Giáo án môn Ngữ văn lớp 7 - Bài 2: Văn - Tập làm văn ca dao - dân ca Yên Bái

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Líp 7 Bµi 1. TiÕng ViÖt: RÌn luyÖn chÝnh t¶ T×m hiÓu c¸c lçi chÝnh t¶ phæ biÕn vµ c¸ch kh¾c phôc vÒ mét sè cÆp vÇn cã c¸c nguyªn ©m dÔ lÉn ë yªn b¸i (1 tiÕt). bµi 2 : v¨n - tËp lµm v¨n ca dao - d©n ca yªn b¸i (1 tiÕt) 1. Môc tiªu: Sau khi học xong bài này, học sinh đạt được : 1.1. KiÕn thøc: - Thuéc ®­îc mét sè c©u ca dao - d©n ca tiªu biÓu cña c¸c dân tộc đang lưu hành trên địa bàn Yên Bái. - Hiểu được nội dung, nghệ thuật, tính địa phương, dân téc cña mét sè c©u ca dao trªn. 1.2. KÜ n¨ng: - Biết sưu tầm và diễn xướng dân ca địa phương. - BiÕt c¸ch ph©n lo¹i theo néi dung vµ ph©n tÝch ca dao d©n ca. 1.3. Thái độ: Yêu quý, trân trọng, giữ gìn kho tàng ca dao dân ca địa phương. 2. Th«ng tin: 2. 1. Kh¸i qu¸t vÒ ca dao – d©n ca Yªn B¸i Ca dao - d©n ca lµ mét thÓ lo¹i v¨n häc d©n gian rÊt phong phú và giàu tính trữ tình. So với ca dao – dân ca đồng b»ng, ca dao - d©n ca miÒn nói nãi chung vµ Yªn B¸i nãi riêng có những đặc trưng riêng. Đặc biệt là những bài ca nghi lễ và những bài ca giao duyên. Những bài ca này đã có từ lâu đời và vẫn được lưu truyền, sử dụng thường xuyên trong các Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> hoạt động nghi lễ, tôn giáo, tín ngưỡng của các dân tộc trong c¸c lÔ héi vµ c¶ trong sinh ho¹t hµng ngµy. Kh¶o s¸t ca dao - d©n ca Yªn B¸i chóng t«i thÊy cã mét số đặc điểm sau: - VÒ thÓ th¬: Ngoµi mét sè bµi lµ thÓ th¬ lôc b¸t, cßn l¹i chñ yÕu lµ thÓ tù do, c¸c dßng th¬ dµi ng¾n kh¸c nhau nhưng đều có vần điệu nên cũng dễ nhớ và dễ thuộc. - VÒ ng«n ng÷: Lêi c¸c bµi ca dao chñ yÕu lµ phÇn lêi cña bµi h¸t giao duyªn hoÆc bµi ca nghi lÔ, t«n gi¸o, nã mang rõ dấu ấn cách cảm, cách nghĩ của người dân miền núi, dân tộc, giàu hình ảnh, mang âm hưởng của thiên nhiên miền nói, hån nhiªn, méc m¹c. - Về diễn xướng: Dân ca miền núi chủ yếu được hát theo các làn điệu then, lượn, cọi, có thể kết hợp với vũ đạo. Các hình thức diễn xướng này thường được tổ chức trong các sinh ho¹t nghi lÔ, t«n gi¸o, trong c¸c dÞp lÔ héi hoÆc trong c¸c dÞp gÆp gì lµm quen, giao duyªn cña thanh niªn nam n÷. Theo néi dung cã thÓ ph©n chia ca dao - d©n ca Yªn B¸i thµnh c¸c tiÓu lo¹i: - Ca dao - dân ca về tình yêu quê hương, đất nước (có tên địa danh, sản vật, sự vật địa phương). - Ca dao - dân ca về tình cảm con người. - Ca dao - d©n ca nghi lÔ. - Ca dao - d©n ca than th©n. - H¸t ru. - Ca dao - dân ca về lao động sản xuất. 2.2. Một số câu ca dao - dân ca về tình yêu quê hương đất nước (có tên địa danh, sản vật địa phương):. . 1. Phóc An(1) cã §¸t ¤ §å Cã suèi rãc r¸ch, bãng c« ¸o chµm (Ca dao d©n téc Cao Lan – Yªn B×nh) Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> 2. Cã tiÒn chî Ngäc, chî Ngµ HÕt tiÒn th× l¹i Th¸c Bµ, Th¸c ¤ng(2). (Ca dao d©n téc Kinh- Yªn B×nh ) 3. Th¸c Bµ ®©y xø th¸c trµn Th¸c ¤ng xu«i nhÞp v« vµn gian tru©n Hỡi ai xuôi ngược xa gần Lên đền tế lễ có phần được yên Linh Bµ truyÒn kh¾p mäi miÒn Héi xu©n mïng chÝn th¸ng giªng t×m vÒ (Ca dao d©n téc Kinh- Yªn B×nh) 4. LÉy lõng trong chèn hoang vu Gồm hai văn vũ, riêng gò Biều Vương(3) (Ca dao d©n téc Kinh -Yªn B×nh) 5. Ai lªn phè C¸t §¹i §ång(4) Hái th¨m c« Tó cã chång hay ch­a ? Cã chång n¨m ngo¸i, n¨m x­a N¨m nay chång mÊt nh­ ch­a cã chång. (Ca dao d©n téc Kinh - Yªn B×nh) 6. Ai ¨n c¬m tr¾ng canh cÇn Vượt qua đèo Gỗ vào Vần(5) mà ăn. (Ca dao d©n téc Tµy - TrÊn Yªn ) 7. Lµng VÇn cã lÞch cã lÒ Có hang núi đá, có nghề sáo nâu. (Ca dao d©n téc Tµy - TrÊn Yªn ) 8. Muốn ăn cơm trắng, nước trong Vượt qua đèo ách vào trong Mường Lò(6) Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> (Ca dao d©n téc Th¸i – Mường Lò ) 9. Mường Lò rộng mênh mông Mường lớn chứa trăm ngàn kho thóc. (Ca dao dân tộc Thái Mường Lò) 10. Ngät lÞm c©u Then(7) mïa tr¸i chÝn Lïng tïng ngµy héi Lôc Yªn ch©u(8). (Ca dao d©n téc Tµy- Lôc Yªn ) Chó thÝch: () Ca dao- dân ca địa phương: Là những sáng tác trữ tình dân gian mang tính địa phương. Tính địa phương ở đây có thể hiểu theo hai nghĩa: lưu hành, phổ biến rộng rãi ở địa phương hoặc là nói về địa phương như: có tên địa danh, tên danh nhân địa phương, nói về sản vật, di tích lịch sử, văn hoá, danh lam thắng cảnh,phong tục, tập quán, đặc điểm tình cảm, cách nghĩ cách cảm, lối tư duy, cách sử dụng hình ảnh độc đáo mang dấu ấn địa phương. (1) Phóc An: §Þa danh thuéc huyÖn Yªn B×nh (2) Chî Ngäc, Chî Ngµ, Th¸c Bµ, Th¸c ¤ng: Chî Ngäc: §Þa danh thuéc huyÖn Yªn B×nh, chî Ngäc n»m bªn s«ng Ch¶y, nay lµ lßng hå Th¸c Bµ. Chî Ngäc x­a sÇm uÊt, næi tiếng khắp vùng thượng huyện Yên Bình. Chî Ngµ: §Þa danh thuéc huyÖn §oan Hïng, Phó Thä. Chî Ngµ còng n»m bªn s«ng Ch¶y vµ næi tiÕng sÇm uÊt. Thác Bà, thác Ông: Là những thác sông Chảy, thuộc địa phận huyện Yên Bình, hai thác nµy liÒn kÒ nhau vµ rÊt hiÓm trë, hung d÷ ( xem “Sù tÝch Th¸c Bµ, th¸c ¤ng” truyÖn kÓ dân gian). Dân sông Chảy xưa có nghề đưa bè vượt thác rất nguy hiểm nhưng nghề này còng kiÕm ®­îc rÊt nhiÒu tiÒn. (3) Gß BiÒu: Cßn gäi lµ gß BÇu, ®©y lµ n¬i Vò V¨n MËt x©y thµnh luü, thµnh n»m ven sông Chảy, đối diện với nui Cao Biền. Dân gian vẫn gọi là thành nhà Bầu hoặc nhà Biều. (4) Phố Cát, Đại Đồng: Phố Cát: Phố Cát Tường thuộc trấn Đại Đồng. Có ý kiến cho rằng: Các hào kiệt bốn phương lên phố Cát Tường tìm "cô Tú" tức là tìm tướng công Vũ V¨n MËt ®ang dùng cê phß Lª chèng M¹c ë §¹i §ång. " Cã chång ch­a" cã hµm ý lµ đã có đủ quân, tướng chưa. (5) §Ìo Gç, Lµng VÇn: Thuéc huyÖn TrÊn Yªn. Lµng VÇn lµ mét thung lòng cã c¸nh đồng lúa phì nhiêu, nổi tiếng gạo trắng, nước trong, làng Vần còn là căn cứ địa, là chiến khu trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. (6) Đèo ách, Mường Lò: Đèo ách năm trên đường Yên Bái đi Nghĩa Lộ, rất cao, quanh co, lµ gianh giíi gi÷a vïng trong vµ vïng ngoµi cña huyÖn V¨n ChÊn. Qua §Ìo ¸ch vµo đến Mường Lò. Mường Lò là một thung lũng rộng tạo nên cánh đồng lúa phì nhiêu lớn Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> thø hai cña T©y B¾c( NhÊt Thanh, nh× Lß, tam Than, tø TÊc), g¹o Muêng Lß ngon næi tiÕng kh¾p vïng. (7) Then: Hát Then, một thể loại hát dân ca của người Tày. ( 8) Lôc Yªn ch©u: Ch©u Lôc Yªn, nay lµ huyÖn Lôc Yªn.. Câu hỏi đọc – hiểu: 1. Những địa danh, sự vật, sản vật được nêu trong các bài ca dao – dân ca trên đã nói lên điều gì về các vùng quê Yên Bái ? H·y t×m hiÓu cô thÓ ë tõng bµi. 2. Qua các bài ca dao- dân ca trên tác giả dân gian đã gửi gắm nh÷ng t×nh c¶m g× ? 2. Tính địa phương của ca dao - dân ca Yên Bái được thể hiện nh­ thÕ nµo qua c¸c bµi ca dao – d©n ca trªn ?. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span>