Chuyên đề Chủ nghĩa xã hội khoa học: Phần 2

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Một số vấn đề về thời đại ngày nay </b>

Ngày nay, việc kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại,
sức mạnh trong nước với sức mạnh quốc tế là một trong những bài
học kinh nghiệm lớn của cách mạng nước ta, mà Đảng ta bao giờ
cũng hết sức chú trọng. Và chỉ có thể có một quan điểm tồn diện,
sâu sắc về thế giới ngày nay về thời đại chúng ta đang sống dựa trên
một nhận thức khoa học về thời đại mới có cơ sở, điều kiện để hình
thành cương lĩnh, đường lối, chiến lược, sách lược đúng đắn nhằm
phát triển kinh tế - xã hội chính trị, văn hóa của đất nước trong sự vận
động đi lên của xã hội loài người.

V.I. Lê nin đã từng lưu ý chúng ta về sự cần thiết phải có nhận
thức đầy đủ về thời đại nhất định. Người nhấn mạnh "Đối với một
Đảng cách mạng việc nhận thức đúng đắn về thời đại mới có ý nghĩa
quyết định tới việc xác định đường lối chiến lược của cách mạng"1

.
Lê nin cịn nói: "Chỉ có trên cơ sở hiểu đúng thời đại, chúng ta
mới có thể định ra đúng đắn sách lược của chúng ta, và chỉ có dựa
trên cơ sở hiểu biết những đặc điểm cơ bản của một thời đại, chúng ta
mới có thể tính đến những đặc điểm chi tiết của nước này hay nước
nọ"2.

"Sự nhận thức sai lệch về thời đại chắc chắn đưa lại những tổn
thất cho sự nghiệp cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân lao
động, cho sự nghiệp giải phóng của các dân tộc và sự nghiệp giải
phóng con người"3

.

1<i>_{V.I. Lênin toàn tập, Nxb Tiến Bộ - M. Tập 26, tr. 174.}</i>
2<i>_{V.I. Lênin toàn tập, Nxb TiÕn Bé - M. 1980, TËp 26, tr. 17.}</i>
3

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b>i. quan niệm về thời đại. </b>

<b>1. Khái niệm về thời đại: </b>

ở mỗi môn khoa học, mỗi phương diện công tác khác nhau, tùy
theo đối tượng nghiên cứu của mình mà người ta có thể gọi tên hoặc
nghiên cứu thời đại theo những cách riêng, ví dụ :

- Người nghiên cứu lịch sử và khảo cổ thì căn cứ vào các sự kiện
lịch sử hoặc các hiện vật, các công cụ sản xuất người ta có thể gọi tên
các giai đoạn phát triển trong lịch sử như: Thời đại đồ đá, thời đại đồ
đồng, thời đại đồ sắt, thời đại phát triển của khoa học kỹ thuật và
công nghệ; hoặc thời cổ đại, thời trung đại, thời cận đại, thời hiện
đại,... Thời đại văn minh nông nghiệp, văn minh công nghiệp, văn
minh tin học, trí tuệ...

- Người nghiên cứu văn học, nghệ thuật có thể gọi tên các giai
đoạn đã qua trong lịch sử văn học như: văn học cổ, văn học cận đại,
văn học hiện đại...

- Người làm cơng tác chính trị thì căn cứ vào sự thay đổi phương
hướng và nhịp điệu tiến lên của xã hội lồi người, có thể gọi tên các
thời đại là: Thời đại cộng sản nguyên thủy, thời đại phong kiến, thời
đại tư bản và thời đại ngày nay.

Tuy nhiên cũng có lúc tên gọi và khái niệm về thời đại chỉ được
sử dụng trong một phạm vi nhỏ và thời gian nhất định như: Thời đại
tên lửa, thời đại sau Việt Nam (khi Việt Nam đánh thắng Mỹ); thời
đại Hồ Chí Minh quang vinh.

Các nhà lý luận cũng đã từng nêu lên nhiều định nghĩa khác nhau
về thời đại.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

cũng có mà nhỏ cũng có, riêng cho các nước tiên tiến cũng có mà
riêng cho các nước chậm tiến cũng có. Lẫn tránh những vấn đề cụ thể
ấy bằng cách dùng những câu nói chung chung về "thời đại"... là lạm
dụng khái niệm thời đại"1

.

- Theo đồng chí J - va - nốp (Liên xơ cũ) thì "Thời đại lịch sử như
là một thời kỳ xác định mới về chất của lịch sử thế giới, được biểu thị
bởi những xu thế ổn định của sự phát triển xã hội bắt nguồn từ sự tác
động tương hổ của những hình thái kinh tế - xã hội đang tồn tại, bởi
những đặc điểm chung, những quy luật chung và những mâu thuẫn
chung của tiến trình lịch sử".

Dựa trên căn cứ lý luận đó "Đề cương bài giảng môn Chủ nghĩa
xã hội khoa học dùng trong nhà trường đại học và Cao đẳng" từ năm
1991 - 1992 của Nxb Giáo dục định nghĩa rằng: Thời đại theo nghĩa
chung là một thời kỳ nhất định tương đối dài trong lịch sử phát triển
của xã hội loài người, được đánh dấu bằng bước ngoặt căn bản trong
sự phát triển của nó và được đặc trưng bằng những xu hướng phát
triển tương đối ổn định.

Kế thừa những quan điểm đó chúng ta có thể nêu lên khái niệm về
thời đại như sau:

<i>Thời đại là một khái niệm khoa học dùng để phân kỳ lịch sử xã </i>
<i>hội, phân biệt những nấc thang phát triển của xã hội loài người. </i>

<b>2. Cở sở khoa học để phân chia lịch sử xã hội loài người thành </b>
<b>các thời đại: </b>

Con người đã làm nên lịch sử và tổ chức nên đời sống xã hội của
mình. Đó là một q trình phát triển hết sức phong phú, sinh động,
lâu dài, quanh co, phức tạp đó từ mông muội, dã man tới văn minh,
hiện đại như ngày nay.

Lịch sử hình thành và phát triển của xã hội loài người được phân

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

chia thành những giai đoạn, thời kỳ khác nhau; không thể chủ quan,
tùy tiện theo ý muốn của con người mà là dựa trên những dấu hiệu
những đặc điểm bản chất của nó, nghĩa là phải dựa trên những tiêu
chuẩn khách quan, khoa học.

Thời đại cũng là một sự thật khách quan không thể quy định một
cách tùy tiện, bởi vì khi nói đến thời đại bao giờ cũng có những sự
kiện đánh dấu bước phát triển của lịch sử, và những yếu tố đảm bảo
cho sự phát triển đó.

Mỗi thời đại được phân biệt bởi những vấn đề vô cùng phức tạp và

nhiều vẻ, do đó cần phải chỉ ra trong đó cái căn bản, chính yếu có ý
nghĩa xác định khuynh hướng thống trị, sự phát triển của loài người
trong giai đoạn đó.

Từ nửa sau thế kỷ XIX trở đi, khi chủ nghĩa Mác ra đời, xã hội
học thực sự là một khoa học, các khoa học xã hội - nhân văn được
hình thành thì những tiêu chuẩn khách quan, khoa học để xác định
thời đại và phân biệt thời đại này với thời đại khác mới được phát hiện
và khẳng định. Lê nin cho rằng, mặc dù ranh giới giữa các thời đại là
có điều kiện, có tính tương đối, nhưng dù sao chúng cũng vẫn tồn tại
và cần phải có căn cứ khoa học để xác định thời đại này không giống
thời đại khác ở chỗ nào.

Dưới góc độ của mơn chủ nghĩa xã hội khoa học, có 2 căn cứ (2
cơ sở) để phân chia lịch sử xã hội loài người thành các thời đại:

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

nhân tố có ý nghĩa quyết định thắng lợi cuối cùng của thời đại này đối
với thời đại khác khi đề cập đến vấn đề này Mác nói: Cái cối xay chạy
bằng tay sinh ra xã hội có lãnh chúa phong kiến, cái cối xay chạy
bằng hơi nước sinh ra xã hội có nhà tư bản cơng nghiệp.

Căn cứ vào hình thái kinh tế - xã hội tức là căn cứ vào phương
thức sản xuất xã hội vì đó là cơ sở hạ tầng của một thời kỳ dài trong
sự phát triển của lịch sử.

Cở sở khách quan này đã được C. Mác và ăng ghen trình bày
sáng tỏ trong học thuyết về hình thái kinh tế - xã hội. ăng ghen viết:
"Trong mỗi thời đại lịch sử, phương thức chủ yếu của sản xuất kinh tế
và trao đổi cùng với cơ cấu xã hội do phương thức đó quyết định, đã
cấu thành cơ sở cho lịch sử chính trị của thời đại và lịch sử của sự

phát triển trí tuệ của thời đại, cái cơ sở mà chỉ có xuất phát từ đó mới
cắt nghĩa được lịch sử"1

.

Lý luận hình thái kinh tế - xã hội của chủ nghĩa Mác - Lê nin là
cơ sở khoa học bao quát nhất để xem xét thời đại: gồm cả lực lượng
sản xuất và quan hệ sản xuất, cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng
tức là toàn bộ các yếu tố cấu thành nội dung của thời đại từ kinh tế,
chính trị, xã hội đến văn hóa, khoa học kỹ thuật...

Như vậy, loài người đã tuần tự trải qua 5 hình thái kinh tế - xã hội
và tương ứng với nó là 5 thời đại trong lịch sử - hay nói đúng hơn là 5
hình thái kinh tế - xã hội mở ra 5 thời đại:

- Hình thái kinh tế - xã hội Cộng sản nguyên thủy mở ra cho nhân
loại thời đại đầu tiên đó là thời đại Cộng sản nguyên thủy.

- Hình thái kinh tế - xã hội cộng sản nguyên thủy tan rã - hình
thái kinh tế - xã hội chiếm hữu nô lệ ra đời mở ra thời đại chiếm hữu
nô lệ.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

- Hình thái kinh tế - xã hội chiếm hữu nô lệ tan rã, thời đại chiếm
hữu nô lệ kết thúc hình thái kinh tế - xã hội phong kiến ra đời mở ra
thời đại phong kiến.

- Hình thái kinh tế - xã hội phong kiến bi thủ tiêu - thời đại phong
kiến chấm dứt hình thái kinh tế - xã hội tư bản chủ nghĩa ra đời mở ra

thời đại phát triển của chủ nghĩa tư bản.

- Hình thái kinh tế - xã hội tư bản sớm hay muộn rồi cũng sẽ bị
xóa bỏ - kéo theo là thời đại tư bản cũng sẽ chấm dứt, hình thái kinh
tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa ra đời - mở ra thời đại mới - đó là thời
đại ngày nay.

Tương ứng với một hình thái kinh tế - xã hội là một thời đại của
nó.

Tuy vậy, trong cùng một thời đại, nhất là khi mới mở đầu thời đại
không nhất thiết tất cả các dân tộc đều có chung một hình thái kinh tế
- xã hội mới. Lịch sử đã chứng minh rằng sự phát triển của các quốc
gia trong cộng đồng thế giới không bao giờ diễn ra đồng đều. Do vậy
cũng chưa bao giờ có sự thay thế đồng loạt hình thái kinh tế - xã hội
này bằng hình thái kinh tế - xã hội khác cao hơn ở tất cả mọi nước.

Với ý nghĩa đó, trong cùng thời đại thường bao gồm cả sự thiết
lập, hình thành hình thái kinh tế - xã hội mới và sự tồn tại ở mức độ
nào đó của các hình thái kinh tế - xã hội cũ. Các hình thái kinh tế - xã
hội ấy cùng tồn tại bên nhau và đấu tranh với nhau. Cuối cùng hình
thái kinh tế - xã hội mới, tiêu biểu cho xu hướng phát triển của lịch
sử, sẽ chiến thắng, đó là quy luật tất yếu.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

đổi phương hướng và nhịp điệu tiến lên của xã hội loài người. Cịn
hình thái kinh tế - xã hội là nội dung cấu thành thời đại là loại hình có
tính chất lịch sử của xã hội, dựa trên một phương thức sản xuất nhất
định và thể hiện ra như một bậc thang phát triển của tiến bộ nhân loại.
Do đó chỉ căn cứ vào sự thay thế của các hình thái kinh tế xã hội để
phân chia lịch sử xã hội loài người thành các thời đại là chưa đủ nên

cần phải có một căn cứ quan trọng thứ hai:

- Thứ hai: là phải căn cứ vào sự xuất hiện của một giai cấp đứng ở
vị trí trung tâm. Chỉ khi nào có một giai cấp mới vươn lên ở vị trí
trung tâm, giữ vai trò tiên phong quyết định sự phát triển của xã hội
thì mới mở ra một thời đại mới. Nghĩa là phải đứng trên quan điểm
giai cấp để xem xét các vấn đề của thời đại. Bởi lẽ rằng trong mỗi giai
đoạn đều mang những đặc điểm riêng về kinh tế - xã hội trong quá
trình phát triển của lịch sử và mỗi thời đại lịch sử trong xã hội có
phân chia giai cấp đều có một giai cấp đứng ở vị trí trung tâm, như Lê
nin nêu rõ: "... Chúng ta có thể biết và đã biết giai cấp nào đứng ở
trung tâm của thời đại này hay thời đại khác và quyết định nội dung
căn bản, phương hướng phát triển chính thời đại ấy, những đặc điểm
chủ yếu của bối cảnh lịch sử của thời đại ấy"1

chỉ có trên cơ sở đó
chúng ta mới có thể nhận rõ tính chất của thời đại giúp cho các Đảng
Cộng sản và công nhân xác định phương hướng đấu tranh cách mạng,
đề ra chiến lược sách lược đấu tranh đúng đắn. Lê nin cịn nói: "Trước
hết chỉ có xem xét những đặc điểm chủ yếu của những thời đại khác
nhau (chứ không phải là những giai đoạn lịch sử cá biệt ở mỗi nước)
thì chúng ta mới có thể định ra đúng đắn sách lược của chúng ta; và
chỉ có hiểu biết những đặc điểm căn bản của một thời đại chúng ta
mới có thể tính đến những đặc điểm chi tiết của nước này hay nước
nọ"2

.

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

Vậy giai cấp trung tâm là giai cấp như thế nào? Có người cho rằng
giai cấp trung tâm là giai cấp số đông hoặc giai cấp nghèo khổ. Nhận
thức như vậy là sai bởi có khi số đơng và nghèo khổ chưa hẳn là trung
tâm, chưa hẳn quyết định được chiều hướng phát triển của lịch sử. Do
đó nhận thức đúng đắn về giai cấp trung tâm phải là giai cấp đại diện
cho phương thức sản xuất mới, cho lực lượng sản xuất tiên tiến, cho
xu hướng đi lên của lịch sử.

Như Lê nin đã từng chỉ rõ: "Chúng ta không thể biết những phong
trào lịch sử cá biệt của một thời đại nào đó sẽ phát triển nhanh chóng
đến mức nào và sẽ đạt kết quả như thế nào. Nhưng chúng ta có thể
biết và chúng ta biết giai cấp nào đứng ở trung tâm của thời đại này
hay thời đại khác và xác định nội dung căn bản, phương hướng phát
triển của chính thời đại ấy những đặc điểm chủ yếu của bối cảnh lịch
sử của thời đại ấy v.v..."1

.

Các giai cấp đã từng là giai cấp trung tâm trong lịch sử:

Xã hội cộng sản nguyên thủy chưa có giai cấp nên chưa có một
giai cấp nào là trung tâm - tất cả mọi người đều có quyền lực như
nhau (theo nghĩa tương đối). Khi xã hội có phân chia giai cấp, mới có
giai cấp trung tâm cụ thể là những giai cấp sau:

- Giai cấp chủ nô là giai cấp trung tâm trong xà hội chiếm hữu nô
lệ.

- Giai cấp địa chủ phong kiến là giai cấp trung tâm trong xã hội
phong kiến.

- Giai cấp tư sản là giai cấp trung tâm trong xà hội tư bản.

- Giai cấp công nhân là giai cấp trung t©m trong x· héi - x· héi
chđ nghÜa.

Vì thế Mác - Ăng ghen xác định thời đại tư bản chủ nghĩa là thời
đại của giai cấp tư sản. Bởi lúc đó giai cấp tư sản đại diện cho sức sản

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

xuất tiên tiến, là giai cấp đang lên, giai cấp cách mạng đóng vai trị
trung tâm của lịch sử đã lãnh đạo các cuộc cách mạng tư sản điển
hình là cách mạng tư sản Anh (1640) sau đó là cách mạng tư sản Pháp
1789 đã phá bỏ trật tự phong kiến chuyên chế trung cổ, mở đường cho
sức sản xuất phát triển và thiết lập trật tự mới tư bản chủ nghĩa mở ra
thời đại mới. Thời đại quá độ từ chủ nghĩa phong kiến (chuyên chế)
tài chủ nghĩa tư bản (tự do cạnh tranh).

Lê nin cũng đã khẳng định rằng: "Giai cấp tư sản là giai cấp chủ
yếu, là giai cấp duy nhất có thể có một sức mạnh áp đảo đấu tranh
chống lại những thiết chế phong kiến và chuyên chế".

Như vậy, sự xác lập thể chế chính trị và quyền lực nhà nước của
giai cấp tư sản bằng các cuộc cách mạng tư sản do giai cấp tư sản tiến
hành nhắm xóa bỏ chế độ phong kiến lỗi thời mở ra sự hình thành
phát triển của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa. Nó đánh dấu
một bước tiến căn bản của lịch sử thế giới cận đại.

Nhưng giai cấp tư sản chỉ đóng vai trị tiến bộ, tích cực ở giai

đoạn đầu khi nó chống phong kiến và phát triển sức sản xuất của tư
bản chủ nghĩa. Khi trở thành giai cấp thống trị và càng ngồi ở vị trí
thống trị giai cấp tư sản đã áp bức, bóc lột giai cấp vô sản và quần
chúng lao động trong và ngồi nước - khơng cịn là giai cấp cách
mạng nữa. Từ cuối thế kỷ XIX những quan hệ sản xuất tư bản chủ
nghĩa ngày càng tỏ ra chật hẹp trước sự phát triển của lực lượng sản
xuất mang tính xã hội hóa cao do chủ nghĩa tư bản tạo ra.

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

nghĩa cộng sản. Đó là điều đã được Mác - Ăng ghen phát hiện và
khẳng định trong "Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản": "Sự phát triển
của đại công nghiệp đã phá rập dưới chân của giai cấp tư sản, chính
ngay cái nền tảng trên đó giai cấp tư sản đã xây dựng lên chế độ sản
xuất và chiếm hữu của nó... sự sụp đổ của giai cấp tư sản và thắng lợi
của giai cấp vô sản đều là tất yếu như nhau"1

.

Căn cứ lý luận đó đã được thực tiễn chứng minh bằng sự thắng lợi
của cuộc Cách mạng XHCN Tháng Mười Nga năm 1917. Cách mạng
đó đã mở ra một thời đại mới cho nhân loại là thời đại của sự quá độ
từ chủ nghĩa tư bản tới CNXH. Với thắng lợi của Cách mạng Tháng
Mười và ý nghĩa quốc tế của nó V.I. Lê nin chỉ ra một thời đại mới đã
mở ra cho lịch sử. Người khẳng định: "Chúng ta có quyền tự hào và
quả thật chúng ta tự hào là đã có cái hân hạnh được bắt đầu việc xây
dựng nhà nước Xơ - viết và do đó mở đầu một thời đại mới trong lịch
sử thế giới, thời đại thống trị của một giai cấp mới, giai cấp bị áp bức
trong tất cả các nước tư bản và ở khắp nơi đều đang tiến tới một cuộc
đời mới, tới chỗ chiến thắng giai cấp tư sản, tới chỗ thành lập chun
chính vơ sản, tới chỗ giải phóng khỏi ách tư bản khỏi những cuộc
chiến tranh đế quốc chủ nghĩa"1

.

Cần phải thấy rằng quá trình vận động và phát triển của thời đại là
quá trình biện chứng: trong khuôn khổ của từng quốc gia cũng như
trên phạm vi toàn thế giới. Sự ra đời và phát triển của một hình thái
kinh tế - xã hội mới không đâu diễn ra một cách trơn tru, bằng phẳng.
Trong quá trình đó nó ln gặp phải sự phản kháng nhiều khi rất gay
gắt từ phía các lực lượng đã suy tàn. Trên con đường đi tới sự diệt
vong, ở những lúc và những nơi nhất định, các chế độ và các lực
lượng đã lỗi thời cũng có thể tạm thời lấy lại được sức sống. Sự phát
triển của chủ nghĩa tư bản và CNXH trong thời gian qua đã chứng
minh hùng hồn cho nhận định đó. Song sự phát triển của lịch sử dù có

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

phức tạp như thế nào chăng nữa cũng không thể làm đảo ngược lơgíc
phát triển khách quan của thời đại. Sự phức tạp phong phú và đa dạng
ấy chỉ giúp chúng ta có một tri thức đầy đủ, sâu sắc hơn về tính lịch
sử phức tạp của quá trình hiện thực hóa lơgíc phát triển khách quan
của thời đại.

Song cần phải lưu ý rằng: Ngoài thời đại chung của nhân loại, mỗi
dân tộc đều có một thời đại riêng của mình. Nhưng có những thời đại
của dân tộc này vừa có ý nghĩa mở ra thời đại mới cho dân tộc đó vừa
mở ra thời đại mới cho nhân loại như thời đại tư bản chủ nghĩa ở nước
Anh sau cách mạng tư sản Anh 1640. Thời đại quá độ lên CNXH, chủ
nghĩa cộng sản ở Liên xô sau Cách mạng XHCN Tháng Mười Nga
1917. Bởi lẽ nó tác động khơng chỉ ở một nước mà tác động đến nhiều
nước theo cùng một chiều hướng phát triển. Tuy nhiên có những thời

đại của dân tộc khác chỉ mở ra thời đại cho dân tộc đó mà khơng mở
ra thời đại chung cho nhân loại như cuộc cách mạng tư sản Hà Lan
diễn ra 1560 là cuộc cách mạng tư sản đầu tiên trong lịch sử nhưng nó
khơng lơi kéo được các nước khác đi vào con đường phát triển tư bản
chủ nghĩa.

<b>II. thêi Đại Ngày NAY. </b>

<b>1. Khỏi nim v thời đại ngày nay:</b> (Thời đại ngày nay là thời
đại gì?).

<i>Thời đại ngày nay (thời đại chúng ta đang sống) là thời đại quá </i>
<i>độ từ chủ nghĩa tư bản lên CNXH và chủ nghĩa cộng sản trên phạm vi </i>
<i>toàn thế giới được đánh dấu bằng cuộc Cách mạng XHCN Tháng </i>
<i>Mười Nga năm 1917. </i>

Lê nin nói: "Cách mạng Tháng Mười Nga đã mở đầu một thời đại
mới trong lịch sử thế giới"1.

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

Tại Hội nghị đại biểu các Đảng Cộng sản và công nhân trong
những năm 1957, 1960 cũng đã xác định: Thời đại chúng ta là sự quá
độ từ chủ nghĩa tư bản lên CNXH, mở đầu bằng Cách mạng XHCN
Tháng Mười vĩ đại ở nước Nga.

Sau thất bại của công xã Pari (1871) được Mác đánh giá là "một
cuộc tấn cơng trời" thì 46 năm sau đó Cách mạng Tháng Mười đã nổ
ra và giành thắng lợi, xác nhận điều dự báo của Mác: Cách mạng có
thể thất bại nhưng cách mạng sẽ không bao giờ bị tiêu diệt.

Mặc dù những kẻ thù của CNXH đã phun ra những lời lẽ rằng
"Cách mạng Tháng Mười là một sự lầm lạc lịch sử" "là quái thai" "là
cuộc cách mạng bị đẻ non".v.v... Sự xuyên tạc ấy bộc lộ sự phản bội,
thái độ thù địch đối với CNXH, chủ nghĩa cộng sản - lý tưởng và mục
tiêu cao quý của thời đại. Còn sự thật, Cách mạng Tháng Mười Nga
năm 1917 là sự kiện chủ yếu nhất trong thế kỷ XX đã làm thay đổi
căn bản tiến trình phát triển của tồn bộ xã hội lồi người. Đó là cuộc
cách mạng do giai cấp công nhân và nhân dân lao động Nga tiến hành
dưới sự lãnh đạo của chính Đảng cách mạng của giai cấp công nhân -
là Đảng Mác xít kiểu mới do Lê nin sáng lập.

Cách mạng Tháng Mười nổ ra là kết quả tất yếu từ sự chín muồi
các nhân tố kinh tế, chính trị, xã hội của nước Nga với những mâu
thuẫn của nó hồi đầu thế kỷ. Những mâu thuẫn đó là:

- Mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản với giai cấp vơ sản và lao động,
giữa quyền lực chính trị phản động nằm trong tay giai cấp tư sản với
phong trào đấu tranh chống áp bức, bóc lột để giải phóng giai cấp và
giải phóng xã hội của giai cấp vô sản và quần chúng cách mạng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

- Mâu thuẫn giữa chế độ áp bức và bóc lột của tư bản đế quốc Nga
hồng với các dân tộc bị áp bức, bóc lột ở nước Nga.

Xung đột và đối kháng giai cấp quyết liệt đã đẩy cuộc đấu tranh
giai cấp ở Nga tới tính chất đấu tranh chính trị giữa cách mạng và
phản cách mạng. Mặt khác chiến tranh đế quốc đã đẩy nước Nga vào
một cuộc khủng hoảng sâu sắc và làm chín muồi thêm tình thế cách
mạng. Lê nin và những người cộng sản Nga đã lãnh đạo cuộc Cách
mạng Tháng Mười Nga thành công đưa giai cấp công nhân và nhân

dân lao động ra khỏi tình trạng nơ lệ trở thành những người chủ xã
hội mới trong đó giai cấp cơng nhân là lực lượng trung tâm, lực lượng
lãnh đạo của toàn xã hội. Đảng Cộng sản đã trở thành Đảng cầm
quyền. Chính quyền xơ viết là một nhà nước kiểu mới mang bản chất
giai cấp công nhân, nền dân chủ XHCN xuất hiện.

Cách mạng Tháng Mười đã mở ra một bước ngoặt vĩ đại trong sự
phát triển của lịch sử nhân loại; mở đầu kỷ nguyên mới trong lịch sử
toàn thế giới - kỷ nguyên cách mạng XHCN gắn liền với cách mạng
giải phóng dân tộc. Nó có ý nghĩa phổ biến, ảnh hưởng hết sức to lớn
và sâu sắc đối với lịch sử thế giới hiện đại. Vì thế khi đánh giá ý
nghĩa lịch sử thế giới của Cách mạng Tháng Mười, Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã viết: "Cách mạng Tháng Mười đã mở ra con đường giải
phóng cho các dân tộc và cả loài người, mở đầu một thời đại mới
trong lịch sử, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên CNXH trên toàn
thế giới. Hay đồng chí Lê Duẩn cũng đã viết: "Cách mạng Tháng
Mười sở dĩ mở ra được một thời đại mới, một kỷ nguyên mới trên quy
mơ tồn thế giới chính là vì nó có ý nghĩa quốc tế cực kỳ to lớn, tạo ra
một bước ngoặt thay đổi phương hướng cũng như nhịp điệu tiến lên
của lịch sử loài người"1.

<b>2. Các giai đoạn phát triển chủ yếu của thời đại ngày nay: </b>

(Từ Cách mạng Tháng Mười năm 1917 cho đến nay).

1

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

Nhận thức quá trình phát triển và phân kỳ thời đại để xác định

xem chúng ta đang ở giai đoạn nào của thời đại với yêu cầu và nhiệm
vụ gì là một địi hỏi có tính khách quan. Tuy nhiên, có thể có nhiều
cách phân chia khác nhau tùy theo ý đồ và nhận thức của mỗi người.
Nhưng cách có tính chất phổ biến nhất là chia thành 4 giai đoạn chính
sau đây:

<i>Giai đoạn I </i>: Từ Cách mạng XHCN Tháng Mười Nga 1917 đến

kết thúc đại chiến thế giới lần thứ hai năm 1945.

Đây là giai đoạn đột phá thắng lợi của cách mạng vô sản ở nước
Nga, một nước tư bản phát triển trung bình, khai sinh ra chế độ mới -
chế độ XHCN. Đó là chế độ xã hội do nhân dân lao động làm chủ,
xóa bỏ tình trạng người bóc lột người, đánh bại sự bao vây can thiệp
của chủ nghĩa đế quốc, mở đường cho phong trào giải phóng dân tộc
phát triển mạnh mẽ - đồng thời cứu loài người ra khỏi thảm họa của
chủ nghĩa phát - xít.

- Giai đoạn II : Từ sau 1945 đến đầu những năm 70.

Đây là giai đoạn mở rộng và phát triển CNXH từ một nước ra
nhiều nước dẫn tới sự hình thành hệ thống XHCN trên thế giới. Giai
đoạn này còn đánh dấu sự phát triển mạnh mẽ của phong trào công
nhân thế giới. Bên cạnh đó phong trào giải phóng dân tộc giành được
những thắng lợi to lớn, quan trọng với hằng trăm nước đã giành được
độc lập dân tộc. Hệ thống thuộc địa kiểu cũ của chủ nghĩa tư bản bị
sụp đổ. Tuy nhiên ở cuối giai đoạn này cũng đã bắt đầu xuất hiện
những bất đồng giữa các nước XHCN giữa các Đảng Cộng sản và
công nhân trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế.

<i>- Giai đoạn III </i>: Từ cuối những năm 70 đến 1991 (đầu thập kỷ
90).

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

CNXH hiện thực bị suy yếu, kinh tế sa sút, chính trị rối ren, xã hội
phức tạp. Những sai lầm khủng hoảng bên trong đó kết hợp với sự tiến
công của chủ nghĩa đế quốc cụ thể là của âm mưu diễn biến hịa bình
đã làm cho CNXH ở Liên Xô và Đông âu sụp đổ vào năm 1991.

<i>- Giai đoạn IV : Giai đoạn hiện nay (từ 1991 đến nay). </i>

Đây là giai đoạn CNXH phải tự nhận thức lại mình để phát triển.
Sự sụp đổ của CNXH ở Liên Xô và Đông âu làm cho nhiều Đảng
Cộng sản và công nhân bị tan rã, ảnh hưởng của CNXH bị giảm sút
nghiêm trọng. CNXH hiện thực đang đứng trước những thử thách và
khó khăn chưa từng thấy. Chủ nghĩa tư bản hiện đại lợi dụng tình hình
đó để ra sức tiến công CNXH và chủ nghĩa Mác - Lê nin bằng nhiều
thủ đoạn thâm độc hịng xóa sạch các nước XHCN cịn lại, nhằm xác
lập sự thống trị tuyệt đối của chủ nghĩa tư bản trên phạm vi toàn thế
giới, thực hiện giấc mộng bá chủ hoàn cầu của Mỹ.

Do vậy CNXH khơng cịn cách nào khác là phải tự nhận thức lại
mình để hồi phục. Nhiều Đảng Cộng sản đang tự tổ chức lại và phục
hồi những ảnh hưởng tích cực của mình trong xã hội. Nhưng cịn phải
có thời gian cần thiết bước đi phù hợp và thời cơ quý giá để giành lại
cái đã mất.

<b>3. Nội dung chủ yếu của thời đại ngày nay. </b>

Loài người đã trải qua nhiều thời đại khác nhau, mỗi thời đại đều
có những nội dung cụ thể của nó tương ứng với những hình thức của

thời đại.

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

ch©n chÝnh"1.

Căn cứ vào luận điểm trên của Lê nin, Hội nghị quốc tế các Đảng
Cộng sản và công nhân vào những năm 1957, 1960 cũng khẳng định:
"Thời đại chúng ta mà nội dung chủ yếu là sự quá độ từ chủ nghĩa tư
bản lên CNXH mở đầu bằng cuộc Cách mạng XHCN Tháng Mười vĩ
đại"2

.

Dựa vào quan điểm của Lê nin, của Hội nghị quốc tế các Đảng
Cộng sản và công nhân và sự phát triển phong phú của thực tiễn cách
mạng thể giới, một lần nữa chúng ta khẳng định nội dung cơ bản của
thời đại ngày nay là: <i>Sự quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên CNXH trên </i>
<i>phạm vi toàn thế giới; là thời đại đấu tranh cho hịa bình, độc lập </i>
<i>dân tộc, dân chủ và CNXH - gắn liền với cuộc cách mạng khoa học và </i>
<i>công nghệ hiện đại tạo ra những tiền đề vật chất - kỹ thuật ngày càng </i>
<i>đầy đủ cho việc chuyển lên CNXH. Đó cũng chính là bản chất của </i>
<i>thời đại ngày nay. </i>

Như vậy, trong nội dung của thời đại cần chú ý những điểm sau
đây:

<i><b>a) Thời đại ngày nay là thời đại đang diễn ra sự quá độ từ chủ </b></i>
<i><b>nghĩa tư bản lên CNXH trên phạm vi toàn thế giới: </b></i>Quan niệm về
tính quá độ và tính cách mạng của thời đại chúng ta, có tác dụng nhất
định đối với tư duy lý luận cũng như hoạt động thực tiễn chính trị đối
với những người cộng sản. Quan niệm về thời đại quá độ như vậy đã

bao hàm việc thừa nhận sự tồn tại đan xen giữa các quốc gia tư bản
chủ nghĩa và quốc gia XHCN có giá trị định hướng cho nhận thức và
xử lý mối quan hệ giữa hai loại quốc gia có chế độ chính trị xã hội
khác nhau.

1<i>_{V.I.Lê nin toàn tập, Nxb Tiến Bộ. M. tập 38, tr. 364. (Hoặc Lê nin toàn tập, tập 29 - ST.}</i>

<i>H. 1968, tr. 343). </i>

2<i>_{Văn kiện các Hội nghị đại biểu các Đảng cộng sản và công nhân 11 - 1957, tháng 6 -}</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

Khẳng định tính quá độ của thời đại là quá độ từ chủ nghĩa tư bản
lên CNXH trong bối cảnh CNXH hiện thực đang trong tình trạng
khủng hoảng, thoái trào quả là điều khơng đơn giản. Có người hoài
nghi về thời đại, hoài nghi về nội dung của nó, cho rằng nội dung đó
cần được thay đổi.v.v... Để khẳng định quá độ tới CNXH vẫn là một
nội dung, tính chất căn bản của thời đại ngày nay, vẫn là xu hướng
phát triển không thể đảo ngược của lịch sử, chúng ta cần phải luận
chứng một cách trung thực, khách quan trên quan điểm lý luận của
chủ nghĩa Mác - Lê nin và thực tiễn cuộc sống trong mấy chục năm
qua. Trên tinh thần ấy chúng ta phải thấy được trong mấy chục năm
qua CNXH đã mang lại cho nhân loại nói chung những gì? Nếu khơng
muốn nói là "cực kỳ vĩ đại" thì cũng có thể nói là vơ cùng to lớn, đó
là:

- Khơng ai có thể phủ nhận được rằng CNXH hiện thực khởi đầu
từ Liên Xô là chỗ dựa vững chắc cho toàn thế giới chống phát -xít cứu
lồi người ra khỏi thảm họa của chủ nghĩa phát - xít trong những năm

40 của thế kỷ XX.

- Chính CNXH là chỗ dựa vững chắc cho phong trào giải phóng
dân tộc của nhân dân các nước thuộc địa và phụ thuộc, phá tan ách
thống trị của chủ nghĩa thực dân đã tồn tại hơn 300 năm. Đồng thời
cũng chính CNXH đã cho ra đời hàng trăm nước mới (các nước không
liên kết).

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

là khát vọng ngàn đời của nhân loại, của các dân tộc trên thế giới.
Phải nói rằng CNXH là một xã hội tiến bộ và ưu việt nhưng đáng
tiếc là những giá trị đó tuy đã trở thành hiện thực trong đời sống xã
hội lại không được bảo vệ và phát triển trên quy mô thế giới trong giai
đoạn hiện nay. Thực tế ở các nước chuyển đổi đi theo con đường
TBCN khi mà bất công xã hội ngày càng tăng, các giá trị đạo đức, giá
trị chân lý không được coi trọng mà chỉ hướng tới cái thực dụng thì
chắc chắn trong tương lai những giá trị chân lý, những ưu việt và tiến
bộ của CNXH sẽ được khôi phục và phát triển sâu rộng trên phạm vi
toàn thế giới.

Chúng ta hoàn toàn tin tưởng vào điều đó - khơng phải là niềm tin
chủ quan, ảo tưởng mà vì chúng ta nắm chắc quy luật vận động của
lịch sử, nắm chắc xu thế phát triển khách quan của lịch sử và trên cơ
sở những tín hiệu đáng mừng của thực tiễn đó là vào những năm cuối
của thế kỷ XX, CNXH có dấu hiệu hồi phục, các Đảng Cộng sản đang
dần dần lấy lại uy tín của mình. Với một số sự kiện đáng chú ý là :

<i>+ </i>Sự kiện đáng chú ý nhất trong năm 2000 là thắng lợi gần như
tuyệt đối của Đảng nhân dân Cách mạng Mông Cổ trong cuộc bầu cử
Quốc hội (giành được 72/76 ghế Quốc hội) thành lập chính phủ mới
với toàn bộ thành viên là người của Đảng.

<i>+ </i>Đảng Cộng sản Liên Bang Nga tiến hành Đại hội lần thứ VII
(12/2000) tiếp tục chủ trương tham gia chính quyền, kiên trì thực hiện
chương trình khơi phục đất nước, phát huy vai trị của Đảng Cộng sản
tại Quốc hội, tại các chủ thể Liên Bang và các địa phương.

<i>+ </i>Các Đảng cầm quyền ở các nước như Việt Nam, Trung Quốc,
Cu Ba, Bắc Triều Tiên, Lào đã vượt qua thời kỳ khó khăn nhất, đứng
vững và tiếp tục phát triển theo định hướng XHCN.

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

<i>+ </i>Những yếu kém và sai lầm trong mơ hình xây dựng CNXH đã
dẫn tới sự trì trệ và khủng hoảng của CNXH không thuộc về bản chất
của CNXH. Nó chỉ gây nên những biến dạng làm cho tính ưu việt của
CNXH khơng được biểu hiện ra một cách đầy đủ, làm chậm bước tiến
của CNXH, làm hạn chế và suy giảm sức hấp dẫn và ảnh hưởng tính
tích cực của CNXH trong thực tế. Tuy nhiên những sai lầm yếu kém
đó khơng thuộc về bản chất của CNXH. Trong bản chất của nó xã hội
- xã hội chủ nghĩa không phải là một chế độ xã hội lạc hậu xấu xa,
kém hấp dẫn. Chủ nghĩa xã hội đang lâm vào thoái trào, nhưng chúng
ta vẫn tin tưởng đó là con đường đi lên của lồi người. Bởi vì sự sụp
đổ của CNXH ở Liên xô và Đông Âu là nỗi đau lớn, nhưng đó là sự
sụp đổ của mơ hình chứ khơng phải là sự sụp đổ của lý tưởng; vì
khơng bao giờ xóa đi được những giá trị rất cơ bản của chủ nghĩa
Mác.

<i>+ </i>So với chủ nghĩa tư bản thì CNXH còn là một hiện tượng mới
mẻ của lịch sử, nó mới có lịch sử chưa đầy một thế kỷ, trong khi đó
chủ nghĩa tư bản đã có lịch sử mấy trăm năm nên những sai lầm,
khuyết điểm các nước XHCN mắc phải khơng phải là khơng vượt qua
được. Nó càng không phải là một tất yếu sinh ra từ CNXH không phải

thuộc về bản chất của CNXH.

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

kỹ thuật... Những sai lầm trong công cuộc cải tổ kết hợp với sự tiến
công của chủ nghĩa đế quốc - trực tiếp là "âm mưu diễn biến hòa
bình".

Như vậy, CNXH nếu được nhận thức một cách khoa học và xây
dựng đúng thì nó là một xã hội tốt đẹp, ưu việt; là quy luật phát triển
tất yếu của xã hội loài người, là niềm ước mơ khát vọng của nhân
loại, là mơ hình xã hội lý tưởng mà loài người lựa chọn đi tới chỉ có
CNXH mới tạo ra các điều kiện xã hội cần thiết để phát triển toàn
diện mỗi cá nhân con người và cho phép thực hiện đầy đủ các nguyên
tắc "Làm theo năng lực, hưởng theo lao động". Các hình thức sở hữu
đa dạng, trước hết là sở hữu toàn dân sẽ tạo ra cơ sở kinh tế của
CNXH tương lai và loại trừ chế độ người bóc lột người. CNXH tương
lai sẽ khắc phục sự tha hóa của con người đối với sở hữu, quyền lực
và văn hóa, đặc điểm chủ yếu của nó sẽ là tính kế hoạch của phát
triển, còn thị trường sẽ trở thành một trong những công cụ của kế
hoạch, các chủ thể chính của thị trường sẽ là các tập thể lao động, chứ
không phải là những tư nhân. Điều chủ yếu là phải nhận thức được
rằng ở ngưỡng cửa thiên niên kỷ thứ ba loài người đã tiến đến giới hạn
của sự phát triển, chỉ có CNXH với tính cách là một hệ thống của đời
sống xã hội mới có khả năng đảm bảo cho loài người tồn tại và phát
triển. Do đó ơng NicôlaiBindiucốp, đại biểu Đuy - ma quốc gia ủy
viên Hội đồng Trung ương của tổ chức các nhà khoa học Nga theo
định hướng XHCN khẳng định rằng: "Người nào không biết việc
CNXH bị xóa bỏ thì người đó khơng có trái tim, ai khơng định khơi
phục CNXH - kẻ đó khơng có đầu óc"1.

Vấn đề cịn lại ở chỗ: Tích cực đổi mới CNXH, làm cho công

cuộc xây dựng CNXH ngày càng có nhiều kết quả và thành tựu hơn,
có sức hấp dẫn và lôi cuốn hơn đối với các dân tộc trong sự lựa chọn
con đường phát triển chứ không phải là từ bỏ CNXH.

</div>

<!--links-->