(Luận văn thạc sĩ) Giải pháp tăng cường quản lý chi phí sản xuất kinh doanh tại công ty Điện lực Quảng Ninh

B

GIÁO D C VÀ ÀO T O
B NÔNG NGHI P VÀ PTNT
TR
NG
I H C TH Y L I

NGÔ THANH PH

NG

GI I PHÁP T NG C
NG QU N LÝ CHI PHÍ S N XU T
KINH DOANH T I CÔNG TY I N L C QU NG NINH

LU N V N TH C S

HÀ N I, N M 2016


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên c u đ c l p c a b n thân v i s giúp đ
c a giáo viên h

ng d n. Nh ng thông tin, d li u, s li u đ a ra trong lu n v n đ

c

trích d n rõ ràng, đ y đ v ngu n g c. Nh ng s li u thu th p và t ng h p c a cá
nhân đ m b o tính khách quan và trung th c.

Hà N i, ngày 10 tháng 5 n m 2016
Tác gi

Ngô Thanh Ph

ng


L IC M

N

Sau m t th i gian nghiên c u nghiêm túc, tác gi đã hoàn thành lu n v n th c s kinh
t chuyên ngành Qu n lý tài ngun thiên nhiên và mơi tr
t ng c
Có đ

ng v i đ tài “Gi i pháp

ng qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh t i Công ty i n l c Qu ng Ninh”.
c k t qu này, l i c m n đ u tiên, xin đ

c bày t lòng bi t n sâu s c nh t

đ n th y giáo PGS.TS. Nguy n Bá Uân đã dành nhi u th i gian, tâm huy t h

ng

d n tác gi hoàn thành lu n v n này.
Tác gi xin chân thành c m n các th y cô giáo đã gi ng d y trong th i gian h c cao

h c t i Tr
Tr

ng

ng

i h c Thu l i, các th y cô giáo trong Khoa Kinh t và Qu n lý,

i h c Thu l i n i tác gi làm lu n v n, đã t n tình giúp đ và truy n đ t

ki n th c đ tơi có th hồn thành đ

c lu n v n này.
Hà N i, ngày 10 tháng 5 n m 2016
Tác gi

Ngô Thanh Ph

ng


M CL C
DANH M C HÌNH V , S

.....................................................................................i

DANH M C CÁC B NG BI U................................................................................... ii
DANH M C CÁC T
CH

NG 1 C

S

VI T T T ............................................................................... iii
LÝ LU N VÀ TH C TI N V CHI PHÍ VÀ QU N LÝ CHI

PHÍ S N XU T KINH DOANH TRONG DOANH NGHI P .....................................5
1.1

1.2

Khái ni m và phân lo i chi phí s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p ............ 5
1.1.1

Khái ni m v chi phí s n xu t kinh doanh .................................................. 5

1.1.2

Phân lo i chi phí s n xu t kinh doanh......................................................... 5

N i dung cơng tác qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p ..... 15
1.2.1

L p k ho ch chi phí s n xu t kinh doanh ................................................ 15

1.2.2

Ki m sốt chi phí s n xu t ........................................................................ 23

1.3

Ch tiêu đánh giá k t qu công tác qu n lý chi phí SXKD c a doanh nghi p .... 29

1.4

Các nhân t

nh h

ng đ n chi phí s n xu t kinh doanh trong các doanh nghi p

kinh doanh đi n ............................................................................................................. 30
1.4.1

i u ki n t nhiên ..................................................................................... 30

1.4.2

C ch qu n lý kinh t ............................................................................... 30

1.4.3

S tác đ ng c a nhân t k thu t và công ngh ........................................ 31

1.4.4

T ch c s n xu t và s d ng lao đ ng ...................................................... 33

1.4.5

Nhân t t ch c qu n lý c a doanh nghi p ............................................... 33

1.5

Quy đ nh pháp quy v qu n lý chi phí s n xu t trong doanh nghi p .................. 33

1.6

Nh ng cơng trình nghiên c u có liên quan đ n đ tài ........................................ 38

CH

NG 2

TH C TR NG CÔNG TÁC QU N LÝ CHI PHÍ S N XU T

KINH DOANH T I CƠNG TY I N L C QU NG NINH .....................................42
2.1

Gi i thi u khái quát v Công ty i n l c Qu ng Ninh ....................................... 42

2.2

Tình hình s n xu t kinh doanh c a Công ty qua m t s n m ............................. 46

2.3

Th c tr ng qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh c a Công ty ............................. 47

2.4

CH

2.3.1

Cơng tác l p k ho ch chi phí s n xu t kinh doanh .................................. 47

2.3.2

Th c hi n k ho ch chi phí s n xu t kinh doanh ...................................... 48

2.3.3

Ki m sốt chi phí s n xu t kinh doanh ..................................................... 52

ánh giá chung v công tác qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh c a Công ty .. 52
2.4.1

Nh ng k t qu đ t đ

2.4.2

Nh ng m t t n t i và nguyên nhân ........................................................... 56

NG 3

c ............................................................................ 52

XU T M T S

GI I PHÁP T NG C

PHÍ S N XU T KINH DOANH T I CÔNG TY

NG QU N LÝ CHI

I N L C QU NG NINH GIAI

O N 2016 - 2020 .......................................................................................................62
3.1
3.2

nh h

ng phát tri n s n xu t kinh doanh c a Công ty giai đo n 2016- 2020 . 62

Nguyên t c đ xu t các gi i pháp ........................................................................ 63
3.2.1

Nguyên t c khoa h c, khách quan............................................................. 63

3.2.2

Nguyên t c xã h i hóa ............................................................................... 64

3.2.3

Nguyên t c ti t ki m, hi u qu và kh thi ................................................. 64

3.2.4

Nguyên t c phù h p v i quy lu t khách quan c a c ch th tr

3.2.5

Nguyên t c tuân th các quy đ nh c a pháp lu t....................................... 64
xu t m t s gi i pháp t ng c

3.3

ng ........ 64

ng qu n lý chi phí SXKD t i Cơng ty i n l c

Qu ng Ninh trong th i gian t i ..................................................................................... 65

3.4

3.3.1

Hoàn thi n k t c u l

i đi n theo đúng tiêu chu n kinh t - k thu t ...... 65

3.3.2

Nâng cao ch t l

3.3.3

Hoàn thi n t ch c cung ng v t t thi t b .............................................. 72

3.3.4

Hồn thi n quy trình thu ti n đi n qua ngân hàng .................................... 74

ng công tác qu n lý và b o d

ng đ

ng dây ............. 68

Ki n ngh các gi i pháp h tr ............................................................................ 76

K T LU N VÀ KI N NGH .......................................................................................80
DANH M C TÀI LI U THAM KH O ......................................................................82


DANH M C HÌNH V , S
Hình 1.1 S đ phân lo i chi phí s n xu t c a doanh nghi p .........................................7
Hình 1.2 S đ phân lo i chi phí theo ch c n ng ho t đ ng...........................................8
Hình 2.1 Cơng nhân Cơng ty

i n l c Qu ng Ninh ki m tra tr m bi n áp cho khách

hàng ...............................................................................................................................50
Hình 2.2 C i t o h th ng l

i đi n t i các c m cơng nghi p ......................................51

Hình 2.3 Cơng nhân Cơng ty i n l c Qu ng Ninh b o d
Hình 3.1 Công ty

ng l

i đi n ....................52

i n l c Qu ng Ninh đ u t , c i t o h th ng đi n, nâng cao đ tin

c y cung c p đi n cho khách hàng ................................................................................68
Hình 3.2 Khu cơng nghi p Cái Lân ...............................................................................73
Hình 3.3 Ghi ch s b ng máy tính b ng k t h p camera .............................................75

i


DANH M C CÁC B NG BI U
B ng 2.1 K t qu kinh doanh c a Công ty i n l c Qu ng Ninh ................................46
B ng 2.2 K t qu th c hi n các ch tiêu chính c a Công ty i n l c Qu ng Ninh trong
n m 2015 .......................................................................................................................53
B ng 2.3 K t qu th c hi n đ tin c y l

i đi n phân ph i c a Công ty

i n l c

Qu ng Ninh trong n m 2015 .........................................................................................54

ii


DANH M C CÁC T
BHXH B o hi m xã h i
BHYT B o hi m y t
CPNCTT Chi phí nhân công tr c ti p
CNTT Công ngh thông tin
L TT Lao đ ng tr c ti p
LLVTND L c l

ng v trang nhân dân

NSL N ng su t lao đ ng
QLKT Qu n lý k thu t
SXC S n xu t chung
SXKD S n xu t kinh doanh
UBND y ban nhân dân

iii

VI T T T


M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài

Trong đi u ki n n n kinh t th tr

ng, vi c doanh nghi p có t n t i và phát tri n đ

hay không ph thu c r t nhi u vào vi c doanh nghi p có b o đ m bù đ p đ
b ra trong q trình s n xu t kinh doanh hay khơng.

c

c chi phí

i u đó có ngh a là các doanh

nghi p nói chung, các doanh nghi p qu n lý kinh doanh bán đi n nói riêng, c n ph i
tính tốn h p lý chi phí s n xu t kinh doanh và th c hi n quá trình s n xu t theo đúng
s tính tốn y. Chi phí là ch tiêu ch t l

ng quan tr ng ph n ánh hi u qu ho t đ ng

s n xu t c a doanh nghi p. Chi phí s n xu t kinh doanh th p hay cao, gi m hay t ng
ph n ánh k t qu c a vi c qu n lý, s d ng v t t lao đ ng ti n v n c a doanh nghi p.
Vi c ph n đ u ti t ki m chi phí s n xu t là m c tiêu quan tr ng không nh ng c a m i
doanh nghi p mà còn là v n đ quan tâm c a toàn xã h i. Vì v y, cơng tác qu n lý chi
phí s n xu t là m t khâu quan tr ng đ m b o cung c p thông tin k p th i chính xác v
k t qu ho t đ ng s n xu t, đáp ng nhu c u trong vi c ra quy t đ nh qu n lý, là y u t
đ m b o s t n t i và phát tri n c a doanh nghi p nói riêng, t ng tr

ng và phát tri n

n n kinh t nói chung.

Doanh nghi p Qu n lý kinh doanh mua bán đi n là doanh nghi p nhà n

c có tính

ch t đ c thù ngành nh ng tính ch t ho t đ ng l i ph c t p, v a mang tính kinh t v a
mang tính xã h i. Khi các đ n v s n xu t kinh doanh ti p nh n ngu n đi n đ cung
c p cho nhu c u s n xu t, kinh doanh, sinh ho t khu v c đơng dân c thì ho t đ ng
c a nó đ n thu n mang tính kinh t , nh ng khi cung c p đi n cho nhu c u sinh ho t t i
các khu v c mi n núi, các h nghèo thì ho t đ ng c a doanh nghi p đi n g n nh hồn
tồn vì m c tiêu xã h i.
Do ho t đ ng c a các doanh nghi p s n xu t, phân ph i đi n n ng ph thu c vào r t
nhi u y u t nh : đi u ki n th i ti t, tình hình t ch c s n xu t, bi n đ ng c a giá c
th tr

ng, chính sách kinh t v mơ,... nên vi c xây d ng k ho ch ho t đ ng, tri n

khai th c hi n, t ch c qu n lý s n xu t kinh doanh nói chung, qu n lý chi phí s n
xu t kinh doanh,… không n đ nh và th

ng xuyên ph i thay đ i b sung d d n đ n

lãng phí và tiêu c c. Vi c t ch c qu n lý hi u qu chi phí s n xu t c a doanh nghi p
1


góp ph n t ng l i nhu n, phát tri n doanh nghi p, nâng cao đ i s ng cán b cơng nhân
viên có m t ý ngh a vô cùng quan tr ng đ i v i các doanh nghi p qu n lý v n hành
kinh doanh bán đi n.
t ng c

ó c ng chính là lý do đ tác gi l a ch n đ tài “Gi i pháp

ng qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh t i Công ty i n l c Qu ng Ninh”

làm đ tài lu n v n t t nghi p c a mình v i k v ng đ
đã đ

c đóng góp nh ng ki n th c

c h c t p, nghiên c u vào quá trình qu n lý s n xu t kinh doanh c a đ n v

mình.
2. M c đích nghiên c u
Lu n v n nghiên c u nh m m c đích đ xu t m t s gi i pháp t ng c
phí s n xu t kinh doanh t i Công ty

ng qu n lý chi

i n l c Qu ng Ninh, nh m góp ph n phát huy

quy n t ch trong s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p trong đi u ki n n n kinh t
th tr

ng.

3.

it

ng và ph m vi nghiên c u

a.

it

ng nghiên c u

it

ng nghiên c u c a đ tài là công tác qu n lý chi phí ho t đ ng s n xu t kinh

doanh và nh ng nhân t

nh h

ng t i cơng tác qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh

Công ty i n l c Qu ng Ninh.
b. Ph m vi nghiên c u
- Ph m vi v không gian và n i dung nghiên c u: đ tài t p trung nghiên c u công tác
qu n lý chi phí ho t đ ng s n xu t kinh doanh t i Công ty i n l c Qu ng Ninh.
- Ph m vi v th i gian: lu n v n s t p trung nghiên c u, phân tích ho t đ ng s n xu t
kinh doanh c a doanh nghi p t sau khi chuy n đ i mơ hình thành Công ty con tr c
thu c T ng Công ty i n l c mi n B c n m 2009 đ n n m 2014 và đ xu t gi i pháp
cho đ n n m 2020.
4. Ph

ng pháp nghiên c u

th c hi n nh ng n i dung nghiên c u, lu n v n s d ng các ph

c u nh : Ph

ng pháp đi u tra thu th p s li u th c p; ph
2

ng pháp nghiên

ng pháp đ i chi u v i h


th ng các v n b n pháp quy; ph
pháp t ng h p; ph

ng pháp k th a; ph

ng pháp th ng kê; ph

ng pháp phân tích so sánh liên hồn và ph

ng

ng pháp so sánh bình

qn.
5. Ý ngh a khoa h c và th c ti n đ tài
a. Ý ngh a khoa h c:
Lu n v n h th ng hóa và hồn thi n nh ng c s lý lu n c b n v doanh nghi p, v
chi phí s n xu t và qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p nói chung,
doanh nghi p kinh doanh đi n nói riêng, đ ng th i nghiên c u tìm ra các gi i pháp có
c s khoa h c trong vi c qu n lý hi u qu chi phí s n xu t kinh doanh trong doanh

nghi p phân ph i đi n.
b. Ý ngh a th c ti n:
Nghiên c u c a đ tài đã đ
phí t i Cơng ty

c ng d ng nghiên c u hồn thi n cơng tác qu n lý chi

i n l c Qu ng Ninh nói riêng và có th áp d ng cho các doanh

nghi p kinh doanh đi n nói chung.
6. K t qu d ki n đ t đ
đ tđ

c

c m c tiêu nghiên c u, lu n v n s ph i nghiên c u, gi i quy t đ

c nh ng

v n đ sau:
- H th ng hóa c s lý lu n và th c ti n v chi phí và qu n lý chi phí s n xu t kinh
doanh trong doanh nghi p, trong đó quan tâm đ n lo i hình doanh nghi p qu n lý v n
hành, kinh doanh bán đi n theo h th ng phân ph i.
- Phân tích th c tr ng cơng tác qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh t i Công ty

i n

l c Qu ng Ninh, t đó tìm ra nh ng m t cịn t n t i c n kh c ph c và nguyên nhân t n
t i này.
-

xu t m t s gi i pháp có c s khoa h c và kh thi nh m t ng c

qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh t i Cơng ty
t i.
3

ng công tác

i n l c Qu ng Ninh trong th i gian


7. B c c c a lu n v n
Ngoài ph n m đ u, k t lu n,ì n i dung chính c a lu n v n đ

c c u trúc v i 3

ch

ng:

Ch

ng 1: C s lý lu n và th c ti n v chi phí và qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh

trong doanh nghi p
Ch

ng 2: Th c tr ng cơng tác qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh

Công ty

i n

l c Qu ng Ninh
Ch

ng 3:

xu t m t s gi i pháp t ng c

ng qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh

t i Công ty i n l c Qu ng Ninh trong th i gian t i

4


CH

NG 1
C S LÝ LU N VÀ TH C TI N V CHI PHÍ VÀ
QU N LÝ CHI PHÍ S N XU T KINH DOANH TRONG DOANH
NGHI P

1.1 Khái ni m và phân lo i chi phí s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p
1.1.1 Khái ni m v chi phí s n xu t kinh doanh
Trong quá trình ho t đ ng kinh doanh, doanh nghi p ph i luôn luôn quan tâm đ n vi c
qu n lý chi phí, vì m i đ ng chi phí b ra đ u có nh h
nghi p đ t đ

c. Vì v y v n đ quan tr ng đ

là ph i s d ng hi u qu và ki m soát đ

ng đ n l i nhu n mà doanh

c đ t ra cho nhà qu n tr doanh nghi p

c chi phí c a doanh nghi p.

V n đ chi phí khơng ch là s quan tâm c a các doanh nghi p mà còn là m i quan
tâm c a ng

i tiêu dùng, c a xã h i nói chung.

Theo k tốn tài chính, chi phí đ

c hi u là m t s ti n ho c m t ph

doanh nghi p ho c cá nhân b ra đ đ t đ

c m c đích nào đó. B n ch t c a chi phí là

m t đi đ đ i l y m t s thu v , có th thu v d
đ

c nh s l

ng ti n mà

ng s n ph m, ti n,... ho c d

i d ng v t ch t, có th đ nh l

i d ng tinh th n, ki n th c, d ch v đ

ng
c

ph c v .
1.1.2 Phân lo i chi phí s n xu t kinh doanh
Chi phí đ
đ

c nhà qu n tr s d ng cho nhi u m c đích khác nhau. Do v y, chi phí

c phân lo i theo nhi u cách, tùy theo m c đích s d ng c a nhà qu n tr trong t ng

quy t đ nh.
Nh n đ nh và th u hi u cách phân lo i và ng x c a t ng lo i chi phí là chìa khóa c a
vi c đ a ra nh ng quy t đ nh đúng đ n trong quá trình t ch c đi u hành ho t đ ng
kinh doanh c a nhà qu n tr doanh nghi p. Cách phân lo i chi phí có th đ

c t ng

h p b ng s đ phân lo i trên Hình 1.1.
1.1.2.1 Phân lo i chi phí theo y u t chi phí
Theo cách phân lo i này c n c vào tính ch t, n i dung kinh t phát sinh c a chi phí
s n xu t khác nhau đ chia ra các y u t chi phí, ch bao g m nh ng chi phí có cùng

n i dung kinh t mà khơng phân bi t chi phí đó phát sinh
5

đâu? M c đích s d ng


vào vi c gì? Tác d ng nh th nào? Hay cịn g i là chi phí s n xu t kinh doanh theo
y ut .
Tồn b chi phí s n xu t kinh doanh trong k đ

c chia thành các y u t s n xu t nh

sau:
- Chi phí nguyên nhiên v t li u, đ ng l c: Bao g m các chi phí nh nguyên li u, v t
li u chính, nhiên li u, đ ng l c mà doanh nghi p s d ng trong k .
- Chi phí nhân cơng: Bao g m tồn b s ti n l

ng, ti n công ph i tr , ti n trích b o

hi m xã h i, b o hi m y t , kinh phí cơng đồn c a cán b cơng nhân viên ch c ho t
đ ng s n xu t trong doanh nghi p.
- Chi phí kh u hao tài s n c đ nh: Bao g m tồn b chi phí trích kh u hao tài s n c
đ nh c a doanh nghi p trong k .
- Chi phí d ch v mua ngoài: Bao g m toàn b s ti n mà doanh nghi p đã chi tr v
các lo i d ch v mua ngoàinh ti n đi n, n

c, ph c v cho ho t đ ng s n xu t kinh

doanh c a doanh nghi p.
- Chi phí khác b ng ti n: Bao g m các chi phí khác ngồi các kho n chi phí trên đ

c

chi tr c ti p b ng ti n.
Cách phân bi t lo i này cho chúng ta bi t k t c u t tr ng c a t ng lo i chi phí trong
t ng chi phí đ phân tích đánh giá và t ng h p, l p d tốn chi phí s n xu t, l p k
ho ch cung ng v t t , k ho ch b trí lao đ ng và qu l

6

ng, nhu c u v n l u đ ng.


Phân lo i chi phí

Theo y u
t chi phí

Chi phí
s n
xu t

Chi phí
ngồi
s n xu t

Chi phí
ngun
li u
tr c

ti p

Chi phí
lao
đ ng
tr c
ti p

Theo
ch c
n ng ho t
đ ng

Bi n phí

Chi
phí
s n
xu t
chung

Chi
phí
l u
thơng

Theo cách
ng x chi
phí

nh phí

Chi
phí
qu n
lý

Chi phí
h n
h p

Chi
phí
t l

Chi phí
th i k

Chi
phí
c p
b c

Nh m
m c
đích ra
quy t
đ nh

Theo

công
đo n s n
xu t

Theo m i
quan h
v is n
ph m

Chi
phí
b t
bu c

Chi phí
s n
ph m

Chi
phí
tùy ý

Chi phí
tr c
ti p chi
phí
gián
ti p

nh

phí
s n
xu t
chung

7
Hình 1.1 S đ phân lo i chi phí s n xu t c a doanh nghi p

Chi phí
ki m sốt
đ c và
chi phí
khơngki
m sốt
đ c

nh
phí
l u
thơng
và
qu n
lý

Chi phí
ngun
li u
tr c
ti p

Chi
phí
chênh
l ch

Chi
phí
lao
đ ng
tr c
ti p

Chi
phí
c
h i

Chi
phí
chìm

Chi
phí
s n
xu t
chung


1.1.2.2 Phân lo i chi phí theo ch c n ng ho t đ ng
Tác d ng c a cách phân lo i chi phí theo ch c n ng ho t đ ng là:

- Cho th y v trí, ch c n ng ho t đ ng c a chi phí trong q trình ho t đ ng s n xu t
kinh doanh

doanh nghi p.

- Là c n c đ xác đ nh giá thành s n ph m và t p h p chi phí.
- Cung c p thơng tin có h th ng cho vi c l p báo cáo tài chính.
Cách phân lo i chi phí theo ch c n ng ho t đ ng đ

c th hi n

Hình 1.2.

Chi phí s n xu t
(Chi phí s n ph m)

Chi phí nguyên
li u tr c ti p

Chi phí nhân
cơng tr c ti p

Chi phí s n xu t
chung

T ng
chi phí

Chi phí ban đ u

Chi phí bi n đ i

Chi phí ngồi s n xu t
(Chi phí th i k )

Chi phí l u thơng

Chi phí qu n lý hành
chính

Hình 1.2 S đ phân lo i chi phí theo ch c n ng ho t đ ng

8


a. Chi phí s n xu t
Khái ni m: Chi phí s n xu t là tồn b chi phí có liên quan đ n vi c ch t o s n ph m
ho c cung c p d ch v ph c v trong m t k nh t đ nh.
Chi phí s n xu t g m ba kho n m c c b n nh sau:
- Chi phí nguyên v t li u tr c ti p
- Chi phí nhân cơng tr c ti p
- Chi phí s n xu t chung
Nh v y, chi phí s n xu t bao g m tồn b chi phí c n thi t đ ch t o s n ph m ho c
d ch v , nh ng lo i chi phí khác khơng g n li n v i vi c s n xu t s n ph m hay d ch
v thì khơng đ

c x p vào lo i chi phí s n xu t, ví d nh ti n hoa h ng bán hàng, chi

phí v n phịng ph m, c th :
+ Chi phí ngun v t li u tr c ti p

Khái ni m: Chi phí nguyên v t li u tr c ti p là chi phí c a nh ng lo i nguyên v t li u
mà c u t o thành th c th c a s n ph m, có giá tr và có th xác đ nh đ

c m t cách

tách bi t rõ ràng và c th cho t ng s n ph m.
Ngoài nguyên v t li u tr c ti p cịn có ngun v t li u gián ti p. Nguyên v t li u gián
ti p là nh ng nguyên li u có tham gia vào vi c c u thành th c th c a s n ph m nh ng
giá tr nh và không th xác đ nh rõ ràng cho t ng s n ph m. Nguyên li u gián ti p
c ng còn là nh ng nguyên v t li u đ
làm t ng thêm ch t l
s n xu t đ

c dùng k t h p v i nguyên v t li u chính nh m

ng, v đ p c a s n ph m ho c đ t o đi u ki n cho quá trình

c thu n l i nh ch t xúc tác, d u m ,... Ngoài ra nhiên li u c ng đ

cx p

vào nhóm nguyên v t li u tiêu dùng trong quá trình s n xu t, tuy r ng hình thái hi n
v t c a chúng không tham gia vào th c th thành ph m mà ch t o ra n ng l

ng đ

ph c v cho s n xu t nh than, đi n.
Chi phí nguyên v t li u tr c ti p có th xác đ nh cho t ng đ n v s n ph m nên đ

c

tính th ng vào t ng đ n v s n ph m. Chi phí nguyên v t li u gián ti p không th xác
đ nh tách bi t cho t ng đ n v s n ph m nên khơng th tính tr c ti p vào t ng đ n v
9


s n ph m mà đ a vào chi phí s n xu t chung r i phân b sau.
+ Chi phí nhân cơng tr c ti p
Khái ni m: Chi phí nhân cơng tr c ti p là chi phí thanh tốn cho cơng nhân tr c ti p
v n hành dây chuy n s n xu t t o ra s n ph m ho c d ch v ph c v . Kh n ng và k
n ng c a lao đ ng tr c ti p có nh h

ng đ n s l

ng và ch t l

ng s n ph m hay

d ch v cung c p.
Chi phí nhân cơng tr c ti p gi ng nh chi phí nguyên v t li u tr c ti p, có th xác đ nh
rõ ràng c th và tách bi t cho t ng đ n v s n ph m nên đ

c tính th ng vào t ng đ n

v s n ph m.
Ngồi chi phí nhân cơng tr c ti p cịn có chi phí lao đ ng gián ti p. Lao đ ng gián ti p
là nh ng lao đ ng không tr c ti p t o ra s n ph m ho c d ch v nh ng c n thi t cho
quá trình s n xu t, t o đi u ki n thu n l i cho ho t đ ng s n xu t c a lao đ ng tr c
ti p. Lao đ ng gián ti p không làm ra s n ph m nh ng không th thi u đ
trình s n xu t ví d qu n đ c phân x

c trong quá

ng, nhân viên b o trì máy móc thi t b ,…chi phí

thanh tốn cho lao đ ng gián ti pkhông th phân b cho b t k s n ph m cá bi t nào
nên ph i đ a vào chi phí s n xu t chung đ phân b sau.
Ngoài ra trong c c u chi phí lao đ ng, cịn có các kho n m c chi phí c ng thu c vào
chi phí lao đ ng nh : Chi phí c a th i gian ng ng s n xu t, chi phí gi ph tr i, chi
phí phúc l i lao đ ng.
+ Chi phí s n xu t chung
Khái ni m: Chi phí s n xu t chung có th đ

c đ nh ngh a m t cách đ n gi n là g m

t t c các chi phí ngo i tr chi phí lao đ ng tr c ti p và chi phí nhân cơng tr c ti p.
Chi phí s n xu t chung có 4 đ c đi m sau:
- Bao g m nhi u kho n m c và chi phí khác nhau.
- Các kho n m c chi phí thu c chi phí s n xu t đ u có tính ch t gián ti p v i t ng đ n
v s n ph m nên khơng th tính th ng vào s n ph m hay d ch v ph c v .

10


- C c u chi phí s n xu t chung bao g m c bi n phí, đ nh phí và chi phí h n h p
trong đó đ nh phí chi m t tr ng cao nh t.
- Do g m nhi u kho n m c chi phí nên chúng đ

c nhi u b ph n khác nhau qu n lý

và r t khó ki m sốt.
Chi phí chung c ng đ

c tính vào s n ph m cùng v i chi phí nguyên li u tr c ti p và

chi phí lao đ ng tr c ti p thông qua vi c phân b theo công th c d
n giá phân b chi
phí s n xu t chung
C nc đ

T ng chi phí SX chung
=

T ng s đ n v đ

i đây:

c tính
(1.1)

c làm c n c

c ch n đ phân b chi phí s n xu t chung ph i phù h p nh t cho m i s n

ph m hay công vi c (có th là t ng s gi lao đ ng tr c ti p, t ng s gi máy ho t
đ ng, t ng kh i l

ng s n ph m).

b. Chi phí ngồi s n xu t

t ch c th c hi n vi c tiêu th s n ph m, doanh nghi p còn ph i ch u m t s kho n
chi phí ngồi khâu s n xu t đ
đ

c g i là chi phí ngồi s n xu t. Chi phí ngồi s n xu t

c chia làm hai lo i:

- Chi phí l u thơng và ti p th (Chi phí bán hàng)
Chi phí l u thông và ti p th bao g m các kho n chi phí c n thi t đ đ y m nh q
trình l u thơng hàng hóa và đ m b o vi c đ a hàng hóa đ n tay ng

i tiêu dùng. Chi

phí này bao g m nh ng kho n chi phí nh chi phí ti p th , chi phí khuy n mãi, chi phí
qu ng cáo,chi phí đóng gói s n ph m tiêu th , chi phí v n chuy n b c d , l

ng nhân

viên bán hàng, ti n hoa h ng bán hàng…
- Chi phí qu n lý
Chi phí qu n lý là nh ng kho n chi phí liên quan v i vi c t ch c hành chính và các
ho t đ ng v n phịng làm vi c c a doanh nghi p. Các kho n chi phí này khơng th x p
vào lo i chi phí s n xu t hay chi phí l u thơng. Chi phí qu n lý bao g m nh ng chi phí
nh l

ng cán b qu n lý và l

ng nhân viên v n phịng, chi phí kh u hao v n phòng

và thi t b làm vi c v n phịng, chi phí v n phịng ph m.
11


1.1.2.3 Phân lo i chi phí theo m i quan h v i s n ph m
Theo m i quan h v i s n ph m chi phí doanh nghi p đ

c chia thành chi phí th i k

và chi phí s n ph m.
a. Chi phí th i k
Khái ni m: Chi phí th i k là nh ng kho n chi phí phát sinh trong h ch tốn. Vì th
chi phí th i k có nh h

ng đ n l i t c c a k mà chúng phát sinh. Chi phí th i k

khơng ph i nh ng chi phí t o thành th c th c a s n ph m hay vào trong các y u t
c u thành giá v n hàng hóa mua vào, mà là nh ng kho n chi phí hồn tồn bi t l p v i
q trình s n xu t s n ph m ho c mua vào hàng hóa. V y chi phí th i k bao g m các
lo i chi phí l u thơng và chi phí qu n lý hành chính nh l

ng nhân viên bán hàng,

kh u hao thi t b bán hàng, b o hi m, phí qu ng cáo, khuy n mãi, giao d ch, l

ng

nhân viên v n phòng, kh u hao thi t b v n phòng, chi phí gi y t .
b. Chi phí s n ph m
Khái ni m: Chi phí s n ph m là nh ng kho n chi phí g n li n v i quá trình s n xu t

s n ph m hay q trình mua hàng hóa v đ bán l i. Chi phí s n ph m ln ln g n
li n v i s n ph m và ch đ

c thu h i khi s n ph m tiêu th , khi s n ph m ch a đ

c

tiêu th thì chúng n m trong các đ n v s n ph m t n kho.
Chi phí s n ph m g m: chi phí nguyên li u tr c ti p, chi phí nhân cơng tr c ti p và chi
phí s n xu t chung.
Chi phí s n ph m và chi phí th i k khác nhau

ch : chi phí th i k phát sinh

k nào thì tính ngay vào k đó, do đó chúng nh h
phát sinh. Nhà qu n tr không ki m soát đ

ng t i l i t c c a k mà chúng

c chúng n u đ chúng phát sinh quá m c
k mà s n ph m đ

c tiêu th ,

k mà chúng phát sinh. Chi phí s n ph m c ng có nh h

ng đ n l i

c n thi t. Chi phí s n ph m trái l i, ch ph i tính
khơng ph i tính

th i

t c c a doanh nghi p n u không đ
tính đúng chi phí s n ph m s
xu t ra k này nh ng l i tiêu th

nh h

c ki m soát đúng đ n và h n th n a n u không
ng đ n nhi u k , vì s n ph m có th đ

k khác.

12

cs n


1.1.2.4 Phân lo i chi phí theo cách ng x c a chi phí
Nh m m c đích đáp ng yêu c u l p k ho ch ki m soát và ch đ ng đi u ti t chi phí
đ i v i l nh v c qu n tr doanh nghi p, ng

i ta còn phân lo i chi phí theo cách ng

x c a chi phí, ngh a là khi m c đ ho t đ ng bi n đ ng thì chi phí s bi n đ ng nh
th nào.
a. Bi n phí
Khái ni m: Là nh ng kho n m c chi phí có quan h t l thu n v i bi n đ ng v m c
đ ho t đ ng s n xu t. Bi n phí, khi tính cho m t đ n v thì nó n đ nh khơng bi n

đ i. Bi n phí, khi khơng có ho t đ ng s n xu t thì b ng 0.
Bi n phí th

ng g m các kho n chi phí nh chi phí nguyên v t li u tr c ti p, chi phí

lao đ ng tr c ti p, giá v n c a hàng hóa mua vào đ bán l i, chi phí bao bì đóng gói,
hoa h ng bán hàng.
b.

nh phí

Khái ni m:

nh phí là nh ng kho n chi phí khơng bi n đ i khi m c đ ho t đ ng

thay đ i,nh ng khi tính cho m t đ n v ho t đ ng t ng thì đ nh phí thay đ i. Khi m c
đ ho t đ ng t ng thì đ nh phí tính cho m t ho t đ ng c n c gi m và ng

c l i.

nh phí bao g m các kho n chi phí nh kh u hao thi t b s n xu t, chi phí qu ng cáo,
ti n l

ng c a b ph n qu n lý ph c v .

c. Chi phí h n h p
Chi phí h n h p là lo i chi phí mà b n thân nó g m c các y u t bi n phí l n đ nh phí.
m c đ ho t đ ng c n b n chi phí h n h p th hi n các đ c đi m c a đ nh phí quá
m c đ l i th hi n đ c tính c a bi n phí.
Chi phí h n h p r t quan tr ng vì chi phí h n h p r t ph bi n trong các doanh nghi p.

Chi phí h n h p bao g m các kho n chi phí nh chi phí đi n n

c, b o trì, s n xu t

chung,…
- Ph n đ nh phí c a chi phí h n h p ph n ánh ph n chi phí c n b n, t i thi u đ duy trì
13


ph c v và đ gi cho d ch v đó ln

tình tr ng s n sàng ph c v .

- Ph n bi n phí ph n ánh ph n th c t ph c v ho c ph n s d ng v

t quá đ nh m c.

Do đó y u t bi n phí s bi n thiên t l thu n v i m c d ch v ho c s d ng quá đ nh
m c.
Nh m m c đích l p k ho ch ki m soát và ch đ ng đi u ti t chi phí h n h p nhà qu n
tr doanh nghi p c n ph i phân tích nh m tách riêng các y u t đ nh phí v i bi n phí.
1.1.2.5 Phân lo i chi phí theo cơng đo n
ây là chi phí c a m t công đo n s n xu t s n ph m khi công ngh s n xu t ph i tr i
qua nhi u giai đo n khác nhau, n i ti p nhau. Khi xác đ nh đ

c chi phí cơng đo n ta

có th l a ch n đ lo i b m t công đo n nào đó ho c gép các cơng đo n nh l i v i
nhau.
Nh v y v i vi c phân lo i này có ý ngh a r t quan tr ng trong qu n lý, nó là c s đ

giao khoán trong n i b doanh nghi p, t ch c phân tích t ng khâu, t ng cơng đo n
s n xu t, h ch tốn xác đ nh chi phí s n ph m d dang.
Tóm l i: M i cách phân bi t chi phí trên đây là m t cách nhìn d

i các góc đ khác

nhau v chi phí c a các nhà qu n lý tùy thu c nhu c u thông tin đ ra các quy t
đ nh. i u này cho phép chúng ta:
- Xác đ nh và l a ch n ph

ng án s n xu t hi u qu .

- Xác đ nh giá tr hàng t n kho, s n ph m d dang trong t ng khâu c a quá trình s n
xu t tiêu th s n ph m.
- Phân tích chi phí trong t ng th i k , c a các s n ph m, c a các th tr
khoán n i b v i m c tiêu gi m thi u chi phí

ng, giao

giai đo n nào đó trong q trình s n

xu t tiêu th s n ph m.
- Xác đ nh khung giá trong kinh doanh đ m b o không b

nh h

ng ho c áp đ t b i

các đ i th c nh tranh.
- Thi t l p các d tốn cho t ng khâu cơng vi c, cho vi c s n xu t t ng lo i s n ph m.

14


1.2 N i dung công tác qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh trong doanh nghi p
1.2.1 L p k ho ch chi phí s n xu t kinh doanh
L p k ho ch chi phí là vi c xác đ nh toàn b m i chi phí doanh nghi p chi ra đ s n
xu t và tiêu th s n ph m c a k k ho ch. Thông qua vi c l p k ho ch, doanh
nghi p có th ki m tra tình hình s d ng chi phí, phát hi n kh n ng ti t ki m chi phí
đ thúc đ y c i ti n bi n pháp qu n lý kinh doanh. L p k ho ch chi phí s n xu t kinh
doanh ph c v đ c l c cho vi c hoàn thành nhi m v ti t ki m chi phí c a doanh
nghi p. Vì l p k ho ch chi phí là xây d ng cho doanh nghi p m t m c tiêu đ ph n
đ u. Khi s n xu t kinh doanh m c tiêu này luôn đ
và đ ng th i c ng đ

c doanh nghi p c g ng th c hi n

c doanh nghi p tìm tòi khai thác ti m n ng h th p chi phí và

giá thành s n ph m.
u tiên là l p k ho ch (d tốn) chi phí. D tốn có h p lý sát sao thì doanh nghi p
m i có c s đ ti n hành theo dõi và phát hi n kh n ng ti m tàng đ ti t ki m chi
phí. Vi c ki m tra quá trình th c hi n, ch p hành k ho ch d toán c ng h t s c quan
tr ng. Ki m tra th

ng xuyên, phân tích, đánh giá s bi n đ ng c a chi phí trong t ng

th i k , doanh nghi p m i có c h i đ tìm tịi nh ng bi n pháp qu n lý c th thích
ng v i t ng th i k ho t đ ng c a doanh nghi p. Có nh v y các bi n pháp này m i
phát huy đ

c h t tác d ng trong h th p chi phí và giá thành s n ph m.

Do v y, d tốn ph i đ

c xây d ng cho tồn doanh nghi p và cho t ng b ph n trong

doanh nghi p, theo t ng y u t chi phí và có th l p cho nhi u th i k nh tháng, quý,
n m. Trình t xây d ng d tốn chi phí s n xu t kinh doanh:
- Trong giai đo n này, vi c d toán chi phí s n xu t nh m xác đ nh tồn b chi phí đ
s n xu t m t kh i l

ng s n xu t đã đ

c xác đ nh tr

c.

- Quá trình s n xu t nào c ng luôn g n v i m t trình đ k thu t trong m t th i k
nh t đ nh. Do v y khó có th có m t ph

ng pháp d tốn chung cho t t c m i lo i

hình khác nhau.
Trong ph n này lu n v n ch đ c p đ n ph

ng pháp t ng quát nh t. Chi phí đ s n

xu t s n ph m bao g m 3 kho n m c là chi phí nguyên v t li u tr c ti p, chi phí nhân
15

cơng tr c ti p và chi phí s n xu t chung; nên d tốn chi phí s n xu t ph i th hi n đ y
đ ba lo i chi phí này. Nhi m v đ t ra trong ph n này không ch xác đ nh chi phí s n
xu t c th cho t ng lo i mà còn ph i chú ý đ n nhi m v c t gi m chi phí.
a. D tốn chi phí ngun v t li u tr c ti p
- D tốn chi phí ngun v t li u tr c ti p: Ph n ánh t t c chi phí nguyên v t li u tr c
ti p c n thi t đ đáp ng yêu c u s n xu t đã đ
s n ph m s n xu t.
+

c th hi n trên d toán kh i l

ng

l p d toán nguyên v t li u tr c ti p c n xác đ nh:

nh m c tiêu hao nguyên v t li u đ s n xu t m t s n ph m.

+

thi t l p chi phí đ nh m c, ng

- Phân tích d li u l ch s : Ph

i ta th

ng s d ng các ph

ng pháp này đ

ng pháp sau:

c s d ng khi quá trình s n xu t đã

chín mu i, doanh nghi p đã có nhi u kinh nghi m trong quá trình s n xu t, s li u v
chi phí s n xu t trong quá kh có th cung c p m t c s t t cho vi c d đoán chi phí
s n xu t trong t

ng lai. Ta c n đi u ch nh l i chi phí l ch s cho phù h p v i tình

hình hi n t i v giá c , hay s thay đ i v cơng ngh trong q trình s n xu t. M c dù
s li u l ch s là m t c s t t đ xây d ng đ nh m c chi phí, ph
nh

c đi m là khơng ph n ánh đ

ng pháp này có

c s thay đ i v công ngh hay nh ng thay đ i

trong quá trình s n xu t. Ho c khi doanh nghi p s n xu t m t s n ph m m i, chi phí
l ch s khơng có s n.Trong tr

ng h p này ph i s d ng ph

ng pháp k thu t: Theo ph

- Ph

ng pháp này, quá trình s n xu t s n ph mđ

phân tích đ xác cơng vi c phát sinh chi phí. Trong ph
k thu t, ng
đ nh l

ng pháp khác.
c

ng pháp k thu t nhân viên

i am hi u công vi c nghiên c u th i gian, thao tác công vi c nh m xác

ng nguyên v t li u và lao đ ng hao phí c n thi t đ s n xu t s n ph m trong

đi u ki n v công ngh , trình đ qu n lý và ngu n nhân l c hi n t i c a doanh nghi p.
- Ph

ng pháp k t h p: Các nhà qu n lý th

tích d li u l ch s và ph

ng k t h p c hai ph

ng pháp là phân

ng pháp k thu t trong quá trình xây d ng chi phí đ nh

m c.
+

n giá xu t nguyên v t li u: bao g m giá mua nguyên v t li u, c ng v i chi phí thu
16


mua.
+ M c đ d tr nguyên v t li u tr c ti p vào cu i k d tốn đ

c tính tốn trên c

s lý thuy t qu n tr t n kho.
Nh v y:
D toán l ng
nguyên v t li u s
d ng

=

nh m c tiêu hao
nguyên v t li u

x

S l ng s n ph m
s n xu t theo d
tốn

(1.2)

Và d tốn chi phí ngun v t li u tr c ti pxu t dùng cho s n xu t s là:
D tốn chi phí

ngun v t li u
tr c ti p
Trong tr

=

D toán l ng
nguyên v t li u s
d ng

n giá xu t nguyên
v t li u

x

(1.3)

ng h p doanh nghi p s d ng nhi u lo i v t li u có đ n giá khác nhau đ

s n xu t nhi u lo i s n ph m khác nhau thì cơng th c xác đ nh chi phí v t li u nh
sau:
n

m

i

j

CPVL = ∑∑ Qi M ij G j

Trong đó:

(1.4)

- M ij là m c hao phí v t li u j đ s n xu t m t s n ph m i.
- G j là đ n giá v t li u lo i j.
- Q i là s l

ng s n ph m i d tốn s n xu t.

Vi c tính tốn các lo i chi phí này có th đ

c mơ t d

i d ng ma tr n:

CP = Q x M x G

(1.5)

b. D toán cung c p nguyên v t li u
D toán cung c p nguyên v t li u đ

c l p cho t ng lo i nguyên v t li u c n thi t đ

th c hi n quá trình s n xu t trên c s s l

ng nguyên v t li u d toán c n thi t s

d ng và chính sách d tr t n kho c a doanh nghi p theo công th c sau:

17