Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.51 MB, 20 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
<i><b>Chưoĩìg 4</b></i>
<b>IN T E R N E T VÀ s ụ TH Ẻ HIỆN BẢN SẮC</b>
<i>d t ư ư n g 4.</i> I n t e r n e t và s ự t hể hiện b á n s ác 187
thẻ hiện da chiều bản sắc? Tại sao xã hội lại dùng các thuật
ngừ liên quan tới thế giới mạng để định danh giới trẻ như: thô
hệ facebook, thế hệ net?,...
1. Nhu cầu thể hiện bản sắc trên mạng của giói trẻ
Nhu cầu thể hiện bản thân, thể hiện cái tôi của mỗi cá nhân
trên mạng có lẽ là nhu cầu cùa hầu hết các bạn trẻ hiện nay. Có
bạn thỉ thể hiện rõ nhu cầu đó, có bạn thì không, song đa số
những bạn trẻ mà chúng tôi đã phỏng vấn đều cho rằng, việc
thể hiện bản sắc cùa cá nhân họ trên mạng là điều cần thiết và
nên làm. Có thể nói, sự thể hiện bản sắc cá nhân qua internet là
một nhu cầu có thực và quan niệm này chiếm sổ đơng, có bạn
có nhu cầu thể hiện bản thân trên mạng cho chính mình, có bạn
lại có nhu cầu hướng hình ảnh bản thân đến sự tiếp nhận cùa
cộng đồng mạng, song dù cách nào thì mồi cá nhân cũng thể
hiện một nét bản sắc như thế nào đó khi họ tham gia vào thế
giới ảo đa tiện ích của internet. Có rất nhiều cách thức thể hiện
nhu cầu bộc lộ bản sắc cá nhân trên mạng, tuy nhiên, ờ đây
chủng tôi bàn tới một số khía cạnh sau:
- <i>Thể hiện bản sac do thói quen bộc lộ cái tơi tự nhiên</i>
<b>188</b> IN TERN ET: MẠNG LƯỚI XÀ HỘI VÀ
của CUỘC Sống, bởi vậy, sự bộc lộ cái tôi trên mạng cũng xảy
- <i>Sử dụng mạng internet để mở rộng cách thức bộc lộ cái tôi</i>
<i>ClticưiiỊị 4.</i> I n t e r n e t và s ự t hể hi ện b ả n sắc <b>189</b>
Một bạn nữ, 26 tuồi là nhân viên tư vấn, sau 2 năm ờ nhà
lam nội trợ và chăm sóc con đầu lòng, bạn trỏ này sử dụng
inạng xã hội để nối lại liên lạc với bạn bè, cập nhật và chia sẻ
ihông tin với những người ít có dịp gặp gỡ. Mạng xã hội trở
thành một kênh giao tiếp thay thế cho sự giao tiếp thực, qua
lưưng tác với nhũng “người bạn mạng” mà bạn ấy nảy sinh
nhiều hơn nhu cầu bộc lộ, thể hiện bàn thân: “Tôi lên mạng
internet dể tìm hiểu xem cuộc sổng của người khác hiện giờ ra
sao, họ có gì khác trước, có gì kỳ lạ, từ đó so sánh với trải
nghiệm đã qua và cuộc sống hiện tại của tơi. Đen lượt mình,
khi bước vào thế giới mạng, tôi cũng muốn mọi người biết tôi
là ai, tôi khác biệt với mọi người như thế nào”. Rất nhiều bạn
khác cũng chia sẻ rằng, họ cảm thấy tự tin hơn khi thể hiện
bản thân mình trên mạng.
190 IN TERN ET: M Ạ NG LƯ Ớ I X Ả HỘI VÀ.
ẩn danh, xây dựng hình ảnh mới về bản thân thône qua “nick
name” và các thông tin liên quan như ảnh đại diện, sờ thích
đại diện được đưa lên...)”. Một bạn nữ, 19 tuồi (Hà Nội) chia
sẻ: “từ ngày có mạng, em thấy mình cũng như các bạn em
khác hẳn, năng động hơn, chịu khó tìm kiếm, chia sẻ thơng tin
hơn, em làm được những việc mà trước kia chẳng bao giờ
Việc khám phá bản thân, tìm kiếm sự tự tin cho bản thân
trong không gian mạng vốn đã là nhu cầu quan trọng với các
bạn trẻ bình thường thì điều này còn quan trọng hơn đối với
các bạn trẻ thuộc các nhóm xã hội đặc biệt. Nghiên cứu của
Steve Jones (1997)1 đã phân tích khơng gian mở và kết nối
trong thế giới của internet, của mạng xã hội đã tạo dựng nên
một không gian bản sắc cho những nhóm xã hội yếu thể hay
<i>C h ư ơ n g 4.</i> I n t e r n e t và s ự thể hi ện b ả n sắc 191
ngoài lề như nhũng người đồng tính, người vô gia cư, người
tàn tật,... Trone không eian ấy. những nhóm xã hội này tự tin
thể hiện mình và kết thành mạng lưới những người cùng cảnh
dể cảm nhận được sự đồng cảm, sự gia tăng quyền lực, gia
tăng niềm tin và giải tỏa được những bức xúc mà trong cuộc
sống hằng ngày họ phải dối mặt. Chúng tôi chia sẻ với kết quả
nghiên cứu trên khi có được tâm sự từ một số bạn trẻ đồng
192 INTERN ET: M Ạ N G LƯỚI XẢ H Ộ I VÀ.
xã hội khác nhau khi họ được bình đẳng trong quá trình thể
hiện bản sắc, không phân biệt tuổi tác, giới tính, địa vị xã hội,
nghề nghiệp, vùng miền, dân tộc, đặc điểm hình thức cá
nhân,... Và điều này cũng thêm một yểu tố nữa khiến cho
không gian ảo của internet trở thành không gian đa bàn sắc.
- <i>Nhu câu bộc lộ cái tôi cá nhân trên mạng trước sự chímg</i>
<i>kiến của người khác</i>
<i>C hư ơ n g 4.</i> I n t e r n e t v à s ự t hế hi ện b â n s ắc 193
phản hồi.
194 IN TER N ET: M Ạ NG LƯỚI XẢ H Ộ'I VÀ.
<i>C ltin m g 4.</i> I n t e r n e t v à s ự t he hi ệ n b à n sắc <b>195</b>
xem mình thể hiện cái gì. nhấm đến dối tượng nào, xây dựng
hình ảnh ra sao để hấp dần đổi tượng đó.
Tuv nhiên, kết quả phỏng vấn sâu và thào luận nhóm cùa
chúng tôi cũng chỉ ra rằng, không phải bạn trẻ nào tham gia
vào thế giới mạng cùng có nhu cầu thể hiện bản sac cá nhân
trên mạng. Giải thích về diều đó, các bạn ấy cho ràng mạng
<b>m ìn h thê h iện cũ n g c h ă n g đ e làm g ì ” n h im g hạn n àv cũ n g</b>
<b>196</b> INTERNET: M Ạ N G LƯỚI XÃ HỘI VÀ.
cho trang mạng của mình và chẳc chắn các bạn này vẫn có sự
chia sẻ cá tính con người mình trên mạng, song đều khơng có
ý thức nhiều về nhu cầu chia sẻ đó.
Có thể nói, nhu cầu thể hiện bản sắc cá nhân trên mạng
internet của giới trẻ hiện nay rất cao, đa số họ cho ràng đó là
điều cần thiết và cũng là khía cạnh quan trọng tạo nên văn hóa
mạng, cho dù coi mạng là thế giới ảo nhung mỗi bạn trẻ khi
tham gia vào thế giới mạng đều muốn xác định được vị trí
riêng của mình, thể hiện mình là ai, tính cách và sở thích như
thế nào, muốn người khác nhìn hình ảnh mình ra sao,... Chính
<b>2. </b> <b>Thực tế việc thể hiện bản sắc cá nhân của giói trẻ</b>
<b>trên mạng</b>
<i><b>2.1. S ử dụng danh tính trên mạng</b></i>
<i>C h ư ơ n g 4.</i> I n t e r n e t v à s ự t he hiện bản sắc <b>197</b>
Bảng 19: Việc sử dụng danh tính trên mạng
<i><b>Đơn vị: %</b></i>
<b>Học sinh</b>
<b>THPT</b>
<b>Sinh viên</b> <b>Thanh niên</b> <b>Toàn bộ</b>
<b>Chỉ sử dụng</b>
<b>tên thật</b> <b>13,1</b>
<b>20,3</b> <b>32,4</b> <b>21,9</b>
<b>Chi sử dụng</b>
<b>nickname</b> <b>45,3</b> <b>46,6</b> <b>45,7</b> <b>45,9</b>
<b>Có nhiều tài</b>
<b>khoản</b>
<b>41,6</b> <b>33,1</b> <b>21,8</b> <b>32,2</b>
<b>198</b> INTERNET: M Ạ NG LƯỚI XÀ HỘI VÀ.
Vốn Sống trong không gian m ạng và cũng là sống nhiều c u ộ c
sống trên mạng”,... Điều này thể hiện khá rõ bản tính thích
khám phá của các bạn tuổi “teen”. Các bạn học sinh còn chia
sẻ rằng, họ hiếm khi dùng nick là tên thật hay những thông tin
như ngày tháng năm sinh, địa bàn cư trú ,... vì “em khơng
muốn người khác đoán được ra tên mình hay có những thơng
tin về mình, như thế thì cịn gì là mạng ảo nữa” (nừ, 17 tuổi,
Hà Nội), “em muốn mọi người nhìn em ở những gì em thổ
hiện trên mạng chứ khơng muốn họ nhìn vào những thông tin
cá nhân của em để đoán định trước cái gì, vì vậy em chỉ dùng
nickname và nick của em khơng có cái gì liên quan tới tên
tuổi cả” (nữ, 18 tuổi, Đà Nang). Tuy nhiên, mặc dù tỷ lệ không
cao, song cũng có một số bạn chia sẻ rằng thích tạo tài khoản
hay đặt nick liên quan tới tên tuổi thật vì “để mình dễ nhớ và
người khác nhận ra mình”, với những bạn quan điểm như vậy
thi thường thích thể hiện tính cách thật của mình trên mạng.
Đối với các bạn sinh viên thì việc chỉ sử dụng nickname
cũng chiếm đa số, số bạn có nhiều tài khoản cũng chiếm tỷ lệ
<i>C hư ơng 4.</i> I n t e r n e t và s ự thế hiện b ả n sắc <b>199</b>
thật. Một bạn nam, 24 tuổi (Hà Nội) chia sẻ: “em dùng mạng
phục vụ cho công việc là chính nên thường tạo tài khoản hay
đặt nick dơn giản, liên quan tới tên tuổi của mình đề khi giao
tiếp người ta có thái độ tin tưởng, với lại mình cũng qua tuổi
đặt nick lãng mạn hay tán chuyện tối ngày trên mạng rồi”.
Tuy nhiên, nhiều bạn thanh niên chia sẻ ràng họ thường chỉ sử
dụng nickname để “tiện lợi cho cả công việc và cuộc sống
trên mạng", để “đàm bảo tính ẩn danh cho dễ nói chuyện”,
hay để “tự tin hơn trong giao tiếp trực tuyến”...
Dù là có tỷ lệ ít nhất trong 3 nhóm, song cũng vẫn có
21,8% số bạn thanh niên sử dụng nhiều tài khoản, tính tồn bộ
cả 3 nhóm có 32,2% sừ dụng nhiều tài khoản. Đây là thực tế
phổ biến trong giới trẻ, chứng tỏ giới trè muốn thể hiện mình
theo nhiều cách, nhiều “mặt” khác nhau trên mạng và đồng
nghĩa với việc thể hiện nhiều nét bản sắc của một cá nhân tùy
theo tùng đối tượng và môi trường chia sẻ trực tuyến. Nhiều
bạn trẻ chia sẻ rằng: “em có nhiều tài khoản, nhiều khi tạo ra
một tài khoản chi để nói chuyện với một người hay để làm
một việc gì đó vì đối với người đó hay việc đó mình can show
<b>hò thân th iế t đ ư ợ c ” (n a m , 17 tu ô i, </b>Hà <b>N ộ i); “c ó n h iêu n ick rât</b>
<b>2 0 0</b> INTERNET: M ẠNG LƯỚI XÃ HỘ! VÀ.
quậy phá chút chút cũng hổng sao, hổng nhiều người la”
(nam, 21 tuổi, thành phố Hồ Chí M inh),... Như vậy, các bạn
trẻ có chiến lược, có mục đích rõ ràng trong việc tạo nhiêu tài
khoản, nhiều nick để chia sẻ theo nhiều chiều cạnh khác nhau
với từng đối tượng khác nhau, thể hiện nhiều bản sắc khác
nhau trong không gian đa bản sắc của mạng internet.
<i><b>2.2. M ức độ chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng</b></i>
Khi giao tiếp trên mạng, các bạn trẻ thường chia sẻ những
thông tin cá nhân nào trên mạng? Qua sự chia sè này cùng với
mức độ chia sẻ của từng thông tin đối với từng đối tượng,
chủng ta hiểu được phần nào cách thức mà mỗi cá nhân thể
hiện mình trên mạng.
<b>Bảng 20: Mức độ chia </b>sẻ <b>thông tin cá nhân trên </b>mạng
<i><b>Đom vị: %</b></i>
<b>Học sinh</b> <b>Sinh viên</b> <b>Thanh niên</b> <b>Nam</b> <b>Nữ</b>
<b>Tên</b> <b>68,10</b> <b>63,90</b> <b>69,30</b> <b>65,80</b> <b>67,60</b>
<b>Giới tinh</b> <b>80,20</b> <b>81,10</b> <b>75,40</b> <b>81,00</b> <b>78,00</b>
<b>Ngày tháng</b>
<b>năm sinh</b> <b>68,10</b> <b>63,20</b> <b>55,30</b> <b>59,90</b> <b>63,30</b>
<b>Sờ thích</b> <b>59,40</b> <b>59,50</b> <b>57,00</b> <b>59,90</b> <b>£8,10</b>
<b>Số đo cơ thẻ</b> <b>6,70</b> <b>2,90</b>
<i>ChitơHỊỊ 4.</i> I nt er net và s ự t hế hiện b ả n sắc 20 1
<b>Việc học tập</b> <b>41,90</b> <b>48,00</b> <b>32,10</b> <b>42,40</b> <b>40,00</b>
<b>Cõng việc</b> <b>23,50</b> <b>31,80</b> <b>61,80</b> <b>41,60</b> <b>37,70</b>
<b>Địa chì nhà</b> <b>14,10</b> <b>4,70</b> <b>8,50</b> <b>10,80</b> <b>8,40</b>
<b>Hinh ảnh</b>
<b>cá nhân</b> <b>43,30</b> <b>56,10</b> <b>34,80</b> <b>42,40</b> <b>45,80</b>
<b>Hình ảnh</b>
<b>gia đinh và</b>
<b>bạn bè</b> <b>35,20</b> <b>37,80</b> <b>27,60</b>
<b>27,50</b> <b>36,20</b>
<b>Thông tin</b>
<b>về gia đinh</b> <b>10,10</b> <b>3,40</b> <b>3,40</b> <b>6,70</b> <b>5,20</b>
<b>Các hoạt</b>
<b>động đời</b>
<b>thường</b> <b>27,20</b> <b>20,60</b> <b>14,00</b>
<b>23,80</b> <b>19,30</b>
<b>Ké hoạch</b>
<b>dự định</b> <b>18,10</b> <b>19,90</b> <b>12,30</b> <b>19,00</b> <b>15,90</b>
<b>2 0 2</b> INTERN ET: MẠNG LƯỚI XÀ HỘI V A .
tỷ lệ đó giảm dần cho đến nhóm thanh niên, việc chia sè thông
tin về các hoạt động đời thường thì nhóm học sinh cũng có tỷ
lệ cao nhất và khá cách biệt so với hai nhóm cịn lại. Điều đó
cho thấy, nhóm học sinh khá thoải mái khi chia sè các thông
tin cá nhân cũng như các hoạt động thường ngày của họ trên
mạng. Quan sát sinh hoạt thường ngày của một bạn nữ, 17
tuổi là học sinh lớp 11 ở Hà Nội, chúng tôi được biết bạn gái
này ngồi các thơng tin cá nhân như tên, ngày tháng năm sinh,
địa chi nhà, học sinh lớp nào, trường nào thì cịn thường
xun chia sẻ (đơi khi là khá chi tiếtì nhixng hoạt động thường
ngày, từ việc bị mẹ mắng đến việc học ở trường thế nào, từ
việc ăn món gì, đi chơi đâu, mua đồ gi đến cảm giác về thời
tiết, giao thông,...
Điều khá bất ngờ là tỷ lệ nam chia sẻ ngày tháng năm sinh
Với nhóm các bạn sinh viên, tỷ lệ thông tin chia sẻ về
trường học, việc học tập, hình ảnh cá nhân, hình ảnh gia đình
bạn bè, các kế hoạch dự định cao nhất so với 2 nhóm cịn lại,
trong khi nhóm thanh niên có tỳ lệ chia sẽ các Ihỏng tin về
công việc chiếm tỷ lệ cao nhất. Điều này là khá họp lý với
tính chất học hành và cơng việc ở các nhóm tuổi.
<i>C h ư ơ n g 4.</i> I n t e r n e t v à s ự t hê h i ệ n b ả n sắc <b>2 0 3</b>
Nhiều bạn khăng dịnh là ‘'không bao giờ chia sè thông tin dó
trên mạng”, song cũng khơng ít bạn cho biết rang: “tùy tùng
(lối tượng, là bạn thân, người yêu hay gia đình thì cũng có khi
chia sẻ chứ không phải là với ai và lúc nào cũng chia sẻ” (nữ,
25 tuổi, Hà Nội). Điều đó có nghĩa là các bạn trẻ vẫn chia sẻ
ihông tin về số đo cơ thể, song phần vì ngại trả lời thật câu hỏi
này và phần khác là muốn nhấn mạnh vào tính bối cảnh cùa
việc chia sé đó (với ai, lúc nào, trong hồn cảnh
nào,...)-Nhìn chung, giới trẻ khá thoải mái và nhiệt tình trong việc
chia sẻ các thông tin trên mạng, tạo ra ưu thế về sự sôi nổi và
cập nhật nhanh chóng cùa mạng. Ngồi ra, việc chia sẻ các
thông tin ấy thế nào, mức độ chia sẻ ra sao cũng là quá trình
tạo ra những đặc điểm riêng mang tính phong cách hay bản
sắc cho mỗi cá nhân và nhóm, mỗi cá nhân sẽ có cá tính riêng
trong việc chia sè thơng tin và mỗi nhóm tuồi cũng có những
cá tính tương đổi khác nhau, chẳng hạn lứa tuổi học sinh
<b>đ ịn h tircmg lai, n h ó m th an h n iê n thì thê h iện cá tính m ộ t cách</b>
trầm lẳng hơn nhưng chững chạc hơn gắn với sự khẳng dịnh
mình qua cơng việc.
<i><b>2.3. Vai trị thể hiện của giới trẻ trên mạng</b></i>
<b>2 0 4</b> INTERNET: MẠNG LƯỚI XẢ HỘ I VA.
<b>Bảng 21: Vai trò thế hiện của giới trẻ trên mạng</b>
<i><b>Đơn vị. %</b></i>
<b>Người đưa ra ý</b>
<b>tường, khời</b>
<b>đầu thảo luận</b>
<b>Người tham gia</b>
<b>thảo luận/ đưa ý kiến</b>
<b>bình luận</b>
<b>Đọc nhiều hơn</b>
<b>là đưa ỷ kiến</b>
<b>Nam</b> <b>11,20</b> <b>32,00</b> <b>49,40</b>
<b>Nữ</b> <b>5,50</b> <b>23,80</b> <b>51,10</b>
<b>Học sinh</b> <b>12,10</b> <b>33,90</b> <b>42,30</b>
<b>Sinh viên</b> <b>6,80</b> <b>25,00</b> <b>54,40</b>
<b>Thanh niên</b> <b>2,70</b> <b>19,80</b> <b>55,30</b>
Ờ cả 3 nhóm, việc tham gia vào các trang mạng, diễn đàn
và mạng xã hội với vai trò là người đọc chiếm ưu thế, tiếp đó
là tỷ lệ tham gia đưa ý kiến bình luận và tý lệ thấp nhất là
<b>n g ư ờ i đư a ra ý tư ờ n g k h ở i đầu th ả o luận, s ố liệ u n à y k h á h ợ p</b>
<i>Ch trưng 4.</i> I n t e r n e t và sụ' thê hiện b ả n s ắc <b>205</b>
tuổi này cũng tạo dựng cho mình một phong cách hiện đại gấn
liền với sự đam mê công nghệ internet, dam mê các trang
mạng, diễn đàn và mạng xã hội, thường đi tiên phong khởi
đầu trong các cuộc thào luận. Ví như gần đây, các bạn trẻ lứa
tuổi học sinh đã khởi đầu cho những tranh luận sôi nổi về việc
phân biệt vùng, miền, phân biệt người Hà Nội với người nhà
quê... Nhóm tuổi sinh viên và thanh niên đã đi làm thường thể
hiện vai trò của họ trên mạng một cách trầm tĩnh hơn, có tính
tốn hơn, thường quan sát, nghe ngóng và thận trọng hơn
trước khi tham gia vào các diễn đàn, chính vì vậy, tỷ lệ tham
gia thảo luận và đọc các thảo luận là cao nhất ở 2 nhóm này.
Trong rất nhiều câu chuyện chia sẻ với chúng tôi, các bạn sinh