Tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật của học sinh trong dạy học vật lý ở trường trung học phổ thông

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

ĐINH KHẮC XUÂN

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC –
KỸ THUẬT CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC VẬT LÝ
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM VẬT LÍ

H NỘI - 2018


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

ĐINH KHẮC XUÂN

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC –
KỸ THUẬT CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC VẬT LÝ
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM VẬT LÍ
Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học bộ mơn Vật lí
Mã số: 8.14.01.11

Ngƣ i hƣ ng d n ho học: PGS.TS. PHẠM KIM CHUNG

H NỘI - 2018

LỜI CẢM ƠN
E

ế

ớ

ầ

Dục – Đ i Học Quố G a Hà Nội
ọ ậ

à
,

ủ

ớ
à

C ố
ọ

ậ
ọ

,
T
ộ, ộ

T

Đ

Họ G

à

ứ

E
C

,

à

ẫ

à
à

ậ

ề

ố

,

ế
ệ

a

ề

à

,
à

ệ

à
, a G

THPT Nguyễn Huệ - TP Ta
,

ắ ớ PGS.TS P

ố

Đ ệp - Tỉ

H ệ , ổ Vậ
N

ậ
Hà Nội, tháng 01 năm 2019
T

luậ

Đinh Khắc Xuân

i

à


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt

Viế

AC

D

GD&ĐT

ầ

ủ
ện xoay chiều
ụ

Bộ

à à

o

DC

D

ện một chiều

GPRS

Dịch vụ

GQVĐ

Gi i quyết vấ

ề

GQVĐTT

Gi i quyết vấ

ề thực tiễn

GV

G

HS

Học sinh

KH

Khoa học

KHKT

Khoa học kỹ thuật

NC

N

ứu

NCKH

N

ứu khoa học

Sở GD&ĐT

Sở

ụ

THCS

Trung họ

THPT

Trung học phổ

TC

T

ƯD T

Ứng dụng kỹ thuật

VL

Vậ ý

ế

ii

ó ổng h p

à à

ở

o


D NH MỤC ẢNG

1 1: G

ý

1 2: H

ệ
ứ

ầ

ế

ọ ậ
ự

1 4: Cấ

ủa

1 5: T

ứ

ộ

ọ

ủa ọ

19

........................................................... 24

1 3: S

ấ

ể ổ
à

ế

ự

ấ

ế
ủa

ấ

ứ ,

ề à

ỉ ố à

............. 26
ỉ ố à

ủa

ự

...... 28
ế

ề .............................................................................................................. 30
31

ế

ự GQVĐ ủa HS ................................... 104

32

ế

ự GQVĐ ủa HS .................................. 105

33

ế

ự GQVĐ ủa HS ................................... 105

34

ế

ự GQVĐ ủa HS ................................... 106

P 1 1 Cấ

VL 10 .................................................... 120

P 1 2 Cấ

VL 11 .................................................... 125

P 1 3 Cấ

VL 12 .................................................... 129

P 2 1 Dự

1: "M

à , ắ

P 2 2 Dự

2: "Hệ

ố

P 2 3 Dự

3: "Hệ

ố

P 2 4 Dự

4: "T à

a

ớ

a

a

P33 T

ế

a

ộ

ế

P34 T

ế

à

ấ

ủa ọ

" ... 134

ề ủa ọ

....... 138

...................... 140

ọ ậ .................................... 140

ự

P35 T

ộ

ớ " ... 133

A Smart" ....................................................... 136
ự

ể

ệ

ự ộ " ............................. 135

P31 T
P32

ử ụ

ó ................................. 140
à

a

ệ ......................... 141

P36 T

............................................................ 142

P37 T

ẩ

P38 T

P39 T

ự

ế

ế .......................................... 143

................................................................... 144
ồ

..................................................... 145

iii


D NH MỤC CÁC HÌNH

H

1 1 Mố

a

ệ

ữa ế

ọ

,

ứ
à

ắ

ế

ấ

ề ớ

ế

a ....................................................... 21

H

21 M

ử ụ

H

2 2 Hệ

ố

H

2 3 Hệ

ố

H

24 Tà

H

25 M

ỉ

H

26 M

ỉ

ỳ ............................................................... 46

H

27 M

ỉ

ỳ ............................................................... 46

H

28 C

H

29 Ứ

ụ

H

2 10 C

ấ

H

2 11 Ứ

H

2 12 C

H

2 13 Ứ

ụ

H

2 14 Hệ

ố

H

2 15

H

2 15 C

H

2 16 Đầ

H

2 17 C

........................................................................... 65

H

2 18 Đ

................................................................................. 65

H

2.19. Module SIM900A ......................................................................... 66

H

2 20

H

31 H

H

32 P

H

3 3 Mộ ố

H

34 S

a

ớ

ệ

a

ớ ............................ 40
ộ

ự ộ

ở

ớ

41

..................................................... 41

A S a .............................................................................. 42

ấ

ửa

ế

ỳ ............................................................. 45

ể

ộ

ủa

ụ

ấ

a

-

a

ủa C

ấ

a

à

ể

a –

ộ

ị

ế ......... 54

..................................... 55

ng ...................................................... 55

ấ

-

a

.............................. 56

a ố ............................................................................ 56
ủa

ấ
ự

ề
ế

ý

ế ...................................................... 57

ể

...................................................... 63

ó ............................................................................... 64

a

ữa

ệ

ủa

ộ ............................................................. 64

.............................................................................. 67

ọ

ồ ệ

a ố ..................................................... 56

à
ự

ệ

......................................... 92

....................................................................... 94
ự

ố

à

....................................................... 95

ắ

ử ụ
iv

ệ

ớ ...... 96


H

3 5: C

ộ

ậ

H

36 M

à

ắ

H

37C

ộ

H

3 8 Hệ

ố

H

39 M

ệ

H

3 10 M

Tà

ậ

ủa

à

ắ

ử ụ

ử ụ
ự

ệ

ệ
ế

ớ

ệ
à

ỉ

ớ ... 97
............ 98

.................................................. 100

ớ ự ộ

ộ

ố

ự ộ

à

ỉ

.... 100

..................................... 101

A S a ............................................................ 102

v


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
1 Lý

ọ

ề à ................................................................................................ 1

2 Mụ

ứ .......................................................................................... 2

3. Gi thuyết khoa học ........................................................................................... 2
4 Đố

ứu.......................................................................... 2

ng, ph

4 1 Đố

ứu...................................................................................... 2

4.2. Ph

ứu ......................................................................................... 2

5. Nhiệm vụ

ứu ......................................................................................... 2

6 P

ứ
ủa luậ

7. Cấ

ủa ề à ................................................................... 3

......................................................................................... 3

CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN V THỰC TIỄN CỦ ĐỀ T I..................... 4
ề NC ..................................................................................... 4

1.1. Tổng quan vấ
ể

1.2. Nhữ

n chế................................................................................. 6

1.2.1. Về nhận thức ................................................................................................ 6
ổ chức ...................................................................................... 6

1.2.2. Về

ự

1.2.3. Về nộ

.................................................................................. 7

1.3. D y học ứng dụng khoa họ

ật của Vậ

131

ệm về ứng dụng kỹ thuật của Vậ

1 3 2 Va

ủa việ

ứ

.............................................. 7
................................................ 7

ƯD T

y học Vậ

.................... 8

1.3.3. B n chất của việ NC

ƯD T ủa VL trong d y học ........................... 9

1.3.4. Tổ chức d y họ

ứ ƯD T ủa Vậ

14 D

ọ

ể

ự

........................................ 10
ật của học sinh ......... 13

o khoa họ

141

ệ

o ..................................................................................... 13

142 N

ự

o ...................................................................................... 14

1.4 3 Q

ổ chức ho

ộ
à

1.5. Một số

ật của học sinh ...... 16

o khoa họ
ậ ổ chứ

ọ

ể

ực gi i

quyết vấ

ề của học sinh .................................................................................... 20

151 D

ọ

ế

ấ

ề .......................................................................... 20
vi


1.5.2. D y học dự

............................................................................................ 21

1.5.3. Tổ chức d y học theo tr m ......................................................................... 23
16

ể

a,

ự

161 Đ

ủa ọ

.................................................... 25

ự .............................................................................. 25

1 6 2 Mộ ố

ự

1 6 3 Mộ ố

ụ

i quyết vấ

ự ............................................................. 29

1 7 Đ ều tra thực tiễn về d y học ứng dụng KHKT của VL ở

ng THPT ..... 32

ều tra ....................................................................................... 32

1.7.1. Mụ

172 P

ều tra ................................................................................. 33

1 7 3 Đố
174

ề ........................ 27

ề

ế

ề

a ...................................................................................... 33
a .......................................................................................... 33

Kết luận chƣơng 1 .............................................................................................. 37
CHƢƠNG 2 XÂY DỰNG V

TỔ CHỨC DẠY HỌC SÁNG TẠO KHKT

TRONG VẬT LÝ Ở TRƢỜNG THPT ............................................................ 38
21 P

ội dung ứng dụng KHKT của vậ
ọc vậ

2.1.1. Nhiệm vụ của

ở THPT .............................. 38

ở THPT ....................................................... 38

2.1.2. Những ứng dụng KHKT trong VL THPT.................................................. 39
ọc tậ

2.2. Thiết kế dự

o khoa họ

ật ........................................ 39

2.2.1. Lựa chọn chủ ề cho dự

ọc tập............................................................ 39

ự

....................................................................... 42

2.2.2. Thiết kế nộ
223 X

ự

23

a

ể

ế

ọ ....................................................................... 86
ự

y họ

.................................................. 88

Kết luận chƣơng 2 .............................................................................................. 89
CHƢƠNG 3 THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM .................................................... 90
, ố

3.1. Mụ

,

ệ

ụ

ực nghiệ

m ................................. 90

3.1.1. Mụ

ực nghiệ

m ................................................................. 90

3 1 2 Đố

ng thực nghiệ

m................................................................ 90

ức thực nghiệ

m .............................................................. 90

32 P
33 T
331 T

a

à ế ho
a

ự

ự
ệ

ệ

............................................... 91
................................................................ 91
vii


ự

3.3.2. Kế ho ch
34 Đ

ệ

................................................................. 91

ết qu thực nghiệm ...................................................................... 91

341 Đ

ị

342 Đ

ị

35 Đ

...................................................................................... 91
kết qu của việ
ề việc d y họ

y họ

ự

ể

ự GQVĐ ủa HS104

o KH T à

ệc vận dụ

ể d y học. ........................................................ 106

Kết luận chƣơng 3 ............................................................................................ 115
KẾT LUẬN V KHUYẾN NGHỊ .................................................................. 116
T I LIỆU TH M KHẢO ............................................................................... 118
PHỤ LỤC 1. CẤU TRƯC CHƯƠNG TRÌNH VẬT LÝ THPT .............................
PHỤ LỤC 2. KẾ HOẠCH THỰC HIỆN SƯ PHẠM..............................................
PHỤ LỤC 3 CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH..........
PHỤ LỤC 4 TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
CỦA HỌC SINH CỤ THỂ CỦA TỪNG DỰ ÁN...................................................

viii


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn ề tài
ển kinh tế

Sự

ởng của

với những

ồng th

hộ
à

ội của Việt Nam trong bối c nh hội nhập quốc tế

ũ
à

o,

ội tri thứ

ấ

tập suố

à

ặt ra những

à

a ở ộ

ầ

óa a

ầu mớ
ũ a

o, linh ho ,
gi i quyế

à

ệ ,

o ra nhữ

ối vớ

ục trong việc

ộng về

ự

ực cộ

à

ề phức h p trong nhữ

à

ộng, kh
ệc, kh

ống thay ổi, kh

ọc

i...

G

ục phổ

ớ

a a

ực hiệ

ục tiếp cận nội dung sang tiếp cậ
ới việc học sinh họ
a

,

nghiệm bổ

ực của

ến chỗ

ệc học. N

a

i học – từ chỗ quan

ới việc học sinh học

ứu khoa học kỹ thuậ (NC H) à

ết thực, gắn liền giữa ý

ộng s n xuất. Ho

ớc chuyển từ

ộ

ết với thự

à

dậy niềm a

,

ứ ,

ệ, ị

ứu khoa học - kỹ thuậ

à

à

ộng tr i
ực tiễn lao

ớng, tiếp lửa,

ọ

o của

ột ho

c

Đặc biệt, ho

ệ

ộng

ự học, tự

ứu, tự kiểm chứng kết qu bằng thực nghiệm...
thuật (KHKT) cấp quốc gia à

Thực hiện Quy chế thi khoa học,
học sinh ban à

theo T

ởng Bộ G

của Bộ

số 38/2012/TT- GDĐT

à 02/11/2012

dục à Đà t o (GDĐT) nhằm khuyến

trung học NCKH;

t o

cho

học sinh

nghệ à vận dụng kiến thức của

thuật,

học à gi i quyết những vấn ề thực tiễn.
ầ

Trong nhữ
ấ

Khoa học kỹ thuậ
a

ớng dẫ
ế

ho

ộ

ề

,

à

ể

ó

ớng dẫn học sinh tham gia cuộc thi
ột số

ộng d y họ

nhấ

ệc hết sức tậ
ọ

ớng dẫn họ

à
,

ịnh. Nhiều thầ

a ,

a a

ều gi

c những kết qu tốt nhấ T
NC H

a

ọc. Vậ

à
1

ặ

à
ọ

ó

,

a
,
,
ắn với

ều ứng dụng trong


ừ ý

thực tiễn. Xuấ

,

ựa chọ

ề à “Tổ chức hoạt ộng

nghiên cứu khoa học - kỹ thuật của học sinh trong dạy học vật lý ở trƣ ng
trung học phổ thông”

2. Mục ích nghiên cứu
X

ự

à ổ

ứ

ộ

“nghiên cứu ho học - ỹ thuật củ

học sinh trong dạy học vật lí ở trƣ ng THPT”
ến thức

dụ

ọc của

ằ

a

Vậ ý ể gi i quyế

thực tiễn cho học sinh trong d y học Vậ ý ở

ấ

ực vận
ề từ

ống

ng phổ

3. Giả thuyết khoa học
ở

Dựa
ớ
ặ

ệ

ộ

ểm họ
ế

ấ

ận về d y họ
ế

,
ứ

ể

ự

ọc kết h p với việ

à ổ chức d y họ

ề

ọ
ể

o KHKT sẽ

ọc sinh trong d y học Vậ

ở

ự

ng phổ

4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Ho

ộ

ớng dẫn ho

ộ

ứu KHKT cho học sinh trong

ng THPT.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
H ớng dẫn họ

ến thức vậ

o KHKT dựa

ọc ở lớp

11.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
-N

ứu về

ớng dẫn họ
-T

a

ểm d y học hiệ
ật.

o khoa họ
ểu thực tế việc d

à

i về d y họ

à ọc ứng dụng KHKT của VL ở

ng

THPT.
-N
à

vật rắ

ứu nội dung kiến thức về: Đ ệ
ể

;

ể

ộng tịnh tiến của

ộng quay của vật rắn quanh một trụ ; D

vậ ý, vận dụ

ận d y học

o ể

ự

ện một chiều; ở
à ổ chức ho

ộng

d y học.
- So n th o tiế
ho

ộng d y học

y học theo d y học gi i quyết vấ
à

ớng dẫn họ
2

o khoa họ

ề ể tổ chức
ật.


- Tiế
P

à

ực nghiệ

m theo tiế

ết qu thực nghiệ
ứ

ý

óa,

thố

ận: Sử dụ
ý luận của ề à

ều tra về thực tr ng ề d y

ớng dẫn họ
ề thực tr

thậ

, ổng h p, hệ

ứu thực tiễ : C
à

học

ề tài

óa ệ thố

-N

;

ực nghiệ
a ể

à

ể kiểm chứng kết qu

ự

ớng dẫn họ

ỹ
ật.

o khoa họ

ọc:

-T

ật, ph ng vấn thu

o khoa họ

ứ ;
d y học

n th o.

c.

6. Phƣơng pháp nghiên cứu củ
-N

y họ

,

ết qu

c.

7. Cấu trúc của luận văn
N

à

ầ
C

họ

ở ầ
1: C

à ế

ậ ,

ậ

ồ

ậ

à

ực tiễn của

ở ý

o khoa họ
C

2: X

o khoa họ
C

ự

:
ọ

à

ớng dẫn

ật.
à ổ chức d y học

ật.

3: T ực nghiệ

3

m

3

à

ớng dẫn học sinh


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN V THỰC TIỄN CỦ ĐỀ T I
1.1. Tổng quan vấn ề NC
2013, à

Từ

ộ GDĐT ổ chức Cuộc thi khoa họ

a à

cấp quố
ộ

ọc sinh trung họ

ổ chức Cuộc thi, ho t

cứu khoa học của họ
ệ. Số

những kết qu
à

thuậ

à

ng trung họ
a

ng họ

ều, thể hiện qua số

ị

- N

2013: 44

ị, 150 ự

, 15

ự

- N

2014: 55

ị, 300 ự

, 15

ự

- N

2015: 64

ị, 385 ự

, 15

ự

- N

2016: 64

ị, 420 ự

, 15

ự

- N

2017: 64

ị, 420 ự

, 15

ự

Cuộ
khoa họ

;

ng phổ

hỗ tr của nhiề

ở

của học sinh trung họ ,

ứ ,

à

ột ho

ứ

ục phổ
ện bồ
ầ

ự thi

ó

ộ

a

ớ

ứu

,

ởng ứ

,

ệ
ụ

à à

ầu của Cuộ
ị

ủa

c vị
ứu khoa họ

ng học sinh gi
ớ

o.

a :

a

c những kết qu

à

ổ chức khoa họ

ộ

ữ

ề
ớ

a à ố dự

ầu của ổi mớ

ề những kết qu

à

a

c sự

i học, việ

nghệ Đến nay, Cuộ

1G

ứu khoa học

ển m nh mẽ của ho

c sự

ể

a

c

a:

cấp quốc gia trong nhữ

Có

Sa 3

ật

ầ

a

ó

ọng hội nhập

quốc tế.

o của học sinh Việ Na

nh tiề
qua sự

à

ủa

Cuộc thi khoa họ ,
à

O
ật cấp tỉ

gia. Từ việc

ị

ề à

ốc tế à

à C ộc thi khoa họ ,
à

học sinh trung họ
ế

ể

4

à
a

ịnh

c kh
,

ật cấp quốc gia
ề

ọc sinh tham
ứ

ề à

ấy


ực sự ó

nhiề
ở

ẩm chấ

o của

à

ự

ứu khoa học. Nhiề ý

óa à

c hiện thự

ề trong

y sinh nhiều vấ

thực tiễn.
2. Cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp tỉ
,

họ

ầ

,

à

a ọc ở ịa

à ó ức lan t a lớ ,

ệ

ó

a

Cuộ

ần thể hiện sự

,

ền vớ

d n vận dụng kiến thứ ,

à

à

ều kiệ
ấp ở

à

o

à

ủa

ng của việc d y học ở

cao chấ

c lự

a

ịa

,

, ặc biệ à ọ

c học ứng dụ

à

nh

ực tiễ

i sống

s n xuất, khoa học kỹ thuật, t o ra những s n phẩm khoa học phục vụ học tậ
n

ý

sinh, vớ

à

ở

Đ

à

ộc thi rấ ó ý

ục phổ

ở ra mộ

ệ

ều kiệ

t

h p với th

à

ế

ục mở rộ

ấ

ề của cuộc số ,
ọ
a

- Đối vớ

ất

lực học sinh,

ể

ục mớ

à

à

ọ

ó

a ọ

à

ớng dẫ

của

ục hiệ

h

ụ

à

ện kỹ

ấ

ề thực tiễ , ịnh

ng, ho

ộng ng

ứu

ần t o lậ

c mố

ệ,

,

ng phổ
i họ ,

ền lửa cho thế hệ a ,
,

i họ ,
ều kiệ

ệ

ể

ứu gặp g

,
a ó
ụ

à , ý

a

à
5

à

a
ọc

ứu khoa học

ực hiện mộ

ớ

i: họ

ng phổ

ộ,

ệm của

ủa
,

sinh phổ

ể gi i quyế

ý à

ứu về gần vớ

việ

à

cở

à

a

khoa học, kỹ thuật của

à

à

ệ kiến thức họ

ộng của thế giới tự

ớng nghề nghiệ

ầ

a

a

ứu khoa học kỹ thuật khuyế

vận dụng kiến thức tổng h

họ

ển phẩm chấ

ý
,

ới thực tế

a

ớng mớ

i.

- Đối với họ
a

a ối với lứa tuổi học

ọc.

ng phổ

3. Cuộc thi khoa học kỹ thuậ
ng

à

ộ
ết gắn liền với thực tiễn, kết
ụ

ội.


1.2. Những iểm còn hạn chế
1.2.1. Về nhận thức
ộ

Mặ

ứu khoa học của họ

ển m nh mẽ trong nhữ
à

a

ẹ họ

ối với việ

khoa họ

a
V

a

ọ

ự

ầ

ự thi cấp quố

ộ

ứu

ể

ị chỉ

,

ủa

ớ

ứu với mụ

ớc

ộ qu

ủ về a

ị

ế, ở một số

trọng tổ chức rộ
à

ầ

ụ

a

ữ

ột bộ phậ

ận thứ

ổi mớ

phẩm chất của họ
số họ

a

ó

à
ột

a

à

a

ứu khoa học của học sinh trong

ng.

Cũ

ận thứ

a

ột số cha mẹ họ

ứu chỉ với mụ

con em
tế, ể

c tuyển th

du họ

ớ

à

à

" ầ

c dự thi cấp quốc gia hay quốc

i học hoặc dễ à

à Vệ

à

à

ọc si

à

a ệ
ó

"

ệ
ộ

ế

ứu của

ận thứ

ội
à

ắn về ho

ộng

ứu khoa học.
1.2.2. Về công tác tổ chức
C ộ

- Mặ
a
,

ủ ộng trong việc triển khai ho
a

ộng
à

cấp tỉ

ỉ lựa chọn một số dự

th

ể cử

n chế, nhấ à ề

Cuộc thi, dẫ
a ,

ến nhữ
ó

a ó

thự

ầ

Có

ứ
ị

a

ểt

c

a ổ chức cuộc thi

ự Cuộc thi cấp quốc gia.

ịnh thực hiệ

ề

ủa họ

õ , ỗ tr , kiể

ộng khoa họ

a

ũ

w

ủa
ậm trễ về

ệc chung.

-C
ho

ứu khoa học của học

ầu về tổ chức Cuộc thi cấp quốc gia của một số

- Việc thực hiệ
ịa

ộ
a

o họ

ể lựa chọn cho cuộc thi cấp tỉ

nhiều dự

ột số ịa

c tổ chức hằ

à

a,

ộc thi khoa họ

,
ật ở

ủ, kịp th i.
6

ết qu triển khai
ịa

a ó

ều


-Q

ẩ

ị

à

ự

ự thi của học sinh vẫ

ểm ph i tiếp tục c i tiến; việ

nhữ

ực hiệ

ặ

ực thực sự của học sinh

ó

1.2.3. Về nội dung các dự án
Đối chiếu vớ

ISEF,

ự

ự

ủa học sinh Việ Na

- Việ

ứu tổ

a

ịnh mộ

cứ

ứu mới nhấ
ị

ý

c nhữ

à

ớ V

a

ể hiệ

à

c sự

à

ứ
ề

a

à

c thực hiện một
a
ế

à

ất

ứu, bao

i về

ề à

i quyết vấ

ề

n chế, thể hiện ở việc

i d ng "T i sao l

à

ết qu

ức. Nhiều b
à
à

ật.

à

ế à

à

a”?

-C

cứ

a

ộ "c i

t mứ

ểu mẫu của Cuộ

ể gi i quyết vấ

i tr l

,

a ề xuất

ự thi mới chỉ

ứu, lựa chọn gi

ực thi gi

về

ọ

n chế.

ịnh vấ

ế

ự

i gian thực hiệ ; ũ

é

gồm việ

ề à

a

à

ũ

ứ
- Việ

ữ

ứu của một số dự

ề mặt nộ

l

ó

o về mặt khoa họ

a ọc, thể hiện ở việ
chuẩ

ề

i/vấ

ề à

ế nhiều dự

- Việc lập kế ho

à

ậ

ứu tốt về tổ

ởng mớ

a :

õ à , ụ thể trong mối quan hệ với những

a ầ

tiế ",

n chế, dẫn tớ

ểm mới so với nhữ

bố Cũ

ật của Intel

ồn t i một số h n chế

a
à

c

a ọ

à

ứu của nhiều dự
ự

ề

ểm mớ ,

ở

ậ

ó ấ

à

ậ

à

ậ

, ặng

ột luậ
c vấ

,

ận

ề

o của ề à

1.3. Dạy học ứng dụng khoa học ĩ thuật của Vật lí
1.3.1. Khái niệm về ứng dụng kỹ thuật của Vật lí

thuậ

C

ứng dụng của

à

i sống (gọ à

ịnh luậ ,

ý,

ứng dụng kỹ thuậ )
7

ệu ứng, ... Vậ
c hiể

à

ố

ỹ
ng, thiết


ó (

bị

ặc hệ thố
à

dụng với mụ

ó

ựa

của

ố

ỹ thuậ

à

ịnh luậ ,

ý,

ệu ứ

ó

à ử

c chế t

à

i số

Với quan niệm về ứng dụng kỹ thuậ
phổ

ó )

ng thiết bị

ắc ho

ộng

ó

ậ

Vậ

ều ứng dụng kỹ thuậ

ứu.

1.3.2. Vai trò của việc nghiên cứu các ƯDKT trong dạy học Vật lí.
Xé

ột ứng dụ

à

ần ph
ó

ng Vậ
số

à

ậ

ó

ữ

ó

ỉ

ề xuất gi

ện

c sử dụng thuận tiệ

c mụ

à

i

ịnh luật Vậ

ừa

ứu, họ

ững ph i vận

à

i vận dụng tổng h p

c thiết lậ

ự

những hiểu biết, những kinh nghiệm về nhiề
à

ới nhữ

ý

ện những kỹ

ọc Vậ

à

Xé

a

ện d y họ

n củng cố

ịnh luậ ( a

ó

ệ
ý,

à

ực tiễn, giữa

ể hiể

ứng dụng kỹ thuậ à

ệu ứng...) Vậ
,

ết bị ó

ỉ dựa
ộ

ứng dụ

với việc tự lực chuyển những kiến thứ

ữ ó,

ới

ó Q a ó ự hiểu

ật, họ

a

à

ọ ( ịnh luậ ,

ộng của ứng dụ
ậ)

à ,

ắc, mềm dẻ

ứ

ống mới (gi

ắc

ắ
ậ

ệc

c thiết kế
ở hiể

ết bị ứng dụ

T

a

ứng dụng kỹ thuậ

biết của học sinh về kiến thức Vậ

ằ

ế

ứ

ý Vậ

ể chế t o, thiết kế

thiết kế ứng dụ

ộng s n xuất, trong

à ầu nối giữa ý

ịnh luậ ,
ó

,

n xuấ

ộng s n xuất. Do vậy, việ

ng h p cụ thể. Bở

chế t o dựa
ớ

a

. Học sinh

i sống.

ề

vận dụ

à

ỹ x o cần thiế

ứng dụng kỹ thuật của Vậ

cứ

ủa Vậ

ủ yếu của nhữ

ụ

việc sử dụ

ó

ể à

n xuất.

dụng nhữ

a

ịnh luật Vật

ặc biệ

ệu qu cao, sao cho thiết bị

Để

à

ụ

ộng của họ

ết; thực hiệ

a
8

ý
ậ

a

ần
Vậ

) à

a a

ột dự

:M

à

ật từ mứ

i
à


ồ ó ẵ

lắ

o Vậ

ụng Vậ

a (

a

ề

à

à

ệp s n xuất hiệ

ý

,

, ũ ụ họ ,

a

ớn của việ

a

ứng dụng quan trọng của
ở

ọ

ữ, ó

ể chỉ a a

ửh

à

à ; ọ à
,

à

ậ

à

ấ

ý Vậ

à
ộ

ọc mớ

à

ịnh luậ
sốn

ứng dụ

ỹ thuật Laze, Vậ

a ó ọ

ầ

ển.

ứ

ủa việ

)

à ự ề xuất, chọn lựa

- kỹ thuật của họ

Bằng việ

l

a

ứng dụng kỹ thuậ Q a ó ó

thiết kế tố

triể

ến mứ

a

à ứ

ộ

ộc

ọc tậ ,

c củng cố à

ó

ển.

1.3.3. Bản chất của việc NC các ƯDKT của VL trong dạy học
ứng dụng kỹ thuậ

D y họ
a

thuật cần ph
ộng của

ến việ
ó

ế

ể

ắc ho

ồ, ồ
i là ự

thuật của Vậ

,

a

ẽ kỹ thuậ ,

a à ó

a

à ắ

à
ối gắ

óa ỹ thuật.
ể

ở Vậ

ủa

ố

ó ủa sự

ển Vậ

ng kỹ
à

ằm

à ỹ thuật trong sự

ội.

T

ở

T

ấy Vậ

ực tế, kỹ thuậ
ệ

khoa học, thực hiệ
kỹ thuật mớ

ứng dụng kỹ

ệ s n xuất. Những hiểu biế

chỉ ra mối quan hệ
ển của

ới học sinh

ứng dụng kỹ thuật, họ

ực kỹ thuật chủ yếu nhấ
thuậ

n của

Ở

ứ

ội vững chắc nhữ
ứ

Trong việ

ộ

ụng cụ

ữ kỹ thuật. Kết qu của việc họ

bằ

t

ấy ứng dụng của

ểm của

ử dụng rộ

ụ kỹ
ắc Vậ

a

,

ệ

à

ết bị Vậ

một số lo i thiết bị, họ

ể

Việ
à

a

ệc "sắp xế "

ũ
óa

à ền t ng của kỹ thuật.
ó a

a ọc Vậ

,

ẩy nhữ

ứu

o ra nhữ

ện

ứu Vậ
ứ

ứng dụng kỹ thuật của Vậ
ến thức Vậ

ối quan hệ
9

y học thực chất
a ,

ố


hệ ó

ất Vậ

ỹ thuậ T

a

ết bị kỹ thuật, họ

ị

ồn t i trong ho

Vậ

ở nhữ

ý Vậ

ều kiệ

ộng của

c những mối quan hệ ó

ật

ộng của ó

c ho

ết.

ứng dụng kỹ thuật của Vậ

thể óa

ứu cấu t o, ho

ộng của thiết bị, gi

ịnh luật,

T

ệ

,

ến thức Vậ

c cụ

ịnh.

1.3.4. Tổ chức dạy học nghiên cứu ƯDKT của Vật lí
ừ sự

Xuấ

ề mặt b n chất của việ

ở

dụng kỹ thuật trong d y học Vậ

é

ứng dụng kỹ thuật trong d y học Vậ
a

ng sau :

-C

ng thứ nhất: T

ó

)

ộng của

tắc ho

ịnh : Việ

ứu
ó

ng phổ

ể diễn ra

ó ẵn ứng dụng kỹ thuật (thiết bị,

à

ứu cấu t

ứng dụng kỹ thuậ

-C

ng thứ hai: Dựa

nhiệm vụ của họ

à

à

ở

ịnh luậ ,

ý

à

Thực chấ à

ó

ấ

à

ế

ố

ng a

à ọc sinh

a

c những mối quan hệ

ật Vậ

Q
à

ớ

à : ừ cấu t o của ứng dụng kỹ
ệ
à

, ổng h

cho học sinh thực hiệ

ầu ra

thiết bị l

"

ững mối quan hệ ó

a

à , ầu ra, cấu t

ều quan trọ

ủa ó
ứ

ầ

ế à ,

ối với học sinh ở

ứu vậ
,

à

,

i gi

ng cụ thể a

a

ầ

" ều cần ph i gi

n chất Vậ

ố

a

ị
à

ết,

ng thứ nhất:

" ộp trắng" : biế

trong của hộ ,

ph

Vậ

ó

i à

a a

ý

ết kế một thiết bị nhằm gi i

ứng dụng kỹ thuậ

* D y họ

ậ ? Để

ịnh luậ ,

a a

ầu kỹ thuậ

quyết mộ

ó

ứng

ết.

Vậ

thuậ

ở

ở

ệm vụ của họ

a

ứ

ễn dị
ệ

ứ
10

à

i học sinh ph i tiế

à ặc biệ
à

ết tồn t i trong

à ết sứ

Để t
a a

óý

a T

ều
ộ
c


sử dụng ở

à

ới d

ẽ a
ật chất chứ

hoặc kết h p c hai. Việc sử dụ
a

trự

à

c vậ

ệ

a

ối quan hệ

ó H

ữa,

ẽt

à

ó

ụ

a

à

ật Vậ

a

ật sự);

ộ

C

ó

t

ện một chiề

a

gồm chuỗ
ó

ấy khung

ộng của ứng dụ

ệ Vậ

ật bao
a

ệ Vậ

ý, )

ặ

hay chuỗ

ậ (

ể

ể cho học

ọc tập của học sinh.
ắc ho

ng gi

ó

a

ứ

ềm ẩn

ể minh ho

ện một chiều ch

sinh thấ

ất

ều kiện cho học sinh dễ à

n của Vậ

a

ộng thực của thiết bị (

ật chất chứ

ới d

ịnh luậ ,

ó

khi bao gồm c hai.
T

ở nhữ

ở

ậ

dụ

ng thứ nhấ

ớc 1: Cho họ

a

ấy việc gi ng d
à

c tiế

ứng

ớ

ết bị gốc (nế

ó

n sau:

ể) T

à

ục

ử dụng của ó
ớc 2: N

ứu cấu t o của thiết bị gố

thể à

ẽ a

ật chất chứ

ớc 3: Sử dụ

ớ 3 à

ết. Nếu ở
ó ậ

ớ 2
à

ủa ó ( ó
)

hoặc c hai lo
ắc ho

ối quan hệ

ầ

a a

ể gi

ở vận dụ
luật về Vậ

ể

à

ộng của thiết bị

ối quan hệ ó

a a

ật chất chứ

ể minh ho

ý

ở

ộng của thiết bị.

* D y học của ứng dụng kỹ thuậ

ng thứ hai:

N

ng thứ hai thực chấ à à

ứu ứng dụng kỹ thuậ

nhiệm vụ thiết kế một thiết bị ó
quan hệ ó

à

Để việ

ỹ thuật à

ó ựa

ững mối quan hệ ó

Sa

ật về Vậ
ó

Thiết kế chế t o một thiết bị ó

à

( ịnh luậ ,
à
11

ó

ết.
ệu qu

ý ) ần ph

ặt nhiệm vụ nhận thứ
ột chứ

ững mối

ật về Vậ

ứu ứng dụng kỹ thuậ

ối quan hệ ó
ập kỹ

ứ

ó X ấ

c

ớc học sinh :
ừ nhữ

ịnh

luậ ,

ý Vậ

ể thiết kế à

ộ

sinh có

ễn dị

ý ằng: nhữ

cầ

à

Vậ

à

ớng tốt nhấ

ối vớ

ở ể

ý Vậ

c

ó ý

a ịnh

ịnh luật) l

a ố học sinh trong việ

i ở học

ỹ thuật cao. Ở

ủa ịnh luậ ,

ng h

ứ (

ột thiết bị kỹ thuậ

ề a

ết kế

thiết bị à
T
thuậ ,

ọ
ới sự

ó

à

,

ề xuấ

ết kế ứng dụng kỹ

ớng dẫn của

, ọc sinh sẽ tiế

ớc lớp sẽ dẫn tới chọ

ý

à

ở

o luận

ể chế t o thiết

bị mong muốn.

Để kiể

a

ắn của
ứ

vật chất chứ

à

ự kiế

chứ

ý

) à

ở

ó ậ
a

ó
à

ệ
(

a a

ộ

ó ó

n hết sức quan trọ

nhận thức.
Để họ
việ à

ó

ầ

c sự hiểu biế

ếp theo của

à

mặt kỹ thuật của thiết bị

ủ về thiết bị ứng dụng kỹ thuật,

à

ổ

c sử dụng trong thực tiễ
ết phức t p của ó

vật thật với tất c

à
ặ

ết về
à

ọc

a

a
ó

tiết kỹ thuật.
C

ở

ng thứ a ó

ể tiế

ớc 1: Ô
thiế
thiết bị

ấy, d y họ
à

ập

ắc l

ớ
ịnh luậ ,

ịnh luậ ,

n sau:
ý - Vậ

ủa

ng h

ớc 2: Đ a a

ứng dụng kỹ thuật theo con

ý ( ặ

)

(

ng h p cần

à

ắc ho
) à

ng h

ệm vụ thiết kế một thiết bị ó

ộng của

ứ

à

ó

ớc

học sinh.
ớc 3: H ớng dẫn học sinh vận dụ
ó

về Vậ

chức cho học sinh th o luậ

ế

ối quan hệ ó

ể ề xuất những dự
ự

ết kế thiết bị

12

ật,

ết kế thiết bị ó Tổ
ề xuất ể chọn


ớc 4: Đ a a
ựa chọ

ật chất chứ

à

ậ

ớc 5: Bổ
à

với thực tiễ
ó

à

à

ứng với dự

ể kiể

a

ệ

ề

a a ật thật hoặ

ó

ểu biế

ầ

ắn của thiết kế à
ện kỹ thuậ ,

ắc ho

Trong nhiề

à ó

ể học

ắt l i chức

ộng của ứng dụng kỹ thuật vừa

ứu.

ức t ,

ng h p , nhiệm vụ thiết kế

ộ của học sinh hoặ

p

ết kỹ thuậ

ủ về ứng dụng kỹ thuật. Cuố

, ấu t ,

ết kế

ầu nội dung của kiến thức ở bậc họ

ng thứ nhất.,
N

ũ

ứng dụng kỹ thuậ

y họ

ầ
ệ

ự

,

ặ

à ọ

ó

ể à

à ầ

à ,

ớng dẫn học sinh tự lực thực hiện

c.

1.4. Dạy học phát triển năng lực sáng tạo khoa học ĩ thuật của học sinh

1.4.1. Khái niệm sáng tạo
XL R

ằ
à

những chất liệu mớ
à

trị tinh thầ

a

“S

à

ững chất liệ

ý

a

à

ó

ịnh b ở

ặ

ó

à

ề nghiệ
ó

à

mọ

ằng "S
à

ý

kết h p mới cần thiết từ
GS C
N

Q a

ệ",

ứ à

ữ
ểt

T
ũ

ý
à

ó
ở
ộ

a

ệ

à

ần".
thuyết

à

ộ

,

ị

,

a"

,T

Đ i học Bắc Kinh trong cuố

ề

ệ
à

o.

à ết qu à o ra những

ởng d

ó ẵ

ể

" ộng" về

à

ể hay tập h p của hai b a yếu tố

ự Có

ị

ề, gi i quyết nhiệm vụ ề

Quan niệm của Willson: "S

it o

ật, tổ chứ
à

a ết qu " Đ

i quyết vấ

à

ih

ực của thế giới vật chấ

(M )

cứ

ộng của

ho

a ọ

ặt trong mọ

EPT a

tổng h

ị vật chất hoặ

ị vật chất, tinh thần mới về chấ C

ra nhữ

L V

ể à

i t o ra

ộ ”.

ển Triết học, "S

Theo từ

t ộng của

ới: "S

o gắn vớ
à

ng mới".
13

ệu rồi cắ

é ,

"T
o à

t b , chọn lọc


Ở Việ Na , ũ
"Sổ a T
à

ết: "S

ứ ,
,

ộng t o lậ ,

ện nhữ
ực, ph

ều kiệ

ậy mới t

ó

n phẩm mới,

ắ ”.

à

T

ó ấ

ằ

ứ

o thể hiệ

ề Q

à ổh

ó

ẩm chấ

ở kinh nghiệm của
ởng mớ , ộ

,

ự

à

ộc lập t o ra
a

ội. Ở ó,
ớ, ộ

i

à

ề ặt ra.

h p cho vấ
N

ậy, mỗi quan niệ
a T

t

ệ

ớc

à

à ằ

ũ à

o g t b nhữ

à

,

a

ể

ự

a

ằ

ớ,

ến mộ

ệ

ất c
ớ

ớ

ó ủa

ớ

ệ

ế

ừ

, ó

a

ội từ những

ển Tiếng Việ

i quyết mớ ,

ị

ồng

ối h p, biến

ệ

T

ề

ớ Nó

ộc lậ ,

ữ

kinh nghiệm sẵ

ể

a a

à

à

ó

à ầ

à

o ph

thể hiể

"

à

à ớ

Nguyễ H

ý

ớ

Trần Hiệp - Đỗ Long trong quyển

ầ S

ộ
ộ

a

quan niệ

ó

ọ " ó

trị vật chấ

ổ

ề

Để

niệ

nh

ó

ó,

c hiể
ụ thuộ

à

à

ó"

1.4.2. N ng lực sáng tạo
ự

Hiểu mộ
mới hoặc gi i quyết vấ
à

ững tiề

ề

ớc hế à

à

ề mộ

o ra nhữ

ới mẻ của

ủa

ặ

ững phẩm chấ

phẩm chấ ý

à
N

ởi những phẩm chấ

ệ, phẩm chấ

ớ,

i tiếp cận gi i quyết vấ

ho t, mềm dẻ , ộ
Đặc tr ng của
o dựa
ó ự tậ

chủ thể ph
a

à ới tố

ự
m- ộ

ề mộ

o
,
à

ự lập, linh

ộ nhanh.

ự

ó à

i quyết vấ

ề một

à

i

ững phẩm chất của
ệ a

ộ

ớng vận dụng tố

ặc biệt tố

i quyết vấ
14

ề.

a ội lực của


N

ậ

ự

õ

yếu tố thể hiệ
ho

a
ộ

o.

Xuấ

ừ b n chất của
à

a :

n trong cấ

,

ềm dẻ ,
ở rộ

ế

à
,

-

ấ

ế
ế

ấ

ế , ử

ặ

ng của

ể

ủa

,

ịnh
ấ

,

- kế ho

ấ

ộ

ó

ụ

ớ

ề
ó

a ,

, ố ệ
, ổ

ự

ố ệ , ế

ớ

ẻ

ở

ố à

ấ

à

ớ
ế

ế

ỉ

ỉ à

à à

-S

ỉ
ộ

- Mố

ế

ỉ,

ế (E a

(O

a

à

-T

ề

a

)
(R

a

ề (P

)

à

ự

:

ứ

-T

à

-T

)

ụ

ứ
,

a

)
ấ

ứ

ó à

)

(F

-N ữ

à

ị

à

+

ở

-

+T

ộ

-C

ứ

ấ

ớ

ộ

ấ

:

A

ở ộ

-T

ẩ

)

ẻ (F

-T

ộ

ộ

a (R

- Cấ

-T

ộ
ị

, ấ

-T
-T

ịnh chấ

ủa

ề,

ế , ử

ộ ấ
- Sắ

à à

ụng.

, ổ

- Tổ

ộ

:

ủ ể

-

ữ

ộ

ự

-

ế

ũ

ầ

ề à

 N ữ

ệ

ũ

ộ

nh y c m vấ

ặt chẽ với ho

ủa

ề
ệ

à

ệ
15

f

)

ị