Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 8 - Tuần 20 - Tiết 73 - 74: Văn bản: Nhớ rừng

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngày soạn: 04/ 01/ 2009 Tuần: 20 Tiết: 73 - 74 Văn Bản:. NHỚ RỪNG Thế Lữ. A. Mục tiêu: Giúp h/s: - Cảm nhận được niềm khao khát tự do mãnh liệt, nỗi chán ghét sâu sắc thực tại tù túng, tầm thường, giả dối được thể hiện trong bài thơ qua lời con hổ bị nhốt ở vườn bách thú. - Thấy được bút pháp lãng mạn đầy truyền cảm của nhà thơ. - Rèn kĩ năng đọc diễn cảm thơ tám chữ và phân tích nhân vật qua diễn biến tâm trạng. B. Chuẩn bị: - GV: Giáo án, SGK. - HS: Trả lời các câu hỏi SGK. C. Lên lớp: I. Ổn định tổ chức: II. Kiểm tra bài cũ: 5’ - Nội dung chủ yếu của đoạn trích bài thơ “Hai chữ nước nhà” trong sách giáo khoa là gì? A. Nỗi đau mất nớc. C. Lòng yêu thiên nhiên. B. Ý chí phục thù. D. Cả A và B đều đúng. - Em hãy đọc diễn cảm bài thơ “Hai chữ nước nhà”? Qua bài thơ đó em hãy nêu cảm nhận của mình? III. Bài mới: 78’ 1/ Giới thiệu bài: 2’ Ở Việt Nam khoảng những năm 30 của thế kỉ XX đã xuất hiện phong trào Thơ mới rất sôi động, được coi là “một cuộc cách mạng trong thơ ca, một thời đại trong thi ca” (Hoài Thanh). Đó là một phong trào thơ có tính chất lãng mạn tiểu tư sản (1932 - 1945) gắn liền với những tên tuổi như: Thế Lữ, Lưu Trọng Lư, Xuân Diệu, Huy Cận, Hàn Mạc Tử, Chế Lan Viên, Nguyễn Bính. Thế Lữ không phải là người viết bài thơ mới đầu tiên nhưng nhà thơ có công đầu tiên đem lại chiến thắng cho Thơ mới lúc mới ra quân. “Nhớ rừng” là bài thơ nổi tiếng của Thế Lữ. 2/ Tiến trình bày dạy: 76’ Thời Hoạt động GV Hoạt động HS Nội dung cần đạt gian 18’ Hoạt động 1: Hướng dẫn I. Đọc, chú đọc, chú thích, bố cục. thích, bố cục. - GV nêu yêu cầu đọc: Đoạn 1, 4 giọng buồn ngao ngán, u uất. Đoạn: 2, 3 và 5 giọng vừa. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> hào hứng, vừa nuối tiếc, mạnh mẽ và hùng tráng. - GV đọc mẫu. Gọi HS đọc - 1-3 học sinh nối nhau đọc. tiếp. ? Gọi h/s nhắc lại những nét - Thế Lữ (1907 - 1989), quê Bắc tiêu biểu về nhà thơ? Ninh. Là nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ mới. Được nhà nước truy tặng giải thưởng HCM về VHNT.. 1. Đọc. 2. Chú thích. a/ Tác giả: (19071989). - Là nhà thơ….. - GV: “Thơ mới” lúc đầu dùng để gọi tên một thể thơ: thơ tự do. Khoảng sau năm 1930 một loạt thi sĩ trẻ xuất thân “Tây học” lên án “thơ cũ” (chủ yếu là thơ Đường Luật) là khuôn sáo, trói buộc. Họ đòi đổi mới thơ ca và đã sáng tác những bài thơ khá tự do, số câu số chữ trong bài không có hạn định gọi đó là “Thơ mới”. Nhưng rồi “Thơ mới” không chỉ để gọi thể thơ tự do mà chủ yếu dùng để gọi một phong trào thơ có tính chất lãng mạn tiểu tư sản bộc phát năm 1932 và kết thúc vào năm 1945 gắn liền với tên tuổi của Thế Lữ, Lưu Trọng Lư, Huy Cận. … Phong trào Thơ mới ra đời và phát triển mạnh mẽ rồi đi vào bế tắc trong vòng 15 năm. Trong Thơ mới số thơ tự do không nhiều mà chủ yếu là thơ bảy chữ, lục bát, tám chữ không còn bị ràng buộc bởi những quy tắc nghiệt ngã của thi pháp cổ điển. ? Nêu vị trí của bài thơ “Nhớ - Là bài thơ tiêu biểu và là tác b/ Tác phẩm: rừng” trong sự nghiệp của phẩm mở đường cho sự thắng lợi Thế Lữ? của Thơ mới.. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> ? Yêu cầu h/s hỏi - đáp chú thích: 1, 2, 6, 9, 11, 12, 15, 16? ? Bài thơ chia làm mấy đoạn? Nêu nội dung của từng đoạn?. 20’. - Hs hỏi - đáp chú thích theo gợi ý trong SGK.. - Đoạn 1: Câu 1 -> 8. - Đoạn 2, 3: Câu 9 -> 30. (Ta sống mãi … nay còn đâu). - Đoạn 4: Câu 31 -> 39 (Nay ta ôm…. cao cả, âm u). - Đoạn 5: Câu 40 -> 47 (Hỡi oai linh … của ta ơi!) - Đoạn 1, 4: Tâm trạng căm hờn và uất hận của con hổ. - Đoạn 2, 3: Nhớ tiếc quá khứ oai hùng nơi rừng thẳm. - Đoạn 5: Khao khát giấc mộng ngàn. ? Hãy chỉ ra những điểm mới - Thể thơ tám chữ (8 tiếng). của hình thức bài thơ này so Không hạn định số lượng câu, với các bài thơ đã học, chẳng chữ. - Nhịp thay đổi theo mạch cảm hạn thơ Đường Luật? xúc: 5/3, 3/5, 3-3-2, 3-2-3. - Vần: vần liền (hai câu liền nhau vần với nhau), vần chân (tiếng cuối câu), vần B-T hoán vị đều đặn. - Giọng thơ ào ạt, phóng khoáng. Hoạt động 2: Hướng dẫn tìm hiểu văn bản. ? Gọi h/s đọc đoạn 1 và 4? - HS đọc đoạn 1 và 4. ? Hãy tìm những từ ngữ diễn - Hoàn cảnh: trong cũi sắt, nằm tả hoàn cảnh và tâm trạng của dài trông ngày tháng dần qua. con hổ? - Tâm trạng: gậm khối căm hờn. ? Em hiểu ntn về từ “gậm” và - Gậm: động từ, dùng răng, từ “khối”. Có thể thay thế miệng mà ăn dần, cắn dần từng chúng bằng những từ ngữ chút một cách chậm chạp. khác được không? => Sự gặm nhấm đầy uất ức và bất lực của con hổ khi bị mất tự do. - “Khối căm hờn” gợi cho ta có cảm giác như trông thấy sự căm hờn có hình khối rõ ràng. Căm hờn, uất ức vì bị mất tự do đã kết tụ lại thành khối, thành tảng,. Lop7.net. II. Đọc- hiểu văn bản. 1. Cảnh con hổ ở vườn bách thú. - Hoàn cảnh: giam cầm trong cũi sắt..

<span class='text_page_counter'>(4)</span> ? Tư thế “nằm dài trông ngày tháng dần qua” nói lên tình thế gì của con hổ?. ? Em có nhận xét gì về âm điệu của hai câu thơ mở đầu? ? Khi bị nhốt trong cũi sắt ở vườn bách thú, con hổ tỏ thái độ ntn với con người và những con vật khác xung quanh? Thái độ đó thể hiện qua những từ ngữ nào? ? Tại sao con hổ lại đau xót khi phải “chịu ngang bầy cùng …”?. - Yêu cầu h/s theo dõi tiếp đoạn 4. ? Dưới con mắt của con hổ cảnh vườn bách thú hiện ra ntn? Tìm chi tiết? Đó là cảnh ntn?. cứng như những chấn song sắt lạnh lùng kia. - Tình thế buông xuôi bất lực, ngày đêm gậm nhấm nỗi căm hờn. Nó khinh lũ người bên ngoài, nó cảm thấy nhục nhã phải hạ mình ngang hàng với bọn gấu, báo. Lúc này hổ thấm thía thân phận “Hùm thiêng khi đã sa cơ cùng hèn”. - Từ “căm hờn” đứng giữa câu thơ có nhiều vần trắc diễn tả tâm trạng dằn vặt, căm hờn uât ức của con hổ. - Khinh ghét con người gọi họ là lũ “ngạo mạn, ngẩn ngơ”. - Nỗi nhục bị biến thành trò chơi lạ mắt tầm thường (Giương mắt bé giễu …) - Bất bình vì bị ở chung cùng “bọn gấu dở hơi, cặp báo vô tư lự”. - Vì hổ là chúa sơn lâm, chúa tể của muôn loài, giờ bị xem thường như những kẻ thấp kém địa vị -> song quan trọng hơn nó đau xót cho lũ gấu, báo không biết được nỗi nhục nhằn tù hãm. - Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng. Dải nước đen giả suối, chẳng thông dòng. Len dưới nách những mô gò thấp kém. Vừng lá không bí hiểm. => Tất cả chỉ là đơn điệu, nhàm tẻ, chỉ là nhân tạo do bàn tay sửa sang, tỉa tót của con người nên rất “tầm thường”, giả dối chứ không phải là thế giới tự nhiên to lớn mạnh mẽ, bí hiểm.. Lop7.net. - Sử dụng các động từ mạnh: “gậm”, “Khối căm hờn”.. - Cảnh vườn bách thú: đơn điệu, nhàm tẻ, tầm thường, giả dối..

<span class='text_page_counter'>(5)</span> ? Cảnh tượng ấy đã gây nên phản ứng nào trong tình cảm của con hổ? Qua đó em hiểu “niềm uất hận ngàn thâu” ntn? ? Em có nhận xét gì về giọng điệu đoạn thơ, cách sử dụng từ ngữ?. ? Qua việc phân tích hai đoạn thơ giúp em hiểu gì về tâm trạng của con hổ ở vườn bách thú? ? Nếu ta đặt bài thơ trong hoàn cảnh sáng tác của nó thì tâm trạng ấy còn là của ai?. T2 18’. - Gây nên phản ứng đó là niềm uất hận. Đó là trạng thái bực bội, u uất kéo dài vì phải sống chung với mọi sự tầm thường giả dối. - Giọng giễu nhại, cách ngắt nhịp ngắn, dồn dập, từ ngữ liệt kê liên tiếp. => tâm trạng bực bội, chán => Tâm trạng chường, khinh ghét với thực tại chán ghét cuộc => Phủ nhận thực tại, khao khát sống thực tại… sự cao cả, phi thường. - Đó là tâm trạng chán ghét cuộc sống thực tại tù túng, tầm thường, giả dối. - Khao khát được sống tự do, chân thực. - Thái độ ngao ngán, chán ghét cuộc sống thực tại đó chính là tiếng lòng, là nỗi ngao ngán của người dân nô lệ trong cảnh đời tối tăm, u buồn.. - GV: Điều đó giúp cho bài thơ có tiếng vang rộng rãi và ít nhiều có tác dụng khơi dậy tình cảm yêu nước, khát khao độc lập tự do của người dân VN khi đó. ? Cảnh sơn lâm được gợi tả - Bóng cả, cây già, tiếng gió gào qua những chi tiết nào? ngàn, giọng nguồn hét núi, khúc trường ca dữ dội… ? Em có nhận xét gì về cách - Điệp từ “với”, các động từ chỉ dùng từ ngữ và nghệ thuật đặc điểm của hành động “gào, của tác giả? Tác dụng của hét” => Cảnh núi rừng đại ngàn, nghệ thuật (Cảnh thiên nhiên hoang vu, bí ẩn. hiện lên ntn)? ? Giữa không gian hoang vu, - Bước chân dõng dạc, đường hùng vĩ ấy hình ảnh chúa tể hoàng. Lượn tấm thân như sóng cuộn. của muôn loài hiện lên ntn? mắt thần đã quắc, mọi vật im lìm. Thoả mãn tự hào về mình. => Tư thế dõng dạc, đường. Lop7.net. 2. Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ.. - Thiên nhiên: núi rừng hùng vĩ, hoang vu, bí ẩn, linh thiêng..

<span class='text_page_counter'>(6)</span> hoàng, oai phong, lẫm liệt với tâm trạng hài lòng. ? Em có nhận xét gì về cách - Nhịp thơ ngắn, uyển chuyển, sử dụng từ ngữ, giọng điệu giọng điệu hùng tráng, dữ dội. của khổ thơ? - Sử dụng các từ ngữ gợi tả hình dáng: Những đêm vàng bên bờ Ngày mưa chuyển bốn … Bình minh cây xanh nắng Những chiều lênh láng máu.. - GV: Những câu thơ sống động, giàu chất tạo hình, diễn tả chính xác vẻ đẹp uy nghi, dũng mãnh mềm mại, uyển chuyển của chúa tể sơn lâm. ? Yêu cầu h/s theo dõi khổ 3. HS thảo luận nhóm. Cử đại diện ở đoạn thơ này con hổ nhớ lại trình bày. (5’). những kỉ niệm gì về chốn - Đoạn 3: có thể coi như một bộ rừng xa? tranh tứ bình đẹp lộng lẫy. Bối cảnh, cảnh núi rừng hùng vĩ, tráng lệ với con hổ uy nghi làm chúa tể. + Đó là cảnh “đêm vàng bên bờ ? Có ?ý kiến cho rằng đoạn suối” hết sức diễm ảo với hình thơ nh “bộ tranh tứ bình độc ảnh con hổ “say mồi đứng tan” đáo”về chúa sơn lâm? ?ý kiến đầy lãng mạn. + Đó là cảnh “ngày mưa của em ntn? (HS thảo luận theo nhóm 5’). chuyển…” với hình ảnh con hổ mang dáng dấp đế vương đang yên lặng ngắm giang sơn của mình. + Đó là cảnh “bình minh cây xanh nắng gội” chan hòa ánh sáng, rộn rã tiếng chim đang ca hát cho chúa sơn lâm ngủ. + Đó là hình ảnh chúa sơn lâm đang khao khát chờ đợi bóng đêm để mặc sức tung hoành nơi vương quốc rộng lớn, đầy bí ẩn của mình. - GV: Ở cảnh nào núi rừng cũng mang vẻ đẹp hùng vĩ thơ mộng và con hổ nổi bật. Lop7.net. => Vẻ đẹp oai phong, lẫm liệt giữa núi rừng uy nghiêm, hùng vĩ.. - Những kỉ niệm đêm vàng… - Những ngày mưa, bình minh, mặt trời tắt. => Bộ tranh tứ bình đẹp lộng lẫy..

<span class='text_page_counter'>(7)</span> 10’. lên với tư thế lẫm liệt, kiêu hùng, đúng là một chúa sơn lâm đầy uy lực. Các màu vàng, xanh, đỏ hòa quện với nhau tạo cho bộ tứ bình thêm lộng lẫy, mạnh mẽ, đầy ấn tượng. Ta biết Thế Lữ từng học trường Cao đẳng Mĩ Thuật Đông Dương cho nên ông đã vận dụng kiến thức hội họa để tăng cường hiệu lực diễn tả của văn chương. ? Tìm và phân tích tác dụng - Điệp từ “ta” thể hiện khí phách của các biện pháp nghệ thuật ngang tàng làm chủ. - Điệp từ “nào đâu, đâu những” sử dụng trong bài? câu cảm thán cuối bài diễn tả nỗi nhớ tiếc quá khứ khôn nguôi. Hình ảnh ẩn dụ “đêm vàng”: đêm trăng sáng mọi vật như được nhuốm màu vàng, ánh trăng như tan chảy trong không gian. ? Qua các biện pháp nghệ - Tiếc nối cuộc sống thơ mộng, thuật đó góp phần diễn tả tâm tự do giữa chốn sơn lâm. trạng của con hổ ntn? - GV: Đến đây ta sẽ thấy hai - Đối lập một bên là cảnh tù cảnh tượng được miêu tả trái túng, tầm thường, giả dối với ngược nhau: cảnh vườn bách một bên là cuộc sống chân thật, thú nơi con hổ bị nhốt và phóng khoáng, sôi nổi. cảnh núi rừng nơi con hổ đã => Diễn tả nỗi căm ghét cuộc từng ngự trị? Hãy chỉ ra tính sống tầm thường, giả dối và khát chất đối lập của hai cảnh vọng mãnh liệt về một cuộc sống tượng này? Sự đối lập đó có tự do, chân thật. ý nghĩa gì trong việc diễn tả trạng thái tinh thần của con hổ và con người? ? “Giấc mộng ngàn” của hổ - Oai linh, hùng vĩ, thênh thang. hướng về một không gian ntn? ? Các câu thơ cảm thán mở - Bộc lộ trực tiếp nỗi tiếc nhớ đầu: (Hỡi oai linh …) và kết cuộc sống chân thật tự do. thúc đoạn (Hỡi cảnh rừng …) có ý nghĩa gì?. Lop7.net. => Tiếc nuối cuộc sống thơ mộng.. => Căm ghét cuộc sống tầm thường, giả dối và …. 3. Con hổ khao khát “giấc mộng ngàn”..

<span class='text_page_counter'>(8)</span> ? Bài thơ kết thúc bằng lời nhắn gửi thống thiết của con hổ tới rừng thiêng nơi nó từng ngự trị. Lời nhắn gửi ấy có ý nghĩa ntn đối với tâm trạng của con người VN thuở ấy?. 5’. 5’. Hoạt động 3: Hướng dẫn tổng kết. ? “Nhớ rừng” là bài thơ tiêu biểu của thơ lãng mạn, qua đó giúp em hiểu gì về thơ lãng mạn VN? (nghệ thuật)?. - Đó là tâm trạng của nhà thơ lãng mạn đồng thời là tâm trạng chung của người dân VN mất nước đang sống trong cảnh nô lệ, chịu số phận “nhục nhằn tù hãm” lúc bấy giờ. Chính vì vậy, bài thơ vừa mới ra đời đã được công chúng say sưa đón nhận. Họ cảm thấy lời con hổ trong bài thơ chính là tiếng lòng sâu kín của họ. - Cả bài thơ tràn đầy cảm hứng lãng mạn: mạch cảm xúc sôi nổi, cuồn cuộn tuôn trào dưới ngòi bút của nhà thơ. - Đề tài mang ý nghĩa biểu tượng. Con hổ có vẻ đẹp oai hùng, đầy uy quyền ở chốn sơn lâm nay bị tù hãm trong cũi sắt, là biểu tượng thích hợp về người anh hùng mang tâm sự u uất. - Hình ảnh giàu chất tạo hình, đầy ấn tượng (những chi tiết trong cảnh sơn lâm hùng vĩ). - Ngôn ngữ, nhạc điệu phong phú, giàu sức biểu cảm. - NT đặc sắc: so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ, câu hỏi tu từ.. - GV: Bài thơ vừa giàu tính nhạc, vừa giàu tính họa, âm điệu dồi dào, cách ngắt nhịp linh hoạt. Giọng thơ khi thì say sưa, tha thiết, hùng tráng, song tất cả vẫn nhất quán, liền mạch và tràn đầy cảm xúc. ? Qua đó giúp em cảm nhận - Hs tự rút ra phần ghi nhớ */ Ghi nhớ. đợc nội dung gì? Hoạt động 4: Hướng dẫn III. Luyện tập. luyện tập. ? Nhà phê bình văn học Hoài - Đó là sức mạnh của cảm xúc.. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Thanh có nhận xét về bài thơ “Nhớ rừng”: “Ta tưởng chừng thấy những chữ bị xô đẩy, bị dằn vặt bởi một sức mạnh phi thường”. Em hiểu sức mạnh phi thường ở đây là gì?. Trong thơ lãng mạn, cảm xúc mãnh liệt là yếu tố quan trọng hàng đầu, từ đó kéo theo sự phù hợp của hình thức câu thơ. ở đây cảm xúc phi thường kéo theo những chữ bị xô đẩy.. IV. Củng cố và hướng dẫn về nhà: 7’ 1. Củng cố: 5’ - Trình bày cách hiểu của em về phong trào thơ mới? - Cảnh con hổ trong vườn bách thú được tác giả miêu tả như thế nào? - Con hổ nhớ tới cảnh sống trong thiên nhiên ra sao? - Con hổ mơ ước điều gì? 2. Hướng dẫn về nhà: 2’ - Học thuộc ghi nhớ. - Học thuộc bài thơ. - Soạn bài: Quê hương.. Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span>