Phương pháp hướng dẫn hs phân tích số liệu thống kêtrong dạy học Địa lý 11

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

1

<b>PHƯƠNG PHÁP HƯỚNG DẪN HỌC SINH PHÂN TÍCH SỐ LIỆU THỐNG KÊ </b>
<b>TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ LỚP 11 (BAN CƠ BẢN) </b>

<i><b>Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Giang - K57A </b></i>
<i><b>Cán bộ hướng dẫn khoa học: ThS Ngô Thị Hải Yến </b></i>
<b>ĐẶT VẤN ĐỀ </b>

Số liệu thống kê là phương tiện dạy học quan trọng mang lại hiệu quả cao trong dạy
học địa lí lớp 11. Thơng qua việc phân tích những mối liên hệ giữa các số liệu thống kê
với nhau sẽ giúp học sinh hiểu được bản chất, tính đặc trưng của từng nước và từng khu
vực trên thế giới. Tuy nhiên hiện nay phần lớn việc dạy học địa lí ở các trường THPT các
thầy cơ mới chỉ xem số liệu thống kê như là một phương tiện trực quan minh họa cho
kênh chữ mà chưa hướng dẫn cho học sinh khai thác nó như là một nguồn kiến thức quan
trọng vì vậy mà hiệu quả dạy học còn hạn chế cả về mục tiêu kiến thức và kỹ năng.

<b>NỘI DUNG </b>

<i><b>1. Số liệu thống kê trong dạy học địa lí </b></i>
<i>1.1 Khái niệm số liệu thống <b>kê (SLTK) </b></i>

Số liệu thống kê là các số liệu cụ thể được thống kê đề cập đến một hiện tượng hoặc
nhiều hiện tượng được rút ra qua các cuộc điều tra cụ thể như số liệu thống kê về tình hình
gia tăng dân số, tốc độ phát triển các ngành kinh tế, sản phẩm, sản lượng… Những SLTK
không chỉ đơn thuần phản ánh về mặt lượng mà chúng cịn có những mỗi quan hệ mật thiết
với mặt chất của nhiều hiện tượng khác.

<i>1.2. Vai trò của số liệu thống kê </i>

Trong dạy học địa lí SLTK đóng vai trị rất quan trọng, cụ thể:

- SLTK là phương tiện dạy học để minh họa các kiến thức địa lí một cách trực
quan nhất.

- SLTK là nguồn tri thức giúp cho học sinh khai thác, rèn luyện tìm ra các kiến
thức địa lí thiết thực và quan trọng.

- SLTK sử dụng trong dạy học còn là phương tiện để học sinh rèn luyện các kỹ
năng Địa lí.

<i>1.3. Phân loại</i>

Dựa vào hình thức và mỗi quan hệ thể hiện thì phân ra 2 dạng SLTK:

- Số liệu thống kê riêng biệt: Đó là những số liệu thống kê dùng riêng rẽ để cụ
thể hóa một số đối tượng địa lí kinh tế và xã hội nào đó về mặt lượng.

- Các bảng số liệu: Đó là các số liệu thống kê được đưa dưới hình thức tập hợp
thành bảng nhằm mục đích đặt các số liệu có liên quan với nhau ở vị trí gần nhau để
người đọc dễ dàng nhận xét, so sánh, từ đó rút ra được những kết luận có căn cứ về các
hiện tượng và quá trình địa lí kinh tế - xã hội.

<i><b>2. Sự cần thiết sử dụng SLTK trong dạy học địa lí lớp 11 </b></i>

<i>2.1. Đặcđiểm chương trình sách giáo khoa địa lí lớp 11 (ban cơ bản) </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

2

chứng minh được các đối tượng, sự khác biệt đặc trưng giữa các quốc gia thì phân tích
các số liệu thống kê là một phương tiện dạy học cần thiết và hiệu quả. Nó khơng những

giúp giáo viên truyền đạt kiến thức dễ dàng mà còn tạo điều kiện học sinh rèn luyện các
kỹ năng địa lí và ghi nhớ kiến thức một cách có hệ thống lơgic hơn.

Đặc biệt là hiện nay khi chương trình SGK đã cải cách đổi mới, kiến thức không
phải chỉ ở kênh chữ mà cịn được thể hiện trên kênh hình thì các bảng số liệu thống kê,
các số liệu riêng biệt được tăng cường đưa vào SGK rất nhiều. Vì vậy phương pháp
hướng dẫn học sinh phân tích số liệu thống kê trong dạy học địa lí lớp 11 là một trong
những phương pháp dạy học đổi mới quan trọng, cần thiết nhằm tích cực hóa các hoạt
động của học sinh.

<i>2.2. Đặcđiểm tâm lý của học sinh lớp 11 </i>

Học sinh lớp 11 là những em trung bình từ 16 -17 tuổi, đây là lứa tuổi đang
trong quá trình hồn thiện về mặt thể chất, sự phát triển ổn định của bộ não và chức
năng thần kinh tạo nên những điều kiện tối ưu cho sự phát triển các hoạt động nhận thức
của các em. Các em ln ln nhiệt tình hoạt động không mệt mỏi, đặc biệt là ln
muốn thể hiện mình trước mọi người nên tự đặt ra những câu hỏi và tìm tòi, sáng tạo ra
những cách giải quyết mới. Vì vậy phương pháp truyền thống khơng cịn phù hợp với
lứa tuổi này, đây chính là cơ sở quan trọng để giáo viên tìm ra phương pháp thích hợp
nâng cao hiệu quả dạy học.

<i>2.3. Thực trạng của việc hướng dẫn học sinh phân tích số liệu thống kê trong dạy học</i>
<i>địa lí lớp 11 ban cơ bản hiện nay </i>

Qua tìm hiểu thực tế một số trường phổ thông cho thấy việc sử dụng số liệu
thống kê trong dạy học chương trình địa lí nói chung và dạy học kinh tế - xã hội lớp 11
nói riêng cịn ít hiệu quả. Phần lớn các giáo viên dạy học hiện nay ở các trường phổ
thông mới sử dụng số liệu thống kê chỉ là phương tiện minh họa kiến thức cho học sinh
quan sát mà chưa hướng dẫn phân tích tìm ra kiến thức mới. Theo kết quả khảo sát sơ
bộ, thu thập ý kiến của các giáo viên dạy ở các trường phổ thơng thì tỉ lệ giáo viên có sử

dụng số liệu như phương tiện dạy học là nguồn kiến thức không thể thiếu trong mỗi tiết
học địa lý chỉ chiếm dưới 20%. Đó là một thực tế cần phải quan tâm và tìm biện pháp
khắc phục để nâng cao chất lượng dạy học địa lí lớp 11 ban cơ bản.

<i><b>3. Biện pháp hướng dẫn học sinh sử dụng số liệu thống kê </b></i>
<i>3.1. Yêu cầu đối với giáo viên </i>

- Để đạt hiệu quả cao trong mục tiêu sử dụng SLTK thì trước tiên giáo viên phải
là người nắm rõ các nguyên tắc và thực hành các kỹ năng một cách nhuần nhuyễn.

- Trước khi hướng dẫn cho học sinh phân tích bất cứ một bảng số liệu hoặc cập nhật
các số liệu mới cho nội dung của bài học thì giáo viên phải là người thực hiện trước, để
nắm rõ cụ thể các bước và các nguồn tài liệu chính xác cung cấp cho học sinh.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

3
<i>3.2. Yêu cầu đối với học sinh </i>

Học sinh phải thực hiện đúng quy trình các bước phân tích SLTK do giáo viên
hướng dẫn.

Cụ thể quy trình các bước hướng dẫn học sinh sử dụng số liệu thống kê:
<i>- Thu thập số liệu thống kê </i>

<i>Bước 1: Xác định mục đích thu thập số liệu thống kê. </i>

<i>Bước 2: Tiến hành tìm kiếm các số liệu từ các nguồn tài liệu khác nhau: Từ sách, báo, </i>
hoặc từ mạng Internet.

Nguyên tắc thu thập số liệu thống kê:

+ Tơn trọng tính khách quan của SLTK: Nghĩa là thu thập các số liệu về các
hiện tượng, sự vật một cách chính xác, nguồn thu thập có độ tin cậy lớn, các số liệu phải
đúng bản chất không được tự ý sửa đổi theo chủ quan.

+ Các SLTK thu thập được phải gắn liền với lãnh thổ nhất định.
<i>- Xử lí số liệu thống kê </i>

<i>Bước 1: Xác định nội dung, mục đích của bài học. </i>

<i>Bước 2: Sử dụng các công thức để tiến hành xử lí số liệu phù hợp với mục đích sử dụng như thể </i>
hiện cơ cấu, tính tỉ lệ so sánh các đối tượng hay tính tốc độ tăng trưởng…

<i>Bước 3: Lập bảng số liệu mới đã được xử lí </i>
Có 2 phương pháp xử lý SLTK:

+ Xử lý sơ bộ: Là giai đoạn kiểm tra và hiệu đính số liệu quy đổi giá trị theo
mục đích sử dụng. Giai đoạn này giáo viên có thể cung cấp các cho học sinh các cơng
thức tính như cơ cấu, tỉ trọng, tốc độ phát triển...

+ Sắp xếp các số liệu vào các bảng biểu riêng: Là giai đoạn kết hợp các đối tượng
cùng đơn vị hoặc có mối liên quan đứng cạnh nhau để dễ đối chiếu, so sánh.

<i>- Phân tích SLTK </i>

 Các nguyên tắc cơ bản khi phân tích SLTK

+ Khi phân tích SLTK phải tìm mối liên hệ giữa hiện tượng nghiên cứu với
hiện

tượng có liên quan trong khơng gian và thời gian.

+ Phải có quan điểm lịch sử khi phân tích SLTK.
+ Khi phân tích phải chú ý tới tính lãnh thổ của SLTK.
 Các bước phân tích số liệu

<i>Bước 1: Xác định mục đích phân tích SLTK. Dựa vào trọng tâm kiến thức bài học. </i>
<i>Bước 2: Đánh giá SLTK </i>

Thông thường đánh giá số liệu trên các mặt:
+ SLTK có chính xác kịp thời khơng?

+ Phương pháp tính tốn để đưa ra các số liệu, xử lý số liệu có chính xác khoa học ?
+ SLTK có điển hình cho bản chất của đối tượng khơng?

<i>Bước 3: Phân tích so sánh đối chiếu các SLTK </i>
* Những chú ý khi phân tích số liệu:

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

4

- Phân tích các số liệu từ tầm khái quát cao rồi mới đi chi tiết vào cụ thể.

- Phải tìm ra được các mối quan hệ giữa các số liệu, phân tích theo các cột, hàng
quan hệ giữa các số liệu cột hàng.

- Có thể vận dụng những kiến thức đã học để giải thích sự biến đổi các số liệu thống kê
đó nếu đề yêu cầu hoặc cảm thấy cần thiết để thể hiện rõ bản chất xu hướng của đối tượng.
* Nguyên tắc thực hiện bước so sánh là:

+ So sánh các số liệu trong một thời gian nhất định.

+ So sánh các số liệu giữa tình hình phát triển kinh tế xã hội với những với những

đặc điểm riêng của mỗi lãnh thổ, mỗi quốc gia, mỗi khu vực…

+ So sánh các số liệu ở các thời điểm tĩnh cả thời điểm động.

<i>Bước 4: Trực quan hóa số liệu bằng biểu đồ, </i>đồ thị, bản đồ…để học sinh dễ quan sát,
đối chiếu.

<i>Bước 5: Rút ra kết luận chính là nội dung kiến thức mà học sinh cần đạt được </i>
<b>KẾT LUẬN </b>

Như vậy qua quá trình nghiên cứu, phân tích thì nhận thấy SLTK là một phương
tiện dạy học quan trọng có chức năng vai trị lớn trong q trình thể hiện kiến thức địa lí
lớp 11 nói riêng và chương trình địa lí THPT rói chung. Nó vừa là nguồn kiến thức quan
trọng bổ sung cho phần kênh chữ lại là một phương pháp dạy học đổi mới nhằm gây
hứng thú, tích cực hóa các hoạt động của học sinh tự tìm tịi, sáng tạo nâng cao kiến
thức và rèn luyện các kỹ năng. Thông qua kết quả thực nghiệm từ dạy đối chứng và
phiếu điều tra thì đề tài cũng đã xác định được tính khả thi thiết thực của phương pháp.

Chính vì vậy trong dạy học địa lí hiện nay việc hướng dẫn học sinh sử dụng
SLTK là hết sức cần thiết quan trọng để nâng cao hiệu quả dạy học.

<b>TÀI LIỆU THAM KHẢO </b>

[1] Nguyễn Dược, Đặng Văn Đức, 1996. Nguyễn Trọng Phúc, Nguyễn Thu Hằng, Trần
Đức Tuấn. Ph<i>ương pháp dạy họcđịa lí</i>. NXB Giáo dục.

[2] Nguyễn Thị Dung. <i>Phương pháp khai thác kênh hình trong dạy học</i> <i>địa lý lớp 11 </i>
<i>THPT theo hướng tích cực. Luận án 2005. </i>

[3] Đặng Văn Đức, Nguyễn Thu Hằng, 2003. <i>Phương pháp dạy họcđịa lý theo hướng </i>

<i>tích cực. NXB ĐHSP. </i>

[4] Vũ Quốc Lịch, 2009. Thi<i>ết kế bài giảng địa lí 11 tập 2. </i>NXB Hà Nội

[5] Nguyễn Trọng Phúc, 1998. Ph<i>ương pháp sử dụng số liệu thống kê trong dạy họcđịa</i>
<i>lý kinh tế xã hội. </i>NXB ĐHQG Hà Nội.

</div>

<!--links-->