NHIỄM độc DA DO THUỐC (DA LIỄU)

nhiễm độc da do thuốc
(toxidermie)


TỔNG QUÁT

 Tất cả biểu hiện khong mong muốn do thuốc (tồn thân)
 90% lành tính
 Biểu hiện ở da không đặc trưng
 Biểu hiện nặng: hiếm gặp  phát hiện kịp thời
 Cơ chế: theo các cơ chế miễn dịch
 HIV (+): nguy cơ cao


Ban dát-sẩn

H/c Stevens-Johnson

Mày đay

TEN/LYELL
Sốc phản vệ

Hồng ban đa dạng

Nhạy cảm ánh sáng

Hồng ban cố định nhiễm sắc


LÂM SÀNG

Ban dát-sẩn

TỈ LỆ

Trẻ em: 10-20%
Người lớn: 50-70%

THỜI GIAN

THUỐC HAY GĂP

Beta-lactam, sulfamid, AINS, động kinh…
4-15 ngày

AINS, KS (cyclin, quinolon), para…
Hồng ban cố định nhiễm sắc

Nhạy cảm ánh sáng

100%

>90%

> 48h

Vài giờ/ngày sau tiếp xúc ánh

Cyclin, quinolone, phenothiazine…

sáng
KS: beta-lactam, peni

Mày đay

10%

> 2h

AINS
Ức chế men chuyển
…

Sốc phản vệ

Stevens-Johnson
LYELL

30%

Phút-giờ

Sulfamide, chống động kinh, kháng viêm
70-90%

7-21 ngày

oxicam..

Chống động kinh

DRESS

70-90%

2-6 tuần

Sulfamide, dapsone…


CƠ CHẾ MIỄN DỊCH
QUÁ MẪN

TÊN GỌI

(TYP)

CƠ CHẾ

LÂM SÀNG

1

Quá mẫn tức thì

Qua IgE

Mày đay, phù mạch, hen, sốc phản vệ

2

Độc tế bào

IgG/M với sự hoạt hóa bổ thể

Huyết tán, xuất huyết giảm tiểu cầu…

Phức hợp miễn

Lắng đọng phức hợp miễn dịch, hoạt hóa

dịch

bổ thể

3

4

Qua trung gian tế
bào

Viêm mạch di ứng, mày đay…

Viêm da tiếp xúc, ban dát-sẩn, hồng ban
Qua lympho T

cố định nhiễm sắc, Stevens-Johnson,
TEN

BAN ĐỎ DÁT-SẨN



Ngứa:



Sốt:



Dạng:

dát/sẩn/mảng



Màu:

hồng, đỏ



Vị trí:

ngực, gốc chi  vị trí khác



Nội ban:

+/-



Tiến triển:

lành tính



Điều trị:

triệu chứng, thoa corticoid, dịu da.

+/+/-

Corticoid uống ngắn ngày


Dấu Koplik

Sởi (Rubeola): do measles virus, một paxamyxovirus
Sởi Đức (Rubella): do rubella virus

Dấu Forchheimer


HỒNG BAN ĐA DẠNG

 Nguyên nhân
+ Nhiễm trùng: HSV, Mycoplasma
+ Thuốc: sulfonamide, phenytoin…
+ Khơng tìm thấy ngun nhân

 Lâm sàng
+ Dạng thương tổn

+ Vị trí

 Phân loại
+ Nhỏ (minor)  nhiễm virus
+ Lớn (major)  thuốc

+ Da và niêm mạc


hồng ban cố định nhiễm sắc

Tồn trạng: ok
Nóng/ngứa tại thương tổn
Dạng:

dát, mảng, trợt

Bờ

Trịn/oval

Màu:

Hồng/tím

Vị trí:

mặt, gối, tay,chân, sinh dục

Tái phát: vị trí cũ



NHẠY CẢM ÁNH SÁNG
= Thuốc + ánh sáng
Lâm sàng



dát, mảng, bọng nước  viêm da



Vị trí: vùng hở


MÀY ĐAY NÔNG

PHÙ MẠCH (M Đ SÂU)

h/c stevens-johnson và
ten (toxic epidermal necrosis)
 Biểu hiện rất nặng, nguy cơ tử vong TEN 30%, S-J: 5-12%
 S-J ≠ TEN: diện tích thương tổn, tiêu tế bào sừng
 S-J: <10% - trung gian - >30%: TEN
LÂM SÀNG









Biểu hiện 1-3 tuần sau khi bắt đầu điều trị
Khởi phát: tr/c ít đặc trưng:
Giả cúm  ban đỏ dạng dát, phù nhẹ  bọng nước, trợt niêm mạc
S-J: bọng nước nhỏ, rời rạc, rải rác trên cơn thể
Lyelle: bọng nước to/nhỏ
Dấu Nikolsky (+)
Toàn trạng: (++)

CLS: rối loạn nước và điện giải, giảm BC

MƠ BỆNH HỌC

 Thượng bì: hoại tử
 Trung bì: thâm nhiễm tế bào lympho
BIẾN CHỨNG: tổn thương gan, tiêu hóa, thận, phổi..
TIẾN TRIỂN

 Tốt: lành trong 2-4 tuần, lành không để lại để lại sẹo, dát tăng sắc tố
 Xấu: suy hô hấp cấp, sepsis…
PHÂN BIỆT

 Hồng ban đa dạng (với S-J)
 SSSS: trẻ em, niêm mạc (-), bong ở dưới lớp sừng
 Bệnh bọng nước tự miễn


ĐIỀU TRỊ

 Ngưng thuốc nghi ngờ
 Nhập viện vào ICU (intensive care unit). M, T, HA
 Cân bằng nước và điện giải qua IV
 Corticoid IV liều cao +/- thuốc ức chế miễn dịch
 Chăm sóc tại chổ: nằm giường bột talc
 Hút đờm giải  viêm phổi
 Tra mỡ KS  dính mắt


SỐC PHẢN VỆ
LÂM SÀNG

 Hơ hấp:

thở nhanh, khó thở…

 Tim mạch: nhịp nhanh, loạn nhịp, tụt HA
 Tiêu hóa:

buồn nơn, nơn, đau bụng…

 Thần kinh: chóng mặt, vật vã, hơn mê
 Da, niêm mạc: mày đay, phù Quincke…
ĐIỀU TRỊ  CẤP CỨU

 Ngừng ngay dị nguyên  nằm tại chổ, đầu thấp, chân cao
 Thuốc: Adrenalin 1mg/1ml, liều 0,01mg/kg, tiêm dưới da, mỗi 15’ cho đến khi HA bình thường


vai trò của điều dưỡng viên trong bệnh da dị ứng

 Ghi nhận vào hồ sơ bệnh án, danh sách các chất gây dị ứng, thông báo cho bác sĩ
 Nhận biết các dấu hiệu dị ứng của týp 1, đánh giá các dấu hiệu nặng
 Đánh giá mức độ ngứa
 Giải thích cho bệnh nhân các ngun tắc phịng dị ứng
 Biết được các triệu chứng phụ chính của thuốc để thông báo.


chăm sóc tại chổ đối với bệnh da lan tỏa

 Theo chỉ định của bác sĩ
 Giải thích việc làm hiện tại

 Tuân thủ hàm lượng và thời gian thuốc thoa trên da
 Nhận định tiến triển thương tổn và các dấu hiệu nghi ngờ
 Đưa ra những lời khuyên về ảnh thưởng của tinh thần đối với tiến triển của bệnh  giao tiếp tốt, động viên tinh thần


CHÂN

THÀNH

CÁM

ƠN!!!