Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết: 17: Sông núi nước Nam - ( Nam quốc sơn hà) - Lí Thường Kiệt - Phò giá về kinh - ( Tụng giá hoàn kinh sư ) - Trần Quang Khải

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trường THCS Cầu Khởi. Tieát: 17 Ngaøy daïy : 14/ 09/ 2011. Giáo án Ngữ văn. SÔNG NÚI NƯỚC NAM ( Nam quốc sơn hà) - Lí Thường Kiệt. PHOØ GIAÙ VEÀ KINH ( Tụng giá hoàn kinh sư ) - Trần Quang Khải I. MUÏC TIEÂU 1. Kiến thức - Những kiến thức bước đầu về thơ trung đại. - Sơ giản về tác giả Trần Quang Khải. - Đặc điểm về thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, thể thơ ngũ ngô tứ tuyệt Đường luật. - Chủ quyền về lãnh thổ đất nước và ý chí bảo vệ chủ quyền đó trước kẻ thù xâm lược. - Khí phách hào hùng và khát vọng thái bính thịnh trị của dân tộc ở thời đại nhà Trần. 2. Kó naêng - Nhận biết thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật . - Đọc – hiểu và phân tích thơ Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, thơ ngũ ngôn tứ tuyệt chữ Hán qua bản dịch Tiếng Việt . 3. Thái độ - Giaùo duïc tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc, tinh thần yêu nước, ý chí quyết tam6bao3 vệ đất nước. II. CHUAÅN BÒ Giaùo vieân : Baûng phuï, một số bài thơ thuộc thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt, thất ngôn tứ tuyệt. Học sinh : Bài soạn, sách vở . III. PHÖÔNG PHAÙP Đọc diễn cảm, gợi mở, tái tạo . So sánh đối chiếu, giảng bình, nên vấn đề, hợp tác nhĩm . IV. TIEÁN TRÌNH 1. Ổn định tổ chức : Kieåm tra só soá hoïc sinh 2. Kieåm tra baøi cuõ : 1. Đọc thuộc lòng bài ca dao 1,2 . Đọc thuồc bài ca dao 1, 2 ( 4 đ ) Bài 1 “ Giới thiệu” về chú tôi như thế Bài 1 “ giới thiệu” chú tôi là người hay nào? Hai dòng đầu có ý nghĩa gì? Bài nhiều thứ: nghiện rượu, nghiện chè, lại này châm biếm hạng người nào trong nghiện cả ngủ trưa ! Không những thế, mà chú còn là người rất “ “giàu mơ ước” mà xaõ hoäi? (10ñ) Giaùo vieân Nguyeãn Thò Phuïng Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Trường THCS Cầu Khởi. Giáo án Ngữ văn. 2. Đọc thuộc lòng bài 3,4 Trong baøi 4 chaân dung “ caäu cai” được miêu tả như thế nào? em có nhận xeùt gì veà ngheä thuaät chaâm bieám cuûa baøi naøy? ( 10 ñieåm ). toàn là mơ ước không phải đi làm, để ngủ cho đã mắt! (2đ) Hai dòng đầu có ý nghĩa: Vừa để bắt vần, vừa để bắt vần cho việc giới thiệu nhân vật (1đ) Đưa ra hình ảnh đối lập để châm biếm : Cô yếm đào >< chú tôi (1đ) Bài ca dao châm biếm hạng người sa đà, nghiện ngập và lười biếng trong xã hoäi( 2 đ ) Đọc thuộc bài ca dao 3, 4 ( 4 đ ) Baøi ca dao mieâu taû chaân dung caäu cai: ( 4đ) - Đầu đội nón dấu lông gà. chứng tỏ cậu cai là lính và đồng thời bộc lộ quyền lực cuûa caäu. - Ngón tay đeo nhẫn. Chứng tỏ tính cáh phoâ tröông, trai lô cuûa caäu cai - Aùo ngắn, quần dài thuê mượn. nói về quyền lực và thân phận cậu cai thật thảm hại. Cái vẻ bề ngoài của cậu cai thực chất là khoe khoang cố làm dáng để lừa bịp.  Bức phiếm hoạ thể hiện thái độ mỉa mai khinh gheùt pha chuùt thöông haïi cuûa người dân đối với cậu cai Ngheä thuaät chaâm bieám: ( 2 đ ) - Cách xưng hô vừa như để lấy lòng cậu cai,vừa như để châm chọc. - Caùch ñònh nghóa veà caäu cai - Nghệ thuật phóng đại. 3. Giảng bài mới : Giới thiệu bài : Bài thơ : Sông núi nước Nam và Phò giá về kinh là hai bài thơ ra đời trong giai đoạn lịch sử dân tộc đã thoát khỏi ách đô hộ ngàn năm của phong kiến phương Bắc, đang trên đường vừa bảo vệ vừa củng cố, xây dựng một quốc gia tự chủ rất mực hào hùng, đặc biệt là trong trường hợp có ngoại xâm. Hai bài thơ có chủ đề mang tinh Giaùo vieân Nguyeãn Thò Phuïng Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trường THCS Cầu Khởi. Giáo án Ngữ văn. thần chung đó của thời đại đã được viết bằng chữ Hán. Là người Việt Nam có ít nhiều học vấn, không thể không biết đến hai bài thơ này. Hoạt động của thầy - trò. Noäi dung baøi daïy. A. Sông núi nước Nam * Hoạt động 1: Đọc bài văn và tìm hiểu I. Đọc và tìm hiểu chú thích : phaàn chuù thích Hướng dẫn đọc: Đọc theo nhịp 2/2/3 1. Đọc nhấn mạnh ở những tiếng cuối câu có cùng vaàn: thö, hö, cö Gioïng: chaäm chaéc, huøng hoàn, ñanh theùp và hứng khởi Giáo viên đọc mẫu Gọi học sinh đọc Nhận xét- uốn nắn- sửa chữa Học sinh đọc phần chú thích giải nghĩa 2. Chuù thích : caùc yeáu toá Haùn Vieät Học sinh đọc chú thích dấu * Giaùo vieân toùm taét chuù thích: - Thơ trung đại Việt Nam được viết bằng chữ Hán và chữ Nôm có nhiều thể: thơ Đường luật, song thất, lục bát... Đường luật là luật thơ có từ Đời Đường ở Trung quốc. - Thơ thất ngôn tứ ù tuyeät Đường luật: một thể thơ Đường luật quy định mỗi bài có bốn câu, mỗi câu có bảy tiếng, có niêm luật chặt chẽ. Cho hoïc sinh xem tranh SGK a. Taùc giaû:  Taùc giaû cuûa vaên baûn laø ai? Lý thường Kiệt  Theo truyền thuyết, tác hẩm ra đời gắn liền với tên tuổi của Lý Thường Kiệt và trận chiến chống quân Tống xâm lược ở phòng tuyến sông Như Nguyệt. Saùch giaùo khoa chöa roõ taùc giaû laø ai. b. Taùc phaåm:  Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Tại Thể thơ: thất ngôn tứ tuyệt sao em bieát?  Bài thơ gồm 4 câu, mỗi câu 7 chữ c. Giảng từ khó : SGK Giaùo vieân Nguyeãn Thò Phuïng Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Trường THCS Cầu Khởi. Giáo án Ngữ văn. Học sinh đọc phần giải nghĩa từ khó: vua Nam, sách trời  Trong bài thơ từ nào được nhắc lại nhiều laàn?  Nam, quoác, sôn, haø.  Tìm từ Hán Việt có yếu tố đó?  Nam Vieät,sôn thuyû,haø giang Học sinh lần lượt dịch nghĩa từng câu thơ * Hoạt động 2: Đọc - tìm hiểu văn bản II. Đọc- hiểu văn bản : Sông núi nước Nam được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta .  Như vậy ở nước ta còn có những bản tuyên ngôn độc lập nào nữa?  Đại cáo Bình Ngô, Tuyên ngôn độc lập cuûa Baùc Hoà. Nội dung Tuyên ngôn Độc lập trong bài thơ này là gì? Gồm những ý nào? ( chuyển yù ) Học sinh đọc 2 câu thơ đầu 1. Hai câu đầu  Trong hai câu thơ đầu tiên có những chữ naøo quan troïng laøm noåi baät yù cuûa hai caâu đó? Vì sao?  Nam, quốc, Nam đế cư Nam quốc: nước Nam Đế: vua thể hiện ý thức độc lập bình ñaúng Cư: ở Nam đế cư: Vua nước Nam phải xử lí mọi công việc của nước Nam. Thiên thư: sách trời.  Hai câu thơ đó thể hiện điều gì? - Lời khaúng ñònh chuû quyeàn về lãnh  Khaúng ñònh chuû quyeàn nước Nam là của thổ của đất nước: người Nam là của người Nam. Điều đó đã + Nước Nam là của người Nam. được sách trời định sẵn, rõ ràng + Địa phận, lãnh thổ Nước Nam được phân định rõ trong “ thiên thư”. Học sinh đọc hai câu thơ cuối 2. Hai caâu cuoái  Em haõy noùi baèng vaên xuoâi yù cuûa hai caâu Giaùo vieân Nguyeãn Thò Phuïng Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Trường THCS Cầu Khởi. Giáo án Ngữ văn. thô treân?  Cớ sao mà lũ giặc lại dám làm điều trái ngược, là đến đây xâm phạm thì chúng bây nhaát ñònh seõ thaát baïi.  Em coù nhaän xeùt gì veà gioïng ñieäu cuûa hai câu thơ đó?  Lời thơ chắc nịch dứt khoát theo mạch hết sức tự nhiên Giọng điệu thách thức quả quyết như là lời cảnh cáo đanh thép  Hai caâu thô cuoái khaúng ñònh ñieàu gì?  Qua đó ta thấy được ý chí quyết tâm chiến thắng để giữ vững nền độc lập chủ quyền của đất Nam Việt.. - Thể hiện thái độ rõ ràng, quyết liệt coi kẻ xâm lược là nghịch lỗ - Chỉ rõ: bọn giặc sẽ thất bại thảm hại trước sức mạnh của dân tộc.  Ý chí quyết tâm bảo vệ Tổ quốc,  Nội dung Tuyên ngôn Độc lập trong bài bảo vệ độc lập dân tộc. naøy laø gì?  Khẳng định chủ quyền nước Nam là của người Nam Việt. Kẻ thù không được xâm phaïm.  Vậy thế nào là Tuyên ngôn Độc lập?  Là lời tuyên bố về chủ quyền đất nước và khẳng định không một thế lực nào xâm phaïm. Thaûo luaän nhoùm 3 phuùt  Đã nói đến thơ thì phải có biểu ý và biểu caûm. Em coù nhaän xeùt gì veà caùch bieåu yù vaø bieåu caûm cuûa baøi thô?  Trực tiếp biểu đạt ý tưởng bảo vệ và quyết tâm chống giặc ngoại xâm Gián tiếp khắc hoạ tâm hồn của người dân Nam yêu nước.  Neâu ñaëc ñieåm chung veà noäi dung vaø ngheä thuaät cuûa baøi thô? Giaùo vieân Nguyeãn Thò Phuïng Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Trường THCS Cầu Khởi. Giáo án Ngữ văn.  Nội dung: Khẳng định chủ quyền về lãnh thổ đất nước và nêu cao ý chí quyết tâm bảo vệ đất nước.. 3. Nghệ thuật: - Sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt ngắn gọn, súc tích. - Dồn nén cảm xúc trong hình thức thiên về nghị luận, trình bày ý kiến. - Lựa chọn ngôn ngữ góp phần thể hiện giọng thơ giõng dạc, hùng hồn  Nêu ý nghĩa văn bản ?  Bài thơ thể hiện niềm tin vào sức mạnh đanh thép chính nghĩa của dân tộc ta. * Ghi nhớ: SGK/65 Học sinh đọc ghi nhớ SGK III. Luyeän taäp * Hoạt động 3: Luyện tập 2. Đọc thuộc lòng bài thơ Cho học sinh đọc thuộc lòng bài thơ B. Phoø giaù veà kinh * Hoạt động 4: Đọc bài văn và tìm hiểu I. Đọc và tìm hiểu chú thích : 1. Đọc phaàn chuù thích Hướng dẫn đọc: đọc nhịp 2/3 với giọng haøo huøng ñanh theùp. Giáo viên đọc mẫu Học sinh đọc văn bản Nhận xét uốn nắn sửa chữa Học sinh đọc chú thích giải nghĩa các yếu toá Haùn Vieät 2. Chuù thích Học sinh đọc chú thích dấu sao a. Taùc giaû:  Tác giả của văn bản là ai? Giới thiệu sơ Traàn quang Khaûi ( 1241 – 1294 lược về tác giả. ) SGK/66  Văn bản ra đời trong hoàn cảnh nào? b. Taùc phaåm: Thuoäc theå thô gì? Taïi so em bieát? -Dưới thời Trần, nhân dân ta đã viết nên những trang sử vẻ vang, thượng tướng Thái sư Chiêu Minh đại vương Trần Quang Khải là người có công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược - Hoàn cảnh ra đời: Lùc ông đi đón Thái Thượng Hoàng Trần Thánh Tông và Vua - Hoàn cảnh ra đời: Sau chiến Traàn Nhaân Toâng veà Thaêng Long sau chieán thắng Chương Dương, Hàm Tử tác giả Giaùo vieân Nguyeãn Thò Phuïng Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Trường THCS Cầu Khởi. Giáo án Ngữ văn. thắng Chương Dương Hàm Tử đón vua về kinh. - Đây cũng là một trong số những bài thơ tỏ rõ ý chí của văn học trung đại, người viết trực tiếp biểu lộ tư tưởng, tình cảm qua tác phẩm. - Thể thơ: Ngũ ngôn tứ tuyệt ( Bài thơ - Thể thơ: ngũ ngôn tứ tuyệt goàm bốn, mỗi câu thơ. Mỗi câu có năm tiếng, cò niêm luật chặt chẽ ) ) Giải nghĩa từ: Chương Dương, Hàm Tử. c. Giải nghĩa từ: SGK * Hoạt động 5: Đọc - tìm hiểu văn bản II. Đọc- hiểu văn bản Học sinh đọc thầm hai câu đầu 1. Hai câu đầu  Em có nhận xét gì về trật tự các địa danh chieán thaéng maø taùc giaû nhaéc laïi? Coù theå giaûi thích vì sao?  Trong thực tế trận Hàm Tử xảy ra trước, traän Chöông Döông xaûy ra sau. Nhöng nhaø thơ lại mở đầu bằng trận Chương Dương vì nhö oâng ñang soáng trong taâm traïng haân hoan mừng chiến thắng từ hiện tại nhắc về quá khứ.  Trong nguyên tác chữ Hán đoạt và cầm Hồ được đặt trước địa danh Chương Dương, Caàm Hoà ñieàu naøy coù yù nghóa gì?  Trận Chương Dương thu được nhiều vũ khí, Trận Hàm Tử bắt được nhiều tù binh  Noäi dung theå hieän trong hai caâu thô naøy - Tái hiện hào hiện hào khí chiến laø gì? thắng của dân tộc ở thời Trần qua sự kiện lịch sử chống giặc Mông – Nguyên xâm lược: Chiến thắng Hàm Cho hoïc sinh xem tranh SGK Tử, Chương Dương.  Tranh veõ caûnh gì? Theá traän cuûa ta ra sao?  Veõ caûnh chieán thaéng Chöông Döông, Hàm Tử của quân ta. Thế lực của ta tấn công áp đảo hơn hẳn. Học sinh đọc hai câu thơ cuối 2. Hai caâu thô cuoái  Tác giả muốn gửi gắm ý tưởng gì, suy Phương châm giữ nước vững bền: Dốc hết sức lực, giữ vững hoà bình, nghó gì qua hai caâu thô treân? Giaùo vieân Nguyeãn Thò Phuïng Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Trường THCS Cầu Khởi. Giáo án Ngữ văn.  Tác giả bày tỏ lời động viên xây dựng bảo vệ đất nước. đất nước và niềm tin vào sự bền vững muôn đời của đất nước.  Đọc qua bài thơ em thấy người viết có  Thể hiện khát vọng về một đất taâm traïng gì? nước thái bình thịnh trị, sự sáng suốt  Vui mừng, phấn chấn của vị tướng cầm quân lo việc lớn..  Em coù nhaän xeùt gì veà caùch bieåu yù vaø bieåu caûm cuûa baøi thô?  Dồn nén cảm xúc vào trong ý tưởng, bài thơ đã thể hiện hào khí chiến thắng và khát vọng thái bình thịnh trị của dân tộc thời đại nhà Trần Nghệ thuật bài thơ có gì đăc sắc? 3. Nghệ thuật: - Sử dụng thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt cô động, hàm súc. - Có nhịp thơ phù hợp với việc tái hiện lại những chiếc thắng dồn dập của nhân dân ta - Sử dụng hính thức diễn đạt cố đúc, dồn nén cảm xúc vào bên trong ý tưởng. - Có giọng điệu sảng khoái, hân hoan, tự hào. Thaûo luaän nhoùm ( 3 phuùt )  Caùch bieåu yù vaø bieåu caûm Phoø giaù veà kinh và Sông núi nước Nam có gì giống nhau?  Gioáng nhau: - Ý tưởng được diễn đạt rõ ràng - Cảm xúc được bộc lộ kín đáo qua ý tưởng  Noäi dung cuûa hai baøi thô coù gì gioáng Keát luaän chung: nhau? - Caùch noùi roõ raøng, caûm xuùc boäc  Baûn lónh khí phaùch cuûa daân toäc lộ kín đá - Bày tỏ khát vọng xây dựng phát triển - Khí phaùch haøo huøng cuûa daân toäc cuộc sống trong hoà bìnhvới niềm tin đất - Bày tỏ khát vọng xây dựng cuộc nước muôn đời bền vững sống trong hoà bình với niềm tin đất nước muôn đời bền vững. * Ghi nhớ: SGK/68. Học sinh đọc ghi nhớ Giaùo vieân Nguyeãn Thò Phuïng Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Trường THCS Cầu Khởi. Giáo án Ngữ văn. * Hoạt động 3: Luyện tập Học sinh đọc bài tập 1 Neâu yeâu caàu cuûa baøi taäp Thaûo luaän nhoùm ( 4 phuùt ). III. Luyeän taäp Theo em, cách nói giản dị cô đúc cuûa baøi thô naøy coù taùc duïng doàn neùn caûm xuùc beân trong vieäc theå hieän haøo khí chieán thaéng vaø khaùt voïng thaùi bình của dân tộc ta thời đại nhà Trần.. 4. Cuûng coá vaø luyeän taäp - Bài thơ “ Sông núi nước Nam” được coi là bản gì? Nó khẳng định chân lí ra sao? Bản Tuyên ngôn độc lập. Khẳng định chuû quyeàn nước Nam là của người Nam là của người Nam. Điều đó đã được sách trời định sẵn, rõ ràng - Haõy nhaän xeùt veà gioïng ñieäu cuûa baøi thô? Giọng thơ dõng dạc, đanh thép - Hai câu đầu của bài thơ “ Phò giá về kinh” nói lên điều gì? Nội dung mà tác giả muốn nói lên ở hai câu cuối là gì? + Phương châm giữ nước vững bền: Dốc hết sức lực, giữ vững hoà bình, bảo vệ đất nước. + Lời động viên xây dựng phát triển đất nước trong hoà bình và niềm tin vào sự bền vững muôn đời của đất nước. 5. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : Hoïc thuoäc loøng hai baøi thô Nắm vững nội dung nghệ thuật của hai văn bản Nhớ 8 yếu tố Hán Việt trong mỗi bài Trính bày suy nghĩ về ý nghĩa thời sự của hai câu thơ “ Thái bình tu trí lực – Vạn cổ thử giang san” trong cuộc sống hom nay. Đọc phần đọc thêm Chuẩn bị : Đọc – tìm hiểu văn bản : Bài ca Côn Sơn và Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra Đọc kĩ văn bản – tìm hiểu tác giả, tác phẩm, giá trị nội dung nghệ thuaät cuûa hai vaên baûn V. RUÙT KINH NGHIEÄM : Noäi dung ................................................................................................................... ................................................................................................................................... Phöông phaùp ............................................................................................................. ................................................................................................................................... Tổ chức...................................................................................................................... Giaùo vieân Nguyeãn Thò Phuïng Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span>