Tuần 1. Vào phủ chúa Trịnh (Thượng kinh kí sự)

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (140.25 KB, 9 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Ngày soạn:17/8/2018 Ngày dạy:20/8/2018Lớp 11A1,A3
 21/8/2018Lớp 11A4 , A6
Tiết 1

Văn: VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH

( Trích Thượng kinh kí sự) Lê Hữu Trác
1. MỤC TIÊU:

a. Về kiến thức:

Giúp HS nắm được những nét chính về tác giả, vị trí đoạn trích và hiểu được cuộc
sống trong phủ chúa Trịnh nhờ tài quan sát tinh tế của tác giả.

b. Về kĩ năng:

- Nắm được đặc điểm bút pháp kí sự của tác giả qua đoạn trích.

- Rèn luyện kĩ năng đọc- hiểu văn bản và phân tích tác phẩm tự sự thuộc thể kí
sự.

c. Về thái độ:

Bồi dưỡng lịng u thích mơn học. 
d. Năng lực cần đạt:

- Năng lực tự học.

- Năng lực giải quyết vấn đề.
- Năng lực hợp tác.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.

2. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
 a. Chuẩn bị của giáo viên:

Sgk+ sgv Ngữ văn 11 và các tài liệu tham khảo khác.
Giáo án.

b. Chuẩn bị của học sinh:

Đọc và soạn bài theo hệ thống câu hỏi phần Hướng dẫn học bài trong sgk.
3. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:

a. Kiểm tra bài cũ: khơng
 b. Bài mới: 1’

Văn học trung đại Việt Nam đã đạt được những thành tựu rất đáng khâm phục với
nhiều thể loại đặc sắc. Một trong những tác giả khá tiêu biểu cho giai đoạn văn học giai
đoạn từ thế kỉ XVIII đến nửa đầu XIX là Lê Hữu Trác, ông vừa là nhà văn vừa là một
danh y nổi tiếng của đất Việt. Có thể nói tác phẩm Thượng kinh kí sự đã phản ánh một
cách khách quan sự lộng quyền của tầng lớp vua chúa lúc bấy giờ. Khơng dừng lại ở đó
tác phẩm cịn giúp người đọc thấy được những nét đặc sắc về thể loại kí sự thời trung
đại. Để làm rõ hơn chúng ta tìm hiểu đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh.

Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
I. Tìm hiểu chung( 20' )

1. Tiểu dẫn)( 7')

HS đọc phần tiểu dẫn sgk(3-4)

Phần tiểu dẫn trình bày những
nội dung gì? Nêu ngắn gọn những
nội dung đó?

Phần tiểu dẫn trình bày về cuộc đời và sự nghiệp
của tác giả Lê Hữu Trác.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

2. Văn bản(13')

GV và HS đọc văn bản sgk( đọc rõ
ràng, đôi chỗ thể hiện rõ thái độ
mỉa mai châm biếm của tác giả
trong đoạn trích). GV hướng dẫn
tìm hiểu chú thích chân trang.
GV giới thiệu vài nét về thể kí.

Đoạn trích nằm ở vị trí nào?

lập với chăm chỉ mà là khơng lo nghĩ gì, lo tính gì
về con đường danh vọng.

Gia đình có truyền thống học hành thi cử, đỗ
đạt làm quan. cha đẻ là quan Hữu Thị Lang Bộ
Công. Lê Hữu Trác là con thứ bảy nên có tên gọi
là Chiêu Bảy. Gần 30 tuổi ông về sống tại quê mẹ
thuộc xứ đầu Thượng, xã Tình Diễm, huyện
Hương Sơn tỉnh Hà Tĩnh.

-Lê Hữu Trác khơng chỉ chữa bệnh giỏi mà cịn
soạn sách, mở trường, truyền bá y học. Sự nghiệp

của ông được tập hợp trong bộ Hải Thượng y
tông tâm lĩnh gồm 66 quyển biên soạn trong thời
gian gần 40 năm. Đây là tác phẩm y học xuất sắc
nhất trong thời trung đại. Quyển cuối cùng trong
bộ sách này là một tác phẩm văn học đặc sắc
Thượng kinh kí sự. Tác phẩm đã đánh dấu sự phát
triển của văn học Việt Nam thời trung đại. Tác
giả ghi lại cảm nhận của mình bằng mắt thấy, tai
nghe từ khi nhận được lệnh vào cung chữa bệnh
cho thế tử Cán ngày 12 tháng giêng năm Nhâm
Dần( 1782), cho đến lúc xong việc về tới tại
Hương Sơn ngày 2 tháng 11. Tổng cộng là chín
tháng 20 ngày. Tác phẩm trên đã khẳng định Lê
Hữu Trác là một nhà văn, nhà thơ lớn của dân
tộc.

Kí là loại hình văn xi tự sự dùng để ghi chép
về hiện thực con người, cảnh vật đồng thời thể
hiện cảm xúc chân thật của người viết.

Kí trung đại Việt Nam bắt đầu bằng tác phẩm:
Công dư tiệp kí của Vũ Phương Đề( TK XVIII) là
tác phẩm mở đầu cho thể kí ở Việt Nam. Sau đó
là: Cát Xuyên tiệp bút của Trần Tiến, Bắc hành
tùng kí của Lê Quýnh, Vũ trung tuỳ bút của Phạm
Đình Hổ. Nhưng phải đến Thượng kinh kí sự của
Lê hữu Trác mới thực sự là tác phẩm kí hồn
chỉnh.

Yêu cầu với người viết kí phải quan sát nhạy

bén, giàu trí tưởng tượng. Đặc biệt phải có xúc
cảm chân thành.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

GV yêu cầu hs tóm tắt các sự việc
chính trong đoạn trích.

II. Đọc- hiểu:(24')

1.Cảnh sống nơi phủ chúa Trịnh.
Quang cảnh và cuộc sống ở phủ
chúa được tác giả miêu tả ntn?

* Tóm tắt: Sáng sớm ngày mồng 1 tháng 2, có
tiếng gõ cửa rất gấp, quan Chánh đường cho
người mang thánh chỉ đến triệu Lê Hữu Trác vào
kinh. Tới phủ chúa, họ đi cửa sau để vào, phải
qua rất nhiều lần cửa, vườn cây, hành lang quanh
co mới đến cái điếm " Hậu mã quân túc trực". Tại
đây, quan Chánh đường đã chờ sẵn. Họ cùng đi
tiếp tới một cái cửa lớn, qua dãy hành lang phía
tây, nhà Đại đường, Quyển bồng, Gác tía để đến
"phịng trà". Có bảy, tám vị lương y luôn túc trực
tại đây để hầu mạch cho thế tử. Thánh thượng
đang ngự, lại có phi tần chầu chực nên quan
Chánh đường dẫn tác giả trở ra điếm "Hậu mã" để
ăn cơm sáng. Mâm vàng, chén bạc, thức ăn toàn
của ngon vật lạ. Ăn xong, một viên quan hầu cận
dẫn họ đi qua mấy lần trướng gấm để vào nội
cung thế tử. Quan Chánh đường truyền lệnh cho
tác giả lạy và hầu mạch rồi trở ra" phòng trà".

Quan cho mang những đơn thuốc đã dùng đến. Lê
Hứu Trác băn khoăn nghĩ đến "phương thuốc hồ
hỗn" để có thể sớm trở về Hương Sơn. Nhưng
rồi ông đã quyết định bày tỏ lập luận của mình về
bệnh tình của thế tử. Tác giả viết tờ khải dâng
đơn, Quan Chánh đường xem xong cho rằng
phương thuốc và lập luận của Lê Hữu Trác khác
nhiều so với các thầy lang đã chữa bệnh cho thế
tử. Theo lời quan, Lê Hữu Trác trở lại nơi ở để
chờ thánh chỉ.

+ Vào phủ chúa phải qua nhiều lần cửa và "
những dãy hành lang quanh co nối nhau liên
tiếp". " Đâu đâu cũng là cây cối um tùm, chim
kêu ríu rít danh hoa đua thắm, gió đưa thoang
thoảng mùi hương..."

+ Trong khuôn viên phủ chúa" người giữ cửa
truyền báo rộn ràng, người có việc quan qua lại
như mắc cửi"

+ Nội dung được miêu tả gồm những chiếu gấm,
màn là, sập vàng, ghế rồng, đèn sáng lấp lánh,
hương hoa ngào ngạt, cung nhân xúm xít...

+ Ăn uống thì " mâm vàng, chén bạc, đồ ăn toàn
là của ngon vật lạ".

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Hãy nhận xét về nghệ thuật miêu
tả của nhà văn?

Thái độ của tác giả bộc lộ như thế
nào trước quang cảnh ở phủ chúa?

phải "lạy bốn lạy".Lời lẽ phải cung kính lễ phép "
thánh thượng", " ngự", " yết kiến", " hầu mạch".
Chúa Trịnh ln có " phi tần chầu chực" xung
quanh. Tác giả không thấy mặt chúa mà chỉ làm
theo mệnh lệnh của chúa do quan Chánh đường
truyền đạt lại. Xem bệnh xong chỉ được viết tờ
khải để dâng lên chúa.Tất cả nghiêm trang đến
nỗi tác giả phải " nín thở đứng chờ ở xa".

-> Đó là cảnh sống cực kì xa hoa, tráng lệ, sang
trọng và uy nghiêm.

- Đó là tài quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực,
nghệ thuật miêu tả cảnh sinh động.Sự việc được
thuật lại theo trình tự diễn ra. Ta có cảm giác, tác
giả khơng hề thêm thắt, hư cấu mà cảnh vật, sự
việc cứ hiện ra mồn một. Ngôn ngữ giản dị, mộc
mạc. Đằng sau bức tranh thiên nhiên và những
con người ấy chứa đựng, dồn nén bao tâm sự của
tác giả.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

Ngoài miêu tả quang cảnh nơi
phủ chúa, đoạn trích cịn thành
cơng trên lĩnh vực nào?

- Đó là sự thành công khi miêu tả con người. Từ
quan truyền chỉ đến quan Chánh đường, từ người
lính khiêng võng, cầm lọng đến các quan ngự y,
từ những cô hầu gái đến những phi tần, mĩ nữ đều
hiện lên rất rõ. Nhưng rõ nhất là thế tử Cán.
 c. Củng cố, luyện tập: 1’

HS nắm được những nét chính về tác giả, vị trí đoạn trích.
 d. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà. 1’

HS học bài cũ, soạn tiếp văn bản Vào phủ chúa Trịnh theo hệ thống câu hỏi trong sgk.
4. RÚT KINH NGHIỆM GIỜ DẠY:

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

Ngày soạn:18/8/2018 Ngày dạy:20/8/2018 Lớp 11A3
 21/8/2018 Lớp 11A6
22/8/2018 Lớp 11A4
23/8/2018 Lớp 11A1
Tiết 2

Văn: VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH

( Trích Thượng kinh kí sự) Lê Hữu Trác
1. MỤC TIÊU:

a. Về kiến thức:
- Giúp học sinh:

Cảm nhận được giá trị hiện thực sâu sắc của đoạn trích cùng thái độ và tấm lòng
của một danh y qua việc phản ánh cuộc sống, cung cách sinh hoạt nơi phủ chúa Trịnh.

b. Về kĩ năng:

- Nắm được đặc điểm bút pháp kí sự của tác giả qua đoạn trích.

- Rèn luyện kĩ năng đọc- hiểu văn bản và phân tích tác phẩm tự sự thuộc thể kí
sự.

c. Về thái độ:

Bồi dưỡng lịng u thích mơn học.
d. Năng lực cần đạt:

- Năng lực tự học.

- Năng lực giải quyết vấn đề.
- Năng lực hợp tác.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.

2. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
 a. Chuẩn bị của giáo viên:

Sgk+ sgv Ngữ văn 11 và các tài liệu tham khảo khác.
Giáo án.

b. Chuẩn bị của học sinh:

Đọc và soạn bài theo hệ thống câu hỏi phần Hướng dẫn học bài trong sgk.
3. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:

a. Kiểm tra bài cũ: 5’

Câu hỏi: Tóm tắt ngắn gọn đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh . Nhận xét cách
miêu tả cảnh ở phủ chúa Trịnh?

Đáp án:

HS tóm tắt ngắn gọn nhưng phải đủ các sự kiện chính.(7đ)

Sự quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực, nghệ thuật miêu tả cảnh sinh động. Sự việc
được thuật theo trình tự diễn ra. Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc.(3đ)

b. Bài mới:

Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
I. Tìm hiểu chung

II. Đọc- hiểu

1. Cảnh sống nơi phủ chúa
Trịnh

2. Nhân vật Trịnh Cán.(33')
Thế tử Trịnh Cán được miêu tả
ntn? nơi ở ra sao?

- Lối vào chỗ ở của vị chúa nhỏ:

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Em có nhận xét gì về những chi

tiết miêu tả nơi ở của thế tử
Cán?

Hình hài, vóc dáng của nhân
vật được miêu tả ntn?

Em có suy nghĩ gì về cách miêu
tả này?

Thái độ của Lê Hữu Trác và
phẩm chất của một thầy lang
được thể hiện như thế nào khi
khám bệnh cho thế tử Cán?

- Nơi thế tử ngự: đặt sập vàng, cắm nến to trên giá
đồng, bày ghế đồng sơn son thiếp vàng, nệm gấm.
Ngót nghét chục người đứng hầu chực sau tấm màn
che ngang sân, cung nữ xúm xít. Đèn chiếu sáng làm
nổi bật màu phấn và màu áo đỏ, hương hoa ngào
ngạt.

- Chỉ có một ấu chúa, thực chất chỉ là một cậu bé lên
5 tuổi(chưa đến tuổi đi học) mà vây quanh bao nhiêu
là vật dụng: gấm vóc, lụa là, vàng ngọc. Tất cả bao
chặt lấy một con người. Người thì đơng nhưng tát cả
đều im lặng nên khơng khí trở nên lạnh leo, băng giá.
Bao trùm lên các mùi phấn son tuy ngào ngạt nhưng
thiếu sinh khí. Một cậu bé như Trịnh Cán rất cần ánh
nắng, khí trời, vậy mà bị qy trịn, bọc kín trong cái
tổ kén vàng son.

+ Mặc áo đỏ, ngồi trên sập vàng.

+ Biết khen người giữ phép tắc" ông này lạy
khéo".

+ Đứng dậy cởi áo thì" Tinh khí khơ hết, da mặt
khô, rốn lồi to, gân thì xanh, chân tay gầy gị...
ngun khí đã hao mịn, thương tổn q mức... mạch
bị tế, sác... âm dương đều bị tổn hại".

- Thế tử Cán được miêu tả bằng con mắt nhìn của
một vị lang y giỏi bắt mạch, chuẩn bệnh. Tác giả vừa
tả, vừa nhận xét khách quan. Thế tử Cán được tái
hiện lại thật đáng thương. Tinh khí khơ, da mặt khơ,
tồn những đường nét chết. Hình ảnh thế tử Cán chỉ
qua một vài nét miêu tả đã hiện rõ một cơ thể ốm
yếu. Bấy nhiêu đã đủ rồi, nhưng đâu chỉ có vậy,
trong đơn thuốc tác giả ghi" Sáu mạch tế, sác và vô
lực, hữu quan yếu, hữu xích lại càng yếu hơn. Ấy là
tì âm hư, vị hoả quá thịnh, không giữ được khí
dương, nên âm hoả di càn. Vì vậy, bên ngồi thấy cổ
trướng, đó là tượng trưng ngồi thì phù, trong thì
trống". Phải chăng cuộc sống vật chất quá đầy đủ,
quá mức giàu sang, phú quý nhưng tát cả nội lực bên
trong là tinh thần, là ý chí, nghị lực, phẩm chát thì
trống rỗng. Qua ngơn ngữ của y học, hình hài tinh
khí vẫn là của con người nhưng từng câu, từng chữ
có lúc tạo nên nhịp đối xứng" màn che- trướng phủ",
với điệp ngữ " quá no... quá ấm". Nhà khoa học kiêm

nghệ sĩ đã chỉ đúng cội nguồn căn bệnh Trịnh Cán là
cả tập đoàn phong kiến của xã hội Đàng Ngoài ốm
yếu khơng gì cứu vãn nổi.

- Khi khám bệnh cho thế tử Cán, thái độ của Lê
Hữu Trác diễn biến rất phức tạp.

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

Theo anh, chị bút pháp kí sự
của tác giả đặc sắc ntn? Hãy
phân tích những nét đặc sắc đó.

trong chốn màn che trướng phủ, ăn quá no,mặc quá
ấm nên tạng phủ yếu đi".

+ Ông rất hiểu căn bệnh của Trịnh Cán, đưa ra
những cách chữa hợp lí, thuyết phục nhưng lại sợ
chữa có hiệu quả ngay, chúa sẽ tin dùng, bị cơng
danh trói buộc: "Nhưng sợ mình khơng ở lâu, nếu
mình làm có kết quả ngay thì sẽ bị danh lợi ràng
buộc, không làm sao về núi được nữa". Để tránh
được thì chữa cầm chừng, dùng thuốc vô thưởng vô
phạt. Song làm vậy lại trá với y đức, trái với lương
tâm, phụ lịng ơng cha. Tâm trạng ấy giằng co, xung
đột. Đây là ý nghĩ đáng q: " Cha ơng mình đời đời
chịu ơn nước, ta phải dốc hết cả lòng thành để nối
tiếp cái lòng trung của cha ông mới được". Cuối cùng
phẩm chất, lương tâm trung thực của người thầy
thuốc đã thắng. Lê Hữu Trác đã gạt sang một bên sở
thích riêng của mình đẻ làm trịn trách nhiệm. Khi đã
quyết, tác giả thẳng thắn đưa ra lí lẽ để giải thích.

Điều đó chứng tỏ tác giả là một thầy thuốc giỏi, có
kiến thức sâu rộng, già dặn kinh ngiệm. Ông lấy việc
trị bệnh cứu người làm mục đích chính, y đức ấy ai
hơn.

- Quan sát tỉ mỉ.

+ Quang cảnh phủ chúa

+ Nơi thế tử Cán ở, cảnh vật dưới ngịi bút kí sự tự
phơi ra.

- Ghi chép trung thực, giúp người đọc nhận được
cảnh ấy có bàn tay bài trí của giàu sang, quyền chức.
+ Từ việc ngồi chờ ở phòng trà đến bữa cơm sáng.
+ Từ việc xem bệnh cho thế tử Cán đến ghi đơn
thuốc.

- Tất cả khơng có một chút hư cấu, chỉ thấy hiện
thực đời sống cứ được bóc tách dần từng mảng.
Người đọc không thể dừng lại ở bất cứ chỗ nào. Cách
ghi chép cũng như tài năng quan sát đã tạo được sự
tinh tế, sắc sảo ở một vài chi tiết, gây ấn tượng khó
quên.

+ Việc thế tử Cán ngồi trên sập vàng chễm chệ ban
một lời khen khi một cụ già quỳ dưới đát lạy bốn
lạy"ông này lạy khéo".

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

III. Kết luận:(5')

GV yêu cầu hs chỉ ra giá trị nội
dung ,nghệ thuật của đoạn
trích( có thể gọi từ 2 đến 3 em
trình bày).

*. Ghi nhớ: sgk

HS đọc ghi nhớ trong sgk.

- Đoạn trích vừa mang đậm giá trị hiện thực, vừa
thể hiện tính trữ tình. Nó thể hiện sâu sắc vẻ dẹp
nhân cách của một thầy thuốc giàu tài năng, mang
bản lĩnh vơ vi, thích sống gần gũi chan hoà với thiên
nhiên, ghẻ lạnh với danh vọng, suốt đời chăm lo giữ
gìn y đức của mình.

- Bằng tài năng quan sát sự vật, sự việc, cách kể hấp
dẫn, Lê Hữu Trác đã góp phần thể hiện vai trị, tác
dụng của thể kí đối với hiện thực đời sống.

c. Củng cố, luyện tập: 1’
HS nắm được giá trị đoạn trích.

d. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà. 1’

HS học bài cũ, soạn văn bản Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân.
 4. RÚT KINH NGHIỆM GIỜ DẠY:

………

………
……….

</div>