Một số đặc điểm cơ bản của cộng đồng các dân tộc ở việt nam

MÖT SO DÄC OIEM CO BAN
CÜA CONG DÖNG CÄC DAN TÖC Ö VIET NAM
PHAM TRI LUÖNG DIEU

Bg mdn Mdc-Linin, Trudng DHNNHN

Viet Nam 11 mdt qude gia da dän tdc, hien nay cd 54 dän tdc dang
sinh sd'ng, ngoäi ngudi Kinh lä dän tdc da so, cd 53 dän tdc thieu sd. Mdi
dän tdc d nude ta deu cd nhflng däc diem rieng khic nhau tao nen su
phong phü da dang cho cdng ddng dän tdc. Tuy nhien, xet dudi gde dg
qude gia, cdng ddng d e dän tdc Viet Nam cd cäc däc diem co bin sau:
1. Viet Nam lä mưt quoc gia da dän tưc thong nhat, dộn ket gan
bö vöi nhau lau döi trong qua trinh dung nudc vä giür nudc; cö
truyen thong yeu nudc nong nän, kien cuöng, bat khuä't, nhän äi
Tfl thüa Hüng Vuong dung nudc, Viet Nam da lä mdt qude gia da
dän tdc. Nudc Vän Lang (the ky VII Tr. CN) ra ddi tren co sd lidn
minb 25 bg lac vflng Ble Bg, Bic Trung Bg thude luu vue sdng Hdng,
sdng Mä, sdng Ca. Nudc Äu Lac sau dd (The ky HI Tr. CN) lä su hgp
nhat hai khdi cu dän gän güi ve nhän ebüng vä van hol lä Lac Viet vä
Äu Viet.
Trong qua trinh tdn tai vä phlt trien, nudc ta thudng xuyen tiep
nhän them cäc bg phan cu dän tfl noi khäc den, ehü yeu lä tfl phia Bä'C
den vä phia Tay sang. Hien nay, Viet Nam cd 54 thänh phän dän tdc
(khdng ke ngudi Viet Nam dinh cu d nudc ngoli), täp trung väo 4 ngfl
he chinh: Nam Ä, Nam Däo, Thii vi Hin Tang.
Ve ngudn gde lieh sfl, cd nhflng tdc ngudi bin dia nhu Viet,
Mudng, Cham; cd tdc ngudi di cu den tren dudi mdt ngän näm nhu
314


Tay, Thai; cd tdc ngudi mdi tdi Viet Nam 500-700 nam nbu Mdng,

Dao, hoäc chi 200-300 näm nhu Päthen, Läo, Sin Diu, Cao Lan...
Ve nhän ebüng, d e dän tdc nudc ta thude hai loai hinh nhän
cbüng: loai hinh Nam Ä chiem sd lugng ehü ydu nbu Viet Mudng,
Tay Tbii, Mdng, Dao...; loai hinh Anbddnedieng cd sd lugng it, täp
trung väo mäy dän tdc thieu sd d vüng Trudng San- Tay Nguyen nhu
Ede, Raglai. Däc diem nhän cbüng chi tinh thd'ng nhat vä gin güi
buyet thd'ng cüa d e dän tdc nudc ta.
Ngudi Viet lä cu dän da sd. Hg lä ehü nhän cüa nen vän minb sdng
Hdng vä vän boä Ddng Son ndi tieng. Hg ddng vai trd ndng cot vä trung
täm doän ket cäc thänh phän dän tdc khäc trong qui trinh dung nudc vi
gifl nudc. Ngudi Viet cd trinh dg phlt trien kinh te - xä bdi cao, lä nen
täng cho viec hinh thänh vä phät trien dän tdc Viet Nam.
Cäc dän tdc thieu sd cu trü ehü yeu d mien nui vä bidn gidi häi
dio. Hg sdng xen ke nhau...
Qua trinh tdc ngudi nudc ta didn ra trong bdi d n h lieh sfl cd nbieu
bien ddng vä phflc tap. Trong bdi d n h dä't nudc thudng xuydn bi xäm
luge, nen hai xu hudng chinh cüa qua trinh tdc ngudi II doln ket vä
phän ly didn ra manh me. Xu hudng ehü dao cüa quI trinh tdc ngudi d
nude ta hien nay lä doän ket, boä hgp dän tdc trong cdng ddng dän tdc
thd'ng nhat.
CIc thänh phän dän tdc Viet Nam sdng tren mdt länh tbd chung,
cüng chung mdt vän menh trong su ngbiep dung nude vä gifl nudc,
nen deu cd y tbfle qude gia dän tdc säu sie ben canh y thflc tdc ngudi.
Tuy cd diem khäc nhau ve ngudn gde lieh sfl, phong tue täp quän,
noi cu trü... nhung d e dän tdc Viet Nam ludn doän ket, kien cudng
bat khuä't trong cbd'ng ngoai xäm, chäm chi thdng minh trong lao ddng
sing tao. Truyen thd'ng yeu nude thuong ndi, nhän äi doän ket da trd
thänh truyen thd'ng dao ly trong cdng ddng dän tdc Viet Nam.
Hiem cd mdt dän tdc näo tren the gidi lai phäi cbd'ng ngoai xäm
trong didu kien gian khd, keo däi nhu Viet Nam. Mgi thänh phän dän

tdc khdng ke giä tre gäi trai, tdn gilo... deu cd y thflc trieb nhiem bäo
ve dä't nudc. Ngudi Viet Nam da läm nen huyen thoai vd sflc sdng
315


manh liet cüa mdt dan tdc dä't khdng rdng, ngudi khdng ddng da dInh
thing d e the lue xäm luge trong häng ngän näm lieh sfl däy thfl thäch.
Viet Nam cdn lä mdt dän tdc yeu chudng boä binh, giäu Idng vi
tha. Dieu dd khdng chi the hien d tinh thin doln ket tuong trg trong
nudc mä cdn d chinh säch ddi ngoai mem deo nhung kien quydt khdn
kheo de gifl vflng bộ binh, ddc läp...
2. Cäc dän tưc cu trü dan xen, khöng cö länh tho rieng, khöng
dong deu ve so luong dän cu
Do vi tri dia ly nim gifla ngä ba dudng cüa khu vue Ddng Nam A
vä do nhflng bien ddng lieh sfl lien tue didn ra, nen trong qua trinh
dung nudc vä gifl nudc dän tdc Viet Nam da tiep nhän nbieu thänh
phän dän tdc khäc nhau.
Qude gia da dän tdc thd'ng nbä't lä däc diem xuyen sudt mäy nghin
näm lieh sfl Viet Nam. Theo cäc sd lieu thdng ke hien nay nudc ta cd
54 dän tdc, trong dd ngudi Viet (Kinh) lä dän tdc da so, chiem 87%
dän so d nudc, 53 dän tdc thieu so chiem 13%. Ty le dän sd gifla d e
dän tdc rät khdng ddng deu.
Su phän bd dän cu d Viet Nam cd su chenh lecb Idn gifla cäc vüng,
d e mien... Ddng bing Bic Bg II noi täp trung dän sd ddng nbä't, trung
binh 500-600 ngudi/km^, d biet cd d e vüng nhu Ha Ndi, Nam Dinh,
ThIi Binh con so len tdi tren dudi 1000 ngudi/ km^. Mät dg dän sd d
mien nüi rät thlp, d Tay Bic chi 13 ngudi /km'^. 53 dän tdc thieu sd
chiem 13% sd lugng dän cu lai phän bd tren 2/3 länh tbd Viet Nam...
Do nhflng bien ddng Idn cüa lieh sfl xä bdi vä qua trinh tdc ngudi
nen thänh phln dän tdc Viet Nam cu trfl xen ke, khdng cd länh tbd

rieng... Tuy cdn bäo luu ky flc lieh sfl ve cgi ngudn nhung cäc dän tdc
khdng cdn y thflc ve länh tbd tdc ngudi rieng biet.
Ngudi Viet cu trü ehü yeu d trung du, ddng bang vä ven bien...,
d e dän tdc it ngudi thudng sinh sd'ng d mien nui vi nhflng noi cd vi tri
chie'n luge quan trgng ve kinh te, chinh tri, qude phdng, an ninh...
Do sflc ep dän sd, do lieh sfl hinh thinh, do täp quin du canh, du
cu... nen lieh sü cu trü tdc ngudi Viet Nam thudng xuyen cd nhflng
thay ddi. Du canh, du cu gäy tieu cue ddi vdi mdi trudng sd'ng cüa
Viet Nam hien nay. Ding vä Nhä nudc da vä dang cd nbieu chinh säch
316


giüp ddng bäo d e dän tdc it ngudi dn dinh noi cu tru vä sin xuä't...
Nhä nudc da thuc hien ke hoaeh di dän di khai phä dä't dai d mien nüi,
däy cüng lä yeu td läm täng tinh dan xen gifla cäc dän tdc d mien nüi,
d cäc tinh phia Nam.
Däc diem cu trü phän tän, dan xen cäc thänh phln dän tdc da thflc
däy SU doän ket, gan bd, boä hgp gifla cäc dän tdc, täng cudng su giao
luu kinh te, vän boä, gifla d e thänh phän cu dän. Mät khäc, nd cd the
din den va cham, mäu thuän do su khIc biet ve phong tue täp quän,
Idi sd'ng, ngdn ngfl, quyen Igi kinh te. Däy cüng lä diem mä ke dich
bay Igi dung, chia re su doän ket dän tdc... nbim phuc vu cho muu dd
cüa cbüng.
Ngäy nay, trude yeu d u xäy dung vä blo ve dä't nudc, Ding vä
Chinh phü cd ke hoaeh, chinh sich quan täm den vüng säu, vüng xa de
giup mien nüi tien kip ddng bang ve kinh te, vän boä, xä bdi, cüng cd
an ninh qude phdng...
3. Cäc dän tưc deu cư ngưn ngü vä bän säe vän hộ rieng cüng
tao dung mưt nen vän hộ Viet Nam thong nhä't trong da dang,
phong phü vä dam da bän sac dän töc

Tinh da dang bieu hien trude het d su da dang vd ngdn ngfl cüa
d e dän tdc, bau het d e dän tdc deu cd ngdn ngfl rieng. Trong Dän tdc
hgc, ngdn ngfl lä tieu chi quan trgng häng däu de phän dinh tdc ngudi.
Nhung do dieu kien sd'ng xen ke nen cd nhidu dän tdc sfl dung song
ngfl hay da ngfl de tien cho viec giao tiep...
Do dieu kien lieh su, kinh te - xä bdi vä mdi trudng sinh sdng
khäc nhau ndn d e tdc ngudi cd bin sie vän hoä rat ddc dIo rieng biet.
Su khäc biet dd the bien tren nhidu mät: ve kien true vä thidt ke nhä
cfla, vd trang phuc, ve td ehfle xä bdi vä thidt chd truyen thd'ng, ve cäc
loai hinh vän hoä dän gian vä phong tue täp quin...
Tinh da dang cüa vän hoä cdn the hien qua cäc sie tbIi vän hol
dia pbuong (cdn ggi II vän hoä vüng). Hien nay, hlu het d e y kien
thd'ng nbä't phän dinh Viet Nam thänh 7 vüng vän hoä Idn: Tay Bic,
Viet Bic, vüng ddng bang vä trung du Ble Bd, Bäc Trung Bg, Nam
Trung Bg, Trudng Son - Tay Nguyen vä ddng bang cbäu thd Nam Bd...
Trong qua trinh dung nudc vä gifl nudc, cäc dän tdc Viet Nam da
cüng nhau sang tao nen mdt nen vän hoä chung thdng nhä't, dam da
317


bän säe dän tdc - mdt ndn vän hoä ndng ngbiep vflng nhiet ddi gid
mfla. CIc sie thIi rieng chi II bieu hien phong phü da dang cüa nen
vän hol chung thdng nhlt dd.
Nen vän hol Viet Nam lä nen vän hoä phät trien lien tue tfl thdi do
da cü den thdi dai kim khi. Nen vän hoä Viet Nam cd sflc tiep bien Idn,
nen khi tiep xue vdi nen vän hoä cao hon da khdng bi ddng hoä mä cdn
tiep thu, sang Ige lä'y nhflng yeu td tinh hoa, hgp ly de phät trien.
Träi qua quI trinh phlt trien lau däi, ndn van hoä dän tdc da hun
düc nen dien mao vä tinh cäch con ngudi Viet Nam: gilu Idng yeu
nude, düng d m kien cudng, vi tha nhän li...

Nhän dän Viet Nam, dudi su länh dao cüa Dang (däc biet the hien
qua Nghi quyet Trung uong lln thfl V, khoä VIII) dang xäy dung mdt
nin vän hoä tien tun dam dd bdn säe dän tdc.
4. Cäc dän töc cö trinh dö phät trien khöng dong deu ve kinh te,
vän hộ, xä hưi... nhung dudi su qn ly chung thong nhat cüa
nhä nudc vä cö su giao luu buön bän, hộ dong giüra cäc dän tưc
vä khu vuc
Do hộn d n h tu nhien noi cu trfl, cüng vdi d e nguydn nhän lieh
sfl - xä bdi nen d e dän tdc nudc ta cd trinh dg phät trien kinh te, xä
bdi khdng ddng deu.
Trude CIch mang thIng Tim - 1945, ve xä bdi, d e dän tdc cu trü
d ddng bIng vi trung du da cd su phän hoä giai d p säu sie. CIc dän
tdc d mien nüi cd dieu kien thuän Igi vd tu nhien (cho phät trien ndng
ngbiep) cüng da cd su phän hol giai d p nhung d mflc dg thlp hon.
CIc dän tdc thieu sd d mien nüi, dieu kien tu nhien khIc nghiet, heo
llnh, thi su phän hoä giai d p - xä bdi ehua rd rang (nhu d khu vue
Trudng San Tay Nguydn, d mien nüi Trung Bd, Tay Ble...)
Ve kinh td, d mdt sd tdc ngudi, kinh te chiem doat tu nhien cdn
gifl vai trd nbä't dinh trong ddi sd'ng nhu ngudi Labü, Chflt, Ruc vä
mflc dg it hon nhu ngudi Bana, M'ndng, Kotu, Xinbmun... d hau hdt
d e tdc ngudi thieu sd, ndn kinh te cdn näng tinh chät tu d p tu tue.
Ddi sd'ng kinh te - xä bdi ca bän lä khep kln, song da cd su giao luu
kinh te gifla cäc tdc ngudi, cäc vüng, cäc mien trong cä nudc...
Trinh dg kinh te, cäch thflc sän xuä't cüa d e tdc ngudi lä khäc
318


nhau, song trong dieu kien khi hau nhiet ddi gid müa, d e tdc ngudi
sdm cd ket, hgp lue tren quy md Idn cüng nhau tri thuy, läm thuy Igi,
phlt trien sin xuä't...

Tuy d e hinh thIi kinh te tien tu bin cd nhidu han che nhung tfl xa
xua d e dia pbuong läng xä, cäc vüng mien trong cä nudc da cd su trao
ddi kinh te vdi nhau. Nhu d u giao luu läm cho ndn kinh td häng hol
phlt trien tuong ddi thuän Igi, tao ra mdt he thd'ng ehg läng, ben bäi,
thänh thi ra ddi...
Ngäy nay, dudi su länh dao cüa Dang, su quän ly vä dieu hänb cüa
Nhä nudc, nudc ta dang day manh nen kinh td thi trudng theo dinh
hudng XHCN. Tfl näm 1986 (bit diu tien hinh cdng cudc Ddi mdi dä't
nudc) den nay da thu dugc nhidu thänh tun to Idn. Kboäng cäch chenh
lecb vd kinh te gifla cäc vüng mien dang dän dugc thu bep, ddi sd'ng
cüa ddng bäo cäc dän tdc it ngudi da dugc d i tbien. Ndn kinh td nude
ta dang tham gia ticb cue väo träo luu khu vue hoä, qude te hol tren
the gidi, tfl dd näng cao dugc vi the ve kinh td - chinh tri - vän boä - xä
hdi cüa Viet Nam tren trudng qude td.

Tren däy lä 4 däc diem co bän cüa cdng ddng dän tdc Viet Nam,
tuy trinh bäy mdt cäch khai quit so luge nhung phln näo dl läm rd dugc SU phong phü da dang cüa dän tdc Viet Nam ve thänh phän, ngudn
gde phät sinh, qua trinh tdn tai vä phät trien cüa cdng ddng d e dän
tdc dd.
Cd the ndi däy lä mdt vän de chien luge quan trgng vä mdt trong
nhflng yeu td quan trgng de giäi quyet vän dd dän tdc lä phli tdn trgng
ngudi dän. Cbflng nio su tdn trgng dd ehua dugc thi banh thi chflng dd
mdi quan he dän tdc ehua giäi quyet dugc. Vi väy, van de binh dang
dän tdc lä phäi läm lau däi, nhung khdng the tri hoän hay ndng vdi
dugc. Neu läm tot van de dän tdc thi Viet Nam se hung thinh, vflng
ben vä ngugc lai, vi the nen Dang vä Nhä nudc cüng nhu mdi nhä
nghien cflu... deu da vä dang tich cue tim Idi giäi däp sao cho van de
näy dugc xfl ly ven toän vä tieh cue hon d .
319

Tai Neu tham khäo
1. Gido trinh Dan tdc hgc (Düng cho d e trudng Dai hgc vä Cao
dang), Nxb. Chinh tri Qude gia, H, 1997.
2. GS. Trän Ngge Them: Dgi cuang vän hod Viet Nam, Nxb.
Chinh tri Qude gia, H, 1998.
3. GS, Nguydn Phan Quang (cb): Lieh sd Viet Nam td ngudn gde
di'n näm 1884, Nxb. TP Hd Chi Minh, 2000.

320