Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 55: Điệp ngữ (Tiếp theo)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Héi gi¶ng n¨m häc 2010-2011 Giới thiệu bài: Trong chương trình Ngữ văn lớp 6 các em đã được học các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hoá, hoán dụ, ẩn dụ...chúng ta đã thấy được vai trò của các biÖn ph¸p tu tõ trong viÖc viÕt v¨n. ë bµi häc ngµy h«m nay thÇy trß ta l¹i ®­¬c lµm quen với mộ biện pháp tu từ nữa đó là phép tu từ điệp ngữ. Vậy để thấy được vai trò của nã còng nh­ gióp c¸c em cã kÜ n¨ng vËn dông khi nãi vµ viÕt chóng ta cïng t×m hiÓu néi dung bµi häc ngµy h«m nay.. TiÕt 55: ®iÖp ng÷. GV: §iÖp ng÷ lµ g× vµ t¸c dông cña nã nh­ thÕ nµo ta ®i t×m hiÓu phÇn thø nhÊt:. I. §iÖp ng÷ vµ t¸c dông cña ®iÖp ng÷. 1. VÝ dô: ? C¸c em theo dâi vÝ dô ®©y lµ khæ ®Çu vµ khæ cuèi cña bµi th¬. ? Em hãy đọc lại 2 khổ thơ trên, cả lớp chú ý phát hiện những từ ngữ được lặp đi lặp lại trong 2 khổ thơ đó. - HS đọc ? Nh÷ng tõ ng÷ nµo ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i trong khæ th¬ trªn. - Tõ : Côc, nghe, v× Gv Các em đã biết Tiếng gà trưa là một bài thơ trữ tình bộc lộ cảm xúc trào dâng về t/y gia đình, quê hương , đất nước rất chân thành và tha thiết khiến người đọc rất xúc động. t/c đó được bộc lộ trong từng câu từng chữ. ? Căn cứ và mạch cảm xúc đó em hãy phân tích giá trị biểu đạt của những từ ngữ được lặp lại trong khổ thơ. Trước hết là giá trị biểu đạt của từ cục nào? HS:-Tõ côc: m« pháng, nhÊn m¹nh ©m thanh cña tiÕng gµ nh¶y æ. GV từ cục được lặp đi lặp lại trong khổ thơ có tác dụng mô phỏng rất đúng tiếng gà nhảy ổ, qua đó tác giả muốn nhấn mạnh âm thanh của tiếng gà nhảy ổ " cục...cục ta cục tác" việc nhấn mạnh âm thanh đó khiến truyện đọc như được lồng vào bức tranh có tiếng gà vang vọng trong không gian và qua đó mở ra những kỉ niệm thời thơ ấu khiến cho tâm hồn người ta thêm xao xuyến. 1 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> ? Các em theo dõi và chỉ ra giá trị biểu đạt của của việc lặp lại từ nghe? - HS: LÆp l¹i tõ nghe nh»m nhÊn m¹nh hiÖu qu¶ cña thÝnh gi¸c. GV: ViÖc lÆp l¹i tõ nghe trong ®o¹n th¬ nh»m lµm næi bËt ý diÔn t¶ ®em l¹i c¶m gi¸c tiếng gà như mở ra theo hướng từ gần đến xa. Mỗi từ nghe thể hiện một cảm xúc mỗi lúc một trào dâng của người chiến sĩ. ? Tõ "v×" ®­îc lÆp l¹i trong khæ th¬ cuèi cã t¸c dông g× -Khẳng định tinh thần chiến đấu của người chiến sĩ. GV: Từ vì được lặp lại 4 lần trong khổ thơ cuối khẳng định tinh thần chiến đấu mãnh liệt của người chiến sĩ vì tình yêu quê hương, yêu tổ quốc thiêng liêng và cao cả trong đó có tình yêu sâu sắc của người cháu đối với bà gắn với những kỉ niệm của tuổi thơ. ? C¸c em theo dâi l¹i v¨n b¶n TiÕng gµ tr­a c©u th¬ ®­îc lÆp l¹i vµ lÆp l¹i mÊy lÇn. - HS tiÕng gµ tr­a- 4 lÇn ?ViÖc lÆp l¹i nh­ vËy cã t¸c dông g×? - HS lÆp 4 lÇn vµ mçi lÇn g¾n víi mét h×nh ¶nh cña tuæi th¬. GV mçi lÇn nh¾c l¹i c©u th¬ g¾n víi mét kØ niÖm trong h×nh ¶nh cña tuæi th¬. Nã võa lµ sîi d©y kÕt nèi c¸c h×nh ¶nh võa lµ ®iÓm nhÞp cho dßng c¶m xóc cña nh©n vËt tr÷ t×nh. GV qua viÖc ph©n tÝch trªn em thÊy viÖc lÆp l¹i mét tõ ng÷ hoÆc c¶ 1 c©u trong một đoạn hay một bài thơ nhằm mục đích gì - Lµm næi bËt ý vµ g©y c¶m xóc m¹nh. GV Trong thơ ca thường hay sử dụng biện pháp lặp lại từ ngữ hoặc cả câu để làm nổi bật ý gây cảm xúc mạnh trong lòng người đọc. Vậy trong văn xuôi thì việc lặp đi lặp l¹i tõ ng÷ hay c©u cã t¸c dông g× kh«ng thÇy trß chóng ta cïng t×m hiÓu tiÕp vÝ dô 2. ? Một em đọc to ví dụ và cả lớp theo dõi - HS đọc ? Trong ®o¹n v¨n trªn cã nh÷ng tõ ng÷ nµo ®­îc lÆp l¹i - HS CT: Dưới bóng tre -Tõ: tre GV ®©y lµ ®o¹n v¨n ®­îc trÝch trong v¨n b¶n C©y tre ViÖt Nam cña ThÐp Míi. Văn bản này đã ca ngợi và khẳng định những phẩm chất đág quý của cây tre. ? Việc lặp lại ct dưới bóng tre và từ tre có tác dụng gì. 2 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> -HS Làm nổi bật sự gắn bó giữa cây tre với con người. GV CT dưới bóng tre và từ tre được lặp lại hai lần nhằm làm nổi bật sự gắn bó thân thiết của cây tre với con người. GV Qua viÖc ph©n tÝch, t×m hiÓu c¸c vÝ dô trªn ta nhËn thÊy trong khi nãi vµ viÕt người ta thường sdụng bpháp lặp lại từ ngữ hoặc cả một câu để làm nổi bật ý gây cảm xóc m¹nh gièng nh­ viÖc sö dông tõ nghe , côc, v× trong v¨n b¶n TiÕng gµ tr­a cña XQ hoặc lặp lại cụm từ dưới bóng tre , từ tre trong đoạn văn của Tmới. Việc lặp lại như vậy người ta gọi là phép điệp ngữ. ? VËy em hiÓu ®iÖp ng÷ lµ g× vµ ®n cã tdông nh­ thÕ nµo? - HS: Đn là là bpháp lặp lại từ ngữ hoặc cả một câu để làm nỏi bật ý gây cảm xúc mạnh và làm tăng tính biểu đạt cho lời văn lời thơ. GV Đó cũng chính là nd phần ghi nhớ trong SGK Một bạn đọc to rõ phần ghi nhí trªn mµn chiÕu Ghi nhí GV trªn c¬ së hiÓu thÕ nµo lµ ®n ? H·y lÊy vÝ dô vÒ ®n? HS1 -" §oµn kÕt...........thµnh c«ng" HS2 -"Mai sau3 §Êt xanh tre m·i xanh mµu tre ¬i" NDuy. ? Hãy chỉ rõ giá tri biểu đạt bằng việc lặp từ ngữ trong đoạn thơ em vừa tìm được? - §n mai sau nhÊn m¹nh vÒ thêi gian -Đtừ xanh nhấn mạnh ấn tượng về màu sắc. GV Trong VD b¹n võa t×m ®­îc lµ mét ®o¹n th¬ trong bµi Tre VN cña NDuy bằng cách sdụng ĐN tác giả đã khẳng định sức sống trường tồn của cây tre và màu xanh bÊt diÖt cña nã. GV Các em đã nhận ra được thế nào là điệp ngữ và giá trị biểu đạt của điệp ngữ trong ®o¹n v¨n ®o¹n th¬ Trong thực tế sử dụng điệp ngữ được thể hiện rất sinh động có nhiều hình thức khác nhau. Để hiểu rõ hơn điều đó chúng ta cùng tìm hiểu nội dung thứ 2. II. C¸c d¹ng ®iÖp ng÷. 1. VD VD a: ? Gọi học sinh đọc ví dụ trên màn hình và chú ý vào vị trí những từ được in nghiêng. 3 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> - HS đọc ? ChØ râ c¸ch sdông ®iÖp ng÷ trong VD? C¸c em h·y chó ý vµo vÞ trÝ c¸c tõ ®­îc lÆp l¹i trong tõng vÝ dô a?. - VD a) Các từ lặp lại đứng cách quãng nhau. GV C¸c em ph¸t hiÖn rÊt nhanh. Ta thÊy tõ v× ®­îc lÆp l¹i ë c¸c c©u th¬ 2,3,5 vµ gi÷a câu 4 => có nghĩa là các từ đó đứng cách nhau.=>Kiểu điệp ngữ như vậy người ta gọi là ®iÖp ng÷ c¸ch qu·ng. VD b: ? H·y chØ ra ®iÑp ng÷ trong vÝ dô b ? VÞ trÝ c¸c tõ ®­îc lÆp l¹i trong VD b) cã g× kh¸c VD a) -HS: §øng c¹nh nhau, nèi tiÕp nhau GV Các từ lặp lại trong ví dụ b là : Rất lâu, khăn xanh, thương em đi liền với nhau nối tiếp nhau trong một lời thơ: Anh đã tìm em rất lâu. rất lâu...=>ĐN nối tiếp GV C¸c em chó ý vµo VD b ®©y lµ ®o¹n th¬ trÝch trong bµi " göi em cã g¸i thanh niên xung phong" của nhà thơ PT Duật nói về nỗi nhớ nhung của người chiến sĩ với cô g¸i tnxp Êy ?Em hãy chỉ rõ giá trị biểu đạt trong trong việc sử dụng những từ ngữ nối tiếp trong thơ PT DuËt. - §N rÊt l©u nhÊn m¹nh sù t/c - §N kh¨n xanh nhÊn m¹nh mµu s¾c GV ĐN khăn xanh nhấn mạnh ấn tượng về màu sắc và đay chính là hình ảnh biểu tr­ng cho nh÷ng cè TNXP ? Cụm từ thương em lặp lại nối tiếp 3 lần trong lời htơ có tác dụng gì? - NhÊn m¹nh TC cña tg GV Bằng cách sdung những từ ngữ nối tiếp trong thơPTD đã khẳng định tình yêu mãnh kiệt và nỗi nhớ của mình với cô gái TNXP những từ ngữ ấy là phương tiện để cho nçi nhí ®­îc béc lé.. 4 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> VD c: ?t×m ®iÑp ng÷ trong VD c? ? C¸c tõ lÆp l¹i trong VD c) ®­îc s¾p xÕp nh­ thÕ nµo? - HS Cuối câu trước lặp lại ở đầu câu sau. GV trong VD c) vị trí các từ lặp lại được sắp xếp rất đặc biệt từ ở cuối câu trên được lặp lại ở đầu câu dưới và cứ liên tiếp như vậy. =>Điệp ngữ huyển tiếp hay điệp ng÷ vßng ? §N ë cuèi c©u 1... §N ngµn d©u .... viÖc lÆp l¹i nh­ vËy cã tdông g×? - HS: §N thÊy, ngµn d©u nhÊn m¹nh sù chó ý vµ sù xa c¸ch. GV §©y lµ 4 c©u th¬ cuèi cïng cña v¨n b¶n " Sau phót chia li" thÓ hiÖn t©m trang sÇu bi của đôi vợ chồng . Hình ảnh ngàn dâu gợi lên một không gian mênh mông vô tận của thiªn nhiªn ®­îc lÆp l¹i hai lÇn nhÊn m¹nh sù xa c¸ch lµm cho t×nh c¶m vµ sù ngãng tr«ng cña nh©n vËt tr÷ t×nh ngµy cµng nh­ v« väng. GV kh¸i qu¸t: ? Qua viÖc t×m hiÓu VD em h·y cho biÕt cã mÊy d¹ng ®iÖp ng÷ c¬ b¶n? - HS cã 3 d¹ng ®n c¬ b¶n : -. - §N c¸ch qu·ng -§N nèi tiÕp - §N chuyÓn tiÕp( §N vßng. GHI NHí GV §ã còng chÝnh lµ néi dung phÇn ghi nhí trong SGK ? Mêi mét b¹n däc phÇn ghi nhớ đã được chiếu trên màn chiếu. _HS đọc ghi nhớ. GV Tuỳ từng mục đích diễn đạt khác nhau,các tác giả lựa chọn các dạng ĐN khác nhau để làm nổi bật, nhấn mạnh nội dung cần thể hiện làm tăng thêm tính biểu cảm cho lời v¨n lêi th¬. BT nhanh GV Các em đã hiểu thế nào là ĐN và tác dụng của ĐN nắm được những dạng cơ bản cña §N sau ®©y c¶ líp chóng ta cïng lµm bµi tËp nhanh sau ®©y: ? Học sinh đọc bài tập trên màn hình 5 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> ? Nªu yªu cÇu cña bµi tËp a. T«i yªu Sai gßn.............. b. " Con bß ®ang gÆm cá. Con bß chît ngÈng ®Çu lªn. Con bß rèng ß ß" Gv gợi ý các em hãy đọc kĩ hai đoạn văn để xác định từ ngữ được lặp lại trong hai đoạn văn đó. - Hãy thử phân tích tác dụng của việc lặp lại những từ ngữ đó . Nếu từ ngữ lặp lại mang giá trị biểu đạt cho đoạn văn thì đó là điệp ngữ còn ngược lại nó không mạng lại giá trị biểu đạt nào thì không phải là đn. Cả lớp cùng suy nghĩ làm BT. ? Xđịnh từ ngữ được lặp lại trong ai đoạn văn trên. -a. CT "t«i yªu" -b. Tõ ng÷: Con bß ? Trường hợp nào là ĐN trường hợp nào không phải? - a. là Đn vì cụn từ tôi yêu lặp lại biểu đạt tc của tg đvới SG - b. ViÖc lÆp l¹i tõ ng÷ lµm cho c©u v¨n rÊt lñng cñng. GV trong đoạn văn thứ nhất được trích trong văn bản SGTY của Minh Hương. Cụn từ tôi yêu được lặp lại nhiều lần nhằm khẳng định TY mãnh liệt của TG với SG. - Trường hợp thứ hai việc lặp lại quá nhiều các từ ngữ làm co câu văn rất lủng củng, nặng nề, ý tứ không thanh thoát vì vậy đó không phải là đn mà là lỗi lặp từ ngữ. Như vậy không phải bất cứ mọi từ ngữ được lặp lại đều là ĐN mà điệp ngữ là một bpháp tu từgiúp cho câu văn thêm tính linh hoạt nhịp nhàng. việc lặp lại đó có sự chủ động của người nói và viết nó khác hẳn với lỗi lặp từ ngữ mà nguyên nhân là do người đó vốn từ ng÷ Ýt ái. V× vËy c¸c em khi nãi hoÆc viÕt ph¶i hÕt søc l­u ý tr¸nh m¾c ph¶i lçi mµ b¹n HS đã mắc phải. đặc biệt khi viết văn ? Qua bµi häc h«m nay chóng ta ph¶i ghi nhí nh÷mg néi dung nµo -nd1 -nd2 ? Gọi học sinh đọc to hai phần GN trên màn hình GV để củng cố nd bài học thầy trò cùng làm các bài tập trong SGK. 6 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> III. LuyÖn tËp BT1: ? HS đọc bt? ? Nªu yc bt a) Điệp từ nhằm nhấn mạnh dân tộc ta phải được tự do, xứng đáng được độc lập tự do b)§N §i cÊy: nhÊn m¹nh c«ng viÖc lµm cña nhµ n«ng §t Tr«ng: NhÊn m¹nh sù vÊt v¶ cùc nhäc cña nhµ n«ng. BT2 ? HS đọc bt2? ? Nªu yc bt - Xa nhau: DN c¸ch qu·ng -GiÊc m¬: DN nèi tiÕp.. BT3 ? HS đọc bt2? ? Nªu yc bt. 7 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>