Giáo án môn Ngữ văn khối 7 - Tiết 53: Tiếng gà trưa

<span class='text_page_counter'>(1)</span>So¹n: Gi¶ng:. TiÕt 53.. TiÕng gµ tr­a. - Xu©n Quúnh -. I - Mục tiêu cần đạt: Gióp hs: - Cảm nhận được vẻ đẹp trong sáng, đằm thắm của những kỉ niệm về tuổi thơ và t×nh c¶m bµ ch¸u ®c thÓ hiÖn trong bµi th¬. - ThÊy ®c nghÖ thuËt thÓ hiÖn t×nh c¶m, c¶m xóc cña t¸c gi¶ qua nghÖ thuËt th¬ n¨m ch÷ biÕn c¸ch theo xóc c¶m, c¸ch dïng ®iÖp ng÷ vµ sö dông m¹ch th¬ tõ hiÖn t¹i vÒ qu¸ khø råi trë l¹i hiÖn t¹i. - GD hs tr©n träng kØ niÖm tuæi th¬. II- Phương tiện thực hiện: - GV: SGK,SGV,TLTK, - HS: SGK, so¹n bµi, häc bµi cò. III- C¸ch thøc tiÕn hµnh: - Phân tích, bình giảng, vấn đáp. IV- TiÕn tr×nh tiÕt d¹y: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò. - Tr×nh bµy hiÓu biÕt cuae em vÒ c¸ch lµm bµi v¨n bc vÒ tpvh? 3. Bµi míi: Hoạt động 1: Giới thiệu bài.. Kho¶ng nöa cuèi nh÷ng n¨m 60, thÕ kû 20, chó bÐ TrÇn §¨ng Khoa ( b©y giê lµ nhà thơ Trần Đăng Khoa ) từ góc sân nhà chú ở làng Điền Trì, Hải Dương, đã xúc động vì nghe tiếng gà “ bốn bề bát ngát “ TiÕng gµ TiÕng gµ Giôc qu¶ na Më m¾t Trßn xoe Giôc hµng tre §©m m¨ng Nhän ho¾t ... ” Th× còng kho¶ng thêi gian Êy, nhµ th¬ n÷ trÎ Xu©n Quúnh còng thÊy n«n nao v× tiÕng gµ gi÷a ngä trong bµi “ TiÕng gµ tr­a ”. I/ Đọc và tìm hiểu chú thích 1.Đọc Chú ý cách đọc: - Nhịp :1/2/2, 3/2, 2/3; Nhấn mạnh điệp câu điệp ngữ: Tiếng gà trưa ở đầu các đoạn 2, 3, 4, 7. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> - Giọng đọc : Vui, hồ hởi, phân biệt lời mắng yêu của bà với lời kể, tả trữ tình của nhà thơ trong vai anh bộ đội đang nhớ nhà, nhớ bà, nhớ quê. ? Em biết gì về nhà thơ Xuân Quỳnh? GV bổ sung: - Xu©n Quúnh cã gư¬ng mÆt hÕt søc trÎ trung, đôn hậu. Chị sớm mồ côi mẹ, cha thường đi v¾ng xa nhµ nªn suèt những năm th¸ng tuæi th¬ chÞ sèng bªn ngưêi bµ cña mình. - Xu©n Quúnh tõng lµ diÔn viªn móa, lµ biªn tËp viªn cña b¸o Văn NghÖ, Nhµ xuÊt b¶n T¸c phÈm míi. - Xu©n Quúnh ®ưîc chó ý bëi mét hån th¬ trÎ trung, s«i næi thiÕt tha m¹nh b¹o giµu nữ tÝnh. Năm 1963 Xu©n Quúnh xuÊt hiÖn lÇn ®Çu tiªn với tập thơ “Chồi biếc” và sau đó trở thành cây bút nữ nổi tiếng. Các tập thơ chị đã in: “Hoa dọc chiÕn hµo”, “Giã Lµo c¸t tr¾ng”, “Tù h¸t”, “S©n ga chiÒu em ®i” … - Xu©n Quúnh cïng víi chång cña mình lµ nhµ viết kịch Lưu Quang Vũ qua đời trong một tai n¹n giao th«ng th¶m khèc năm 1988.. 2. Chó thÝch: a. Tác giả: - Nguyễn Thị Xuân Quỳnh ( 1942 – 1988 ), quê ở làng La Khê, tỉnh Hà Tây. - Là nhà thơ nữ xuất sắc trong nền thơ ca hiện đại Việt Nam. - Đề tài : viết về những tình cảm gần gũi, bình dị trong đời sống gia đình và cuộc sống thường ngày. - Năm 2001, Xuân Quỳnh được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.. b. Văn bản: - Được viết trong thời kì đầu cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ. - In lần đầu trong tập thơ “ Hoa dọc chiến hào “. ? Em biết gì về hoàn cảnh ra đời của văn bản? Giai ®o¹n nh÷ng n¨m ®Çu KCCM: - Th¬ Xu©n Quúnh vµ c¸c s¸ng t¸c kh¸c hưíng vào chủ đề bao trùm của nền văn hoá lúc ấy là lòng yêu nước, là sự cổ vũ tinh thần chiến đấu cña nh©n d©n ta. - Nhưng trong bµi th¬ nµy còng như nhiÒu t¸c phÈm kh¸c cña m×nh Xu©n Quúnh khai th¸c c¶m xóc tõ nh÷ng ®iÒu gÇn gòi b×nh dị, tõ nh÷ng kỉ niệm của chính mình để từ đó góp vào t/c chung của thời đại. c.Giải thích từ khó: ? Em hiểu từ “ lang mặt’’ như thế nào? - Lang mặt : da mặt có những đốm trắng loang lổ do bệnh lang ben ( bệnh ngoài da, do một thứ nấm gây ra ). Trong dân gian xưa lưu truyền quan niệm cho rằng nhìn gà đẻ sẽ bị lang mặt. ? Giải nghĩa từ “ sương muối ”? - Sương muối : sương đông thành những hạt băng trắng xóa phủ trên mặt đất và cây cỏ, trông như muối, chỉ xuất hiện khi thời tiết rất lạnh, có Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> hại đối với cây cối và loài vật. ? “ Chéo go “ và “ trúc bâu” chỉ những loại vải như thế nào? - Chéo go : vải dày, trên mặt vải có những đường dệt chéo song song với nhau theo bề ngang khổ vải. - Trúc bâu : vải trắng dày dệt bằng sợi bông thông thường. ? Em hiểu nghĩa các từ ngữ gà mái mơ, chắt chiu, gà toi là gì? - Gà mái mơ : gà mái lông màu hóa mơ, vàng nhạt xen lốm đốm trắng. - Chắt chiu : dành dụm từng chút và kiên trì. - Gà toi : gà dây, chết vì các bệnh, các II.Tìm hiểu văn bản dịch khác nhau. 1. Kiểu văn bản và phương thức biểu đạt - Thể loại: ? Em có nhận xét gì về hình thức của các câu thơ?( Về số tiếng trong câu, về cách gieo vần) - Các câu thơ 5 tiếng xen kẽ các câu thơ 3 tiếng. - Vần được gieo ở cuối câu nhưng không cố định và rất ít vần. ? Vậy theo em, bài thơ này được viết theo thể thơ - Thơ trữ tình hiện đại( tương gì ? đối tự do trên nòng cốt thể thơ ? Em đã từng học bài thơ nào cũng có thể năm chữ) thơ năm chữ? Đêm nay Bác không ngủ của Minh Huệ. GV mở rộng phân biệt thơ ngũ ngôn trong thơ ca VN có 2 loại chính: Ngũ ngôn tứ tuyệt - Bắt nguồn từ thơ Trung Quốc - Hạn định về số câu, số chữ trong bài. 4 câu / bài, 5 tiếng / câu. Ngũ ngôn - Bắt nguồn từ thể hát dặm Nghệ Tĩnh và vè dân gian. - Không hạn định về số câu, số chữ ? VB có sự kết hợp của những PTBĐ nào? Theo em, PTBĐ nào là chính? - PTBĐ: Biểu cảm+ Miêu tả+ Tự sự ? Văn bản có thể chia mấy phần, chia như 2. Bố cục: 3 phần thế nào và nội dung của từng phần? Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> * Từ đầu đến Nghe gọi về tuổi thơ -> tiếng gà trưa thức dậy tình cảm làng quê. * Tiếp đến Đi qua nghe sột ? Em có nhận xét gì về bố cục này của văn soạt. bản? -> những kỉ niệm tuổi thơ được Bố cục tự nhiên, hợp lí, phù hợp với mạch tiếng gà khơi dậy. cảm xúc. ? Qua phần đọc, em nhận thấy cảm xỳc của nhà * Đoạn còn lại. -> những suy nghĩ từ tiếng gà th¬ ®ưîc kh¬i gîi như thế nào? - M¹ch c¶m xóc: TiÕng gµ xa nh¶y æ  håi trưa. tưởng quá khứ  quay lại hiện tại  nghĩ về tương lai. ( Sự hợp lí của mach cx: nghe tiếng gà, nhí vÒ kØ niÖm, trở vÒ thùc t¹i, suy t­ vÒ tiÕng gµ) ? Theo em, nội dung nào được phản ảnh chân thực và xúc động nhất? Nội dung nói về những kỉ niệm thân thương tuổi thơ gắn liền với tiếng gà 3. Phân tích trưa. ? Quan sát bức tranh minh họa SGK, em nhận thấy trong đó có những hình ảnh nào? Bức tranh vẽ hình ảnh người bà, con gà và quả trứng. ? Nhận xét về ý nghĩa của bức tranh minh họa văn bản Tiếng gà trưa? Các hình ảnh này đã làm sống lại những kỉ niệm tuổi thơ thân thương của tác giả. ? Cảm hứng của tác giả trong bài thơ được khơi gợi từ sự việc gì? ? Em có nhận xét gì về đề tài này của tác giả? * Nhan đề: lặp lại 4 lần, ở đầu ? Cụm từ “ Tiếng gà trưa” được nhắc đi nhắc lại mấy lần trong văn bản? Việc lặp đi các khổ thơ. Mỗi lần nhắc lại,câu thơ lại gợi ra 1 hình ảnh lặp lại cụm từ này có tác dụng gì? trong kỉ niệm tuổi thơ, nó vừa như sợi dây liên kết các hình ảnh ấy, lại vừa như điểm nhịp cho dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình. a. Tiếng gà trưa thức dậy tình cảm làng quê ? Tiếng gà trưa vọng vào tâm trí tác giả trong thời điểm và hoàn cảnh nào? - Thời điểm : buổi trưa , bên xóm nhỏ. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> - Hoàn cảnh : trên đường hành quân. ? Cụm từ “ trên đường hành quân xa ‘ gợi cho em hiểu như thế nào ? - Gợi một cuộc hành quân xa xôi, vất vả, nhiều gian nan , khó khăn. GV: Bài thơ được viết năm 1968, thời kì kháng chiến chống đế quốc Mĩ. Đây là thời điểm có ý nghĩa hết sức lớn lao tác động trực tiếp lên mạch nguồn cảm xúc của bài thơ. Thời điểm ấy, lớp lớp thanh niên phải từ giã những gì thân thuộc nhất của tuổi thơ, của mái ấm gia đình, của quê hương để ra trận. Chỉ có những ai đã từng trải qua hoàn cảnh ấy mới hiểu vì sao nhà thơ XQ lại chọn xuất phát điểm cho cảm xúc của mình là âm thanh quen thuộc của tiếng gà trưa. ? Tại sao trong vô vàn âm thanh của làng quê, tâm trí nhà thơ lại bị ám ảnh bởi tiếng gà trưa? Tiếng gà trưa là âm thanh quen thuộc của làng quê. Tiếng gà gợi ra một không gian yên bình, thân thuộc.tiếng gà trưa ở đây lại là tiếng gà nhảy ổ để có những quả trứng hồng – là niềm vui cho người nông dân cần cù, chịu khó, sớm khuya tần tảo. Tiếng gà là âm thanh dự báo điều tốt lành. Nó là âm thanh đồng vọng của gia đình, của xóm làng quê hương. Vì thế, nó đã trở thành hành trang của người lính trẻ, dễ gợi ra những kỉ nệm khó quên của con người. ? Trên đường hành quân vất vả ấy, tiếng gà Nghe xao động nắng trưa trưa đã̃ gợi những cảm giác mới lạ với Nghe bàn chân đỡ mỏi người chiến sĩ. Điều đó được thể hiện qua Nghe gọi về tuổi thơ. những câu thơ nào? ? Em có nhận xét gì về nhịp thơ của những câu trên? Nhịp 1/2/2, nhanh, mạnh, dồn dập ? Nhịp thơ ấy diễn tả điều gì? Diễn tả niềm xôn xao, xúc động dâng tràn khi bất ngờ gặp lại âm thanh quen thuộc: - Nghệ thuật: tiếng gà trưa. + Điệp từ “ nghe ”( 3 lần) ? Biện pháp nghệ thuật nào đã được sử dụng trong những câu thơ trên? ? Cách sử dụng từ nghe ở đây có gì đặc Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> biệt? Mỗi lần động từ nghe được lập lại, trường lan tỏa của âm thanh tiếng gà mỗi lúc một rõ nét. Nhưng đó không phải là sự mở ra theo chiều rộng không gian mà mà là sự mở rộng theo chiều sâu của cảm xúc. Đầu tiên là sự thay đổi của ngoại cảnh( Nghe xao động nắng trưa), sau đó là sự xâm lấn vào cảm giác( Nghe bàn chân đỡ mỏi), và cuối cùng là sự thấm sâu vào tâm hồn( nghe gọi về tuổi thơ). Lối dùng ẩn dụ chuyển đổi cảm giác ( lấy thính giác “nghe” thay cho cảm giác “ thấy” đem lại ấn tượng như tiếng gà ngưng lại, làm xao động cả không gian và cũng làm xao động cả lòng người. Qua đó, người đọc có thể thấy được nghe ở đây không chỉ bằng thính giác mà nghe bằng cảm giác, bằng hồi ức, bằng tâm tưởng) ? Vậy theo em, điệp từ nghe và ẩn dụ chuyển đổi cảm giác có tác dụng như thế nào trong khổ thơ trên?. ? Tại sao âm thanh tiếng gà trưa lại có thể gợi cảm giac đó cho con người? Vì: + Buổi trưa yên tĩnh, tiếng gà khua động không gian. + Tiếng gà làm xao động, làm dịu bớt cái nắng trưa gay gắt, xua tan những mệt mỏi trên chặng đường hành quân dài của người chiến sĩ. + Đánh thức những kỉ niệm xa xưa, đưa người chiến sĩ sống lại những năm tháng hồn nhiên, tươi đẹp nhất của đời người. ? Phải là người như thế nào mới có được những cảm xúc như vậy?. + ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.. => Diễn tả tinh tế những diễn biến cảm xúc trong tâm hồn người chiến sĩ. Tiếng gà trưa – biểu tượng của làng quê đã gắń bó thân thiết, khơi gợi biết bao cảm xúc chân thành tươi vui trong tâm trí nhà thơ.. → Con người nhạy cảm, có tình làng quê thắm thiết, sâu nặng.. 4. Cñng cè: - Hs đọc ghi nhớ sgk. - C¶m nhËn cña em vÒ tc¶m, cx cña tgi¶ ®c biÓu hiÖn trong bµi th¬? 5. Hướng dẫn về nhà. - Häc sinh vÒ nhµ häc bµi, lµm bµi tËp phÇn luyÖn tËp trong SGK.. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> - Tình yêu nước của nhà thơ trong bài thơ này được thể hiện như thế nào? Cách thể hiện đó giống với nhà văn, nhà thơ nào mà con đã học. Em hãy nêu những cảm nhận của mình về lòng yêu nước của nhà thơ. - ChuÈn bÞ dµn ý cho tiÕt tr¶ bµi KT V¨n, TV. ............................................................................................. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>