MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC THU BHXH Ở VIỆT NAM

Luận văn tốt nghiệp
một số kiến nghị và giải pháp nhằm nâng cao
hiệu quả công tác thu BHXH ở Việt Nam
I. Mục tiêu, phơng hớng hoạt động của ngành BHXH Việt
nam trong thời gian tới.
1. Mục tiêu của ngành BHXH Việt nam nói chung.
Thực hiện nghị quyết Đại hội VI của Đảng năm 1986, đất nớc ta bớc vào
thời kỳ đổi mới, chuyển đổi từ nền kinh tế bao cấp sang nền kinh tế thị trờng có
sự điều tiết của Nhà nớc các đơn vị sản xuất kinh doanh phải tự hạch toán độc
lập, phấn đấu đa đất nớc ta đến năm 2020 trở thành nớc Công nghiệp hóa, Hiện
đại hóa Đồng thời chủ trơng của Đảng và Nhà nớc ta mở rộng BHXH đến mọi
ngời lao động làm công ăn lơng để góp phần phát triển nền kinh tế nhiều thành
phần. Trớc yêu cầu đó, hoạt động BHXH (bao gồm cả BHYT) ở Việt nam đang
trong giai đoạn hoàn thiện và phát triển. Sự phát triển này một mặt phải phù hợp
với điều kiện phát triển kinh tế xã hội của Việt nam, mặt khác phải tuân thủ thực
hiện đầy đủ các nguyên tắc và đảm bảo đúng bản chất của BHXH nhằm từng bớc
hòa nhập với sự phát triển trong lĩnh vực BHXH với các nớc trong khu vực và
trên thế giới. Do vậy những định hớng chính cho chiến lợc phát triển BHXH ở
Việt nam phải nhằm vào những mục tiêu sau:
Thực hiện đầy đủ các chế độ BHXH theo quy định của Tổ chức lao động Quốc tế
ILO về các tiêu chuẩn tối thiểu cho các loại trợ cấp BHXH, cụ thể là bổ sung chế
độ BHXH thất nghiệp, sau đó phát triển thêm các chế độ chăm sóc sức khỏe cho
ngời già.
Mở rộng mạng lới BHXH trong phạm vi toàn xã hội theo hớng: mở rộng đối tợng
tham gia BHXH nhằm tiến tới BHXH cho mọi ngời lao động, có việc làm và có
thu nhập từ lao động: mở rộng BHYT đến toàn dân. Trớc mắt, phấn đầu đến năm
2010 có khoảng 12 triệu ngời tham gia BHXH, chiếm 22% lực lợng lao động xã
hội; khoảng 60 triệu ngời tham gia BHYT chiếm 70% dân số.
Luận văn tốt nghiệp
Thực hiện đầy đủ nghĩa vụ và quyền lợi của ngời tham gia BHXH. Tăng nhanh
nguồn thu quỹ từ sự đóng góp của các bên tham gia BHXH. Thực hiện chi đúng,

thu đủ và kịp thời các chế độ BHXH hiện hành. Đặc biệt chú ý đến mức sống của
ngời về hu gắn liền với khả năng phát triển kinh tế chung của đất nớc.
Quỹ BHXH đợc quản lý tập trung thống nhất và đợc hạch toán độc lập theo từng
quỹ thành phần. Giảm dần nguồn chi từ ngân sách Nhà nớc cho các đối tợng h-
ởng từ trớc năm 1995, từng bớc điều chỉnh mối quan hệ thích hợp giữa mức đóng
và quyền lợi đợc hởng của từng chế độ BHXH nhằm đảm bảo cân đối quỹ BHXH
lâu dài.
Nâng cao năng lực quản lý của cán bộ ngành BHXH Việt nam theo hớng hiệu
quả và hiện đại nhằm đáp ứng sự phát triển của ngành và phục vụ tốt cho mọi ng-
ời tham gia BHXH đồng thời góp phần nâng cao chuyên môn nghiệp vụ của đội
ngũ cán bộ BHXH nói chung và cán bộ BHXH làm công tác thu đóng BHXH nói
riêng.
Hoàn thiện hệ thống pháp luật về các chính sách, chế dộ BHXH và đảm bảo đầy
đủ các điều kiện thực hiện hệ thống pháp luật này. Tuyên truyền sâu rộng và triển
khai đa pháp luật BHXH vào đời sống xã hội để thực sự trở thành quyền lợi và
nghĩa vụ của mọi công dân Việt nam và tạo lập lên tiêu chuẩn mức sống của xã
hội Việt nam.
2. Mục tiêu của ban thu ngành BHXH nói riêng.
BHXH việt nam là đơn vị hành chính sự nghiệp đặc thù, thực hiện nhiệm vụ quỹ
BHXH để chi trả cho ngời lao động, giảm gánh nặng chi BHXH cho ngân sách.
Quỹ BHXH thu vào hàng năm đợc quản lý tập trung tại cơ quan BHXH việt nam
đã đóng góp tích cực, tác động tốt đến ngời lao động và nền kinh tế đất nớc trong
thời gian qua. Bớc sang giai đoạn Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa của đất nớc,
BHXH việt nam cùng với Bộ Lao động Thơng binh và Xã hội quyết tâm đa
ngành BHXH đi lên đáp ứng nhu cầu đúng đắn của ngời lao động, đa chính sách
Luận văn tốt nghiệp
BHXH ở Việt nam trở thành một trong những chính sách lớn của Đảng và Nhà n-
ớc ta. Góp phần vào mục tiêu xây dựng kinh tế - xã hội chung của đất nớc, ban
thu BHXH Việt nam cũng đặt ra những mục tiêu và phơng hớng cho riêng mình
trong thời gian tới.

Bảng7: Tình hình thực hiện và dự báo số ngời tham gia và số thu
của ngành BHXH Việt nam từ năm 2001 đến năm 2010.
Chỉ tiêu
Thực hiện
2001
Thực hiện
2002
Thực hiện
2003
Thực hiện
2004
Dự báo
2005
Dự báo
2010
Số lao động
tham gia
BHXH
bắt buộc
(nghìn ngời)
4.476 4.845 5.387 5.820 7.000 12.000
Số thu BHXH
bắt buộc
(tỷ đồng)
6.348,185 6.963,023 11488,350 12929,000 15.000,000 32.500,000
(Nguồn BHXH Việt nam)
Nh vậy từ số liệu bảng 7 cho thấy, mục tiêu của ban thu của ngành BHXH
Việt nam là phấn đấu đến hết năm 2005 số thu BHXH bắt buộc đạt đợc là 15.000
tỷ đồng với số lợng ngời tham gia BHXH là 7000 nghìn ngời và đến năm 2010 số
thu BHXH Việt nam là 32.500 tỷ đồng với số lợng ngời tham gia BHXH là

12000 nghìn ngời.
Cố gắng nỗ lực, đoàn kết hơn nữa trong công việc để hoàn thành tốt nhiệm vụ đ-
ợc giao. Đồng thời không ngừng học hỏi, tìm hiểu các văn bản quy phạm pháp
luật về luật BHXH nói chung và thực hiện tốt các chỉ thị thông t hớng dẫn của
ban thu BHXH Việt nam nói riêng để có phơng án kế hoạch thu đạt hiệu qủa cao
trong công tác thu và đốc thu đóng góp BHXH.
II. Một số kiến Nghị nhằm nâng cao hiệu quả của công
tác thu quỹ BHXH ở Việt nam.
Qua thời gian nghiên cứu học tập tại trờng cùng với thời gian thực tập thực
tế tại Vụ BHXH thuộc Bộ lao động - Thơng binh và Xã hội, đợc sự hớng dẫn tận
tình của toàn thể cán bộ công chức trong cơ quan về phơng pháp, tình hình thực
Luận văn tốt nghiệp
hiện nghiệp vụ về công tác thu BHXH. Kết quả phân tích trong thời gian qua về
công tác thu BHXH và vấn đề nợ đọng BHXH cho thấy còn tồn tại rất nhiều
những khó khăn. Chính những khó khăn, tồn tại này gây ra nhiều cản trở, ảnh h-
ởng rất lớn đến việc thực hiện triển, khai chính sách BHXH ở Việt nam nói
chung và cho ban thu BHXH nói riêng về vấn đề thu nộp và giải quyết nợ đọng từ
ngời tham gia BHXH. Để chính sách BHXH nói chung và công tác thu BHXH
nói riêng đạt đợc kết quả hơn nữa thì cá nhân em có đa ra một số ý kiến của bản
thân:
1. Một số kiến nghị đối với chính sách Nhà nớc về BHXH.
Tăng cờng sự chỉ đạo của Đảng và Nhà nớc đến sự nghiệp
BHXH
Mọi hoạt động của các lĩnh vực kinh tế xã hội đều cần đến sự chỉ đạo của
Đảng và Nhà nớc. Vì thế, để chính sách BHXH ở Việt nam đợc hoàn thiện hơn
đáp ứng đợc yêu cầu của ngời tham gia BHXH thì cũng không thể nằm ngoài
phơng hớng hoạt động của Nhà nớc và sự chỉ đạo của Đảng. Tăng cờng sự chỉ
đạo, lãnh đạo của Đảng và Nhà nớc ta đến sự nghiệp BHXH ở Việt nam là một
trong những nhân tố đáp ứng đợc mục tiêu của ngành BHXH.
Mục tiêu của BHXH là phục vụ con ngời, vì lợi ích của số đông ngời lao

động, từ đó góp phần tăng trởng, phát triển kinh tế xã hội giữa vững thể chế
chính trị của Đảng và Nhà nớc. Đặc biệt BHXH ở Việt nam còn là một ngành
mới còn non trẻ, các chế độ chính sách về BHXH cha đợc hoàn chỉnh vẫn đang
trong quá trình hoàn thiện từng bớc, cơ chế quản lý tài chính BHXH cũng còn
nhiều vấn đề cha hợp lý, chế tài xử phạt còn lỏng lẻo và nhẹ. Theo Nhị định số
38/CP về xử phạt hành chính đố với lĩnh vực BHXH, mức phạt 2 triệu đồng cho
tất cả các hành vi vi phạm pháp luật, đội ngũ cán bộ còn yếu về chuyên môn
nghiệp vụ, các văn bản quy phạm pháp luật và Luật BHXH còn rờm rà cha sâu
sát cao, cha đa ra một số hành vi vi phạm cụ thể chính vì lý do đó mà BHXH
Việt nam rất cần có sự chỉ đạo của Đảng và Nhà nớc để ngành BHXH phát triển
đúng hớng, thực hiện đợc mục tiêu lâu dài của toàn ngành.
Luận văn tốt nghiệp
Để công tác thu BHXH có thể thực hiện đợc tốt hơn nữa: không có tình
trạng thất thu, không có tình trạng chiếm dụng quỹ hoặc sử dụng sai mục đích
hoặc giảm tỷ lệ nợ đọng trốn đóng nộp tiền BHXH thì cần đợc các cấp uỷ
Đảng chính quyền đa vào nghị quyết, đợc cụ thể hoá vào nội dung nhiệm vụ
cùng với phơng hớng sản xuất kinh doanh tại đơn vị, đồng thời tạo mọi điều
kiện để công tác thu BHXH đợc tiến hành một cách thuận tiện, trớc hết mỗi cán
bộ Đảng viên phải gơng mẫu thực hiện chính sách, chế độ BHXH. Bởi chính
sách BHXH khó có thể thực hiện tốt nếu chỉ có sự nỗ lực từ phía cơ quan
BHXH mà cần phải có sự chỉ đạo chặt chẽ của các cấp uỷ đảng chính quyền, cơ
quan quản lý Nhà nớc.
Bổ sung, ban hành và hoàn thiện Luật BHXH nhằm tạo sự
thông thoáng trong việc triển khai BHXH.
Một đất nớc không thể tồn tại nếu không có Luật pháp, một chính sách
không thể thực thi đợc khi mà không có các văn bản, thông t các quy định đặc
biệt là các Luật để mọi ngời tuân theo đồng thời là để cỡng chế những hành vi
vi phạm nằm ngoài. BHXH ở nớc ta do ra đời muộn lại hoạt động trong hoàn
cảnh đất nớc vừa trải qua hai cuộc kháng chiến và đang trong quá trình xây
dựng đất nớc tiến lên xây dựng xã hội chủ nghĩa. Do vậy mà BHXH ở Việt nam

còn nhiều tồn tại đã gây không ít khó khăn cho việc thực hiện chính sách
BHXH nói chung và khó khăn cho công tác thu BHXH nói riêng. Mặc dù Pháp
luật hiện hành của luật BHXH căn cứ vào Nghị định số 38/CP để xử lý hành vi
vi phạm của NSDLĐ nhng vẫn còn thiếu nhiều hành vi của các đối tợng khác có
liên qua đến nh: cơ quan BHXH Việt nam không thực hiện hoặc thực hiện
không đúng chế độ cho ngời tham gia BHXH cha bị xử lý.
Vì vậy mà cần phải sớm ban hành và hoàn thiện hệ thống Luật BHXH để
chính sách BHXH đợc thực hiện đến mọi ngời dân. Hơn nữa khi Luật BHXH ra
đời đợc hoàn thiện theo một hệ thống sẽ là cơ sở pháp lý và là căn cứ cơ bản
đầu tiên để điều chỉnh các quan hệ về lao động, đồng thời thực hiện chính sách
Luận văn tốt nghiệp
BHXH nói chung và nhằm nâng cao hiệu quả của công tác thu BHXH cho toàn
ngành chuyên thu nói riêng.
Nhìn chung, hệ thống văn bản pháp lý về BHXH từ khi có Bộ Luật lao
động năm 1994 đã tạo nên hành lang pháp lý trong việc thực hiện chính sách
BHXH. Các văn bản này đã đảm bảo tính kế thừa những nội dung hợp lý chính
sách trong các chính sách đã ban hành và tính phát triển nhằm đáp ứng yêu cầu
thực tiễn giải quyết kịp thời các vấn đề tồn tại, bức xúc trong việc thực hiện
chính sách BHXH, góp phần nâng cao tính pháp chế Xã hội chủ nghĩa và tạo cơ
sở để phát triển luật BHXH trong thời gian tới. Từ đó nhằm hình thành lên một
chính sách BHXH đi vào cuộc sống của mỗi ngời dân Việt nam góp phần ổn
định đới sống cho ngời tham gia BHXH. Do vậy, vấn đề: Phải nhanh chóng
khắc phục, giải quyết tình thế nhất thời trớc mắt mang tính đối phó vì luật
BHXH ban hành hôm nay không chỉ áp dụng giải quyết chế độ cho ngời lao
động trớc đây đã công tác nghỉ hu mà còn áp dụng cho cả hiện tại và tơng lai.
Việc ban hành Luật BHXH sẽ làm tăng cờng tính pháp lý của các quy phạm
pháp luật điều chỉnh công tác thu BHXH của các doanh nghiệp. Đặc biệt là
trong luật phải có điều khoản quy định về nghĩa vụ thu BHXH của NSDLĐ và
cơ quan BHXH trong việc thu nộp của ngời lao động, đồng thời chú trọng đến
các hình thức sử phạt nghiêm minh hơn đối với các doanh nghiệp vi phạm Luật

BHXH.
Việc ban hành Luật BHXH sao cho tạo đợc sự bình đẳng giữa những ngời
tham gia BHXH và công bằng trong việc sử phạt những vi phạm. Sau khi ban
hành Luật BHXH cần phải thông báo thông tin cho các cơ quan doanh nghiệp
và ngời tham gia BHXH đợc biết để tránh tình trạng khi hỏi đến thì mới có
Luật. Đồng thời phải đợc thực hiện thống nhất và đồng bộ trong cả nớc do vậy
Luật BHXH phải đợc xây dựng trên cơ sở phù hợp với sự phát triển chung của
xã hội để đảm bảo cho mọi ngời lao động ở bất cứ thành phần kinh tế nào cũng
đợc tham gia và thụ hởng những quyền lợi về BHXH.
Luận văn tốt nghiệp
Nhà nớc nên áp dụng việc thu nộp BHXH thông qua thu nộp thuế
từ các doanh nghiệp, đơn vị sử dụng lao động.
Nhà nớc nên áp dụng và cho phép Cơ quan BHXH Việt nam phối hợp với
ban thu thuế Nhà nớc yêu cầu đối với các doanh nghiệp kinh doanh trong và
ngoài quốc doanh ngoài việc đăng kí kinh doanh phải đăng kí mã số thuế, đăng
kí số ngời lao động và số ngời lao động thay đổi thì phải thông báo cho cơ quan
BHXH biết, cơ qua BHXH sẽ lập danh sách và số thu chi tiết gửi ban thu thuế
nhà nớc có trách nhiệm thu nộp. Hàng tháng, quý và cuối năm các doanh
nghiệp này phải nộp thuế cho cơ quan thuế Nhà nớc bao gồm phải nộp cả số
tiền đóng quỹ BHXH cho NSDLĐ và NLĐ thì cơ quan thuế mới chấp nhận việc
thu nộp này. Bởi nếu trong trờng hợp các cơ quan này không nộp thuế cho Nhà
nớc thì sẽ bị coi là vi phạm Pháp luật của nhà nớc và luật kinh doanh.
Nhà nớc tạo mọi điều kiện để cho các thành phần kinh tế phát
triển.
Nhà nớc có tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế phát triển thì hiệu
quả của công tác thu BHXH mới đạt đợc kết quả tốt. Bởi lẽ, hiện nay BHXH
đang đợc triển khai rộng trên phạm vi là các thành phần kinh tế trong và ngoài
quốc doanh và xu hớng hiện nay là NLĐ làm việc trong khu vự ngoài quốc
doanh đang gia tăng cho nên để có thể thu đợc tiền đóng BHXH từ các đối tợng
này thì chỉ khi các doanh nghiệp mà họ đang làm, làm ăn phát triển và có lợi

nhuận. Chính vì thế khi Nhà nớc tạo sự thông thoáng trong kinh doanh, có sự
định hớng kinh tế lớn và có chiến lợc phát triển cho các thành phần kinh tế này
nh: sự hỗ trợ các doanh nghiệp về vốn để đầu t phát triển hay giảm thuế thì
khi đó các doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả, mục tiêu lợi ích kinh tế của họ đáp
ứng thì lục này họ sẽ không ngần ngại đóng BHXH cho ngời lao động. Đây một
trong những biện pháp kích cầu để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp sản xuật
kinh doanh có hiệu quả. Đồng thời là một trong những biện pháp quan trọng để
Luận văn tốt nghiệp
nâng cao số thu cho nguồn quỹ BHXH góp phần giảm chi cho Ngân sách Nhà
nớc.
Tăng cờng các biện pháp chế tài xử phạt đối với các trờng hợp vi
phạm nghĩa vụ thu nộp BHXH cho ngời lao động.
Chế tài xử phạt vi phạm BHXH theo Nghị định số 38/CP ngày 25/6/1996
của Chính phủ cha đủ mạnh để tác động hữu hiệu đến các doanh nghiệp vi
phạm (hành vi trốn đóng, gian lận, không trích nộp BHXH kịp thời) các trờng
hợp vi phạm nh vậy mức phạt chung là 2 triệu đồng. Nếu cứ giữ mức phạt nh
hiện nay thì quá thấp cho các doanh nghiệp có số nợ đọng lên tới hàng trăm,
hàng triệu đồng. Do vậy, Nhà nớc cần tăng cờng các biện pháp chế tài đủ mạnh
để có thể răn đe, cảnh cáo và phạt mạnh đối với các hành vi trốn đóng, chậm
nộp và cố tình trốn đóng BHXH.
Đây là một trong những biện pháp nhằm tăng cờng công tác pháp chế
trong BHXH. Hiện nay, trong các văn bản hiện hành Nhà nớc mới chỉ giao cho
BHXH Việt Nam quyền kiểm tra, quyền truy thu chứ cha giao quyền xử lý các
trờng hợp vi phạm chính sách BHXH nh nộp chậm hoặc không nộp, trốn nợ
hoặc không đóng BHXH. Vì vậy để nâng cao chế tài xử phạt và đảm bảo công
bằng cho ngời tham gia BHXH và mức chịu trách nhiệm cao nhất của các đơn
vị nợ đọng thì lại quá thấp, ngày 16/4/2004 Chính phủ đã ban hành Nghị định
số 113/2004/NĐ - CP trong đó quy định xử phạt hành chính đối với hành vi vi
phạm pháp luật BHXH nhng mức phạt cao nhất mới chỉ có 20 triệu đồng bởi có
những doanh nghiệp nợ tiền đóng BHXH lên tới hàng tỷ đồng nh Tổng công ty

Cà phê Việt nam hoặc ngành Giao thông vận tải họ sẵn sàng chịu phạt để chiếm
dụng số quỹ đóng đó để quay vòng. Do vậy, nên chăng cần có các chế tài xử
phạt nghiêm minh và nặng hơn cho các mức nợ đọng và số tiền phạt hành chính
có thể là cao hơn 20 triệu Mức cao nhất có thể là phạt hình sự đối với đối tợng
trốn đóng tiền BHXH
Hơn nữa đó là cha kể đến tình trạng của các chế tài xử phạt các đối tợng
vi phạm quỹ đóng BHXH từ ngời tham gia BHXH. Bởi khi phát hiện ra cơ quan