phaớn aùnh vaỡo cuọỳi kyỡ haỷch toaùn.
2.1. Chổùng tổỡ sổớ duỷng:
- Hoaù õồn GTGT
- Hoaù õồn baùn haỡng

- Phióỳu xuỏỳt kho haỡng hoaù
- Baớng kó baùn leớ haỡng hoaù
- Phióỳu thu, phióỳu chi
- Giỏỳy baùo nồỹ, coù cuớa ngỏn haỡng
2.2. Taỡi khoaớn sổớ duỷng:

TK 511: Doanh thu baùn haỡng vaỡ cung cỏỳp dởch vuỷ.
Taỡi khoaớn naỡy phaớn aùnh trọứng doanh thu baùn haỡng thổỷc tóỳ cuớa doanh
nghióỷp (kóứ caớ doanh thu cho thu vaỡ doanh thu BST) vaỡ caùc khoaớn ghi giaớm doanh
thu. Tổỡ õoù tờnh ra doanh thu thuỏửn vóử baùn haỡng trong kyỡ.
Nọỹi dung kóỳt cỏỳu TK 511 nhổ sau:
TK 511
- Thuóỳ tióu thuỷ phaới nọỹp
(thuóỳ TTB, thuóỳ XK, thuóỳ
theo PP trổỷc tióỳp).
- Giaớm giaù haỡng baùn, chióỳt
khỏỳu thổồng maỷi, haỡng hoaù
bở traớ laỷi.
- Kóỳt chuyóứn doanh thu
thuỏửn.
- Doanh thu baùn haỡng caùc lao
vuỷ, dởch vuỷ trong kyỡ.
Taỡi khoaớn 511 cuọỳi kyỡ khọng coù sọỳ dổ vaỡ õổồỹc chi tióỳt thaỡnh 5 taỡi khoaớn
cỏỳp 2.
TK511 : Doanh thu baùn haỡng hoaù
TK 5112 : Doanh thu baùn caùc thaỡnh phỏứm
TK 5113 : Doanh thu cung cỏỳp dởch vuỷ
TK 5114 : Doanh thu trồỹ cỏỳp, trồỹ giaù
TK 5117 : Doanh thu kinh doanh bỏỳt õọỹng saớn õỏửu tổ

TK 512: Doanh thu nọỹi bọỹ
Nọỹi dung kóỳt cỏỳu TK 512:
TK 512
- Thuóỳ tióu thuỷ phaới nọỹp
- Giaớm giaù haỡng baùn, chióỳt
khỏỳu thổồng maỷi, haỡng hoaù bở
traớ laỷi.
- Kóỳt chuyóứn doanh thu.
- Doanh thu cuớa sọỳ haỡng baùn,
lao vuỷ, saớn phỏứm tióu thuỷ
nọỹi bọỹ giổợa caùc õồn vở.
Taỡi khoaớn 512 õổồỹc chi tióỳt thaỡnh 3 taỡi khoaớn cỏỳp 2:
TK 5121 : Doanh thu baùn haỡng hoaù
TK 5122 : Doanh thu baùn caùc thaỡnh phỏứm
TK 5123 : Doanh thu cung cỏỳp dởch vuỷ
2.3. Haỷch toaùn doanh thu tióu thuỷ:
a. Haỷch toaùn xuỏỳt kho haỡng gồới õi baùn:

Ti khon sỉí dủng 157: hìng gåíi âi bạn
Ti khon 157 âỉåüc sỉí dủng âãø theo di giạ trë sn pháøm hng hoạ tiãu
thủ theo phỉång thỉïc, chuøn hng, giạ trë sn pháøm, nhåì bạn âải l hay k
gåíi ... â hon thnh bn giao cho ngỉåìi âàût hng, ngỉåìi mua nhỉng chỉa cháúp
nháûn thanh toạn.
Näüi dung kãút cáúu TK 157:
TK 157
- Hng hoạ, dëch vủ â âỉåüc
khạch hng cháúp nháûn nhỉng
chỉa thanh toạn.
- Hng hoạ, dëch vủ â âỉåüc
khạch hng cháúp nháûn thanh

toạn hồûc thanh toạn.
- Giạ trë hng gåíi bạn bë tỉì
chäúi, tr lải.
b. Hảch toạn xút kho hng bạn trỉûc tiãúp cho ngỉåìi mua:
- Khi hng hoạ giao nháûn xong tải kho doanh nghiãûp, bãn mua â k vo chỉïng tỉì
mua hng, lục ny hng hoạ xạc âënh â tiãu thủ, kãú toạn ghi doanh thu.
Nåü TK 111, 112, 131 : Täøng giạ thanh toạn
Cọ TK 511 : DTBH v CCDV
Cọ TK 3331 : Thú GTGT phi näüp (nãúu cọ)
c. Hảch toạn bạn hng cọ phạt sinh thỉìa thiãúu:

Säú hng nháûn thỉûc tãú nh hån säú ghi trãn hoạ âån.
- Càn cỉï vo chỉïng tỉì cọ liãn quan, kãú toạn phn ạnh doanh thu theo säú
thỉûc tãú giao nháûn.
Nåü TK 111, 112, 131 : Säú tiãưn thỉûc nháûn
Cọ TK 3331 : Thú GTGT (nãúu cọ)
Cọ TK 511 : DTBH v CCDV
- Âäúi våïi hng gåíi âi bạn bë thiãúu, kãú toạn ghi säø giạ trë hng thiãúu.
Nåü TK 641 : Giạ trë hng thiãúu trong âënh mỉïc
Nåü TK 138 (1) : Giạ trë hng thiãúu chåì xỉí l
Cọ TK 157 : Giạ trë hng thiãúu gåíi âi bạn
- Nãúu hng thiãúu l do doanh nghiãûp xút thiãúu thç kãú toạn âiãưu chènh
lải säø sạch.
Nồỹ TK 156 (1) : Giaù mua haỡng hoaù
Coù TK 138 (1) : Taỡi saớn thióỳu chồỡ xổớ lyù

Sọỳ haỡng nhỏỷn thổỷc tóỳ lồùn hồn sọỳ haỡng ghi trón hoaù õồn.
- Kóỳ toaùn phaớn aùnh tổồng tổỷ nhổ trổồỡng hồỹp haỡng gồới õi baùn.
- ọỳi vồùi haỡng thổỡa.
+ Nóỳu doanh nghióỷp õọửng yù mua thỗ kóỳ toaùn ghi doanh thu.

Nồỹ TK 111, 112,131 : Tọứng giaù thanh toaùn
Coù TK 511 : DTBH vaỡ CCDV
Coù TK 3331 : Thuóỳ GTGT (nóỳu coù)
+ Sau õoù kóỳ toaùn phaớn aùnh giaù vọỳn haỡng thổỡa.
Nồỹ TK 156 (1) : Nóỳu haỡng õem vóử laỷi kho
Nồỹ TK 157 : Nóỳu haỡng coỡn giổợ laỷi ngổồỡi mua
Coù TK 338 (1) : Haỡng thổỡa chồỡ xổớ lyù
d. Haỷch toaùn baùn haỡng traớ goùp:
- ỏy laỡ phổồng thổùc baùn haỡng thu tióửn nhióửu lỏửn. Ngoaỷi trổỡ lỏửn õỏửu traớ
tióửn taỷi thồỡi õióứm mua thỗ sọỳ coỡn laỷi phaới chởu tố lóỷ laợi suỏỳt nhỏỳt õởnh.
+ Phaớn aùnh giaù trở vọỳn cuớa haỡng tióu thuỷ.
Nồỹ TK 623 : Tỏỷp hồỹp GVHB
Coù TK lión quan (154, 155, 156)
+ Phaớn aùnh traớ goùp:
Nồỹ TK 111, 112... :Sọỳ tióửn ngổồỡi mua thanh toaùn lỏửn õỏửu taỷi thồỡi õióứm mua
Nồỹ TK 131 : Tọứng sọỳ tióửn ngổồỡi mua coỡn nồỹ
Coù TK 511 : Doanh thu theo giaù baùn traớ 1 lỏửn taỷi thồỡi õióứm giao haỡn
Coù TK 3331 : Thuóỳ GTGT phaới nọỹp trón giaù baùn traớ 1 lỏửn
Coù TK 338 (7) : Lồỹi tổùc traớ goùp
- Kóỳt chuyóứn tióửn laợi vóử baùn haỡng traớ goùp tổồng ổùng vồùi tổỡng kyỡ kinh
doanh.
Nồỹ TK 338 (7) : Ghi giaớm doanh thu chổa thổỷc tóỳ
Coù TK 515 : Ghi tng doanh thu hoaỷt õọỹng taỡi chờnh vóử laợi
e. Haỷch toaùn tióu thuỷ nọỹi bọỹ hoỷc õem bióỳu tỷng:
- ọỳi vồùi haỡng xuỏỳt tióu duỡng nọỹi bọỹ chởu thuóỳ GTGT, sổớ duỷng hoaù õồn
GTGT hoỷc hoaù õồn baùn haỡng, trón hoaù õồn ghi haỡng tióu duỡng nọỹi bọỹ khọng thu